08/05/2019; impreza: Wykład w ramach projektu „Akademia Sztuk Wszelakich”; organizacja: Kujawsko-pomorskie Centrum Kultury w Bydgoszczy; miejsce: Kujawsko-pomorskie Centrum Kultury w Bydgoszczy, Bydgoszcz.

1. Portret współczesnego celebryty
dr Piotr Siuda
Wydział Administracji i Nauk Społecznych UKW
Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury
8 maja 2019 roku

2. Kilka kwestii
wstępnych /
dylematów
1. Kolejny wykład z cyklu…
(wcześniej „Portret współczesnego
Polaka”).
2. Uniwersalny obraz celebryty, a
może pełen szczegółów?
3. Czy ograniczyć się do
konkretnego regionu lub kręgu
kulturowego?

3. Pierwsze badania nad celebrytami
Charles Wright-Mills
Zauważył, że istnieją
w społeczeństwie ludzie, których
sukces polega na tym, że są
„widziani”.
Jako pierwszy podkreślał społeczną
rolę „widzialności”.
Max Weber
Charyzma jako czynnik władzy
jednych nad drugimi.
Jednostki posiadające charyzmę
zwykle władają krótko; ich wpływ
często nie jest bezpośredni, lecz
zawsze subtelny.

5. Stanowisko
patologiczne
Ujmuje zjawisko celebrities jako
złe, godne potępienia,
dewiacyjne.
Czysto teoretyczny charakter
rozważań.
Selektywność analiz.

6. Segmenty stanowiska
krytycznego
Krytyka systemów, które
powołują celebrytów do życia.
Zły wpływ celebrytów na sferę
publiczną.
Podważanie relacji między
faktycznymi osiągnięciami
celebrytów a sławą, jaką
osiągają.
Krytyka wielbicieli celebrytów -
fanów.
Dewiacyjne cechy gwiazd.

7. Krytyka systemów
Komercjalizacja / kapitalizm / wszystko jest na sprzedaż…

8. Osiągnięcia a sława
Zjawisko celebrities oparte jest na tak zwanych niby-
znaczeniach, czyli znaczeniach konstruowanych sztucznie,
wynikających z ludzkich potrzeb. Przejawem niby-znaczeń są
właśnie celebryci – kreowani wskutek oczekiwań, a nie
w wyniku rzeczywistych osiągnięć i zasług. Tak rozpatrywane
gwiazdy są niewolnikami swoich wizerunków, są uzależnione
od tworzących je mediów.
Daniel Boorstein

9. Daniel Boorstein
„Znani z tego,
że są znani”.
Kwestia
promocji i
marketingu.
Brak
empirycznych
dowodów na
osiągnięcia.
Bierność
konsumujących
mas.

10. Herosi
Nie są zniewoleni przez swój obraz oraz przez niego tworzeni.

11. Anna
Kournikowa
Straciła status herosa,
ale utrzymała status
celebryty.

12. Anna i Robert
Lewandowscy
Własna agencja marketingowa.
Praca licencjacka o swoim
wizerunku („RL 9. Droga do
sławy”).
Starannie budowany image.
Krytyka ze strony fanów.

13. Gwiazdy to
dewianci

14. Zły wpływ na sferę
publiczną
Zubożenie
kultury,
trywializacja,
brak
autentyczności.
Westernizacja,
upodabnianie
do jednego
modelu (USA).
Zagrożenie dla
demokracji,
niszczenie
społecznego
dialogu.
Elity tracą
wpływ / czują
się zagrożone.

15. Krytyka obsesji fanów
„Nienormalność” / dewianci / niedojrzałość / zagrożenie

16. Feminizacja pojęcia fana
Jako wyraz jego dewiacyjnego charakteru

17. Krytyka wielbicieli w mediach
Po śmierci Marilyn Monroe o 12 procent wzrosła liczba
samobójstw popełnianych w USA.
Fani Beatlesów odwiedzający studio przy Abbey Road
„padają na kolana i całują podłogę”, po której stąpali ich
idole.
Wielbiciele są neurotykami czerpiącymi przyjemność z
samooszukiwania się i pogrążania w swoich niezdrowych
fantazjach.

18. W popkulturze…
The Fan / The Big Bang Theory / muzyka popularna (np. Eminem)

19. Elvis Presley
Przebieranie się za idola / snucie na
jego temat rozmaitych fantazji /
zbieranie kropel potu (w
specjalnych fiolkach) czy drzazg ze
scen, na których stanęła jego stopa
/ zakładanie grup quasi-religijnych,
czczących Elvisa / podejmowanie
quasi-religijnych czynności
(pielgrzymowanie do Graceland).

20. Stanowisko utowarowienia
Pozytywne spojrzenie na gwiazdy

21. Celebryta = towar
Elity vs masy,
kultura pop vs
kultura wysoka.
Odejście od
elitaryzmu.
Dominujące
ideologie:
indywidualizm,
kapitalizm oraz
konsumeryzm.
Ważna rola dla
dzisiejszego
społeczeństwa
(napędzają
konsumpcję).
Jako
sprzedający
i sprzedawani
spełniają wiele
ważnych funkcji.

22. Sfera
publiczna
Celebryci – nie są
zjawiskiem nowym.
Zjawisko celebrities
istniało (i istnieje) w
obszarze tradycyjnie
pojmowanej kultury
wysokiej, ale także
w świecie nauki
(„uczone gwiazdy”
poddane naukowym
modom), polityki czy
sztuki.

23. Pozytywny wpływ na sferę
publiczną
Celebryci
„odnawiają”
sferę i ją
demokratyzują.
Alternatywny
sposób na
działalność ludzi
wcześniej
„odciętych”.
„Stary” model
„sprzyjał”
niewielu –
nowy angażuje.
Ale znów: elity
tracą wpływ /
czują się
zagrożone.

24. Sfera publiczna

25. Społeczny
klej
„Podtrzymywanie”
istnienia społeczności.
Stare spoiwa tracą na
znaczeniu.
Budowanie więzi przez
podziwianie (lub
potępianie) –
budowanie tożsamości…

26. Tożsamość
Dostarczyciele wzorców
pozytywnych i
negatywnych.
Zaangażowanie
w narrację, jaką stanowi
życie celebrities, sprzyja
weryfikowaniu własnych
zachowań, etyki, relacji
międzyludzkich.
Wszelkie tożsamości.

27. Związek
para-
społeczny
Odbiorca traktuje idola
jako element swojej
sieci społecznej.
Związek wyobrażony
(oddziaływanie
mediów; podatność na
wpływ gwiazdy).
Rzucam palenie, bo
celebryta rzuca.

28. Tożsamość

29. Funkcje terapeutyczne
(…) [P]ozwalają doznać uczucia uwolnienia się od szarej rzeczywistości
oraz przynależności do innego świata. Celebryci, których losy śledzi się
codziennie, stają się bliscy, są w zasięgu (…). Celebryta niejako
„przychodzi do nas” ze świata, który zamieszkuje. Celebrities pokazują
w mediach swoją drugą twarz, zbliżoną do oblicza przeciętnego
odbiorcy, ukazują swoje życie domowe, przedstawiają się jako osoby
z problemami, ktoś o autentycznej osobowości, która różni się od tej
wstawionej na sprzedaż (…). Pokazują, że można się z nimi utożsamiać
jako ze zwykłymi śmiertelnikami, żalą się na „trudy”, które niesie ze sobą
sława. Co niezwykle ważne, odbiorcy chcą, aby się one uwidoczniły, chcą,
żeby gwiazdy były „zwykłe” i stały się ważną częścią codziennego życia
i doświadczenia.

30. Funkcje fatyczne
Celebryci często stymulują ludzką towarzyskość, są
tematami rozmowy, polemik, dyskusji, wiedza na ich
temat może być podstawą budowania prestiżu oraz
społecznego kapitału.
Czy zaspokajają potrzeby religijne?

31. Kreatywne zacięcie
Aktywna rola publiczności w interpretowaniu celebrities. Interpretacyjne
zacięcie, kreatywność, własne znaczenia; ludzie w sposób
niekonwencjonalny wykorzystują to, co zostało im dane przez media.
Publiczność nie posiada fałszywej świadomości, lecz dostrzega napięcie
między celebrytą jako towarem a jego indywidualną stroną. „Szukanie”
tego, co autentyczne.
Ekonomia napędzana sławą może stymulować kreatywność oraz
nastawienie jednostek na osiągnięcia (może ludzi mobilizować).

32. System hierarchiczny
Utożsamianie
się tych „na
dole”, z tymi „na
górze”.
Ci „na górze”
mają więcej
zasobów –
materialnych i
pozostałych.
Na ile stabilny
jest ten
system? Czy
szybka
wymiana?
Rola technologii
komunikacyjnych.
Wytwarzanie i
podtrzymywanie.

33. Social
media

34. Cyber-celebryci
Demokratyzująca rola sieci – każdy
może…
Nowe zjawiska sieciowe – celebryci
pozostający tylko w internecie (np.
letsplay’owcy, gracze, blogerzy).

35. Cyber-celebryci

36. Celebrydyzacja
polityki
Przenoszenie ze sfery przemysłu
rozrywkowego do polityki strategii
komunikacyjnych i technik PR.
Politycy – produkty na sprzedaż
(intymne, indywidualne cechy
swojej osoby).
Politycy angażują się w świecie
kultury popularnej i show biznesu.

37. USA kontra reszta świata

38. Celebryta
polityczny
i jego płeć
Postrzeganie kobiet w
polityce.
Styl celebrycki może
ukazać kobiety jako
„słabe”; kobiecość
potwierdza, że polityk
nie nadaje się do tego,
aby być liderką.
Zakładniczki starego
modelu polityki.

39. Systemy celebrities
Filmowi –
dystans
i kontrolowany
przekaz
popkulturowy.
Telewizyjni –
bliskość,
przyjazność,
poczucie silnej
więzi z widzem.
Muzyczni –
autentyczność
i związek
(komunia)
z publicznością.
Literatury –
w oparciu
o dyskurs
wiedzy,
mądrości
i oczytania.

40. Cytaty
Wszystkie cytaty w prezentacji pochodzą z tekstu:
Siuda, P. (2011). Socjologiczna interpretacja zjawiska
celebrities, Kultura i Historia 19.

41. Dziękuję za uwagę
piotr.siuda@gmail.com
piotrsiuda.com
piotrsiuda.pl