Jakiego kapitału intelektualnego potrzebuje Polska? Jakich absolwentów - inżynierów potrzebuje polska elektroenergetyka? Miejsce i rola organizacji naukowo-technicznych w rozwoju młodego inżyniera. 25 lat temu zaczęła się w Polsce transformacja i żmudne odrabianie dystansu, jaki dzielił i dzieli Polskę od liderów rozwoju i globalnej gospodarki. Dzisiaj, znaleźliśmy się w tym samym momencie, w którym były gospodarki państw zachodnich w latach 80. – produkujemy dużo i sprawnie, ale jeszcze mało wymyślamy sami. Dodatkowo, jesteśmy najszybciej starzejącym się społeczeństwem w Europie, a drugi powojenny wyż przejdzie niedługo na emerytury. Najbliższe lata to czas odchodzenia z pracy licznych starszych datą ekspertów, specjalistów, naukowców i inżynierów. Kto wypełni pustkę która po nich powstanie? Co się stanie z Polską elektroenergetyką? Czy kolejne pokolenia są wystarczająco liczne, chętne i czy posiadają możliwości by rozwijać sektor szybciej niż jego nestorzy? Czego potrzebuje młody inżynier elektryk by rozwijać się w Polsce? Wreszcie, jakich kadr potrzebuje elektroenergtyka i Polska przyszłości? Kapitał intelektualny to ogół niematerialnych aktywów ludzi, przedsiębiorstw, społeczności, regionów i instytucji, które odpowiednio wykorzystane, mogły być źródłem obecnego i przyszłego rozwoju kraju i dobrostanu społeczeństwa. Zarówno teoria ekonomiczna jak i doświadczenia innych państw mówią nam, że rola kapitału intelektualnego jest dla zapewnienia trwałego rozwoju kraju fundamentalna. Współpraca elektryków, designerów i socjologów to sukces w XXI wieku. W dzisiejszych czasach udane nowe produkty czy usługi rzadko są dziełem jednostki. Sukcesy najbardziej innowacyjnych firm świata, oparte są na twórczej współpracy inżynierów, którzy tworzą technologie, artystów-projektantów, którzy nadają im wyjątkową formę, i menedżerów, którzy potrafią przekuć wynalazek na sukces rynkowy. Nowa jakość coraz częściej rodzi się na przecięciu różnych dziedzin wiedzy. Warto pomyśleć nad wbudowaniem w studia wyższe interdyscyplinarności i mechanizmów skłaniających studentów i naukowców różnych dziedzin do współpracy. Dlatego w tym momencie zadajmy sobie trzy kluczowe pytania, które pomogą zidentyfikować podstawowe problemy w budowaniu kreatywnych kadr: Jak sprawić by to polska firma pomagała przy budowie elektrowni jądrowej w kraju? Dlaczego inżynier opuszczający politechnikę powinien wiedzieć co głosił Kartezjusz? Jak dynamicznie dostosowywać programy kształcenia do zmieniających się potrzeb rynku? Dlaczego nie potrzebujemy ministra nauki i szkolnictwa wyższego? Co zrobić by polska elektroenergetyka nie znalazła się na technologicznym śmietniku historii? Czy młodzi inżynierowie - elektrycy potrzebują SEP’u w realizacji swoich planów zawodowych?

1. Jakiego kapitału intelektualnego
potrzebuje Polska?
Piotr Arak
Warszawa, 1 grudnia 2014 r.

2. Zacznijmy od definicji
Kapitał intelektualny to ogół niematerialnych
aktywów ludzi, przedsiębiorstw, społeczności,
regionów i instytucji, które odpowiednio
wykorzystane, mogły być źródłem obecnego i
przyszłego rozwoju kraju i dobrostanu
społeczeństwa.
Źródło: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów (2008), Raport o Kapitale Intelektualnym Polski. 2

3. Cztery komponenty KI
• Kapitał ludzki: potencjał zgromadzony we wszystkich Polakach, wyrażający
się w ich wykształceniu, doświadczeniu życiowym, postawach,
umiejętnościach i mogący służyć poprawie aktualnego i przyszłego
dobrobytu Polski;
• Kapitał strukturalny: potencjał zgromadzony w elementach infrastruktury
narodowego systemu edukacji i innowacji – placówkach oświatowych,
naukowych, badawczych, infrastrukturze teleinformatycznej, własności
intelektualnej;
• Kapitał społeczny: potencjał zgromadzony w polskim społeczeństwie w
postaci obowiązujących norm postępowania, zaufania i zaangażowania,
które wspierając współpracę i wymianę wiedzy, przyczyniają się do
wzrostu dobrostanu;
• Kapitał relacyjny: potencjał związany z wizerunkiem Polski na zewnątrz;
poziomem integracji z globalną gospodarką , atrakcyjnością dla jej
zagranicznych „klientów” – partnerów handlowych, inwestorów, turystów.
Źródło: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów (2008), Raport o Kapitale Intelektualnym Polski. 3

4. Dlaczego mówimy o kapitale
intelektualnym?
• Bo to podejście interdyscyplinarne – edukacja to
problem nauczycieli, wykładowców i ministerstw;
infrastruktura badawcza to problem naukowców;
brak zaufania to problem dla socjologów; a rating
Polski ustalany przez agencje finansowe i banki to
sprawa finansistów.
• Bo to podejście międzygeneracyjne –
umiejętności i wiedza dzieci, młodzieży,
studentów, dorosłych i osób starszych to
elementy kapitału intelektualnego.
4

5. Jaki poziom umiejętności mają Polacy
Średnia wyników osób dorosłych biorących udział w badaniu kompetencji PIAAC
OECD z 2012 r. (maksimum to 400 pkt.)
267
273
220 230 240 250 260 270 280 290 300
Japonia
Finlandia
Holandia
Australia
Szwecja
Norwegia
Estonia
Belgia
Czechy
Słowacja
Kanada
Średnia OECD
Korea
Wielka Brytania
Dania
Niemcy
Stany Zjednoczone
Austria
Cypr
Polska
Irlandia
Francja
Hiszpania
Włochy
Źródło: O5ECD.

6. Nadal musimy doganiać Zachód w edukacji
Odsetek osób z wyższym wykształceniem w wieku 15-65 lat w
2003 i 2013 r. (proc.)
10
17
22
25
0 5 10 15 20 25 30 35 40
Irlandia
Wielka Brytania
Cypr
Luksemburg
Finlandia
Estonia
Belgia
Szwecja
Hiszpania
Litwa
Holandia
Dania
Francja
Łotwa
UE28
Niemcy
Słowenia
Grecja
Polska
Bułgaria
Węgry
Czechy
Słowacja
Austria
Portugalia
Malta
Chorwacja
Włochy
Rumunia
2003
2013
Źródło: Eurostat.
6

7. Młode „wykształciuchy”
Odsetek osób z wyższym wykształceniem w grupie wieku 25-34 w 2003 i 2013 r.
(proc.)
26
20
37
42
0 10 20 30 40 50 60
Cypr
Irlandia
Litwa
Luksemburg
Wielka Brytania
Szwecja
Francja
Estonia
Holandia
Belgia
Polska
Dania
Hiszpania
Łotwa
Finlandia
Słowenia
Grecja
UE28
Węgry
Portugalia
Niemcy
Słowacja
Bułgaria
Czechy
Malta
Chorwacja
Austria
Rumunia
Włochy
2003
2013
Źródło: Eurostat.
7

8. To ile osób jest w stanie zacząć pracę przy
nowym produkcie decyduje o miejscu inwestycji
Liczba pracowników B+R w poszczególnych krajach w 2011 r. (tys.)
22
82
65
135
354
1145
• 10 proc. ekspertów i naukowców w
Polsce ma więcej niż 65 lat;
• 29 proc. ma więcej niż 54 lata.
0 200 400 600 800 1000 1200 1400
Korea Płd.
Niemcy
Rosja
Wielka Brytania
Francja
Japonia
Hiszpania
Włochy
Holandia
Polska
Szwecja
Austria
Belgia
Portugalia
Dania
Czechy
Finlandia
Grecja
Norwegia
Węgry
Rumunia
Irlandia
Słowacja
Litwa
Słowenia
Źródło: Eurostat.
8

9. Polacy są poza Polską
Polacy przebywający poza granicami Polski powyżej 12 miesięcy 2002-2013
(mln)
0.786
1
1.45
1.95
2.27
2.21
2.1
2
2.06
2.13
2.196
2.5
2
1.5
1
0.5
0
2002 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
• Od 2003 r. z Polski wyjechało 30
tys. profesjonalistów z
uprawnieniami np. lekarskimi do
innego kraju Europejskiego
Obszaru Gospodarczego;
• W kraju na stałe mieszka 36,5
mln osób;
• Od 2004 r. ubyła około 1 mln
mieszkańców – pytanie, czy
wrócą?
Źródło: GUS.
9

10. Zmniejszający się kraj
Liczba ludności w proporcji do roku 2013 w wybranych krajach Unii (proc.)
150
140
130
120
110
100
90
80
70
60
2013 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080
Szwecja
Wielka Brytania
Czechy
Rumunia
Niemcy
Polska
Słowacja
Grecja
Portugalia
Litwa
Źródło: Eurostat.
10

11. Rosnąca armia emerytów
13 17 21 24 28 32 31 31
71 67
64 62 57 54 55 54
15 15 14 13 13 13 13 13
2013 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080
16 18 20 22 23 24 24 25
65 63 61 60 59 58 58 58
18 18 18 17 17 17 17 17
Źródło: Eurostat.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
2013 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080
65+
15-64
0-14
Struktura ludności w Wielkiej Brytanii w latach 2013-2080
65+
15-64
0-14
Struktura ludności w Polsce w latach 2013-2080
11

12. Młodych na studiach będzie ubywało
0.430 0.414 0.397 0.327 0.303 0.342 0.308 0.288 0.271 0.249
1.800
1.600
1.400
1.200
1.000
0.800
0.600
0.400
0.200
• Obecnie na uczelniach studiuje 52 proc. osób w wieku 19-24 lat. Wartość ta ustabilizowała się na
tym poziomie od kilku lat, ale wskaźnik ten wzrósł czterokrotnie od 1990 r.
• Na uczelniach technicznych i przyrodniczych studiuje 27 proc. wszystkich studentów i odsetek ten
rośnie o kilka punktów procentowych rocznie.
0.000
2013 2014 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050
liczba studentów ogółem
liczba studentów kierunków technicznych i
przyrodczniczych
Ile będzie studentów w przyszłości (mln)
Źródło: Opracowanie
12
własne na podst. GUS.

13. Jakie kompetencje powinien mieć
pracownik na polskim rynku pracy
• Zawodowe, czyli umiejętności i wiedza niezbędne do wykonywania konkretnego
zawodu. Uczelnia powinna je określić sama na podstawie aktualnie dostępnych
badań rynku pracy, dokumentów strategicznych polskiego rządu lub na podstawie
informacji uzyskanych od pracodawców z którymi uczelnie planują pracować przy
realizacji programu
• Interpersonalne, rozumiane jako: umiejętne stosowanie języka polskiego i obcego
w odpowiednim kontekście kulturowym; umiejętność prezentowania swoich
własnych opinii w jasny i czytelny sposób; współpraca w grupie; rozwiązywanie
konfliktów; prowadzenie dyskusji; przygotowywanie i wygłaszanie prezentacji;
radzenie sobie ze stresem i asertywność.
• W zakresie przedsiębiorczości, rozumiane przykładowo jako: myślenie i działanie w
kreatywny i przedsiębiorczy sposób; znajomość terminów ekonomicznych;
dokonywanie analizy SWOT przy podejmowaniu decyzji; planowanie i zarządzanie
czasem.
• Analityczne w środowisku nowoczesnych technologii, określone przykładowo
jako: rozwiązywanie problemów; formułowanie myśli w sposób syntetyczny i
logiczny; interpretacja wyników badań; formułowanie wniosków; przedstawienie
danych w sposób zrozumiały; dokonywanie analiz ilościowych i jakościowych; praca
z oprogramowaniem charakterystycznym dla danego kierunku studiów; oraz
posługiwanie się nowoczesnymi środkami komunikacji.
Źródło: Pilotaż programu Kompetencji
13
Zamawianych w latach 2014-2015

14. Za sześć lat bez pracy może być tylko
pół miliona Polaków
• Kto będzie miał pracę w 2020 r. Najbardziej pożądani przez pracodawców mają być:
– specjaliści od administracji i zarządzania, sprzedaży, marketingu i public relations. Za sześć lat tak
szeroka branża ma zatrudniać 564 tys. osób - aż o 175 tys. więcej niż dziś;
– rozchwytywani mają być analitycy i doradcy finansowi - przybędzie dla nich około 115 tys. miejsc (do
380 tys.);
– a także specjaliści ICT (ds. baz danych i sieci komputerowych oraz programiści) - ich liczba wzrośnie o
ponad 100 tys. (do 286 tys.);
– o ponad 27 tys. więcej miejsc pracy będzie dla ochroniarzy (344,2 tys.). Wciąż najwięcej osób na
rynku (aż 1,4 mln) będzie pracowało w sektorze handlu, ale zatrudnienie wzrośnie tylko o 70 tys.
• Kto będzie bez pracy w 2020 r.:
– Największą grupą zawodową w Polsce pozostaną rolnicy - będzie ich 720 tys., ale ich liczba spadnie o
jedną trzecią;
– w zawodach rzemieślników, stolarzy i malarzy dziś pracuje łącznie około 150 tys. osób, na koniec
dekady zostanie ich niecałe 100 tys. ;
– z 382,8 tys. obecnie do 346,5 tys. w 2020 r. spadnie liczba stanowisk dla sprzątaczek domowych,
biurowych, hotelowych oraz bufetowych;
– prace straci co dziesiąty budowlaniec zajmujący się wykończeniami;
– podobny los czeka także co dziesiątego sportowca zawodowego i trenera;
– zmniejszy się także liczba przewodników, konduktorów, pośredników nieruchomości i stewardów.
14
Źródło: IPiSS (2014) Prognozy zatrudnienia w Polsce do 2020 roku - syntetyczne wyniki i wnioski.

15. Zatrudnienie specjalistów będzie rosło (tys. osób)
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Fizycy, chemicy,
matematycy,
statystycy etc.
24,38 25,49 26,84 28,1 29,39 30,75 31,94 33,23
Biolodzy etc. 47,59 49,32 51,49 53,49 55,54 57,7 59,55 61,55
Inżynierowie 202,33 209,53 218,58 226,91 235,43 244,43 252,09 260,42
Inżynierowie
elektrotechnologi
i
55,77 57,96 60,67 63,18 65,76 68,47 70,81 73,35
Architekci,
geodeci etc. 93,73 96,96 101,03 104,77 108,6 112,65 116,07 119,8
Analitycy
systemowi i
programiści,
specjaliści od baz
danych i sieci
komputerowych
191,71 203,74 217,72 231,13 244,89 259,28 272,38 286,29
15
Źródło: IPiSS (2014) Prognozy zatrudnienia w Polsce do 2020 roku - syntetyczne wyniki i wnioski.

16. Pytania do dyskusji:
• Jak sprawić by to polska firma pomagała przy
budowie elektrowni jądrowej w kraju?
• Dlaczego inżynier opuszczający politechnikę
powinien wiedzieć co głosił Kartezjusz?
• Jak dynamicznie dostosowywać programy
kształcenia do zmieniających się potrzeb rynku?
• Dlaczego nie potrzebujemy ministra nauki
i szkolnictwa wyższego?
• Co zrobić by polska elektroenergetyka nie
znalazła się na technologicznym śmietniku
historii?
16