Presentatie op een minisymposium over Gewetensbezwaren op de werkvloer, Erasmus MC, 25 september 2014/

1. Geweten: knevel of kompas?
Paul Lieverse, anesthesioloog−pijnspecialist 25 september 2014

2. 8th World Congress on Pain, 1996

3. Collega die in de fout gaat

Politie

Directie

Inspectie

4. Algemene rechtsregel
Niemand is verplicht om in strijd met zijn geweten te handelen
…de medewerker [heeft] het recht op grond van ernstige gewetensbezwaren het uitvoeren van bepaalde opdrachten te weigeren. De medewerker is verplicht het bevoegd gezag hiervan terstond in kennis te stellen met vermelding van zijn bezwaren (cao umc’s).

5. Geweten – huidige visie

Juridisch een louter subjectief fenomeen

Vrijheid van geweten problematisch

Diversiteit van religies en ideologieën
Concreet, ernstig protest tegen het verrichten dan wel niet verrichten van handelingen

6. Vaccinatie verplichting

Vaccinatie-risico nihil

Beeldvorming:

Moedwillig ziek laten worden

Zwartgekousd, vreugdeloos, afhankelijk van dominee

Vaccinatie-risico niet 0 en dat bij gezond kind…

Ongezonde levensstijl ouders belangrijker

Ongezonde gewoontes wel vrij

Wanneer sprake van bemoeizucht

60% wel ingeënt

7. Gewetensbezwaar op basis van religie
“Religie is primitief”
“Religie leidt tot geweld”
“Religie verdraagt zich niet met wetenschap”

8. Futile treatment vs. over-behandelen

Bezuiniging, focus op rechtvaardige verdeling

Gezondheidswinst soms onduidelijk
Voorbeelden:

Bloedtransfusie weigeren – scenario’s

Resuscitatie ieders recht? of zelfs plicht?

9. Rangorde van plichten

Geweten

Wettelijke bepalingen

Cao

Dienstopdracht

Aanwijzing van werkgever

Richtlijn (evidence based en practice based) = zorginhoudelijk advies

Zorgstandaard (koppelt zorginhoud aan de organisatie van de zorg)

Protocol (input van richtlijn: lokale details rondom wat, wanneer, hoe en door wie)
http://www.venvn.nl/Dossiers/Richtlijnenenprotocollen.aspx

10. Wet WGBO

De hulpverlener moet bij zijn werkzaamheden de zorg van een goed hulpverlener in acht nemen en handelt daarbij in overeenstemming met de op hem rustende verantwoordelijkheid, voortvloeiende uit de voor hulpverleners voortvloeiende standaard.
Wet BIG minder expliciet:

de zorg die hij in die zorg behoort te betrachten

het belang van een goede uitoefening van individuele gezondheidszorg

11. 
Richtlijn

Zorgstandaard

Protocol

Checklist

12. Beroepscode voor verpleegkundigen en verzorgenden (2015)

Abvakabo FNV

CGMV

CNV Zorg en Welzijn

HCF

NU’91

RMU Sector Gezondheidszorg & Welzijn ‘Richtsnoer’

V&VN

13. Hfdst. 2 …in relatie tot de zorgvrager
Recht om te weigeren om mee te werken aan (be)handelingen die mij in ernstig conflict brengen met mijn levensovertuiging of persoonlijk waarden- en normenbesef
Dat betekent onder andere dat ik

mijn gewetensbezwaren, waar mogelijk, tijdig kenbaar maak

de zorg gemotiveerd teruggeef aan mijn leidinggevende of aan één van mijn collega’s

als zelfstandig werkende, mijn gewetensbezwaren meld aan de zorgvrager en zorg verleen totdat die overgenomen wordt

wel de zorg verleen, die niet direct in relatie staat tot de handeling of ingreep waartegen ik gewetensbezwaren heb, tenzij die zorg ook door een collega wordt overgenomen.

14. Wanneer géén succesvol beroep

Bezwaar berust op een overtuiging die strijdig is met fundamentele rechtsbeginselen

Gewetensbezwaren het gevolg van omstandigheden waarin de bezwaarde zichzelf gebracht heeft

Tussen bezwaren en opgelegde werkzaamheden slechts een ver verwijderd verband
Naar: Martin Buijsen, Recht van de Gezondheidszorg, EUR

15. Geweten, verdient positief beeld

Intern moreel kompas dat wijst naar een objectieve werkelijkheid buiten zichzelf

Ge-weten: con-science, Ge-wissen

Geweten gaat steeds om je eigen gedrag

Gewoonlijk ongunstig voor eigenbelang

Liefst wel ondersteund met begrijpelijke argumenten

Moet rekening houden met vervelende gevolgen

16. Conflict van plichten & belangen 1/2

Euthanasie? Nee, leven beschermen

Vaccinatieplicht? Nee, autonomie van personeel

Vaccinatiedwang? Nee, vrijheid van levensstijl

Euthanasie? Ja, lijden verlichten

Vaccinatieplicht? Ja, bescherming van patiënt

Vaccinatiedwang? Ja, bescherming klein kind

17. Conflict van plichten & belangen 2/2

Abortus? Ja, autonomie van de zwangere moeder

Besnijdenis van jongetjes? Ja, autonomie van ouders

Abortus? Nee, zwakke beschermen

Besnijdenis van jongetjes? Nee, niet therapeutisch
Allerlei complexe problemen die zich niet af laten doen met een simpel ‘ja’ of ‘nee’

18. ‘Warm’ en ‘koud’ management
Verzakelijking van de zorg

Meer doen in minder tijd

Machteloosheid

Burn-out

Compassie-moeheid

Dis-engagement

Afstomping

19. ‘Warm’ en ‘koud’ management
Ethische betrokkenheid

Bezieling van de professional

Zien van ellende  woede

Ruimte voor ongehoorzaamheid

Ruimte voor reflectie

Emoties zijn ‘professioneel’

Ruimte voor ‘kleine goedheid’

20. Janusz Korczak (1878−1942)

Henryk Goldszmit

Kinderarts

Auteur van kinderboeken

Pedagoog
Als de bossen in brand staan, dient men zich rozen te herinneren

21. Wat zijn kerncompetenties van een goede arts? Volgens een omschrijving uit het oude Rome:
VIR BONUS SANANDI PERITUS
Hand-out vanaf morgen te downloaden op www.paullieverse.nl/cv.html en op www.slideshare.net/paullieverse