Actividades complementarias para o proxecto sobre os Castros para 4º de EP.

1. OS CASTROS
Patricia Pena Barbeito

2. QUE É UN CASTRO?
A NOSA DEFINICIÓN
CASTRO NO DICIONARIO

3. ONDE ESTABAN SITUADOS?

4. Imos aprender a facer un plano.
Debuxa a planta dun barrio castrexo.
Unha casa grande con 6
cm de diámetro.
Unha máis pequena con
1,5 cm de radio.
Un pallar moi pequeniño
con 2 cm de diámetro.
Un forno fora da casa con
2 cm de alto e 1 de largo.
Debuxa rodeándoa un
muro como ti queiras.
Escribe aquí canto mide o
muro: ……………………..
Se para construir esta
casa necesitan 1.000
pedras, ¿cantas pedras
necesitarán para construir
7 casas?. ………………..
Se temos 8000 pedras,
¿cantas casas podemos
facer con elas?
…………………………....

5. Debuxa a túa casa castrexa seguindo a decripción:
As vivendas dos castros son máis ben pequenas, de forma arredondeada, con tellado de palla ou colmo. Nun
principio construíanse con terra e ramallos, e máis tarde de pedra.
Dentro da vivenda hai unha lareira onde se facía lume para cociñar a comida e quentarse no inverno. Moitas
veces tiñan tamén bancos de pedra adosados aos muros.
Coa chegada dos romanos comezan a facerse de forma máis rectangular e tamén se usan os tellados de tellas
xa na última época.
Moitas casas teñen un vestíbulo de acceso ao interior e un forno nun lado formado por lousas.

6. OS CASTROS SON CELTAS?
Se ti foras un arqueólogo, que cousas que di
o vídeo poden ser discutibles? Cales
poderían ser certas?
Moito se ten falado de se os castros son celtas. Os
primeiros estudiosos dos castros fálannos dunha
poboación celta, e incluso os poetas: o himno galego, por
exemplo, nos fala dos celtas como os habitantes de
Galicia, e do seu xefe, Breogán.
Hoxe en día a teoría de que os habitantes dos castros, os
nosos antepasados, fosen todos de raza celta, está
completamente desbotada.
O que parece certo é que os primitivos castros foron obra
dos antigos poboadores de Galicia, e que os celtas
chegaron despois, uns cincocentos anos antes de Cristo,
mesturándose coa poboación que xa había antes.
Tamén parece ser certo que os celtas introduciron o ferro
e que, posiblemente, formasen a clase dominante e a
maioría dos gerreiros.
Busca no texto:
- Un adxectivo:
- Un determinante numeral.
- Un determinante artigo:
- Un verbo:
- Unha palabra aguda con til:
- Un nome propio.
- Unha falta de ortografía (RODÉAA EN VERMELLO):

7. FAI UNHA LIÑA DO TEMPO E ORDEA OS SEGUINTES PERSONAXES SEGUNDO
APARECEN NA HISTORIA.
castrexos, celtas, romanos, visigodos,
musulmáns.

8. A QUE SE ADICABAN OS CASTREXOS?
Os habitantes dos castros adicábanse á agricultura e á gandería, á caza e á recolleita de froitos silvestres.
Cultivaban cereais, trigo e millo miúdo e outras plantas como chícharos e fabas. Recollían landras coas que
facían unha especie de pan e outros froitos.
O gando estaba formado por ovellas, cabras, vacas, porcos e cabalos. Tamén practicaban a caza de cervos e
xabaríns, e nos castros preto do mar ao marisqueo e á pesca.
Así a comida dos habitantes dos castros estaba formada por vexetais: landras, landras trigo miúdo, fabas,
chícharos e froitos silvestres; carnes: de cabra, de ovella, porco e vaca; mariscos: ostras, ameixas, mexillóns,
lapas, ourizos…; peixes: ollomol, pescada, xurelos, xardas…
Para beber, a parte da auga, facían unha especie de cervexa fermentando algún cereal. Algúns historiadores din
que bebían tamén viño.
- Busca dúas palabras agudas e explica porque levan ou non tilde.
- Escribe tres substantivos, tres verbos e un adxectivo.
- Completa o seguinte cadro resumo coas comidas dos castrexos.

9. Debuxa as persoas dos castros realizando os diferentes oficios
aos que se adicaban.
Se o sector primario é a agricultura e a gandería, o secundario as fábricas e o terciario o
comercio, a que sector se adican maioritariamente nos castros? Razoa a resposta.

10. Escribe que alimentos
tomaban en menor
cantidade os castrexos
e que nutrientes.
Levaban unha dieta
equilibrada e saudable?
Razoa a resposta

11. Responde agora aos seguintes
problemas dun castro:
Un castrexo marchou de caza ás sete da mañá e regresou ás tres da tarde. Canto
tempo estivo cazando?
As mulleres do Castro de Borneiro recolleron 12.435 grans de millo. En cada vasixa
de barro pequena collen 99 grans de millo. Cantas vasixas necesitan?
No castro de Baroña atopáronse unha ducia de torques. Os investigadores din que
debía de haber moitos máis, polo menos un cento. Cantos torques se perderon?

12. OS MUIÑOS.
O muíño é unha das mostras de arquitectura popular que máis abonda na paisaxe galega. Forma
parte do conxunto de construcións dedicado á fabricación dun elemento básico da alimentación: o
pan. Deste xeito o muíño posúe un evidente valor no plano económico pero ademais, xoga un
importante papel nas relacións sociais da Galicia
rural.
A xeografía galega favorece a existencia dos muíños. A rede fluvial e as rías coas mareas permitiron a
utilización da forza da auga na transformación de materias primas. En zonas moi batidas polos ventos
podémonos atopar con muíños que utilizan esta enerxía para o seu funcionamento.
A finalidade máis común desta construcción era moer o gran pero existen outros muíños con diversas
utilidades: de aceite, de papel, de curtir as peles...
Tamén podemos diferencialos atendendo á forza que permite a súa posta en funcionamento en
manuais, hidráulicos, de vento ou outros que utilizan outros materiais.
O muíño de man chairo ou naviforme é o primeiro muíño que coñecemos. Aparecen no Neolítico e
están unidos aos labores agrícolas. Consistían nunha pedra cuadrangular e curva que se colocaba no
chan e un cilindro ou rebolo que, movido coas mans, trituraba os cereais ou as landras contra a
pedra. A fariña que se obtiña por este método era basta e de mala calidade.
O muíño de man ou circular dise que chegou a Galicia coa romanización e empregouse, sen
abandonar o anterior, na época castrexa. Consta de dúas rodas de pedra colocadas unha enriba da
outra: a de abaixo é fixa e a superior móbil. Deste muíño podemos destacar dúas versións segundo a
maneira en que se mova:
- Á moa ou roda superior dáselle un movemento de vaivén por medio dun pao espetado nela.
- A moa ten un movemento xiratorio que se lle imprime cun pao artellado con outro máis longo.

13. FAI UN ESQUEMA DOS
TIPOS DE MUIÑOS.

14. Escribe de que tipo é e como funciona o seguinte
muíño castrexo.

15. Resolve agora os problemas que se poden
atopar os castrexos nos muiños.
Un castrexo moe 3 quilos de gran cada hora. Canto moe nun día? E nunha semana?
A familia castrexa composta por dous avós, o pai é a nai, tres fillos e as súas
mulleres e cinco bebés recolleron 24 quilos de gran. Cantos gramos lle toca a
cada un?
Un barrio castrexo está formado por catro familias. Decidiron entre todos que a
familia que é máis numeroa reciba dous tercios dos 36 quilos de cereais que
recolleron. Cantos quilos lles toca a esta familia? Canto teñen que repartirse o
resto? A canto lles toca?

16. A CERÁMICA NOS CASTROS
Para gardar os distintos produtos que se cultivaban e facían nos castros construíanse cestos e
cacharros de cerámica que tiñan un uso doméstico pero tamén funerario, cerimonial e
ornamental. Na cociña usábase para preparar os alimentos, para comer e para beber e para
gardar as provisións.
A cerámica castrexa facíase a man ou ao torno ou á roda, aínda que predomina a feira á man.
Nótanse en moitos casos os sinais de alisado e de espatulado; noutros as paredes exteriores
das vasillas aparecen moito máis pulidas.
Os perfís predominantes nas vasillas son os globulares ou esferoides. O máis habitual é que
conten cunha ou máis asas.
Os temas decorativos son comúns na plástica castrexa: incisións en forma de liñas oblicuas,
horizontais ou verticais paralelas, ou ben compoñendo triángulos, así como estampacións en
forma de espiña de peixe, eses ou figuracións entrelazadas (tipo trisquel), con figuras tipo
cordóns, así como outros motivos ornamentais variados. A maior parte, porén, é lisa e non
leva decoración.
A cerámica simultaneaba o seu uso ca cestería e a madeira. As pezas grandes servirían para
gardar o gran ou outros alimentos e como depósito de líquidos; outras, para usos diversos no
fogar ou na lareira, e as máis pequenas para comer e beber; tamén aparecen asadores (ou ben
escoadeiras ou "queixeiras"), pezas moi características polos furados que teñen no seu fondo
e nas paredes. Os materiais eran locais e a fabricación tamén, en fornos pequenos.

17. Forno castrexo.
Escríbelle unha carta a un amigo
explicándolle como se facía a cerámica
castrexa.

18. Decora a cerámica seguindo os exemplos:
Vasixa decorada con
triángulos equiláteros e liñas
paralelas.
Vasixa decorada con eses e
trisquéis.
Prato decorado con liñas
perpendiculares e cordóns.
Por que pensas que non se conservan cestos ou pezas de madeira que usaban os castrexos?
Razoa a túa resposta.

19. Decora a vasixa á maneira castrexa pero ao teu gusto.

20. Os teares
A condición dos solos ácidos de Galicia non permite que se conserven restos dos
tecidos pero si algúns dos instrumentos empregados na súa elaboración. As fontes
escritas dinnos que os habitantes dos castros vestían de negro e levaban unha túnica
ata os pés (sagum) coa que durmían no chan, en leitos de palla.
Os tecidos empregados eran de la ou liño.
No caso da lá limpábase a través do lavado e batido cunha vara para darlle maior
soltura. Rematada a limpeza, procedíase ó seu desenguedellado cun peite metálico.
Unha vez obtida e peiteada a fibra, colocábase nun pau aberto (roca) de onde se ía
sacando para enrolalo .
O fío que resultaba ía enrodelándose no fuso para facer unha bobina. Para isto, o fuso
levaba na parte inferior unha peza (fusaiola) que co seu peso e forma lle facilitaba a
tensión do fío, sostiña a fiada e mantiña a velocidade do xiro.
O tecido realizábase en teares verticais de madeira; deles consérvanse as pesas que
tensaban os fíos.
-Busca un verbo en pasado.
-Unha palabra esdrúxula.
- O verbo “facilitaba” escríbese com b. Por que? Escribe a norma de ortografía.
- Escribe tres palabras da familia de limpar:
- Escribe un sinónimo de “leito”:
- Na cadea de produción dos tecidos, cal é a meteria prima?

21. Ordea os pasos que se tiñan que dar
para facer os tecidos:
- Peitear a la cun peite metálico-
-Limpar a lá baténdoa cun pau.
-Colocar o fío na roca.
-Enreda o fío no fuso que tiña unha
fusaiola para darlle peso e que fora
máis fácil traballar con el.
- Tecido no tear.
-Rapar a ovella.

22. VESTIDOS CASTREXOS

23. Esta fin de semana celébrase en Lugo o “Arde Lucus”
unha festa na que se representa o proceso de
romanización dos castros e todo o mundo elixe ir
vestido de castrexo ou de romano.
Escribe as provincias galegas e tres castros que
haxa nelas.
Marca cunha cruz a cidade de Lugo.
Coloca os límites de Galicia.

24. ORFEBRERÍA

25. GUERREIROS E ARMAS

26. METALÚRXICOS

28. BIBLIOGRAFÍA E WEBGRAFÍA
• http://es.calameo.com/read/001393949c6d7e
3ae5754
• Os Bolechas queren saber... Como é un castro?
Autor, Pepe Carreiro. Editorial: A nosa Terra.
• A Nosa Historia. Os habitantes dos Castros.
Autor, Pepe Carreiro. Editorial a Nosa Terra.