2. SUMIENIE
dzielimy w następujący sposób
1. Ze względu na sposób istnienia w człowieku
2. Ze względu na stosunek do czynności
3. Ze względu na stosunek do prawa wiecznego
4. Ze względu na pewność w ocenie
5. Ze względu na błąd zawiniony bądź niezawiniony
6. Ze względu na charakter interpretacji czynu
3. 1. Ze względu na sposób istnienia
w człowieku:
a) Sumienie habitualne (pierwotne) - jest to
wrodzona zdolność praktycznego rozumu
do poznania pierwszych zasad moralności.
Działa ono według zasady quot;Czyń dobro, unikaj
złaquot;. Jest to wewnętrzny głos Boga a zarazem
instynkt dobra. W oparciu o to sumienie
człowiek powinien tworzyć i rozwijać swoją
wiedzę moralną.
4. b) Sumienie aktualne -
jest sądem rozumu
dokonywanego nad
zamierzonym bądź
popełnionym czynem.
Osąd odbywa się na
podstawie zdobytej
wiedzy i sumienia
pierwotnego.
Miarą osądu jest
rozum i wiedza.
5. 2. Ze względu na stosunek do czynności:
a) Przeduczynkowe - osądza czyn przed jego
wykonaniem (nakazuje, zakazuje, odradza, zezwala).
b) Pouczynkowe – ocenia czyn już wykonany
wyrażając aprobatę lub
dezaprobatę, która powoduje
wyrzuty. Sumienie to odgrywa
istotną rolę we właściwej
ocenie swego postępowania,
staje się okazją do poprawienia
się, uzyskania przebaczenia
i spotkania z Bogiem.
6. 3. Ze względu na stosunek do prawa
wiecznego:
a) Prawdziwe - uznaje za dobre to,
co rzeczywiście jest dobre, a za zło to,
co rzeczywiście jest złe. Sumienie to nie jest
autonomiczne, ale zależne od Pana Boga.
Jest wyrobione poprawnie a rozum
zna Prawo Boże.
b) Fałszywe –
uznaje za dobre to,
co tak naprawdę
jest złe, a za zło
to co jest dobre.
7. 4. Ze względu na pewność w ocenie:
a) Pewne - gdy bez obawy pobłądzenia osądza
jakiś czyn. Umysł się nie waha ani chwili.
b) Wątpliwe - jest zawieszeniem sądu, stanem
wahania się, gdy człowiek nie może zdecydować,
za którym zdaniem się opowiedzieć. Dlatego przy
tego typu wątpliwościach należy nie podejmować
decyzji dopóki nie zaistnieje pewny i właściwy
osąd sytuacji i czynu. Należy poszukiwać
odpowiedzi i rady u bardziej doświadczonych
osób znających się na Prawie Bożym.
8. 5. Ze względu na błąd zawiniony
bądź niezawiniony:
a) błędnie urobione – pokonalne - to stała
skłonność do popełnianego zła, na skutek, którego
sumienie ulega deformacji.
Człowiek świadom tego,
że choć mógłby, to nie
chce poznawać prawdy
i właściwych powinności
według, których mógłby
kształtować w sposób prawy
swoje sumienie. Nie wolno
działać z sumieniem
pokonalnie błędnym.
9. b) błędnie urobione - niepokonalne – tak urobione
sumienie często jest niezawinione. Osoba, która
wiedziałaby, że popełnia zło nie czyniłaby tego,
a jeżeli je czyni to tylko dlatego, że miała błędne
przeświadczenie o danej rzeczy i sprawie,
albo z powodu ignorancji.
Osoba działająca z takim
sumieniem nie ponosi
moralnej odpowiedzialności.
Człowiek ten traktuje
sumienie jak prawdziwe,
dlatego jest pewny, że czyni
dobro mimo czynienia zła.
10. 6. Ze względu na
interpretację czynu:
a) Sumienie szerokie -
charakteryzuje się
Lekceważącym podejściem
do grzechu i zła. Człowiek z takim sumieniem sądzi,
że w ogóle nie ma grzechu. Przyczyną powstania
takiego sumienia może być: złe wychowanie
i otoczenie, trwanie w nałogach przez co dochodzi
do zżycia się ze złem. Sumienie to określane jest
także mianem przytępionego i faryzejskiego.
Objawia się to pewną dwulicowością postaw.
11. b) Sumienie skrupulatne (przewrażliwione) -
jest trapione skrupułami. Dopatruje się często
grzechu i zła tam, gdzie go w rzeczywistości
nie ma. Jest zdolne do
długotrwałych i męczących
analiz swojego postępowania,
z których i tak nic nie wynika.
Sumienie to występuje u ludzi,
którzy doświadczają zjawiska
Psychonerwicy (nerwic,
natręctw i ciągłych
niepokojów).
12. Sumienie pozwala wziąć odpowiedzialność za dokonane
czyny. Jeżeli człowiek popełnia zło, słuszny sąd sumienia
może być w nim świadkiem uniwersalnej prawdy o dobru,
a zarazem o złu jego pojedynczego wyboru. Wyrok sądu
sumienia stanowi rękojmię nadziei i miłosierdzia.
Poświadczając zły czyn, przypomina o przebaczeniu, o które
trzeba prosić, o dobru, które należy ciągle praktykować,
i o cnocie, którą bezustannie należy
rozwijać za pomocą łaski Bożej:
„Uspokoimy przed Nim nasze serce.
A jeśli nasze serce oskarża nas,
to Bóg jest większy od naszego
serca i zna wszystko”
(1 J 3, 19-20).
KKK 1781
13. Człowiek ma prawo działać zgodnie z sumieniem
i wolnością, by osobiście podejmować decyzje
moralne. quot;Nie wolno więc go zmuszać, aby
postępował wbrew swojemu sumieniu.
Ale nie wolno mu
też przeszkadzać
w postępowaniu
zgodnie z własnym
sumieniem,
Zwłaszcza
w dziedzinie
Religijnej
KKK 1782
