Two lesson plans

1. Η διδασκαλία της Ιστορίας στο
Γυμνάσιο
Δύο σχέδια διδασκαλίας
Π. ΠΥΡΠΥΡΗΣ Κ. ΠΕΤΡΙΤΣΗ
ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
12Ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ

2. Σκοποί της διδασκαλίας της Ιστορίας στη
Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση
 Να κατανοήσουν οι μαθητές ότι ο κόσμος στον οποίο ζουν είναι αποτέλεσμα
εξελικτικής πορείας, με υποκείμενα δράσης τους ανθρώπους.
 Να συνειδητοποιήσουν την προσωπική τους ευθύνη για την πορεία της
κοινωνίας στην οποία ζουν.
 Να καταστούν ικανοί, μέσα από τη γνώση του παρελθόντος, να κατανοήσουν
το παρόν, να στοχαστούν για τα προβλήματά του και να προγραμματίσουν
υπεύθυνα το μέλλον τους..
 Να διαμορφώσουν, μέσα από τη μελέτη των επιμέρους πολιτισμών και της
συνεισφοράς τους στον παγκόσμιο πολιτισμό, πνεύμα μετριοπάθειας, ανοχής
και σεβασμού στο διαφορετικό.
 Να οικοδομήσουν, μέσα από τη μελέτη του δικού τους πολιτισμού, την εθνική
και πολιτιστική τους ταυτότητα.
 Να συνειδητοποιήσουν την αναγκαιότητα επιλογής και κριτικής αξιολόγησης
των ιστορικών πηγών.

3. Σκοποί της διδασκαλίας της Ιστορίας στο
Γυμνάσιο 1
 Να γνωρίσουν οι μαθητές την ιστορική πορεία του Ελληνισμού
από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, με αναφορές στην
ευρύτερη παγκόσμια ιστορία.
 Να συνειδητοποιήσουν την προσφορά του ελληνικού έθνους
στον παγκόσμιο πολιτισμό και να διαμορφώσουν ανάλογη
συνείδηση.
 Να συνειδητοποιήσουν ότι η κατανόηση κάθε κοινωνίας
προϋποθέτει τη μελέτη όλων των πτυχών της (πολιτικής,
οικονομικής, πολιτιστικής, θρησκευτικής κ.λπ.).

4. Σκοποί της διδασκαλίας της Ιστορίας στο Γυμνάσιο 2
 Να αναπτύξουν θετική στάση απέναντι στη σπουδή του
παρελθόντος ως παράγοντα απόκτησης αυτογνωσίας και
κατανόησης της κοινωνίας.
 Να οικειώνονται βαθμιαία το ειδικό λεξιλόγιο της ιστορικής
επιστήμης.
 Να κατανοούν την έννοια του χρόνου και των τρόπων μέτρησής
του και να εντάσσουν τα γεγονότα στις ιστορικές περιόδους.
 Να εντοπίζουν, κατά τη μελέτη των ιστορικών γεγονότων ή
φαινομένων, αίτια και αποτελέσματα

5. Σκοποί της διδασκαλίας της Ιστορίας στο Γυμνάσιο 3
 Να κατανοήσουν ότι η αξιοπιστία της ιστορικής αφήγησης
θεμελιώνεται στην ορθή αξιοποίηση των πηγών.
 Να αποκτήσουν την ικανότητα να διακρίνουν, στις ιστορικές
μαρτυρίες, γεγονότα, αιτίες, απόψεις κ.λπ.
 Να συγκρίνουν ιστορικά γεγονότα ή φαινόμενα και να
εντοπίζουν ομοιότητες και διαφορές.
 Να προσεγγίζουν τα ιστορικά γεγονότα χωρίς άκριτη αποδοχή
των ιστορικών ερμηνειών, απόψεων κ.λπ.

6. Εν τέλει πού αποσκοπεί η διδασκαλία της ιστορίας
και με ποιες μεθόδους;
 Δύο οι βασικές τάσεις:
 η πρώτη αναγνωρίζει ως βασικό στόχο τη γνώση και κατανόηση των
σημαντικών γεγονότων και επιτευγμάτων στην εθνική, ευρωπαϊκή και
παγκόσμια ιστορία,
 η δεύτερη θεωρεί ότι ο κύριος στόχος θα πρέπει να είναι η απόκτηση
ιστορικών δεξιοτήτων (έρευνα, έλεγχος εγκυρότητας /αξιοπιστίας,
ερμηνεία, κριτική σκέψη), από την πλευρά των μαθητών( «παιδαγωγική των
δεξιοτήτων»)
 Τα Προγράμματα Σπουδών και τα διδακτικά εγχειρίδια επιχειρούν να
συνδυάσουν τις τάσεις αυτές.

7. Πώς θα επιτευχθεί ο συνδυασμός αυτός στην πράξη;
 Με τον περιορισμό της μετωπικής διδασκαλίας και της γραμμικής ιστορικής αφήγησης
 Με την ερμηνευτική- διερευνητική προσέγγιση του γνωστικού αντικειμένου.
 Αυτό σημαίνει ότι η διδασκαλία της Ιστορίας πρέπει να γίνεται μέσα από:
 την προσέγγιση και ερμηνεία ιστορικών πηγών(γραπτών, οπτικών, ακουστικών),
 την ομαδοσυνεργατική μέθοδο άσκησης των μαθητών στην τάξη,
 την αξιοποίηση της Τοπικής Ιστορίας,
 την οργάνωση και εκπόνηση σχεδίων εργασίας (project)
 Η ενεργητική διαδικασία διευκολύνει την ανακαλυπτική, ευρετική μάθηση και τη συνεργασία.
Eπιτρέπει επίσης στους μαθητές να «παράγουν ιστορία», αντί απλώς να τη μελετούν.

8. Αναλυτικότερα, οι σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας
της ιστορίας εστιάζουν στην:
 επεξεργασία και ερμηνεία των ιστορικών πηγών (L.v.Ranke),
 αιτιακή διασύνδεση και ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων,
 γλωσσική και επικοινωνιακή μάθηση (παραγωγή ιστορικής γνώσης μέσα
από τη χρήση της γλώσσας) - γλωσσική επάρκεια μαθητών (J.Bruner και
M.Donaldson)
 άσκηση κριτικής σκέψης,
 διερευνητική διεργασία και κριτική προσέγγιση της πληροφορίας στην τάξη -
εργαστήριο Ιστορίας η σχολική τάξη (M.Booth),
 διεπιστημονική προσέγγιση των θεμάτων

9. …με χρήση
 πρωτογενούς ιστορικού υλικού (αρχαιολογικά ευρήματα, επιγραφές,
νομίσματα, φωτογραφίες, επιστολές, κρατικά ή ιδιωτικά αρχεία,
απομνημονεύματα, ημερολόγια),
 δευτερογενούς ιστορικού υλικού,
 διδακτικού υλικού ("μεταποιημένο" ιστορικό υλικό, συμβατό με τις ανάγκες
του εκάστοτε διδακτικού περιβάλλοντος, όπως χρονολόγια, εννοιολογικοί
χάρτες, μεταφράσεις κ.λπ., αλλά και σχολικά εγχειρίδια, πολυμεσικά
λογισμικά, κ.λπ.),
 νέων εργαλείων ιστορικής έρευνας (π.χ. προφορική συνέντευξη,
βιντεοσκόπηση, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, Διαδίκτυο)

10. Αυτά σημαίνουν ότι δίνουμε έμφαση:
1. στη συνειδητοποίηση των ιστορικών γεγονότων:
Χρόνος (πότε;) Χώρος (πού;) Χρονική διάρκεια
2. Στην κατανόηση των σχέσεων τους: Αφορμές Vs αίτια  συνέπειες
3. στη σημασία τους: για την εποχή τους και διαχρονικά
4. Στη διευκρίνιση/εκμάθηση ιστορικών όρων ( πχ. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων:
Γραμμική Β΄ γραφή, τζιχάντ κοκ.
5. Στην επεξεργασία των πηγών

11. Τα παιδαγωγικά οφέλη είναι πολλά και
σημαντικά:
 Περιορίζεται η στείρα απομνημόνευση (απομνημόνευση μόνο των
αναγκαίων, εκείνων δηλαδή που επιτρέπουν την ενεργοποίηση των
μαθητών, που είναι αναγκαία για την κατανόηση των ιστορικών
γεγονότων, την επισήμανση των σχέσεών τους και την σημασία
τους για την εποχή τους και διαχρονικά),
 προάγεται η συζήτηση και η συνεργασία,
 ενισχύονται οι γλωσσικές ικανότητες των μαθητών,
 οι μαθητές αναπτύσσουν κριτήρια για το τι συνιστά τεκμήριο,
αποκτούν τις ικανότητες να το αξιολογήσουν,
 καλλιεργείται η κοινωνική τους ευαισθησία.

12. Σχεδιασμός και οργάνωση της διδασκαλίας της Ιστορίας
 Σαφής διατύπωση εφικτών διδακτικών στόχων
 Μεθοδική διδασκαλία των σημαντικότερων στοιχείων της ενότητας (έμφαση στο χωρο-
χρόνο, τις ιστορικές έννοιες και όρους, τις σχέσεις αιτίου-αιτιατού)
 Μέθοδοι διδασκαλίας:
 αφήγηση με παραστατικότητα ή αφήγηση συνδυασμένη με διάλογο
 Διάλογος (κατευθυνόμενος ή ελεύθερος), στον οποίο:
1) αξιοποιούνται γνώσεις και εμπειρίες μαθητών, 2) συγκρίνεται η επικαιρότητα με
γεγονότα του παρελθόντος, 3) συνδέονται τα ιστορικά στοιχεία με πληροφορίες από
άλλα μαθήματα)
 ερμηνεία πηγών (εταιρικά ή ομαδοσυνεργατικά)
 δραματοποιήσεις  βιωματικότητα

13. Η διδασκαλία είναι απαραίτητο να
συνοδεύεται από:
 Χρήση εποπτικών μέσων (γεωγραφικούς ή πολιτικούς
χάρτες, δομικά διαγράμματα, χρονογραμμές,
εννοιολογικούς χάρτες κοκ)
 Χρήση λογισμικών
 Εκπαιδευτικές επισκέψεις ιστορικών χώρων και να
 Εμπλουτίζεται με διαθεματικές δραστηριότητες και εργασίες
μαθητών

14. Απολύτως αναγκαία η συνειδητοποίηση του
γεγονότος ότι:
Οι ιστορικές πηγές του σχολικού βιβλίου δεν
αποτελούν προέκταση της αφήγησης και δεν
πρέπει να διδάσκονται ως επιπλέον γνωστικό
υλικό. Συνιστούν μεθοδολογικό εργαλείο
προσέγγισης της νέας γνώσης και καλλιέργειας
της κριτικής ικανότητας των μαθητών.

15. Η εποχή των μεγάλων ανακαλύψεων
Δειγματικό σχέδιο διδασκαλίας, το οποίο λαμβάνει υπόψη
ότι:
Τελειώνοντας το Γυμνάσιο οι μαθητές πρέπει να είναι σε θέση να:
 Α) διακρίνουν τις πηγές σε πρωτογενείς και δευτερογενείς
 Β) ταξινομούν τις πηγές με κριτήριο το είδος τους σε :
 1) γραπτές πηγές (επίσημα έγγραφα – κρατικά ή μη – ανεπίσημα ιδιωτικά έγγραφα,
εφήμερες πηγές, ιστοριογραφικά κείμενα, λογοτεχνικά κείμενα κοκ) και σε …
 2) παραστατικές πηγές (οπτικές (χάρτες, φωτογραφίες,΄γελιογραφίες, διαγράμματα
κοκ), ηχητικές, πηγές-κατάλοιπα πολιτισμού, ιστορικοί τόποι)

16. Η εποχή των μεγάλων
ανακαλύψεων

17. Η τοποθέτηση στο χωρο-χρόνο
Αφού παρατηρήσετε προσεκτικά το χάρτη και τη συνοδευτική του
εικόνα προσπαθήστε να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις:
 Πότε ξεκίνησε Μάρκο Πόλο τα ταξίδια του, από πού ξεκινούσε
και πού κατέληγε;
 Για ποιον λόγο φαντάζεστε πως έκανε αυτά τα ταξίδια και με
ποιες συνθήκες;
 Ποιον δρόμο ακολουθούσε συνήθως;
 Πότε άλλαξε δρομολόγιο και ποια πορεία ακολούθησε;

18. Με βάση τις πληροφορίες που μπορείτε να αντλήσετε από τους
χάρτες, ποια πιστεύετε πως ήταν η κύρια αιτία που ώθησε τον Μάρκο
Πόλο να αλλάξει δρομολόγιο;

19. Ποιες πληροφορίες μπορείτε να αντλήσετε από τον χάρτη για τα
έτη κατά τα οποία πραγματοποιήθηκαν τα θαλάσσια ταξίδια;
Ποιοι θαλασσοπόροι αναφέρονται;
Από πού ξεκινούσαν οι περισσότεροι;
Μπορείτε να φανταστείτε γιατί ξεκινούσαν κυρίως από εκεί; (Θα
σας βοηθήσουν οι πληροφορίες της σελ. 97 του βιβλίου σας)
Προς πού κατευθύνθηκε ο καθένας;
Ο Κολόμβος παρουσιάζει στους βασιλείς
της Ισπανίας Φερδινάνδο και Ισαβέλλα
ιθαγενείς της Αμερικής
(Μωσαϊκό, Σεβίλλη, Πλατεία της
Ισπανίας)
Τι παρατηρείτε στη
συνοδευτική εικόνα; Πού
παραδίδει ο Κολόμβος
ό,τι έχει μεταφέρει;

20. Η χρήση χαρτών
Καλλιέργεια δεξιοτήτων ανάγνωσης χάρτη:
 Διάκριση χαρτών (γεωφυσικός, πολιτικός
κ.α.)
 Κατανόηση και χρήση υπομνήματος
(χρώματα, βέλη, όρια κ.λπ.)
 Προσανατολισμός στο χάρτη και
γεωγραφική σχέση περιοχών
Δραστηριότητες:
 Άντληση ιστορικών πληροφοριών
 Τοποθέτηση πληροφοριών σε χάρτη με βάση
άλλες πηγές
 Σύγκριση χαρτών
 Συνειδητοποίηση γεωγραφικών
χαρακτηριστικών μια περιοχής
 Συσχέτιση χαρτών με άλλου είδους πηγές
 Κατασκευή χάρτη

21. Η αναζήτηση των κινήτρων με χρήση γραπτών πηγών
«[Ο Ερρίκος ο Θαλασσοπόρος ήθελε να μάθει ποιες χώρες
υπήρχαν πέρα από τα Κανάρια νησιά και από το ακρωτήριο
Μπαγιατόρ. Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι αν σ’ αυτές τις
χώρες βρίσκονταν χριστιανικοί πληθυσμοί ή κάποια λιμάνια
που μπορούσαν να τα πλησιάσουν χωρίς κίνδυνο, θα
μπορούσαν να φέρουν στο βασίλειο πολλά και φθηνά
προϊόντα. Ο τρίτος λόγος ήταν ότι θα έστελνε τους άνδρες
του με σκοπό να πληροφορηθεί μέχρι πού έφθανε η δύναμη
των απίστων. Ο τέταρτος λόγος υπήρξε ο εξής: θα ήθελε να
μάθει αν σ’ εκείνες τις περιοχές υπήρχαν μερικοί ηγεμόνες
χριστιανοί αρκετά ισχυροί για να τον βοηθήσουν εναντίον
των απίστων. Ο πέμπτος λόγος ήταν η μεγάλη του επιθυμία
να συντελέσει στην ενίσχυση της χριστιανικής πίστης και να
οδηγήσει στο χριστιανισμό όλες τις ψυχές που ήθελαν να
σωθούν».
Gomes Eanes de Azurara, Χρονικά της ανακάλυψης και
κατάκτησης της Γουινέας, 1543
Τι εξώθησε τον Ερρίκο στα θαλάσσια ταξίδια που
πραγματοποίησε;
Τα πλούτη της Ιαπωνίας
Στα νησί αυτό καθώς και στα άλλα γύρω δεν υπάρχει
φυτό που να μην ευωδιάζει και να μη χρησιμεύει σε
κάτι, όπως η αλόη για να αρκεστούμε σ' αυτήν.
Υπάρχουν επίσης πολλά ακριβά καρυκεύματα
διαφόρων ειδών...Το χρυσάφι βρίσκεται σε μεγάλες
ποσότητες, το ίδιο και οι πολύτιμοι λίθοι. Πραγματικά
είναι αξιοθαύμαστο πόσο φθηνά είναι το χρυσάφι και
τα άλλα πανάκριβα προϊόντα στα νησιά αυτά. Μόνο
που το ταξίδι είναι πάρα πολύ μακρινό και επικίνδυνο.
Από Το Βιβλίο των Θαυμάτων του Μάρκο Πόλο,
κεφ.162, 167, στο Marco Polo, Le devisement du
monde, Le livre des marveilles, t.II, La
Decouverte/Maspero, Παρίσι,1983, 412.
Γιατί τα προϊόντα που αναφέρει ο Μάρκο Πόλο ήταν
περιζήτητα και πανάκριβα στην Ευρώπη;
■ Διάβασε με προσοχή τις φράσεις «Μόνο
που...επικίνδυνο». Τι εννοούσε ο Μάρκο Πόλο και
πώς το διάβασαν οι Ευρωπαίοι της περιόδου των
ανακαλύψεων;

22. Εξωκειμενική προσέγγιση:
• Ποιος είναι ο συντάκτης
της πηγής Α και ποιος
της πηγής Β;
• Είναι ή όχι σύγχρονοι με
τα όσα περιγράφουν
• Τι είναι οι πηγή Α και τι η
Β (πρωτογενής ή
δευτερογενής);
Κειμενική/διακειμενική
προσέγγιση:
Ποιες είναι τα βασικά κίνητρα
που ώθησαν τους
Ευρωπαίους σε μακρινά
θαλάσσια ταξίδια;
Μπορείτε να τα
κατηγοριοποιήσετε;
Σύνθεση:
• Σύμφωνα με την πηγή Α,
γιατί τα προϊόντα που
αναφέρονται ήταν
περιζήτητα και
πανάκριβα στην
Ευρώπη;
• «Μόνο
που….επικίνδυνο»: τι
εννοούσε ο συντάκτης
της πηγής και πώς είναι
πιθανό να το
ερμήνευσαν οι
Ευρωπαίοι της περιόδου
των ανακαλύψεων;
Η προσέγγιση των γραπτών πηγών στην τάξη

23. Οι προϋποθέσεις πραγματοποίησης των ανακαλύψεων
Προσέγγιση με χρήση των ΤΠΕ (λογισμικού ιστορίας)
 Ανακαλύψεις η εποχή των μεγάλων γεωγραφικών ανακαλύψεων
 χάρτης πλοήγησης το εργαστήριο του μικρού εξερευνητή
 Πλοία, όργανα ναυσιπλοΐας (πυξίδες, αστρολάβοι, πορτολάνοι)
 Ποια επιπλέον προϋπόθεση αναφέρεται στο σχολικό βιβλίο (σελ.
110); Τι γνωρίζετε γι’ αυτήν; Αν δεν γνωρίζετε, αναζητήστε
πληροφορίες στο διαδίκτυο.

24. Βήματα επεξεργασίας εικόνας:
• Μελέτησε τις εικόνες για δυο λεπτά.
Σχημάτισε μια γενική εντύπωση γι’ αυτές
και κατόπιν εξέτασε τα επιμέρους στοιχεία
τους.
• Κατάγραψε: ανθρώπους, αντικείμενα,
δραστηριότητες
• Ποιο ιστορικό γεγονός νομίζεις ότι
εικονίζεται;
• Κατάγραψε τα συμπεράσματά σου
• (Ποιες λέξεις/κλειδιά θα σε βοηθούσαν να
τις εντοπίσεις στο διαδίκτυο;)
Μεγάλες ανακαλύψεις: Η χρήση
βίας…..
Η απόβαση του Κορτές στο Μεξικό.
(Μαδρίτη, Εθνική Βιβλιοθήκη)

25. Η χρήση των οπτικών πηγών (ζωγραφικοί πίνακες,
ξυλογραφίες, φωτογραφίες, αφίσες, γελοιογραφίες,
κόμικς)
 Προϋποθέσεις αποτελεσματικής αξιοποίησης των εικόνων:
 Η επιλογή λίγων, κατάλληλων εικόνων
 Η σύνδεση των εικόνων με τους διδακτικούς στόχους
 Η άσκηση των μαθητών στην ανάλυση και ερμηνεία των εικόνων
(οπτικός ενλαφαβητισμός)
 Η καθοδήγηση των μαθητών από τον διδάσκοντα
 Η συσχέτισή τους με άλλα είδη πηγών

26. Οι συνέπειες των ανακαλύψεων: α) για τους ιθαγενείς
πληθυσμούς
 Ενώ οι Ινδιάνοι είχαν φιλικά αισθήματα, οι Ευρωπαίοι εισέβαλαν στις περιοχές της Αμερικής
σαν πεινασμένοι λύκοι. Οι λόγοι για τους οποίους σκοτώθηκαν τόσο πολλοί ιθαγενείς είναι οι
εξής: Πρώτον, γιατί οι Ευρωπαίοι που έφτασαν εδώ, είχαν την πεποίθηση ότι, επειδή οι ντόπιοι
δεν πίστευαν στη χριστιανική θρησκεία, νομιμοποιούνταν να τους σκοτώνουν ή να τους
αιχμαλωτίζουν. Δεύτερον, οι ιθαγενείς αυτοί ήταν οι πιο ήσυχοι και οι πιο ειρηνικοί άνθρωποι
του κόσμου, εντελώς άοπλοι. Τρίτον, πρέπει να σημειωθεί ότι η πλειονότητα αυτών που έχουν
έρθει εδώ από την Ισπανία είναι ληστές, αποβράσματα της κοινωνίας, συρφετός κακοποιών.
Από τη Σύντομη Αναφορά για την καταστροφή των Δυτικών Ινδιών, 1552, του Επισκόπου Βαρθολομαίου Λας Κάζας
(Las Casas), στο: H. Crieger, Die Neuzeit, Materiialien furden Geschichts unterwicht, Φραγκφούρτη, 41978, 28.

27. Οι συνέπειες: α) για τους ιθαγενείς πληθυσμούς
Εργασία σε ορυχείο του Περού κατά
το 16ο αι. Γκραβούρα του Θ. ντε
Μπρυ (16ος αι.) Παρίσι, Εθνική
Βιβλιοθήκη
1. Ακολουθητέα τα βήματα επεξεργασίας της
εικόνας
2. Τι εννοεί κατά τη γνώμη σας ο συντάκτης
της πηγής όταν λέει «έφθειραν τους
ιθαγενείς πληθυσμούς»;
 «Τα ορυχεία του Ποτοζί στο Περού έχουν
μείνει στην ιστορία ξακουστά, τόσο για
τις τεράστιες ποσότητες πολύτιμου
μεταλλεύματος που απέδωσαν όσο και
για τις δύσκολες συνθήκες εργασίας
που έφθειραν τους ιθαγενείς
πληθυσμούς: βρίσκονταν στις Άνδεις
σε υψόμετρο 4.000 m, όπου για την
εκμετάλλευσή τους σχηματίστθηκε σε
μικρό χρονικό διάστημα μια πόλη
120.000 κατοίκων»

28.  Αναγκαία η παροχή βοήθειας ώστε
να «αποκωδικοποιηθεί» το
γράφημα
Οι συνέπειες: α) για τους ιθαγενείς πληθυσμούς
Η ευλογιά ήταν μια από τις νόσους
που μεταφέρθηκε από τους
Ευρωπαίους στις αποικίες

29. Οι συνέπειες: α) για τους ιθαγενείς πληθυσμούς –
το δουλεμπόριο

30. Οι συνέπειες των ανακαλύψεων: β) για
τους ευρωπαίους
Πηγή: http://users.sch.gr/maritheodo/history-
pi/section1/ploia/lemmata/2-6-0.htm

31. Οι συνέπειες των ανακαλύψεων: β) για τους ευρωπαίους
Η ισπανική αυτοκρατορία Η πορτογαλική αυτοκρατορία
Το 1494 Ισπανοί και Πορτογάλοι μοιράζουν τις αποικίες (Συνθήκη της
Τορντεζίλας).
Ποιες περιοχές κράτησε κάθε χώρα;
Γνωρίζετε ότι αργότερα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες μπήκαν στο παιχνίδι
του ανταγωνισμού; Αν ναι ποιες ήταν;

32. Οι συνέπειες των ανακαλύψεων: β) για τους ευρωπαίους
 Να κατατάξετε σε κατηγορίες τα
προϊόντα που εισάγουν οι
Ευρωπαίοι από τις νέες χώρες.
 Σε τι χρησιμεύουν σε κάθε
περίπτωση;
 Ποιες διατροφικές αλλαγές
επιφέρουν;
 Ποιες οικονομικές δραστηριότητες
ευνοούν;
 Ποιοι αναλαμβάνουν αυτές τις
δραστηριότητες; (αριστοκράτες,
αγρότες, έμποροι…..;)

33. Οι συνέπειες των ανακαλύψεων: β) για τους Ευρωπαίους
0 10,000 20,000 30,000 40,000 50,000 60,000 70,000
1503-1520
1521-1540
1541-1560
1561-1580
1581-1600
1601-1620
Εισαγωγές χρυσού (σε κιλά) στην Ισπανία από την Αμε-
ρική κατά το διάστημα 1503-1650
Πηγή: Hamilton E.J., American Treasure and the price
Revolution in Spain, 1501-1650, Μασαχουσέτη 1934
1. Ποιες πληροφορίες μπορείτε να αντλήσετε από τα δεδομένα του γραφήματος;
2. Πού μπορεί να αποδοθούν τα δεδομένα του γραφήματος;

34. Ανάλογα με τις απαντήσεις των μαθητών, ο
διδάσκων/-ουσα:
 Προβαίνει σε δημιουργική ανασύνθεση
 Καταγράφει στον πίνακα λέξεις-κλειδιά με στόχο να
αναδυθούν τελικώς οι αιτιακές ή άλλες σχέσεις
 Προσθέτει ιστορικές πληροφορίες που υπάρχουν στο
σχολικό βιβλίο αλλά δεν αντλούνται από τις διαθέσιμες
σε αυτόν ιστορικές πηγές
 …..

35.  Στο παρόν δειγματικό σχέδιο διδασκαλίας δεν προσεγγίστηκαν τα όσα
αναφέρονται στο οικείο σχολικό βιβλίο για τα πρόσωπα που
πρωταγωνίστησαν στις ανακαλύψεις.
 Αυτά θα μπορούσαν:
 Να προσεγγιστούν αυτοτελώς με παρόμοιο τρόπο στην τάξη σε άλλη
διδακτική ώρα
 Να διερευνηθούν ατομικά ή σε ομάδες στο σπίτι. Στην περίπτωση αυτή ο
διδάσκων καλό είναι να κατευθύνει τους μαθητές σε έγκυρες και
αξιόπιστες πηγές, και να ζητά απαντήσεις σε συγκεκριμένες ερωτήσεις.

36. Η αξιολόγηση των μαθητών στο
Γυμνάσιο & το Π.Δ. 319/2000 (1)
 Αξιολόγηση (διαγνωστική-διαμορφωτική-αθροιστική)
Σύμφωνα με το Π.Δ. 319/2000:
 Δίνονται δύο ομάδες ερωτήσεων Α και Β.
 Η ομάδα Α περιλαμβάνει πέντε ερωτήσεις από τις οποίες οι μαθητές/τριες
επιλέγουν τις τρεις. Οι ερωτήσεις της ομάδας Α ελέγχουν τη γνώση και την
κατανόηση της ιστορικής ύλης που διδάχθηκαν οι μαθητές/τριες (εξήγηση
ιστορικών όρων και εννοιών, περιγραφή ή ταξινόμηση ιστορικών γεγονότων,
φαινομένων ή περιόδων, κατανόηση ή συνοπτική απόδοση του περιεχομένου
μιας γραπτής ή εικαστικής ιστορικής πηγής, κατανόηση και περιγραφή των
σχέσεων που υφίστανται ανάμεσα σε διαφορετικά ιστορικά γεγονότα,
φαινόμενα κ.λπ.).

37. Η τέχνη της
αναγέννησης

38. Προϋπάρχουσα γνώση:
Ο μαθητής γνωρίζει:
 Τις μεταβολές που συντελούνται στον ευρωπαϊκό χώρο και σηματοδοτούν τη
μετάβαση από το Μεσαίωνα στους νέους χρόνους
 Τι είναι:
 Αναγέννηση
 Ανθρωπισμός
 Οικουμενικός Άνθρωπος
 Τη σπουδαιότητα της τυπογραφίας για τη διάδοση των ιδεών της Αναγέννησης
και του Ανθρωπισμού.
 Τα βασικά χαρακτηριστικά της Βυζαντινής Τέχνης
 Πώς να περιγράφει ένα έργο τέχνης.

39. Διδακτικοί στόχοι:
 Να γνωρίσουν οι μαθητές την Τέχνη της Αναγέννησης
και τους σημαντικούς καλλιτέχνες της περιόδου
 Να αποκτήσουν την ικανότητα
 να αναγνωρίζουν τις τεχνοτροπίες των έργων τέχνης
της Αναγέννησης
 και να κατανοούν το περιεχόμενο τους.
 Να εντάξουν τα έργα στο πολιτισμικό πλαίσιο της
εποχής
 Να κατανοήσουν τη θέση του καλλιτέχνη στη
δεδομένη εποχή.

40.  Να κατανοήσουν την αξία της ομαδικής εργασίας
και της συνεργασίας.
 Να αποκτήσουν στρατηγικές ανάγνωσης των
έργων τέχνης
 και δεξιότητες:
 λεκτικοποίησης οπτικών κειμένων
 πολιτισμικού γραμματισμού
 πληροφοριακού γραμματισμού
 οπτικού εγγραμματισμού
 Να ψυχαγωγηθούν

41. Παιδαγωγικά οφέλη:
Η μελέτη έργων τέχνης
προτείνει ένα μοντέλο βιωματικής
και εμπειρικής μάθησης
εμπλέκει ενεργά το μαθητή στην
εκπαιδευτική διαδικασία.
Έργο τέχνης : αφορμή για έρευνα

42. Σύνδεση με την προϋπάρχουσα
γνώση και αφόρμηση.
 Μπορείτε να εντοπίσετε το θέμα των
ακόλουθων έργων και
να τα εντάξετε σε κάποια θεματική ενότητα;
 Έχετε εντοπίσει ανάλογα θέματα στη
Βυζαντινή τέχνη;

43. GIOTTO, π. 1305
MASACCIO

44. MICHELANGELO, 1508-12 CAPPELLA SISTINA
Ποιο θέμα εντοπίζετε στο έργο;
Μπορείτε να δώσετε ένα τίτλο;

45. SANDRO BOTTICELLI π. 1482
S. BOTTICELLI π. 1485
Ραφαήλ, Ο θρίαμβος της Γαλάτειας, π.1512

46. D. GHIRLANDAIO. ΠΟΡΤΡΕΤΟ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥ ΑΝΔΡΑ ΚΑΙ
ΑΓΟΡΙΟΥ
(ΠΑΠΠΟΥΣ ΚΑΙ ΕΓΓΟΝΟΣ?), π. 1480
JAN VAN EYCK.
Ο ΑΝΔΡΑΣ ΜΕ ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΤΟΥΡΜΠΑΝΙ, 1433

47. Sfumato:
Σαν καπνός που διαλύεται
 Η φόρμα αποδίδεται με λεπτές τονικές διαβαθμίσεις
 Δε χρησιμοποιούνται έντονα ή σαφώς διακρινόμενα
περιγράμματα
1.Λεονάρντο ντα Βίντσι.
Μόνα Λίζα
(Λίζα ντελ Τζιοκόντο)
Ελαιογραφία (1503-1519).
Μουσείο Λούβρου

48. AMBROGIO LORENZETTI.
ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΚΑΛΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΤΗ ΧΩΡΑ, 1337-40
(ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ, Η ΥΠΑΙΘΡΟΣ)

49. 1 ο Φύλλο εργασίας - φυσιοδίφες
Μπορείτε να εντοπίσετε αναλογίες ανάμεσα
1. στα αγάλματα της αρχαιότητας και
2. στα αγάλματα και τις μορφές των αναγεννησιακών έργων τέχνης ;
Σε τι αφορούν;
Προσπαθήστε να παρουσιάσετε τα συμπεράσματά σας σε ένα σύντομο κείμενο
τεκμηριώνοντας τις θέσεις σας με αναφορές σε συγκεκριμένα έργα.

50. TORSO BELVEDERE,
1ος αι. μ.Χ.
Ο ΔΙΣΚΟΒΟΛΟΣ του
ΜΥΡΩΝΑ,
π. 460-450 π.Χ.
Το σύμπλεγμα του
Λαοκόοντα 1ος αι. μ.Χ.

51. VENUS
PUDICA
Απόλλων
Belvedere
Απόλλων Belvedere

52. MASACCIO.
Η ΕΞΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΔΑΜ ΚΑΙ ΤΗΣ
ΕΥΑΣ,
SANDRO BOTTICELLI.
Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ
ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ
(ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ), π
MICHELANGELO. ΔΑΒΙΔ

53. MICHELANGELO. ΝΙΚΗ, π. 1520-25
(ΓΙΑ ΤΟ ΤΑΦΙΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΠΑΠΑ ΙΟΥΛΙΟΥ Β?)
MICHELANGELO.
Η ΤΕΛΙΚΗ ΚΡΙΣΗ (ΧΡΙΣΤΟΣ,
ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ)

54. 2ο φύλλο εργασίας Φιλόσοφοι
Προσπαθήστε, αφού απαντήσετε στα ερωτήματα που συνοδεύουν τα
έργα τέχνης που ακολουθούν, να παρουσιάσετε τα αποτελέσματα της
παρατήρησής σας σε ένα σύντομο κείμενο τεκμηριώνοντας τις θέσεις
σας με αναφορές στα έργα.

55. Παρατηρώντας την Αφροδίτη τι σκέψεις κάνετε για τις
αναλογίες του σώματος;
Μπορείτε να εντοπίσετε κάποιες ατέλειες;
Τι αίσθηση σας δημιουργεί η μορφή της Αφροδίτης;

56. MICHELANGELO. ΔΑΒΙΔ, 1501-04
MICHELANGELO. ΔΑΒΙΔ

57.  Τι επισημαίνετε παρατηρώντας το σώμα του Δαυίδ;
 Τηρεί ο γλύπτης τις αναλογίες ενός ανθρώπινου σώματος;
 Τι νομίζετε ότι προσπαθεί να επιτύχει ο καλλιτέχνης;
(Θα σας βοηθήσει να ανατρέξετε στο μύθο της Παλαιάς Διαθήκης που αναφέρεται
στο Δαυίδ και το Γολιάθ)
http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh_Biblio/Oi_Basileis/Dabid_kai_Goliath.htm

58. MICHELANGELO. PIETA, 1497-99
Τι εικονίζει το έργο;
Υπάρχει κάποιο στοιχείο που
σας κάνει εντύπωση;

59. MICHELANGELO. PIETA
(ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ)

60. LEONARDO DA VINCI. Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΑΙ Η ΑΓΙΑ ΑΝΝΑ, π. 1510
Είναι εύκολο να διακρίνεις την
Παναγία
από τη μητέρα της Αγία Άννα;

61. 3ο φύλλο εργασίας – “ρεαλιστές”
 Πώς οι ζωγράφοι αποδίδουν τις ακόλουθες μορφές;
 Ποιες λεπτομέρειες κινούν το ενδιαφέρον σας;
Επιχειρήστε να καταγράψετε τις παρατηρήσεις σας τεκμηριώνοντας τες
με αναφορές σε συγκεκριμένα έργα.

62. D. GHIRLANDAIO. ΠΟΡΤΡΕΤΟ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥ ΑΝΔΡΑ ΚΑΙ
ΑΓΟΡΙΟΥ
(ΠΑΠΠΟΥΣ ΚΑΙ ΕΓΓΟΝΟΣ?), π. 1480
JAN VAN EYCK.
Ο ΑΝΔΡΑΣ ΜΕ ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΤΟΥΡΜΠΑΝΙ, 1433

63. PIERO DELLA FRANCESCA.
ΔΙΠΛΟ ΠΟΡΤΡΕΤΟ ΤΗΣ BATTISTA SFORZA ΚΑΙ ΤΟΥ FEDERICO DA MONTEFELTRO, π. 1472

64. LEONARDO DA VINCI. ΣΠΟΥΔΕΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ,
π. 1510 LEONARDO DA VINCI.
VITRUVIUS MAN, π. 1485
Γιατί πιστεύετε ότι ο Λεονάρντο ντα Βίντσι μελετά το ανθρώπινο σώμα και
αναλογίες;

65. 4ο φύλλο εργασίας – θεολόγοι
 Αφού παρατηρήσετε τα έργα που ακολουθούν
προσπαθήστε να απαντήσετε στα ερωτήματα που
συνοδεύουν κάθε έργο και να καταγράψετε σε ένα
κείμενο τις παρατηρήσεις σας τεκμηριώνοντάς τις
με αναφορές στα συγκεκριμένα έργα.
Χρήσιμη πληροφορία:
 Η Αιχμαλωσία της AVIGNON
Από 1303 – 1378 η παπική έδρα θα μεταφερθεί στην AVIGNON της Γαλλίας.
 Το Μεγάλο Σχίσμα
Από το 1378 ως το 1417 Ρώμη και AVIGNON έχουν χωριστούς πάπες.

66. Αφροδίτη του Ουρμπίνο,
1538
Περιγράψτε με συντομία το
έργο.
Ποιο στοιχείο σας κάνει
ιδιαίτερη εντύπωση;
θα μπορούσαμε να
συναντήσουμε κάτι ανάλογο
στη Βυζαντινή τέχνη;

67.  Η παρεχόμενη «καθοδήγηση – υποστήριξη»
(scaffolding) είναι ανάλογη με τις ανάγκες των
μαθητών ( το βαθμό κατανόησης ) και φθίνει
σταδιακά με τη βελτίωση της επίδοσής τους
(«φθίνουσα καθοδήγηση»).
 Ο βαθμός καθοδήγησης αυξάνει με τη δυσκολία
της δραστηριότητας και αντίστροφα.
 Η σταδιακή μετατόπιση της ευθύνης για το
χειρισμό της μάθησης από τον εκπαιδευτικό στο
μαθητή έχει ως σκοπό ο μαθητής να αυτονομηθεί.

68. Πώς αποδίδεται η Παναγία;
ΡΑΦΑΗΛ:
Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΡΔΕΡΙΝΑ, π. 1507 Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΥ GRANDUCA, π. 150 Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ
ΑΓΡΩΝ, 1505-06

69. ALBRECHT DÜRER.
Ο ΑΓΙΟΣ ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ
ΣΤΟ STUDIOLO ΤΟΥ 1514
D. GHIRLANDAIO.
Ο ΑΓΙΟΣ ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ
ΣΤΟ STUDIOLO ΤΟΥ 1480
ΤΟ ΠΟΡΤΡΕΤΟ ΤΟΥ FEDERICO
DA MONTEFELTRO ΜΕ ΤΟΝ ΓΙΟ ΤΟ
ΣΤΟ STUDIOLO ΤΟΥ, π. 1476
Πώς αποδίδεται ο Άγιος
Ιερώνυμος;

70. D. GHIRLANDAIO.
Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ
ΠΑΝΑΓΙΑΣ, π. 1485-
90
Αφού παρατηρήσετε το έργο και αξιοποιήσετε τις πληροφορίες του
τίτλου προσοαθήστε να περιγράψετε το χώρο και τα ρούχα των
προσώπων.
Σε ποιο χωροχρονικό πλαίσιο τοποθετεί ο καλλιτέχνης τη γέννηση της
Παναγίας;

71. ΡΑΦΑΗΛ. SPOSALIZIO (Ο ΓΑΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΘΕΝΟΥ), 1504
Αφού παρατηρήσετε το έργο
και αξιοποιήσετε τις πληροφορίες του τίτλου,
προσπαθήστε να περιγράψετε το χώρο και τα
ρούχα των προσώπων.
Σε ποιο χωροχρονικό πλαίσιο τοποθετεί ο
καλλιτέχνης το γάμο της Παναγίας; Τι
μπορείτε να συμπεράνετε;

72. ANDREA MANTEGNA. π. 1480
Με ποιο πρόσωπο θα
ταυτίζατε την κεντρική
εικονιζόμενη μορφή;
Ποιο στοιχείο θα σας
οδηγούσε σε ένα τέτοιο
συμπέρασμα;
Τι τίτλο θα δίνατε στο
έργο;
Πώς το θέμα αποδίδεται
στη Βυζαντινή τέχνη;

73. 5ο φύλλο εργασίας –
κοινωνιολόγοι 1
Αξιοποιώντας τις πληροφορίες σχετικά με
 Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για τα συγκεκριμένα έργα τέχνης
 Τους χώρους που αυτά κοσμούσαν, π.χ. ιδιωτικά παρεκκλήσια
 Την ιδιότητα των εικονιζόμενων προσώπων
προσπαθήστε να παρουσιάσετε σε ένα σύντομο κείμενο τα
συμπεράσματά σας σχετικά με την κοινωνική θέση των αναθετών-
παραγγελιοδοτών.

74. Χρήσιμη πληροφορία:
το μπλε των νωπογραφιών
είναι από lapis lazuli: λαζουρίτη.
Το υλικό ήταν πιο ακριβό από τα φύλλα
χρυσού.
GIOTTO. Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΣΤΗ ΧΡΥΣΗ ΠΥΛΗ, π. 1305 (ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙ
SCROVEGNI)

75. GIOTTO. Η ΤΕΛΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
Ο ENRICO SCROVEGNI προσφέρει τη μακέτα του Παρεκκλησίου της Αρένας στην Παναγία,
π. 1305 (Λεπτομέρεια από την Τελική Κρίση). Ο Σκροβένι ήταν γιος έμπορου και τοκογλύφου.

76. MASACCIO. Η ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ .ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙ

77. GENTILE DA FABRIANO.
Η ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΓΩΝ,
π. 1423
Αρχηγοί των
μισθοφορικών
στρατευμάτων
εξεγείρονται και
αρπάζουν την εξουσία,
όπως ο Francesco Sforza
στο Μιλάνο.
Ο νεαρός μάγος ανήκει
στην οικογένεια των
Sforza.
Σημείωση:
το έργο ανήκει στο
Διεθνές Γοτθικό στυλ.
Δεν είναι αναγεννησιακό.

78. ΡΑΦΑΗΛ. Ο ΠΑΠΑΣ ΛΕΩΝ X, ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΑΡΔΙΝΑΛΙΟΥΣ
GIULIO ΤΩΝ ΜΕΔΙΚΩΝ ΚΑΙ LUIGI DE ROSSI, 1518-19
TIZIANO. Ο ΠΑΠΑΣ ΠΑΥΛΟΣ Γ ΜΕ
ΤΟΥΣ ΑΝΗΨΙΟΥΣ ΤΟΥ,
ALESSANDRO ΚΑΙ OTTAVIO

79. 6ο φύλλο εργασίας – κοινωνιολόγοι 2
Στα ακόλουθα έργα οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν
μαθηματικά.
 Εικονίζουν τον εαυτό τους
 Κάποια έργα φέρουν για πρώτη φορά την υπογραφή
του καλλιτέχνη.
Προσπαθήστε σε ένα σύντομο κείμενο να παρουσιάσετε
τα συμπεράσματά σας σχετικά με την κοινωνική θέση του
καλλιτέχνη την περίοδο της Αναγέννησης.

80. ΡΑΦΑΗΛ. Η ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ, 1510-11 (STANZA DELLA SEGNATURA, ΒΑΤΙΚΑΝΟ, ΡΩΜΗ)
Στο έργο γεωμετρία (βλ. Ματσαρίδης στο U tube – Η κρυφή γεωμετρία της Σχολής των Αθηνών.

82. Γιαν Βαν 'Αυκ (Jan van Eyck, 1390-1441),
"Ο γάμος Αρνολφίνι" (1434),
Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη Πινακοθήκη.
Ο Γιάν Βαν Άικ ήταν έδώ.

83. Κατοπτρική προοπτική:
Η προοπτική χώρου επεκτείνεται
με τον αντικατοπτρισμό των προσώπων
και των αντικειμένων που δεν φαίνονται
στην εικόνα.

84.  Χρήσιμη πληροφορία:
 Υπάρχει ο μύθος ότι ο Γιαν Βαν Άυκ ανακάλυψε την ελαιογραφία.
 Η ελαιογραφία δίνει:
 πιο στιλπνό χρώμα.
 τη δυνατότητα διόρθωσης λαθών,
αφού δε στεγνώνει εύκολα, όπως η αυγοτέμπερα.
 τη δυνατότητα απόδοσης της λεπτομέρειας.

85. SANDRO BOTTICELLI.
Η ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΓΩΝ, π.
1475

86. SANDRO BOTTICELLI. Η ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΗ ΤΩΝ
ΜΑΓΩΝ (ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΜΕ
ΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ)
Ραφαήλ ως Απελλής;

87. ALBRECHT DÜRER.
Αυτοπροσωπογραφία
Δομήνικος
Θεοτοκόπουλος,

88. Εννοιολογικός χάρτης
 Όταν οι ομάδες παρουσιάζουν στην ολομέλεια,
η διδάσκουσα δημιουργεί με τη βοήθεια των μαθητών
έναν εννοιολογικό χάρτη για την τέχνη της Αναγέννησης.
 Ο χάρτης συμπληρώνεται και με τις απαντήσεις στα κοινά φύλλα εργασίας.

89. Επιλογικά και με διάθεση
αναστοχασμού
Σε ποια έργα από αυτά που
εξετάσαμε παραπέμπουν τα
ακόλουθα έργα και εικόνες;

90. Πικάσο, Το πορτρέτο ενός
καλλιτέχνη (1950)

94. Αν η τέχνη της Αναγέννησης σας
άγγιξε, να δημιουργήσετε ένα έργο
ατομικό ή ομαδικό (π.χ. ένα κολλάζ)
εμπνευσμένο από αυτή, στο οποίο να
δώσετε ένα τίτλο που να συμπυκνώνει
το περιεχόμενό του.

95. Τι λείπει:
 Η αναφορά στην προοπτική και μέσα από αυτή η διάκριση περιόδων
εντός της Αναγέννησης.
 Η σύγκριση Ιταλών καλλιτεχνών και καλλιτεχνών των Κάτω Χωρών
(ιδίως με τον Ιερώνυμο Μπος).
 Μια σύγκριση με
 τη Βυζαντινή τέχνη
 την τέχνη του Δυτικού Μεσαίωνα
προκειμένου να διαπιστώσουν οι μαθητές αν η τέχνη της
Αναγέννησης αποτελεί τομή ή συνέχεια του Μεσαίωνα.

96. Εν κατακλείδι, οι προϋποθέσεις μιας δημιουργικής
διδασκαλίας της ιστορίας είναι:
 Η καλή προετοιμασία του διδάσκοντος
 Η αξιοποίηση του σχολικού βιβλίου και του βιβλίου του καθηγητή
 Η εύρεση και αξιοποίηση έγκυρων ιστορικών πηγών
 Η χρησιμοποίηση της ομαδοσυνεργατικής μεθόδου
 Η ορθολογική διαχείριση του διαθέσιμου χρόνου
 Η επικέντρωση στα ουσιώδη στοιχεία της ενότητας
 Η λελογισμένη χρήση των ΤΠΕ.

97. ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ

98. Η αξιολόγηση των μαθητών στο Γυμνάσιο & το Π.Δ.
319/2000 (2)
 Η ομάδα Β περιλαμβάνει τέσσερις ερωτήσεις από τις οποίες οι μαθητές/τριες επιλέγουν τις δύο.
Οι ερωτήσεις της ομάδας Β ελέγχουν την ικανότητα των μαθητών/τριών να αναλύουν στοιχεία
και σχέσεις, να αξιολογούν τη δράση προσώπων ή ομάδων με βάση συγκεκριμένο κριτήριο, να
συνθέτουν ιστορικά δεδομένα.
 Οι ερωτήσεις μπορούν να αναλύονται σε δύο ισοδύναμα υποερωτήματα. Καθεμιά από τις πέντε
ερωτήσεις βαθμολογείται με τέσσερις (4) μονάδες (4 Χ 5=20).
 Και στις δύο ομάδες ερωτήσεων μπορεί να δίνεται στους/στις μαθητές/τριες φωτοτυπημένο
ιστορικό υλικό προς επεξεργασία. Το υλικό αυτό δεν είναι υποχρεωτικό να προέρχεται
αποκλειστικά από το σχολικό τους βιβλίο
Στη Γ΄τάξη Γυμνασίου μπορεί να τίθεται και ερώτηση που αναφέρεται στη διάκριση ανάμεσα
στην αντικειμενική ιστορική πληροφορία και στην υποκειμενική γνώμη που εκτίθεται σε μια
ιστορική πηγή κ.λπ.

99. Οι συνέπειες των ανακαλύψεων: β) για τους ευρωπαίους
Το 1494 Ισπανοί και Πορτογάλοι μοίρασαν τις αποικίες (Συνθήκη της Τορντεζίλας).
Ποιες περιοχές κράτησε κάθε χώρα;
Γνωρίζετε ότι αργότερα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες μπήκαν στο παιχνίδι του
ανταγωνισμού; Αν ναι ποιες ήταν;

100.  http://www.history.com/topics/exploration/exploration-of-north-
america
 www.youtube.com/watch?v=sVGFX7DJiWc