2. Λίγα λόγια για τους πρόσφυγες
της Κοκκινιάς .
Ο διωγμός του 1922 είναι ένα μακρύ μεταναστευτικό οδοιπορικό,
ίσως ένα από τα μεγαλύτερα της ιστορίας, καθώς η αναγκαστική
μετακίνηση δυο εκατομμυρίων προσφύγων στις ακτές του
Αιγαίου δημιούργησε τεράστια ανθρώπινα παλιρροϊκά κύματα, τα
οποία με την ωστική δύναμή τους χάραξαν -σε κοινωνικοπολιτικό,
οικονομικό και πολιτισμικό επίπεδο- τις αιγαιακές ιστορικές
εξελίξεις.
Το Ελληνικό κράτος -για ν’ αντιμετωπίσει την άφιξη 1.500.000
προσφύγων- δημιούργησε σ’ όλη την ελληνική επικράτεια πλήθος
συνοικισμών στις παρυφές των δομημένων πόλεων ή και εκτός
των συνόρων αυτών.
Οι Σμυρνιοί, οι Πόντιοι κι οι πρόσφυγες της λοιπής Ανατολής
είναι οι κάτοικοι της Νέας Κοκκινιάς, του προσφυγικού
συνοικισμού που αναπτύχθηκε στην Αττική γη μετά τη
Μικρασιατική Καταστροφή και -ως πόλη- μετονομάστηκε,
κατόπι, σε Νίκαια Αττικής.
3. Η θεμέλιος λίθος !
Ο θεμέλιος λίθος του προσφυγικού
συνοικισμού της Νέας Κοκκινιάς τέθηκε
στις 18 Ιουνίου
1923. Εκεί στεγάστηκαν 6.390
οικογένειες σε 4.484 παραπήγματα,
ενώ μέχρι το 1925 είχαν κτισθεί 10.000
δωμάτια για 45.000 οικογένειες. Για την
οικοδόμησή τους εργάστηκαν 4.000
πρόσφυγες, μεταξύ των οποίων 900
γυναίκες. Παράλληλα, σχεδιάστηκαν οι
δρόμοι, που έλαβαν τις ονομασίες τους
απ’ τις πόλεις της Ανατολής με
αλφαβητική σειρά, μετά από πρόταση του
Σμυρναίου αρχαιολόγου Στίλπωνα
Πιττακή (π.χ. οδός Αγκύρας, Αϊδινίου,
Αδάνων, Ατταλείας, Βοσπόρου, Γρανικού,
Επταλόφου, Εφέσου, Ικονίου, Κορδελιού,
Μ. Ασίας, Μουδανιών, Σμύρνης, κ.ά.).
4. Οι οικίες της τότε Νίκαιας .
Τα οικήματα του συνοικισμού της Κοκκινιάς ήταν -ως επί το πλείστον-
ισόγειες κατασκευές αποτελούμενες από ένα δωμάτιο, μια μικρή
κουζίνα, ένα κοινό χώρο υγιεινής. Κάθε οικογένεια, ανεξαρτήτως μελών,
διαβίωνε σε 36 τ.μ.. Υπήρχαν κι άλλες αρχιτεκτονικές μορφές
όπως: τα διώροφα συγκροτήματα που δημιουργούν τετράγωνα εντός
των οποίων υπάρχει ένα ανοικτό αίθριο για κοινόχρηστους χώρους (π.χ.
πλυντήρια) ή οι διώροφες κατοικίες -με τις ίδιες αναλογίες- που
στέγαζαν δυο οικογένειες. Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελούν τα
“Γερμανικά” στη βόρεια πλευρά του συνοικισμού: οι γερμανικές
παράγκες που έστειλαν οι Γερμανοί ως αποζημίωση του Α’ Παγκοσμίου
Πολέμου, οι οποίες στεγάζουν -μέχρι σήμερα- πρόσφυγες που δεν
μπόρεσαν ν’ αποκατασταθούν μ’ άλλον τρόπο. Η αυτοστέγαση των
προσφύγων ήταν ένας ακόμη τρόπος κατοίκισης. Ευτελείς και πρόχειρες
κατασκευές στήνονταν σε προσφυγικά οικόπεδα, τα οποία αγόρασαν οι
ίδιοι οι πρόσφυγες ή τους παραχωρήθηκαν απ’ το κράτος. Κύριο
χαρακτηριστικό όλων των τύπων κατοικιών, εκτός των ιδιωτικών, ήταν η
ομοιομορφία που έδινε την εικόνα της αναγκαστικής κι επιβεβλημένης
εξομοίωσης των κατοίκων.
5. ΟΙΚΙΕΣ
Το εσωτερικό των σπιτιών
εντυπωσίαζε με την καθαριότητα και
την τάξη που επικρατούσε σ’ αυτό, αν
και τα περιορισμένα δωμάτια
ασφυκτιούσαν από τα χρηστικά
αντικείμενα, τ’ απαραίτητα για την
καθημερινή διαβίωση των ενοίκων. Ο
μπουφές με τα γυαλικά, η
τραπεζαρία, η γωνιά των ρούχων κι οι
συμπληρωματικές ντιβανοκασέλες
ήταν τα συνήθη υπάρχοντα είδη των
σπιτιών, ενώ αν δεν διέθεταν
περισσευούμενο δωμάτιο μπορούσε
κανείς στον ίδιο χώρο να συναντήσει
τη ντουλάπα, το ψυγείο, ακόμη και το
διπλό κρεβάτι του ζευγαριού.
6. ΕΠΙΣΗΣ ….
Οι ασβεστωμένοι τοίχοι και τα κατάλευκα
ρείθρα των πεζοδρομίων, οι περιποιημένοι
φανοστάτες, οι χειροποίητες κουρτίνες στα
παράθυρα, οι βασιλικοί και τα γεράνια στα
σκαλοπάτια, τις ταράτσες, τις αυλές
ομόρφαιναν την προσφυγική συνοικία, έδιναν
μια χαρμόσυνη νότα ζωής στη φτωχική γειτονιά
που μοσχοβολούσε νοικοκυροσύνη και
πάστρα.Τα κεντήματα με τα ζωηρά χρώματα
στόλιζαν το εσωτερικό των σπιτιών, ενώ σε μια
εταζέρα βρίσκονταν τα εικονίσματα, τα ιερά
κειμήλια των προσφύγων κι άλλα αγαπημένα
αντικείμενα τα οποία εξέθεταν σε καθημερινή
θέα, όπως φωτογραφίες της οικογένειας,
στεφανοθήκες, μπακίρια, μεταξωτά χάλια
τοίχου, το παραδοσιακό χαλί υποδοχής της
εισόδου, διάφορα πολύτιμα μικροπράγματα που
έδιναν μιαν αίσθηση ζεστασιάς και οικειότητας
στο προσφυγικό καταφύγιο μετά τον
κατακλυσμό.
