Kişiliği bilişsel yaklaşımla ele alan üniversitede yüksek lisans dersinde sunduğum çalışma

1. 1
Kişilik
Bilişsel Yaklaşım

2. 2
Bilişsel Psikoloji
Nedir?

3. 3
Düşünen zihnin
bilimsel
incelemesidir.

4. 4
Bilişsel Psikoloji Nelerle Uğraşır?
Algı
Örüntü tanıma
Dikkat
Bilinç
Öğrenme
Bellek
Kavram oluşturma
Düşünme
Zihinde canlandırma
Dil
Zeka

5. 5
Bilince Yeniden Dönüş
Bilişsel psikoloji,
psikoloji tarihi
içerisinde hem
en yeni hem de
en eski ekoldür

6. 6
Bilim dünyasındaki
gelişmelerin etkileri

7. 7
EINSTEIN
Fizikteki yeni bakış açısı
Gözlemci gözlediği şeyi etkiler

8. 8
BİLGİSAYAR TEKNOLOJİSİ
İnsan zihni de bir bilgisayardır
Hem zihin hem bilgisayar
Bilgiyi alıp kavrar
İşlemden geçirir
Yönetir
Depolar
Gerektiğinde geri çağırır
SOFTWARE YAZILIM

9. 9
Bilişsel Kişilik Yaklaşım
Tutarlı davranışları bilgi işleme yollarıyla açıklar
Hepimiz farklı şekillerde bilgiyi işliyoruz

10. Yaklaşımın Genel Kabulleri
İnsanlar rasyonel varlıklardır.
İnsanlar problem çözer, düşünür. Düşüncelerini
değiştirebilir, yerine yenilerini koyabilir.
İnsan dürtülerinin kurbanı değildir, kendi yönünü seçebilir.
Kişilik çevreden etkilenmez.
Kişinin nasıl düşündüğü, nasıl hissettiğini ve davrandığını
etkiler.
İnsanlar yaşamlarındaki olayları gözlemler ve anlamdırır.
Zihinsel aktiviteler evrenseldir.
10

11. 11
GEORGE KELLY (1905- 1967)
Fizik ve matematik derecesi ile mezun olduktan
sonra EDINBURG Üniversitesi’nde eğitim
bilimlerine gider. Psikoloji ile ilgilenmeye başlar ve
psikoloji alanında doktora yapar. Düşkünlere ve
1930’larda Büyük Bunalım’da yoksul düşmüş
insanlara hizmet vermek için klinikler açar.
“Kısa süre sonra bu insanların en çok gereksinim
duyduğu şeyin, birisinin başlarına gelen şeyi
açıklaması ve gelecekte başlarına gelebilecek şeyleri
kestirebilmesi olduğunu anladım”
KELLY, bu anlayıştan kişisel yorum kuramını geliştirdi.

12. 12
HEPİMİZ BİLİM ADAMIYIZ
Tıpkı bilim adamları gibi sürekli dünya ile ilgili hipotezler geliştirip
bunları sınıyoruz.Yaşamımızda mümkün olduğu kadar çok şeyi
kestirmeye ve kontrol etmeye çalışıyoruz. Kestirebilir gereksinimi
karşılamak için ŞABLONLAR kullanıyoruz.
Dünya ile ilgili görüşlerimiz birer saydam şablon
Kişilik farklılıkları dünyayı farklı şekilde yapılandırmadan
kaynaklanır.

13. 13
GEORGE KELLY
Kişisel Yapı Kuramı
Eğer oluşturduğumuz şablon bir sonraki olayla uyuşuyorsa onu saklıyoruz.Bu
şablonlar gelişerek bilişsel yapıları oluşturuyor.
Hiçbir insanın kişisel yapısı birbirine benzemiyor. Bu nedenle KELLY bu
bilişsel yapıları KİŞİSEL YAPILAR olarak adlandırmış.
Bu yapılar neye benzer?
Çift kutupludurlar.
Soğuk/ Sıcak
İyi /Kötü
Güzel/ Çirkin

14. 14
Kişilik Yapılarımı Nasıl Çözümlerim?
1 İnsanlarla karşılaştığında neye dikkat ediyorsun?
Aklınıza ilk gelen düşünceler büyük olasılıkla başka insanları ve davranışlarını
anlamlandırmak için kullandığınız yapılardır. Aynı yapıları kullanarak da
farklı dünyaları farklı şekillerde yapılandırmamız mümkündür.
Önceliklerimiz de farklı olabilir.
YAPILANDIRMALARI BENZER OLANLAR İYİ ARKADAŞ
VE ROMANTİK EŞ OLABİLİRLER.

15. 15
Kişilik Yapılarımı Nasıl Çözümlerim ve ölçerim?
2 Dağarcık Izgara Tekniği
Terapistler çeşitli kişisel deneyimlerinde karşılaştıkları insanlardan oluşan 24
kişilik bir liste yapmaklarını ister. Bu listeden 3 kişi alarak ikisinin ortak
paylaştığı ama üçüncüsünün paylaşmadığı özelliği sorarlar.
Başka bir versiyon: Üç isimden birini çıkartıp başka ismi koyar ve taramaya devam
ELEŞTİRİ: SONUÇLAR TERAPİSTİN YORUMLARINA FAZLA BAĞLI

16. 16
JASON BOURNE
NASIL BİRİ?

17. 17
ANNE KARDES BEN
HOŞ GENÇ SOĞUKKANLI
SADE KARARLI ERKEKSİ
MACERAPEREST CESUR BECERİKLİ
TEMİZ SOĞUK GÜÇLÜ (fiziki)
ÖZGÜR RUHLU GÜÇLÜ( karakter) ZEKİ

18. 18
Şema
Şema
Şema
Şema
Şema
Şema
Şema
Şema
Şema
Bilgiyi algılama, düzenleme, işleme ve kullanmamıza
yardım eden varsayımsal bilişsel yapı… ŞEMA
O kadar çok uyarıcı var ki !
Şemalarla bilgilerimi düzenlerim…Ör: Sevgili Şeması
Hatırlaması Kolay

19. 19
Kendilik Şemaları
Çekirdek
Temel Bilgiler
İsim
Anne-Baba,
Dış görünüş
PARA
ŞEMAMDA
NE VAR
NE YOK?
Rekabetçi misin?
İnatçı mısın?
KADINLAR
MODA
SPOR

20. 20
Olası Kendilikler
Gelecekte kendinizi nasıl görmek istersiniz?
Olası kendilikler bir gün olabileceğimiz insanın zihinsel temsilleridir.
 Olumlu
 Olumsuz
2 önemli işlevi var
 Gelecek davranışlar için teşvik
“Yapacağım seçim beni gelecekteki kendiliğime yakınlaştırıyor mu ?”
 Kendi davranışımızın ve yaşamımızdaki olayların anlamını yorumlamamıza yardımcı
Örnek : Olası kendiliğine kanser hastasını ekleyen kadın sağlığındaki ufak bir değişime
diğerlerine göre farklı bir tepki gösterir

21. 21
ARA TIRMAŞ !
Genç suçlular üzerine yapılan bir
araştırmada,bu gençlerin 1/3’ünden
fazlasının suçlu olası kendiliği
geliştirmiş oldukları görülmüş.
Bu erişkinlerin çok azı iş bulmak ya da
okula gitmek gibi geleneksel
hedefleri olası kendiliklerine dahil
etmişler.

22. 22
BENLİK FARKLILIĞI
Gerçek kendilik
Olmak istenen kendilik
Olmamız gereken kendilik

23. 23
KELLY’E GÖRE
PS KOLOJ K SORUNLARİ İ !‼ Yapılandırma sistemindeki arızalardan
sorunlar yaşanır. Esas sorun
sistemlerimizin mükemmel
olmamasından kaynaklanır.
‼ Deneyim eksikliği de yapılandırma
sisteminin yetersiz kalmasına neden
olur.
‼ Sorunların kökeninde yatan
kaygıdır.Geleceği kestiremediğimizde
kaygılanırız.
‼ Sağlıklı insanlar eski ve yetersiz
yapıların yerine sürekli yeni yapılar
yaratır.

24. Peki ya
terapimmm
Bilişsel psikoterapinin odağı,
danışanın düşünceleridir
Amaç danışanların zararlı
düşüncelerinin farkında varmasını
ve yerine daha uygun olanlarını
koymasıdır.
24

25. AKILCI DUYGUSAL TERAPİSİ
İnsanlar yanlış akıl yürütme ve akılcı olmayan inançlarından
dolayı depresif ve kaygılı olurlar.
25

26. “Herşey bitti.”
AA Gelen telefon
BB Akılcı olmayanAkılcı olmayan inanç
CC Depresif duygular
26

27. Bazı Akıl Dışıİnançlar
27

28. Belirgin akıl dışı inançlar
İnsanların bana adil davranmalarını
istediğim için, her zaman bana öyle
davranmaları gerekir.
Rahat bir hayata sahip olmak
istediğimden içinde yaşadığım
koşullar her zaman doyurucu
olmalıdır.
Önem verdiğim insanların beni
onaylamasını istediğim için her
zaman onların onayını almalıyım.
Sinsi akıl dışı inançlar
Önem verdiğim insanların beni
onaylamasını istediğim ve sadece
az bir onay almak istediğim için,
bunu her zaman elde etmeliyim.
Rahat bir hayata sahip olmak
istediğimden ve ben onlara her
zaman adil davrandığım için
yaşadığım koşullar her zaman
doyurucu olmalıdır.
28

29. KENDİNİ EĞİTME
Bilişsel terapinin tek amacı
danışanın tek bir sorunun
üstesinden gelmesini
sağlamak değildir. Gelecekte
danışanların sorunlu
durumlara nasıl
hazırlanacaklarını ve bu
sorunlarla nasıl başa
çıkacaklarını öğretir.
Danışanlar sorun yaratan
durumlar için
bilişsel stratejiler geliştirirler.
29

30. Freud’cu Kavramlar Yeniden Ele
Alınıyor
Freud’un öne sürdüğü kavramların çoğu bilişsel kişilik
araştırmalarının dikkatini çekti.
Aktarım, bastırma, yansıtma gibi psikanalitik kavramlar yeniden ele
alınmaya başladı.
30

31. BİR İNSANI. GÖRÜR GÖRMEZ ONU SEVİP
SEVMEDİĞİMİZE KARAR VERİRİZ
NEDEN?
Aktarımı bilişsel bakış açısıyla nasıl açıklarız?
Eski bilişsel temsil yeni insanla ilgili bilgiyi işlemek için kullanılır. Yeni
kişide eski kişinin özellikleri görülür ve sonuçta ona karşı olan duygular
tetiklenir.
Aktarım farkındalığımıızn dışında gerçekleşir.
31

32. BASTIRMA
Freud’a göre psikanalizin temel taşı
Benliğin kabul edilemeyen
düşünceleri bilinçten uzak tutma
çabası
32

33. Bilişsel Psikologlara göre
İnsanların hoş olmayan bilgiye gösterdikleri tepki
Örnek: Derslerinden kötü not alan öğrenci düşük notlardan
etkilenmemiş görünüyorsa bastırma yöntemini kullandığı söylenebilir.
Bastıranlar yüksek düzeyde stres yaşayan insanlardır.
Duygularını kontrol etme eğilimleri güçlüdür.
Çok sayıda çatışma yaşamasına rağmen stres kaynaklarının kaygıya
dönüşmesini engellemeye çalışır.
33

34. Bastıranlar bastırmayanlara göre daha az kaygı
yaşadıklarını aktarır.
Peki gerçekten böyle mi?
Bastıran insanların stresli ortamlara verdikleri
fizyolojik tepkileri ölçüldüğünde, güçlü
tepki verdikleri görülmüş.
KALP atışları ve KAN basınçları ani şekilde
yükseliyor. Vücutları tehdide tepki
gösterse de bastıranlar başarılı bir şekilde
duygusal tepkilerini bilinç düzeyleri dışına
itiyorlar.
34

35. ARA TIRMAŞ !
Deneklerden çocukluk deneyimlerini anlatmaları istenmiş
BASTIRANLAR bastırmayanlara göre daha az sayıda hoş olmayan
deneyim anlatmış.
Bastıranlar aslında hoş olmayan deneyimleri
hatırlamakta değil, sadece kendi başlarına gelen
hoş olmayan olayları hatırlamakta
zorlanıyorlar.
35

36. ARA TIRMAŞ !
Bastıranlar öfke duydukları bir
deneyimi tanımlarken sadece
öfkeyi hatırladıkları görülmüş.
Sonuçlar bellek çağrışımları ile açıklanır.
Bastırmayanlar öfke
duydukları bir deneyimi
tanımladıklarında ise öfke ile
birlikte utanç, tiksinme,korku
ve diğer olumsuz duyguları
da hatırlamışlar.
36

37. ARA TIRMAŞ !
Deneklere sözel beceri sınavında başarısız oldukları söylenmiş
Bastırmayanlar bu habere çeşitli
olumsuz duygularla tepki
göstermiş.
BASTIRANLARın tepkisi ise
sadece suçluluk olmuş.
37

38. Olumsuz düşünceler ve duygular bastıranlar için neden zor ulaşılır
şeyler?
Bastıranlar hoş olmayan bilgiye dikkat etme ve
kodlamada başarısız olabilirler.
Sonuç Bastıranlar yaşamın zorluklarıyla beraber
ortaya çıkan duyguları en düşük düzeye indirgemekte
başarılı olsalar da bunun bedeli var. Araştırmalar
bastıranların bastırmayanlara oranla daha yüksek
kolestrol düzeyine ve zayıf bağışıklı sistemine sahip
olduğunu bulmuş.
38

39. VE ANDROJENİ
Neden 4 cinsiyet tipindeki insanlar farklı davranırlar?
Cinsiyet şeması kuramına göre yüksek derecede
erkeksi ve kadınsı insanlar cinsiyet temellidir.Bilgiyi cinsiyet
açısından algılar, değerlendirir ve düzenler.
Bu tipler için bazı arabalar kadınsı bazıları erkeksidir.
Androjen erkek baleden
zevk almakta sakınca
görmez.
39

40. Erkeksi Erkek Kadınsı Kadın
Erkeksi erkekler haklarını
savunan ya da kendine yeterli
insan olup olmadıklarına
çabucak karar verirken şefkatli
ya da tutkulu olup olmadıklarına
karar vermekte zorlanmışlar
Cinsiyet temelli insanlar hakkında bir şey okudukları insanları
erkek ya da kadın olarak tanımlama gereği duyarlar
Cinsiyet temelli kadınlar
insanları sınflara ayırırken
androjen kadınlara göre daha
kadınsı yorumlar kullanmışlar.
40

41. BELLEK SAVAŞIBELLEK SAVAŞI
Farklı olan
erkeklerin ve
kadınların neyi
hatırladıklarıdır
Kadınlar, kişisel
olayları
hatırlamakta
daha başarılılar.
Karşılık bağımlıKarşılık bağımlı
kendilik anlayışıkendilik anlayışı
41
Erkekler, öğrendikleri
ve okuduklarını
hatırlamakta daha
başarılılar.
Bağımsız kendilik anlayışıBağımsız kendilik anlayışı
Kadınlar anıları duygularla kodlar. Duygusal olmayan olayların
hatırlanmasında 2 cinsiyetin arasında fark yok.

42. FOTOĞRAFLA KENDİNİ
42

43. FOTOĞRAFLA KENDİNİ
43

44. Bilişler ve DEPRESYON
Sıkıntılı düşünceler,
sıkıntılı yaratıcı duygularla
bağlantılıdır.
Depresifler üzüntülü deneyimleri daha kolay
hatırlarlar.
Sorunları üzerine düşünüp dururlar.
Kötü gidebilecek şeyler için sürekli kaygılanırlar.
İyi şeyler yaşadıklarında bile kötü bir yön bulmaya
çalışırlar.
1. Depresif insanlar kendileriyle ilgili
olumsuz düşüncelere sahiptir.
2. Gelecek konusunda kötümserdir.
3. Deneyimlerini olumsuz biçimde
yorumlar.
44

45. DEPRESİF ŞEMALAR
Bilişsel terapi
sonrasında
olumsuz
sözcüklerin
hatırlama
eğilimleri
azalıyor.
Araştırmalar depresyonlu insanların iç
karartıcı ve çaresiz gibi sözcükleri
depresif şemalarla işlediğini
gösteriyor.
Kendi özellikleriyle özdeştiriyorlar ve
bu bilgileri hatırlamada hızlılar.
Olumsuz deneyimleri düşünmemek
konusunda zorluk çekiyorlar.
45
İç karartıcı düşünceler depresyona neden olabilir.
Depresyon da bu tip düşüncelerin sayısını artırabilir.

46. ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK
...YENİDEN
Öğrenilmiş çaresizlik
denekleri ve depresyonlu
denekler arasındaki
benzerlikleri fark eden
psikologlar, depresyonu
anlamak için öğrenilmiş
çaresizlik modelini
geliştirdiler.
Hayvan davranışını açıklayan basit
model insanlardaki öğrenilmiş
çaresizliği açıklamak için yeterli
olmadı.
46

47. ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK ...
Yükleme Modeli
İnsanlardaki
öğrenilmiş
çaresizlik
kontrol
edilemezlik
algısıyla
başlar.
47
Ben mi yetersizim yoksa
problem müdürde mi?

48. Dersten Kalan Öğrencinin
Yükleme Örnekleri
İÇSEL
KARAR
LI
KARARSI
Z
KARARLI KARARSI
Z
EVRENS
EL
Zeka
eksikliği
Tembellik
Yorgunluk
Nezleyim
Hoca adil sınav
yapmıyor.
Zaten herkes
bu sınavda
düşük not alır.
Hoca bu
sefer
uygulamal
ı sınav
yaptı ve
kimse
geçemedi.
BİREYSE
L
Matemati
ğe
yeteneğim
yok.
Matematik
sorusu
çözmekten
bıktım.
Zaten herkes
matematik
sınavında
beklediğinden
düşük not alır.
Soru
kağıtları
okunmuyo
rdu.
DIŞSAL
48

49. YILLAR SONRA İNCELENEN
MEKTUPLAR
Yaşlı insanların
52sene önce
kullandıkları yükleme
biçimleri ile
bugünküler
kıyaslandığında
0.52’lik bir
korelasyon
bulunmuş.
49
25 yaşındaki insanların açıklama tarzlarını
45- 60 yaşlarındaki sağlık durumlarıyla
yakından bağlantılı bulunmuş.