Deze presentatie is gegeven tijdens het Congres Over Het Nieuwe Werken op 6 december 2012 in Nieuwegein. Kijk voor meer informatie op Overhetnieuwewerken.nl.

1. 21-11-2012
Voorstellen Nol Groot
• Manager en ondernemer in verschillende (dienstverlenende)
organisaties, waaronder Vendex International. Vanaf 2001
diverse directiefuncties vervuld bij de Nederlandse
Spoorwegen en lid NS-Groepsraad.
• In 2007 gepromoveerd aan de Universiteit van Hertfordshire
(UK). In 2009 aan de Open Universiteit benoemd tot
bijzonder hoogleraar op de door de Nederlandse
Spoorwegen ingestelde leerstoel
Managementwetenschappen, i.h.b. management en
complexiteit.
• Werken aan het versterken van de brug tussen praktijk en
theorie.
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 1
‘Het Nieuwe Werken’
Ontwikkelingen als het Nieuwe Werken, Organisatie
3.0, dienend leiderschap, stil leiderschap, zelfsturing
zijn voorbeelden van het zoeken naar andere, meer
effectieve inzichten over organiseren en leiderschap.
Vaak beperken ontwikkelingen zich tot fysieke
maatregelen die dan door mensen in de organisatie
gevolgd moeten worden. De vraag is gewettigd of
het hierom gaat.
Zijn er andere inzichten die kunnen helpen te
begrijpen wat er in organisaties gebeurt?
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 2
1

2. 21-11-2012
De paradox van ‘Het Nieuwe Werken’
Veel managers zijn er inmiddels van doordrongen dat ze
slechts een beperkte directe invloed hebben op het
eindresultaat van wat mensen doen in een organisatie.
Het blijkt dat organisaties vaak minder beheersbaar zijn
dan we zouden willen.
Afgeleid van ideeën uit de complexiteitswetenschappen
houdt dat in dat zelforganiserende sociale interactie
tussen mensen bepalend is voor wat er in en met
organisaties gebeurt. Paradoxaal genoeg: hoe meer druk
wordt uitgeoefend, hoe minder de effecten.
Wat betekent dat voor de ideeën over ‘Het Nieuwe
Werken’?
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 3
Een complexiteitsvisie op
Organisaties
ACCENT OP SOCIALE
INTER-AFHANKELIJKHEID
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 4
2

3. 21-11-2012
Inleiding ‘Complexiteit’
• Murray Gell-Mann: Het onzekere gebied tussen chaos en
orde (1995).
• Het overall gedrag of de uitkomst van een systeem of een
set van patronen kan moeilijk verklaard worden uit het
gedrag en de interactie van de afzonderlijke onderdelen.
• Ontwikkelingen vinden plaats zonder plan, blauwdruk of
programma en zijn zelforganiserend.
• Tegenovergesteld aan lineaire causaliteit en lineaire
dynamiek.
• Welke ontwikkelingen kunnen hiermee worden
verbonden?
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 5
1: Teruggrijpen op voorbeelden uit de
natuurwetenschappen.
Zwermtechnologie
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 6
3

4. 21-11-2012
2: Complexe Adaptieve Systemen
Uitgangspunt hierbij is dat relaties tussen mensen
vergelijkbaar zijn met de adaptieve ervaringen uit de
natuur- en computerwetenschappen.
Deze relaties tussen mensen worden vervolgens
beschouwd als complex adaptief proces in de organisatie.
Uitkomsten van relaties worden voorspelbaar op basis van
mathematische modellen. De manager treedt op als
ontwerper en regisseur.
Is dit wat er in de dagelijkse praktijk gebeurt?
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 7
3: Complexe sociale verhoudingen, het
accent op relaties tussen mensen
1. Zelforganiserende interactie in patronen en figuraties
naar analogie van de complexiteitswetenschap
(Zuijderhoudt, 2007; Stacey, 2010).
2. Onze identiteiten ontwikkelen zich op basis van sociale
interactie en lokale verantwoordelijkheden (Groot, 2009;
Groot, 2010a; Groot, 2010b)
3. Veranderingen in persoonlijkheidsstructuur en in de
sociale structuur komen voort uit ontwikkelingen van
figuraties in de sociale dynamiek en inter-afhankelijke
relaties. (Elias, 1939; Wouters, 2007).
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 8
4

5. 21-11-2012
‘Complex Responsive Process’ theorie
• Relaties tussen mensen worden altijd beïnvloed door macht.
(Stacey 2010b, Flyvbjerg, 2001 en Foucault, 1982)
• Waarden, normen en ideologie vormen de basis voor macht.
• Ideologie, macht, identiteit en ethiek zijn centrale kenmerken
bij de ontwikkelingen van organisaties en mensen die in
organisaties werken. Patronen van inclusie en exclusie, en
identiteiten, worden als beschermingsmechanisme onbewust
in stand gehouden (Stacey, 2010b).
• Organisaties worden gezien als patronen of figuraties van
lokale interactie en conversatie (Shaw, 2002).
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 9
‘Complexiteits-inzichten’
• Het lastige en boeiende van de
complexiteitswetenschap is dat zichtbaar wordt dat
de wereld onzekerder en veel onvoorspelbaarder is
dan vaak gedacht.
• Dit stelt onze diep ingeslepen en vertrouwde
zekerheden van voorspellen, plannen, leren, controle
en beheersen ter discussie.
• Wat betekent het wanneer we de complexiteits-inzichten
verbinden met de ideeën van ‘Het Nieuwe Werken’?
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 10
5

6. 21-11-2012
Gedrag van medewerkers:
Identiteit en Verandering in ‘Het Nieuwe Werken’
• Identiteit kan transformeren via (ontwikkel)processen van
interactie, onder invloed van anderen (inter-afhankelijkheid).
• Geen verschil tussen de 'Ik' - ‘Mij’ en 'Wij- identiteit’ van de
groep waar iemand zich toe voelt behoren, in de situatie
waarin hij of zij op dat moment verkeert (Mead, 1934).
• Generalisatie leidt tot een overeenkomstige tendens tot
handelen door mensen behorende tot een specifieke groep
in een specifieke situatie. Dit ‘sociaal object’ wordt beïnvloed
door identiteit en omgekeerd (Mead, 1925, naar Bergson).
• Anderen spreken over gewoontes, praktijken, routines,
automatismen (Hume, 1748; Bourdieu, 1977, 1990).
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 11
Voorbeeld:
Beperkt ‘Het Nieuwe Werken’
zich tot een kantoor omgeving
De Pers, 7 september, 2010, p. 3.
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 12
6

7. 21-11-2012
‘Het Nieuwe Werken’ en Beroepsgroepen
• Militairen
• Politie
• Spoorwegen
• Thuiszorg
• Jeugdzorg
• Gemeentelijke Diensten
• Telecommunicatie
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 13
Belangrijke invloeden op gedrag en
identiteit
• Macht
• Inclusie en exclusie, er wel of niet bijhoren
• Conflict
• Angst
• Zelfstandig, getraind en geoefend handelen
• Ontkenning
• Rol van de leider
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 14
7

8. 21-11-2012
Controle
De werkelijkheid is dat organisaties veel te complex
zijn om direct te controleren of te beheersen. Dit
vraagt een andere rol van leiders. In paradoxale
termen: Being in control and not in control at the
same time” (Streatfield, 2001).
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 15
Vertrouwen
Leiders zijn verantwoordelijk voor de mentale verbinding
tussen globale organisatiedoelen en de lokale
ontwikkelingen. Mensen in een organisatie gaan beter
functioneren wanneer leiders zich realiseren dat
mensen zeer goed in staat zijn hun eigen
verantwoordelijkheden lokaal te ontwikkelen en te
organiseren.
Dit is een kernbegrip van ‘Het Nieuwe Werken’.
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 16
8

9. 21-11-2012
Literatuur
• Bourdieu, P. (1977) Outline of a Theory of Practice. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Bourdieu, P. (1990) The logic of practice. Cambridge, UK: Polity.
• Elias, N. (1939) [2000] The Civilizing Process, Oxford: Blackwell Publishing.
• Flyvbjerg, B. (2001) Making Social Science Matter again: Why social inquiry fails and how it can succeed again,
Cambridge, University Press.
• Foucault, M. (1982) “The Subject and Power”, in Dreyfus, H., Rabinow, P. and Foucault, M., Beyond Structuralism
and Hermeneutics, Brighton: Harvester Press.
• Gell-Mann , M. (1995) WHAT IS COMPLEXITY? Complexity, Vol. 1, no. 1, © 1995.
• Groot, N. (2009) ‘Senior Executives and the Emergence of Local Responsibilities: a complexity approach to identity
development and performance improvement’, Int. J. Learning and Change, Vol. 3, No. 3, pp. 264-280.
• Groot, N. (2010a) Zelforganisatie en leiderschap, Een uitdagende paradox: Een complexiteitsbenadering over het
ontstaan van lokale verantwoordelijkheden en verbeterde resultaten, Amsterdam: Mediawerf.
• Groot, N. (2010b) Tot Rotterdam zijn jullie een stel: Gedrag en Identiteit als pijlers onder verbeterprocessen in
organisaties, Oratie Heerlen: Open Universiteit.
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 17
Literatuur
• Hume, D (1748) [2007] An Enquiry Concerning Human Understanding, Cambridge: University Press.
• Mead, G. H. (1925) ‘The Genesis of the Self and Social Control’, International Journal of Ethics, Vol. 35, No. 3,
(Apr., 1925), pp. 251-277.
• Mead, G. H. (1934) [1967] Mind, Self, & Society, London: The University of Chicago Press.
• Shaw, P. (2002) Changing Conversations in Organizations: A complexity approach to change, London:
Routledge.
• Stacey, R. D. (2010a) Strategic Management and Organisational Dynamics (6th edn), Harlow, England: Pearson
Education Limited.
• Stacey, R. D. (2010a) Complexity and organizational Reality: Uncertainty and the need to rethink management
after the collapse of investment capitalism, London: Routledge.
• Streatfield, P. J. (2001) The Paradox of Control in Organizations, London: Routledge.
• Wouters, C. (2007) Informalisering: Manieren en emoties sinds 1890, Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker.
• Zuijderhoudt, R. (2007) Op zoek naar Synergie: omgaan met onoplosbare problemen, Meppel: Krips, Rob
Zuijderhoudt organisatieadviseur.
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 18
9

10. 21-11-2012
Literatuur
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 19
Literatuur
Nol Groot © 20121206 Het Nieuwe Werken
Pagina 20
10