1. Sanal Dünyalarda Etik
Ömer Uysal
Anadolu Üniversitesi
Eğitim Fakültesi
Sanal Dünyalar Eğitim Platformu Sempozyumu

2. Tarihten Günümüze Değişimler
Tarım toplumunda toprak
Sanayi toplumunda ham madde, seri üretim
Bilgi toplumunda bilgi + iletişim + teknoloji
2

3. Dünyada İnternet Kullanımı
Kıtaların
İnternet İnternet Dünya
Nüfus Büyüme
Kıtalar Kullanıcıları Kullanıcıları Kullanım Oranı Nüfusuna
( 2011) 2000-2011
2000’in sonu Son Sayılar 2011 Oranı
Afrika 1,037,524,058 4,514,400 118,609,620 11.4 % 2,527.4 % 5.7 %
Asya 3,879,740,877 114,304,000 922,329,554 23.8 % 706.9 % 44.0 %
Avrupa 816,426,346 105,096,093 476,213,935 58.3 % 353.1 % 22.7 %
Orta Doğu 216,258,843 3,284,800 68,553,666 31.7 % 1,987.0 % 3.3 %
K. Amerika 347,394,870 108,096,800 272,066,000 78.3 % 151.7 % 13.0 %
G. Amerika 597,283,165 18,068,919 215,939,400 36.2 % 1,037.4 % 10.3 %
Avusturalya 35,426,995 7,620,480 21,293,830 60.1 % 179.4 % 1.0 %
WORLD
6,930,055,154 360,985,492 2,095,006,005 30.2 % 480.4 % 100.0 %
TOTAL
3

4. En Çok Internet Kullanan 10 Avrupa Ülkesi
78,785,548 - %44.5
Büyüme: 1650%
4
Milyon Kullanıcı

5. Sanal Dünyaya Doğru
• Prensky (2003, p.2) bugün sosyalleşen Amerikalıların
henüz 21 yaşına gelmeden ailelerine göre çok farklı
olduğunu belirtiyor:
• 10.000 saatin üzerinde bilgisayar oyunu oynuyor,
• 200.000’in üzerinde e-posta ve mesaj gönderiyor ve
alıyor,
• 10.000 saatin üzerinde cep telefonu ile konuşuyor,
• 20.000 saatin üzerinde TV izliyor,
• 500.000’in üzerinde reklam izliyor.
5

6. Sanal Dünyaya Doğru
6

7. Second Life
2003: Linden Lab tarafından geliştirilen SL kullanılmaya başlandı.
2006: Katılımcılar 51 milyon saat SL’in içindeydi. Tek seferde 18 bin kullanıcı. 94
milyon $ para harcandı.
2007: Katılımcılar 246 milyon saat SL’in içindeydi. Tek seferde 58 bin kullanıcı.
303 milyon $ para harcandı. SL de ulaşılan toplam alan 984 milyon km kare.
2008: Katılımcılar 397 milyon saat SL’in içindeydi. Tek seferde 77 bin kullanıcı.
350 milyon $ para harcandı. SL de ulaşılan toplam alan 1724 milyon km kare.
7

8. Sanal Dünya-1
8

9. Sanal Dünyada Neler Oluyor?
9

10. Sanal Dünyada Neler Oluyor?
10

11. Sanal Dünyada Neler Oluyor?
11

12. Sanal Dünya-1
12

13. Sanal Dünyada Neler Oluyor?
13

14. Sanal Dünyada Neler Oluyor?
14

15. Yeni teknolojiler yeni etik sorunlar
• www. • Uygunsuz resim ve görüntüler
• E-posta • Spam
• Oyunlar • Şiddet, Çalışmaları aksatma
• Çevrimiçi Alışveriş • Kimlik Hırsızlığı
• Bilgisayar Ağları • Virüsler, Kurtçuklar
• Erişim • Fikri Mülkiyet İhlali
• Veri Madenciliği • Gizlilik
15

16. Bireylerin Özellikleri Değişiyor
• Dijital Erişim: İstenen bilgilere dijital olarak ulaşma.
• Dijital Ticaret: Alış-verişin internet üzerinden yapılması .
• Dijital İletişim: İletişimin dijital ortamlarda gerçekleşmesi.
• Dijital Okur-Yazarlık: Dijital teknolojilerin ne zaman ve nasıl kullanılacağının
bilinmesi.
• Dijital Sağlık ve Sıhhat: Dijital teknoloji kullanımı sırasında fiziksel ve psikolojik
açıdan rahat olma.
• Dijital Hukuk: Teknoloji kullanırken sahip olunan yasal haklar ve sınırlamalar
• Dijital Haklar ve Sorumluluklar: Tüm dijital teknoloji kullanıcılarının yetkileri ve
özgürlükleri.
• Dijital Güvenlik: Tüm teknoloji kullanıcılarının kendisinin ve bulunduğu ağın
güvenliğinin sağlanması için alınması gereken tedbirler.
• Dijital Etik: Dijital teknoloji kullanıcılarının etik anlamda uyması gereken
kurallar (Ribble and Bailey, 2007).
16

17. Etik
• Doğru ve yanlışı ayırt edebilecek yolların belirlenmesidir
(Bowyer, 1996).
• Etik; bütün etkinlik ve amaçların yerli yerine konulması; neyin
yapılacağı ya da yapılmayacağının; neyin isteneceği ya da
istenemeyeceğinin; neye sahip olunacağı ya da
olunamayacağının bilinmesi olarak tanımlamıştır (Hitt, 1990).
• Cevizci (2003) etiği; neyin iyi ve doğru, neyin kötü ve yanlış
olduğunu araştıran, insan hayatının gerçek amacının ne olması
gerektiğini soruşturan, ahlaklı ve erdemli bir yaşayışın hangi
unsurları içerdiğini irdeleyen felsefe dalı olarak tanımlamaktadır.
• İnsanın kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaki sorunlarını ele
alıp inceler (Aydın, 2003). 17

18. Etik Teorileri
Etik
Kuralcı Etik
Betimleyici Etik Meta Etik
Yararcılık Ödev (Deontolojik)
Görecelik
18

19. Etiğin Amaçları
• Doğru ve yanlış, iyi ve kötü üzerine düşünme ve düşündürme
• En fazla yararı sağlama ve en az zarara neden olma ilkesi ile
hareket etme
• Farklılıklara saygı duyma ve anlamaya çalışma
• İnsanlar tarafından gerçekleştirilen uygulamaların ahlaki
boyutlarını ön plana çıkarabilme,
• Bireylere etik düşünme ve etik karar verebilme yeteneklerini
kazandırabilme,
• İyi niyetli insanlar yetiştirebilme (Pieper, 1999) olarak belirtilebilir.
19

20. Etik sorunların çözümü zordur. Neden?
Bilgisayarlarla ilgili etik sorunların çözümü oldukça zor ve karmaşıktır (Kallman ve
Grillo, 1996). Bu zorluklar şöyle ifade edilmektedir:
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin hızı ve alternatiflerin çokluğu, eylemlerin etik
boyutunun iyice düşünülmesi için kullanıcılara yeterince zaman bırakmaz.
Elektronik bilgi, kağıt üstünde olan bilgiden daha kolay kopyalanır ve değiştirilir.
Yetkisiz girişler için tehdide daha çok açıktır.
Fikri mülkiyet hakları, eser hırsızlığı, korsanlık ve gizlilik sorunları güncel
sorunlar haline gelmiştir.
Bilgi bütünlüğü, bilgi güvenirliği ve bilgiye erişebilirliğin korunmasına
yönelik çabalarla, bilgi paylaşımının sağladığı faydalara yönelik istekler
çatışmaktadır.
20

21. Sanal Dünyalarda Etik Sorunlar
• Zararlı Yazılımlar (Win32/PSW: Truva Atı )
• Avatarlar
• Sanal Hırsızlık (Fikri Mülkiyet İhlali)
• Uygun olmayan içerik, resim ve görüntüler
• Kumar
• Şiddete Başvurma
• Sinirlendirme, Taciz, İftira
• Güvenlik
• Erişim
• Doğruluk
• Bilgisayar Oyunlarının İçeriği (Dövüş, Savaş) 21

22. Sanal Dünyalarda Etik Sorunlar: Zararlı Yazılımlar
• 1999’ da ortaya çıkan ve 4 gün içinde 250.000’den fazla bilgisayara bulaşan
melisa virüsü
• 1999’da ortaya çıkan, adres defterindeki tüm kişilere ulaşan ama sabit diski
bozmayan Loveletter virüsü ve dosya sistemini bozarak bilgisayarları çalışmaz
hale getiren NewLove adlı virüsler
CIH (Chernobyl) virüsü;
• Türkiye’de hava limanlarındaki, radyo-televizyon istasyonları ve bankalardaki
bilgisayarlardaki bilgilerin silinmesine,
• Güney Kore’de yaklaşık 300.000 bilgisayar CIH virüsünden etkilenmesine ve
$250 milyon doların üstünde zarar oluşmasına,
• Hindistan’da 30.000 den fazla bilgisayarın zarar görmesine ve milyonlarca
dolar değerindeki bilgilerin kaybolmasına,
• Çin’de 360.000’den fazla bilgisayarın CIH virüsünden etkilenmesine neden
olmuştur.
22

23. Sanal Dünyalarda Etik Sorunlar: Avatarlar
23

24. Sanal Dünyalarda Etik Sorunlar: Sanal Hırsızlık
(Dudley and others, 2009) 24

25. Sanal Dünyalarda Etik Sorunlar: Kumar
Nesneler güvenilir olmayabilir!!!
http://www.wanderinggoblin.com (http://metaverse-traveller.blogspot.com )
25

26. Sanal Dünyalarda Etik Sorunlar: Şiddete Başvurma
• Avatar değiştiren uygulamalar (Giy şu ceketi!)
• Japonya’da bir kadın second life’da avatar eşini öldürdü.
(Dudley and others, 2009)
26

27. Sanal Dünyalarda Etik Sorunlar: İftira
• İnternet üzerinden iftiraya uğrayan bir genç kadın açtığı
davayı kazandı.
(Dudley and others, 2009) 27

28. Sanal Dünyalarda Etik Sorunlar: Güvenlik
• 10 öğrenci katılır.
• Her öğrenci bir görev alır. İki ana görev var.
• Kullanıcılar simülasyonun izin verdiği etkinliklere katılırlar.
(Dudley and others, 2009) 28

29. Hadi Tartışalım
Sanal Dünyada
Etik İkilem Örnekleri
29

30. Durum 1: Fikri Mülkiyet
Recep arkadaşları ile Second Life’da yeni açılan bir
teknoloji mağazasını dolaşırken, çok güzel bir eğitim
yazılımı gördü. Almayı gerçekten çok istiyordu. Ancak
ücreti oldukça pahalıydı. Sınıf arkadaşı Semih ona bu
eğitim yazılımını ücretsiz indirebileceği bir web sitesi
söyledi. Böylece Recep hiç para harcamadan yazılıma
sahip oldu.
30

31. Durum 2: Güvenlik
Murat’ın bilgisayarına dosya kopyalamak için
gittiğimde yerinde yoktu. Bilgisayarında second life
programının açık olduğunu fark ettim. Sanal dünyada
ne yaptığına bir bakayım dedim. Bir teknoloji
mağazasının içinde oturuyormuş.
31

32. Durum 3: Doğruluk
Sanal dünyada pilot eğitimi almak için bir kursa katıldım.
60 saatlik bir eğitim aldıktan sonra gerçek bir deneyim
yaşamak istedim. Uçağı kullanmaya çalıştığımda bir çok
özelliğin farklı olduğunu gördüm.
32

33. Sanal Dünyalarda Araştırma Etiği
Sanal dünyalarda araştırma
İzin gerekli
Gizlilik
Doğru bilgilere ulaşmak
Nesneleri sorgulamak
En doğru etik yaklaşımı belirlemek
33

34. Hukuki Boyut: TCK'nın Bilişim Suçları İle ilgili Maddeleri
•Nitelikli hırsızlık
MADDE 142. – (1) Hırsızlık suçunun;
e) Bilişim sistemlerinin kullanılması suretiyle,
•Nitelikli dolandırıcılık
MADDE 158. – (1) Dolandırıcılık suçunun;
f) Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak
kullanılması suretiyle,
(http://sanaldevriye.com)
34

35. Hukuki Boyut: Bilişim Alanında Suçlar ve Cezaları
•Bilişim sistemine girme
MADDE 243.
(1)Bir bilişim sisteminin bütününe veya bir kısmına, hukuka aykırı olarak giren ve
orada kalmaya devam eden kimseye bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası
verilir.
(2) Yukarıdaki fıkrada tanımlanan fiillerin bedeli karşılığı yararlanılabilen
sistemler hakkında işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarı oranına kadar indirilir.
(3) Bu fiil nedeniyle sistemin içerdiği veriler yok olur veya değişirse, altı aydan iki
yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
bir kamu kurum veya kuruluşuna ait bilişim sistemi üzerinde işlenmesi halinde,
verilecek ceza yarı oranında artırılır.
35

36. Hukuki Boyut: Bilişim Alanında Suçlar ve Cezaları
•Sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme
MADDE 244.
(1)Bir bilişim sisteminin işleyişini engelleyen veya bozan kişi, bir yıldan beş yıla
kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Bir bilişim sistemindeki verileri bozan, yok eden, değiştiren veya erişilmez
kılan, sisteme veri yerleştiren, var olan verileri başka bir yere gönderen kişi, altı
aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(3) Bu fiillerin bir banka veya kredi kurumuna ya da bir kamu kurum veya
kuruluşuna ait bilişim sistemi üzerinde işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı
oranında artırılır.
36

37. Hukuki Boyut: Bilişim Alanında Suçlar ve Cezaları
•Banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması
MADDE 245.
(1) Başkasına ait bir banka veya kredi kartını, her ne suretle olursa olsun ele
geçiren veya elinde bulunduran kimse, kart sahibinin veya kartın kendisine
verilmesi gereken kişinin rızası olmaksızın bunu kullanarak veya kullandırtarak
kendisine veya başkasına yarar sağlarsa, üç yıldan altı yıla kadar hapis cezası
ve adlî para cezası ile cezalandırılır.
(2) Sahte oluşturulan veya üzerinde sahtecilik yapılan bir banka veya kredi
kartını kullanmak suretiyle kendisine veya başkasına yarar sağlayan kişi, fiil
daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, dört yıldan yedi
yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
37

38. Sonuç
Üretilen her yeni teknoloji beraberinde bir takım etik sorunlarda
ortaya çıkarabilir.
katıl ama
inliklerine
Sanal Dünya etk
Neye Niyet, neye kısmet 
38

39. Öneriler
Sanal Dünyada Rol Tabanlı Sanal Etik Eğitimi Uygulaması
Etik Sorunlar Üzerine Sanal Dünyada Bir Eylem Araştırması
39

40. Sanal dünyada gerçekleştirilen bu
sunumu izlediğiniz için teşekkür ederiz.