1. Socjologia jako nauka badająca fakty
społeczne
Metodologia nauk
społecznych
26 maja 2014 r.
2. Émile Durkheim (1858-1917)
• Pierwszy profesor socjologii
(Bordeaux 1895 r.),
• Twórca socjologii i metody
socjologicznej,
• Wiara w racjonalne, oświecone
społeczeństwo,
• Umiera po śmierci swojego syna
podczas I wojny światowej.
3. Najważniejsze prace
• O podziale pracy społecznej (1983)
• Zasady metody socjologicznej
(1895)
• Samobójstwo (1897)
• Elementarne formy życia religijnego
(1912)
4. Année Sociologique
• Twórca pierwszego pisma
socjologicznego (1898 r.),
wraz z M. Maussem, H.
Hubertem, C. Bouglem
• Coroczny przegląd
najważniejszych prac z
dziedziny socjologii
5. Co zawdzięczamy
Durkheimowi?
• Wyróżnienie i scharakteryzowanie
zakresu socjologii między innymi
naukami
• Nacisk na dane empiryczne
• Badania podziału pracy
• Świadomość społeczna: potrzeba
wspólnej płaszczyzny wartości i norm
• Socjologizm
• Funkcjonalizm
6. Założenia myśli
Durkheima
• To, co społeczne, jest ważniejsze od
tego, co jednostkowe
• Jednostki uczą się wartości i kultury od
wspólnoty
• Społeczeństwa tradycyjne działały jak
maszyny; społeczeństwa nowoczesne
przypominają organizmy
• Społeczeństwo można badać metodą
naukową
7. „Kiedy wypełniam swe zadania brata,
małżonka czy obywatela, kiedy wywiązuję się
z podjętych zobowiązań, dopełniam
obowiązków, które zostały
wyznaczone niezależnie ode mnie i
moich czynów w prawie i obyczajach. Nawet
wtedy, gdy są one zgodne z moimi własnymi
uczuciami i odczuwam je jako rzeczywistość
wewnętrzną, nie przestają być one
rzeczywistością obiektywną,
ponieważ nie ja je stworzyłem, a jedynie
przyswoiłem je sobie przez
wychowanie”
8. • Traktujmy je jak rzeczy i badajmy empirycznie (nie jak filozofowie)
• Traktujmy je jako zewnętrzne i przymusowe dla jednostek (nie jak
psychologowie)
Fakty społeczne
9. „Jest faktem społecznym wszelki
sposób robienia, utrwalony lub nie,
zdolny do wywierania
zewnętrznego
przymusu; (…) taki, który jest
w danym społeczeństwie
powszechny, mający jednak
własną egzystencję,
niezależną od jego jednostkowych
manifestacji”
19. Postulat metodologiczny
• Fakty społeczne należy
traktować jak rzeczy
• „Socjolog [powinien] wprawić się w
taki stan ducha, w jakim znajdują
się fizycy, chemicy czy fizjologowie,
gdy zapuszczają się w nie zbadane
jeszcze rejony swej działalności
naukowej”
20. Metodyczna niewiedza
„Trzeba, by socjologii, wchodząc w
świat społeczny, miał świadomość
tego, że wkracza w świat nieznany.
Trzeba, by czuł, że znajduje się w
obliczu faktów, których prawa są tak
samo nieodgadnione, jak prawa
życia w czasach, gdy nie istniała
jeszcze biologia. Trzeba, by był
przygotowany na dokonanie
odkryć, które zaskoczą go i
zakłopocą”
21. „Durkheimowska utopia
epistemologiczna”
• Uczony znajduje się wobec faktów,
o których nie wie nic
• Badań nie można
podporządkowywać domniemanej
wiedzy o przedmiocie
• Wiedza przednaukowa może być
przedmiotem badań, ale nie
drogowskazem
22. Teoria samobójstw –
procedura tworzenia teorii (1)
1. Zdefiniowanie problemu
badawczego
i. Zmienna niezależna (samobójstwa)
ii. Zmienna zależna (religijność, stan
cywilny, zamożność)
2. Sformułowanie hipotezy
Odsetek samobójstw jest związany z
religijnością, stanem cywilnym oraz
zamożnością
23. Teoria samobójstw – procedura
tworzenia teorii (2)
3. Projekt badawczy – plan zbierania,
analizy i oceny materiałów w celu
weryfikacji hipotezy
4. Zbieranie danych
5. Tworzenie teorii wyjaśniającej
24. Teoria samobójstw – procedura
tworzenia teorii (3)
Okazało się, że odsetek samobójstw jest
wyższy wśród protestantów, niż wśród
katolików, zaś najniższy jest wśród żydów.
Odsetek samobójstw jest wyższy wśród
osób samotnych niż w rodzinach,
szczególnie wychowujących dzieci.
Odsetek samobójstw jest wyższy w
czasach kryzysu oraz ekonomicznej
prosperity, niż w czasach gospodarczej
stabilności