1. RESEARCH POSTER PRESENTATION DESIGN © 2012
www.PosterPresentations.com
Ülkemizin Kentsel Dönüşüm sürecinden geçtiği bu dönemde Kentsel Dönüşüm
kavramı yaşam alanlarımızda hem fiziki hem de sosyal açıdan değişimlere neden
olmuştur. Dönüşüm ile birlikte zeminlerin hasarsız bir şekilde incelenmesi için
Yapılaşma Jeofiziği standartları devreye girmiştir.
Kentsel Dönüşüm kapsamında yapılacak yeni binaların zeminlerinin incelenmesi için
Yapılaşma Jeolojisi ve Yapılaşma Jeofiziği konusunda uzmanlaşmış profesyonel
mühendislerin ortak çalışması gerekmektedir. Yapılaşma Jeolojisi başlığı altında
yapılacak çalışmalara örnek verilecek olursa zeminlerden alınan numunelerin
laboratuvar ortamında çeşitli zemin testlerinden geçirilerek zeminlere ait çeşitli
mühendislik parametrelerin hesaplanması yapılmaktadır.
Yapılaşma Jeofiziği ise yer altı tabakalarının durumlarını, konumlarını, hangi tür
jeolojik yapıdan oluştuklarını, derinliklerini, kalınlıklarını, yoğunluklarını, elektrik
özdirençlerini, sismik hızlarını, ivmesini, yeraltı suyu derinliğini ve bu tabakaların
diğer dinamik parametrelerini, bir doğal afet karşısında (deprem, heyelan gibi)
gösterecekleri davranışları, tespit etmek amacıyla yapılmaktadır. Kentsel dönüşümde
standart yapı ve yapılaşma jeofiziği mühendisliğinin kullanımıyla ile hem binaların
hasarsız olarak kontrolleri yapılabilmekte hem de zemine ait parametreler hızlı daha
az maliyet ile ve tahribatsız olarak saptanabilmektedir.
KENTSEL DÖNÜŞÜMDE YAPILAŞMA YERBİLİMİ MÜHENDİSLİĞİ
Yapılaşma Jeofiziği Mühendisliği Çalışmaları. Üstteki sol şekilde Yapılaşma İncelemeleri
Uluslararası Standartlara göre yapıldığında oldukça emek harcandığını ve buna bağlı
olarak ta standart hesaplanması gerekli VS30 hesaplaması için yeterli derinliğe
ulaşıldığını göstermektedir. Altta verilen ve KAUST sitesinden alınmış şekillerde taban
fayı araştırılmasında kullanılan çok boyutlu yapılaşma jeofiziği araştırma sonuçlarıyla afet
riskininin büyütecek kırık geometrilerinin bulunmasına ilişkin örnekleri vermektedir.
A(T)=A0*I*S(T) Sae=A(T)*g
TÜRKİYE’DE KULLANILAN ZEMİN İNCELEME STANDARTLARI
2012 yılında yürürlüğe giren Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 6306 sayılı “Afet Riski
Altındaki Alanların dönüştürülmesi hakkındaki kanunda Afet riski bulunan bölgelerde
güvenli ve sağlığa uygun yaşama alanları oluşturmak amacı ile binaların iyileştirme,
tasfiye ve yenilenmelerine ait usuller belirlenmiştir. Çıkan bu yasa ile başta İstanbul
olmak üzere diğer afet riski taşıyan şehirlerimizde mevcut yapı stokunun incelenmesi
bu yapıların üzerinde bulundukları zeminlerin herhangi bir afet durumunda
gösterecekleri tepkilerin belirlenmesi için zemin parametrelerinin yapılaşma jeofiziği
yöntemleri ile saptanması gerekmektedir. Yapılaşma Jeofiziği ile zemin
parametrelerinin hesaplanmasında ilk 30 m’ nin kayma dalgası hızı hesaplanmalı
arazi çalışması sırasında sondajda SPT testi yaptırılmalıdır. Özdirenç yöntemi ile yer
altı su seviyesi ve zemin türü belirlenerek zeminin sıvılaşma potansiyeli ortaya
konmalıdır. Fakat yapılan uygulamalarda ilk 30 metrelik kısma inilerek yapılan
çalışmaların denetiminde eksiklik olduğu görülmektedir.
ÜLKEMİZDE ve DÜNYA’DA YAPILAŞMA JEOFİZİĞİ STANDARTLARI YAPILAŞMA JEOFİZİĞİ DÜNYA STANDARTLARI ÖRNEKLER
NEHRP’e(soldaki tablo) ve EUROCODE-
8’e (sağdaki tablo) göre zemin
sınıflaması
SOSYAL RİSK BOYUTUNDA DEĞİŞİM VE YAPILAŞMA JEOFİZİĞİ
Kentsel Dönüşüm yasasının çıkış noktası incelenecek olursa dönüşümün amacı afet
riski taşıyan alanlarda halkın güvenli bir şekilde yaşayacağı konutların iyileştirilmesi
ya da yeniden inşa edilmesidir . Bunun yolu Avrupa’da 1998 yılında çıkan deprem
riskini azaltıcı Yapılaşma Mühendisliği Standartlarının (EUROCODE) uygulanmasının
yasa ve yönetmeliklerde zorunlu uygulama olarak yazılmasıdır. İlave olarak
Profesyonel Mühendislik uygulamasına ivedilikle geçilerek, Kuzey Amerika
Mühendislik Standartları örneğinde olabileceği gibi en az dört yıl deneyime sahip,
iletişimde yeterli ve etik olarak düzgün oldukları belgelenmiş mühendislere imza
yetkisi verilmesi zorunluluktur. Konu ile ilgili örnek vermek için Kayseri ilimizi ele
alınmıştır. Kayseri’de belediyeler 2012 yılı öncesinde sadece 9 kat ve üzeri binalar
için Yapılaşma Mühendisliği Projesi - Zemin Etüdü - gerekliliği getirmekte idi. 2012
yılından sonra 9 kat altı yapılar içinde zemin etüdü yaptırılması zorunluluğu gelmiştir.
2012 yılı öncesi yapılaşma çalışmalarında zemin etüdü eksikliği sosyal açıdan
güvenirliğin azalmasına, onarım ve etüt için geriye dönük daha fazla kaynak
harcanmasını mecbur kılacaktır. Geriye dönük Yapılaşma Mühendisliği yapılarak
afete maruz kalacak yapı incelemesi yapılmaması durumunda sosyal yapının önemli
bir kısmı riskler – heyelan veya deprem – açısından afete açık kalacaktır. Kentsel
Dönüşümün sağlıklı bir şekilde ilerlemesi ve verimli sonuçlar alınabilmesi için çıkan
yasadaki eksiklikler hızlıca giderilmeli, yer araştırmaları çalışmaları mevzuata uygun
bir şekilde dikkatli ve özenli bir şekilde yapılması sağlanmalıdır. Dönüşüm
kapsamında Avrupa Birliği’nde kullanılan zemin sınıflama ölçütleri göz önünde
bulundurulmalı zemin parametrelerinin belirlenmesinde zamandan ve maliyetten
tasarruf için yapılaşma jeofiziğinden yararlanılmalıdır.
*Bayındırlık Ve İskân Bakanlığı Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik, 2007
*“Bina Ve Bina Türü Yapılar İçin Zemin Ve Temel Etüdü Raporu Genel Formatı” Bayındırlık Ve İskan Bakanlığı
Yapı İşleri Genel Müdürlüğü 2005
*Ercan A.,Oncel A.O.,Goren S.,Tank S.,Özdemir T.,Mart-Nisan 2012 ,”Kentsel Dönüşüm Işığında Jeofizik”,Mimar
ve Mühendisler Dergisi 96-98
*Eurocode 8: Seismic Design of Buildings Worked examples
http://eurocodes.jrc.ec.europa.eu/
*NEHR (National Earthquake Hazard Reduction Programme )
Amerika Birleşik Devletleri Zemin Sınıflama Kriterleri
*Özçep F. ,Aşçı M. , Alpaslan N. ,Yas T. ,Gündoğdu D.,”Statik Ve Dinamik (Deprem) Etkiler Altında Zemin
Davranışı” Deprem Sempozyumu Kocaeli 2005,1123-1129
*Thitimakorn T., Channoo S. ” Shear Wave Velocity of Soils and NEHRP Site Classification Map of Chiangrai City,
Northern Thailand” EJGE 2891-2903
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK BİLİMLERİ BÖLÜMÜ
SEDA TEMEL,EBRU AYDINDAĞ ve ALİ OSMAN ÖNCEL
KENTSEL DÖNÜŞÜMDE YAPILAŞMA JEOFİZİĞİ VE SOSYAL RİSK BOYUTUNUN DEĞİŞİMİ
KAYNAKLAR