Günümüzde İnsan ve İnanlar - Bölüm 7
•Als PPT, PDF herunterladen•
10 gefällt mir•19,477 views
Çiğdem Kağıtçıbaşı'nın Günümüzde İnsan ve İnsanlar adlı kitabının bölüm sunusu.
Empfohlen
Weitere ähnliche Inhalte
Was ist angesagt?
Was ist angesagt? (20)
Andere mochten auch
Ähnlich wie Günümüzde İnsan ve İnanlar - Bölüm 7
Ähnlich wie Günümüzde İnsan ve İnanlar - Bölüm 7 (20)
Günümüzde İnsan ve İnanlar - Bölüm 7
- 1. Yeni İnsan Ve İnsanlar Sosyal Psikolojiye Giriş Prof. Dr. Çiğdem Kağıtçıbaşı Bölüm 7
- 2. SOSYAL BİLGİ (SOSYAL ALGI) Günlük yaşamımızda karşılaştığımız olayları ve kişilerin davranışlarının nedenlerini açıklamaya, başkalarının güdü ve inançları hakkında bilgi sahibi olmaya çalışırız. Başka kişi ve olayları tanıma ve anlama çabalarımız, sosyal psikolojide, sosyal biliş ve sosyal algı başlığı altında incelenir. Kişileri ve olayları anlama ve tanıma girişimi farklı sosyal psikolojik süreçleri içerir. Bu süreçleri çok kabaca şu iki gruba ayırabiliriz: izlenim oluşturma ve atıfta bulunma.
- 3. İzlenim Oluşturma Kendinizi bir an şu senaryo içinde düşünün: Akşam saat 19 suları, hava kararmak üzere, yolda yürürken, telefon kulübelerinin yakınında size doğru bir kişi yaklaşıyor. Size, telefon etmek zorunda olduğunu, fakat parası olmadığı için telefon kartı alamadığını söylüyor. Sizden telefon kartınızı iki dakikalığına ödünç istiyor ve hemen geri vereceğini söylüyor. Kafanızdan saliselik süreler içinde onlarca düşünce geçmez mi? Bu nasıl bir kişidir? Yoksa başka bir amacı mı var? Kartı versem geri verir mi? … vb. size yönelttiği bir soruyu ricaya cevap bekleyen bir kişi karşınızda beklerken uzun süren bir ölçme tartma sürecine girişemezsiniz. Ona ‘tabi buyurun’ veya ‘hayır veremem, işim var’ … vb. cevaplardan birini verirsiniz.
- 4. İlk İzlenimlerimizi Nelere Dayanarak Oluşturuyoruz? Sözel olmayan ip uçları : Başkaları hakkındaki izlenimlerimizi, kimi zaman onların bize sözel olarak ilettikleri bilgilere dayanarak oluştururken, kimi zaman da sözel olmayan bilgiler bizim kaynağımız olur. Sözel olmayan iletişim kaynaklarından en önemlileri yüz ifadesi, göz teması, fiziksel görünüm, beden dilidir. Şimdi bunları beraber inceleyelim.
- 5. a) Yüz İfadeleri : Bundan 2000 yıl önce Cicero, ‘yüz ruhun yansımasıdır’ demiştir. Ondan yüzyıllar sonra Darwin (1872), yüz ifadelerinin sadece iletişimde önemli bir rol oynamadığını, ayrıca bazı duygusal ifadelerin doğuştan var olduğunu ve bu yüzden bütün dünyada aynı anlamda algılandığını söylemiştir. Son 30 yılda gerçekleştirilen araştırmalar Darwin’in bu tezini destekler sonuçlar vermiştir.
- 6. b) Göz Teması : İzlenim oluşturmada kullanılan bir başka sözel olmayan ipucu göz teması, yani göz göze olmadır. Başkalarının neler hissettiğini birbirlerine bakışlarının yönü ve yoğunluğuna dikkat ederek çıkarabiliriz. Göz göze gelmekten kaçınan kişilerin ilettikleri mesaj, duruma göre farklı anlamlandırılabilir. Gözünü bizden kaçıran bir kişinin korktuğu veya utandığı söylenebileceği gibi, konuşulan konu özel ise sürekli bize bakmayarak bizi rahatsız etmekten kaçındığı da düşünülebilir.
- 7. c) Fiziksel Görünüm : Sarışınlar eğlenceyi sever, gözlük takan öğrenciler inektir, saçlarını aykırı renklere boyayanlar asidir, temiz bir yüz güven uyandırır vs. gibi inanışlar bize, insanların fiziksel görünümden yola çıkarak nerelere vardığını açıkça gösteriyor. Araştırmalar gösteriyor ki, fiziksel güzellik, özellikle güzel bir yüz, bir çok olumlu beklentiyi de beraberinde getiriyor.
- 8. d) Beden Dili : Elimizi, kolumuzu nasıl oynattığımız, otururken ve dururken vücudumuzun nasıl şekil aldığı, konuşurken elimizi ağzımıza koyup koymadığımız, bacak bacak üstüne atıp bacağımızı sallamamız, parmak uçlarımızı bir yere hafifçe vurmamız vs. gibi beden hareketlerinden neler çıkarılabileceği üzerine yazılmış kitaplar vardır.
- 9. İnsanların Kişilikleri Hakkında İzlenim Oluşturma Park’ın (1986) da belirttiği gibi, insanlar başkalarıyla ilk karşılaşmalarında kolay gözlenebilen fiziksel, sözel olmayan bilgilere başvururlar, genel görünüş, giyim kuşam gibi. Tanışılan kişiyle etkileşim ilerledikçe, izlenimlere daha ayrıntılı ve betimleyici özellikler eklenir. Başka bir deyişle, insanlar hakkında daha fazla bilgiye sahip oldukça, izlenimler daha soyut hale gelir ve belirli davranış özelliklerine daha az dayanır.
- 10. Toplama ve Ortalama Modeli Bir başkası hakkında edindiğimiz bilgileri nasıl bir araya getirip bir bütün oluşturuyoruz? Şu örneği kafamızda canlandıralım : iki yeni insanla karşılaşıyorsunuz, Veli ve Can. Onlarla yaptığınız ilk sohbetiniz sonucunda ikisinin da oldukça zeki ve terbiyeli insanlar olduğunu anlıyorsunuz. Ayrıca Veli’nin neşeli ve yardımsever olduğunu da düşünüyorsunuz. Edindiğiniz bu bilgiler ışığında, Can hakkındaki bütünsel izleniminiz, Veli hakkındaki izleniminizden daha mı olumsuz olacak?
- 11. Temel Kişilik Özellikleri Ortamda modeline göre, kişilik özelliklerinin ortalaması alınmakta ve buna göre bir izlenim oluşturmaktadır. Ancak, bu modelde kullanılan varsayım, bütün kişilik özelliklerini eşit ağırlık taşımadığını, bu yüzden ortalama modeliyle bütünsel değerlendirmelere varmanın mümkün olmadığını öne sürmüştür. Asch’a göre, bazı kişilik özelliklerinin ağırlığı daha fazladır ve onların varlığı diğer kişilik özelliklerinin varlığı varsayımını da beraberinde getirir.
- 12. Kişilik Yargılarında Düştüğümüz Yanılgılar a) Gizil Kişilik Kuramları : kişilik özellikleri hakkında bazı varsayımlarımız ya da kendimizin de pek farkında olmadığımız kuramlarımız vardır. İnsanlar hakkındaki kanılarımız, hangi kişilik özelliklerinin birarada bulunduğu hakkında önceden belirlenmiş düşünce ve inançlarımızla şekillenir. İşte bazı kişilik özelliklerinin birbiriyle ilişkili olup olduğuyla ilgili bu varsayım ve inançlar sistemine gizil kişilik kuramı adı verilir.
- 13. b) Olumluluk Yanılgısı : İnsanlar hakkında olumsuzdan çok olumlu değerlendirmeler yapma eğilimine olumluluk yanılgısı denir. Örneğin, bir araştırmada öğrencilerden öğretmenlerini değerlendirmeleri istendiğinde, öğrencilerin % 97’si öğretmenleriyle birbirinden farklı deneyimlere sahip olmalarına rağmen, olumlu değerlendirmelerde bulunuştur.
- 14. c) Olumsuzluk Yanılgısı : Yukarıda açıkladığımız olumluluk yanılgısıyla ilk anda çelişiyor gibi görünse de, insanlar zaman zaman olumsuzluk yanılgısı içine de düşer. Başkalarını olumlu görme eğilimimiz, olumsuz bir kişilik özelliği gördüğümüz zaman bunu olduğundan fazla önemsemememize ve kişi hakkında izlenim oluştururken bu olumsuz özelliğe daha çok göze batacaktır.
- 15. d) Öncelik ve Sonralık Etkisi : İzlenimlerimizi etkileyen bir başka faktör de, biri hakkında edindiğimiz ilk bilgilerin, o kişi hakkındaki izlenimlerimizi, daha sonra edindiğiniz bilgilerden daha çok etkilenmesine öncelik etkisi denir. Bu etki, Edward Jones ve arkadaşları (1960) tarafından oldukça etkileyici bir biçimde gözler önüne serilmiştir.
- 16. Atıf Kuramı En son duyduğumuz iltifatı hatırlamaya çalışalım. Çok güzel göründüğünüzü söyleyen bir arkadaşımız, yazılarınızın çok başarılı olduğunu iddia eden bir hocamız, zamanımız olduğunda yaptığımız yemekleri çok lezzetli bulduklarını söyleyen bir aile bireyleri vb. kişilerden hemen hepiniz ara sıra böyle iltifatlar almışsınızdır. İltifat aldığımız anda, bu iltifatı nasıl yorumladığımız ve iltifatı yapan kişi veya kişilerle ilgili neler düşündüğümüz, kişisine ve zamanına göre farklılaşabilir.