1. Bab 4
FONOLOGI

2. 4.1 Konsep Fonologi
KONSEP PENERANGAN
Fonologi Kajian tentang sistem sebutan atau
sistem bunyi bagi sesuatu bahasa
Bunyi Bahasa Bunyi yang dihasilkan oleh alat
artikulasi atau alat pertuturan
manusia
Fonem Unit bahasa yang terkecil yang
membezakan makna.
Konsonan Rangkap Dua atau lebih konsonan yang hadir
berturutan tetapi membentuk satu
suku kata, seperti bank dan struktur
Vokal Rangkap Dua vokal yang berturutan dan
membentuk dua suku kata misalnya
ba ik, sa at, mu ak. Vokal rangkap
bukanlah diftong.

3. 4.2 Bunyi Vokal
Bunyi vokal ialah bunyi
bersuara, iaitu semasa Anak tekak dan
menghasilkannya pita lelangit lembut
suara bergetar dinaikkan untuk
menutup rongga hidung
Ciri-ciri umum
bunyi vokal
Ada enam vokal dalam
bahasa melayu baku: vokal
Udara keluar melalui
depan(3), vokal tengah(1),
rongga mulut tanpa
dan vokal belakang (2)
sekatan/halangan
3 bahagian lidah yang berperanan
menghasilkan bunyi vokal:
Jenis vokal, sama depan lidah,
tengah lidah/belakang lidah

4. Rajah kedudukan vokal
bahasa melayu

5. 4.3 Jenis-jenis Vokal
Vokal depan Sempit[i] Hadapan lidah diangkat tinggi ke arah lelangit
keras tapi tidak sampai menyentuhnya. Bibir
terhampar.
Separuh Hadapan lidah dinaikkan tetapi tidak setinggi
sempit[e] seperti membunyikan vokal [i]
Luas[a] Hadapan lidah diturukan serendah-rendahnya
dalam rongga mulut.
Rahang terbuka luas
Vokal tengah Pendek[ə] • Bahagian tengah lidah diletakkan antara
kedudukan untuk menghasilkan vokal separuh luas
dan vokal separuh sempit
• Vokal ini hanya hadir pada awal dan tengah suku
kata serta akhir suku kata terbuka
Vokal belakang Sempit[u] Belakang lidah diangkat tetapi tidak
Separuh menyentuhnya. Keadaan bibir bundar
sempit[o] Belakang lidah dinaikkan ke arah lelangit lembut
tetapi tidak setinggi seperti sewaktu
membunyikan vokal [u]. Keadaan bibir bundar

6. 4.4 Bunyi Konsonan
Bunyi konsonan ialah bunyi-
bunyi selain bunyi vokal
Ada bunyi konsonan bersuara
dan ada yang tidak bersuara
Ciri-ciri
umum
bunyi
Ada konsonan asli dan ada
konsonan konsonan pinjaman
Terdapat tujuh jenis
konsonan dalam bahasa
melayu

7. Huraian Huruf Konsonan
Dalam bahasa Melayu konsonan terbahagi kepada 2 iaitu konsonan asli dan konsonan
pinjaman. Konsonan asli bahasa Melayu merupakan konsonan yang sedia ada dan diguna
oleh penutur bahasa Melayu tanpa sebarang perlakuan adaptasi oleh penutur. Dalam
bahasa melayu terdapat 9 jenis konsonan iaitu :
a) Dua konsonan letupan dua bibir bersuara dan tidak bersuara ( p, b )
b) Dua konsonan letupan gusi bersuara dan tidak bersuara ( t, d )
c) Dua konsonan letupan lelangit lembut bersuara dan tidak bersuara ( k, g )
d) Satu konsonan hentian glotis. ( ? )
e) Dua konsonan letusan bersuara dan tidak bersuara ( c, j )
f) Dua konsonan geseran tidak bersuara, iaitu geseran gusi tidak bersuara (s) dan
geseran glotis bersuara ( h )
g) Satu konsonan getaran bersuara ( r )
h) Satu konsonan sisian bersuara ( i )
i) Empat konsonan sengauan bersuara (m, n, ŋ , n )
j) Dua konsonan separuh vokal bersuara, iaitu ( i ) dan separuh vokal dua bibir bersuara
(w)
k) Satu konsonan separuh vokal lelangit keras bersuara ( j )

8. 4.5 Letupan
Udara mengalami
Lelangit lembut sekatan pada
dan ada yang titik artikulasi
tidak bersuara tertentu
Ciri-ciri
utama
Ada yang
bersuara dan ada
Udara keluar
yang tidak
melalui rongga
bersuara
mulut dengan
mengalami sekatan

9. Letupan dua bibir Letupan gusi Letupan lelangit Letupan glotis
lembut
Tak bersuara [p] Tak bersuara [t] Tak bersuara [k] Letupan glotis
 Kedua-dua bibir  Hujung lidah  Belakang lidah  Pita suara
dirapatkan dinaikkan, kena dinaikkan, kena bergetar pada
 Pita suara tidak pada bahagian pada lelangit glotis atau pita
bergetar gusi, pita suara lembut, pita suara yang
tidak bergetar suara tidak dirapatkan
bergetar
 Bunyi ini
mewakili bunyi
[k] pada akhir
Bersuara [b] Bersuara [d] Bersuara [g] perkataan
 Kedua-dua bibir  Hujung lidah  Belakang lidah bahasa Melayu
dirapatkan dinaikkan, kena dinaikkan, kena asli
 Pita suara pada bahagian pada lelangit
bergetar gusi, pita suara lembut, pita
bergetar suara bergetar

10. 4.6 Letusan
Ciri-ciri utama
Udara keluar melalui rongga
mulut
Udara disekat pada lelangit
keras dan dilepaskan dengan
perlahan-lahan
Lelangit lembut dan anak tekak
dinaikkan

11. 4.7 Geseran
Ciri-ciri utama  Bunyi tak bersuara
 Udara keluar melalui rongga mulut
 Lelangit lembut dan anak tekak
dinaikkan
 Wujud penyempitan laluan udara
sewaktu menghasilkannya
sehingga berlaku geseran
Geseran Gusi [s]  Lidah dinaikkan, rapat ke arah
gusi untuk menyempitkan laluan
udara
 Pita suara tidak bergetar
Geseran Glotis [h]  Lelangit lembut dinaikkan ke
dinding belakang rongga tekak
 Glotis terbuka luas
 Udara bergeser tanpa gangguan
pada glotis

12. 4.8 Getaran
Bunyi bersuara,
pita suara
bergetar Hujung lidah
dikenakan pada
gusi
Udara keluar
melalui rongga
mulut
Getaran Gusi [r]

13. 4.9 Sisian
Udara keluar melalui
kedua-dua belah
sisi/tepi lidah
Sisian Gusi
[l] Hujung lidah dinaikkan
Lelangit lembut ke bahagian tengah gusi
dinaikkan, udara keluar
melalui rongga mulut
Bunyi bersuara

14. 4.10 Sengau
Bunyi bersuara-pita
suara bergetar
Udara mengalami
sekatan pada titik-titik
artikulasi tertentu
Ciri-ciri
utama
Lelangit lembut dan anak tekak
diturunkan, udara keluar melaui
rongga hidung

15. Sekian, terima
kasih