1. ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΒΟΛΟ ΣΤΗ ΔΡΑΧΜΗ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΔΡΑΧΜΗ ΣΤΟ ΕΥΡΩ
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT)
Α’ ΤΑΞΗΣ 8ου ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΤΡΑΣ
ΤΜΗΜΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ : Ε5
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011 – ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2012
1
3. ΠΡΟΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ (ΠΡΟΚΕΡΜΑΤΙΚΗ)
ΕΠΟΧΗ
• Εγκατέλειψε το νομαδικό τρόπο ζωής
• Εγκαταστάθηκε σε συγκεκριμένο τόπο
• Ίδρυσε μόνιμους οικισμούς
• Ασχολήθηκε με τη γεωργία και την κτηνοτροφία
ΟΤΑΝ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ:
• Δημιούργησε τις πρώτες οργανωμένες κοινωνίες
• Βρέθηκε αντιμέτωπος με το πρόβλημα της
εξεύρεσης των απαραίτητων για την επιβίωσή του
• Άρχισε τις συναλλαγές (πρώτη μορφή εμπορίου)
3
4. ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ
1. Ανταλλαγή προϊόντων ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑ
(αντιπραγματισμός) ΑΝΤΙΠΡΑΓΜΑΤΙΣΜΟΥ:
Π.χ. παίρνω ψάρια και δίνω λαχανικά Απαιτούσε πάντοτε εμπόρευμα
χρήσιμο και ισάξιο.
2. Τα βοσκήματα
(ιδιαίτερα τα βόδια και τα πρόβατα) ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
ΜΕΤΑΛΛΩΝ:
3. Τα μέταλλα Ανθεκτικότερα, λιγότερο ογκώδη,
(άργυρος, σίδηρος, χρυσός, χαλκός) διαιρούνταν σε κομμάτια
μικρότερης αξίας,
Ακατέργαστα ή σε διάφορα σχήματα μεταφέρονταν εύκολα και δε
φθείρονταν. Η αξία τους ήταν
ανάλογη με το βάρος τους και
υπολογιζόταν με το ζύγισμα.
4
5. ΕΛΛΑΔΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Από τη 2η χιλιετία χρησιμοποιούνται
ως μέσο συναλλαγής τα χάλκινα
τάλαντα, δηλαδή πλάκες
μετάλλου που το σχήμα τους το
πήραν από το σχήμα της
τεντωμένης δοράς (δέρματος)
του βοδιού
Χρονολόγηση:Ύστερη Εποχή του Χαλκού, περίπου 1550 - 1300
π.X.Τόπος Εύρεσης:Ακρόπολη ΜυκηνώνΔιαστάσεις:μήκος: 0,60
μ., πλάτος: 0,34 μ., βάρος: 23,625 κιλ.Υλικό:Χαλκός
5
6. Οι πραγματικοί όμως πρόδρομοι του νομίσματος είναι οι σιδερένιοι οβελοί .
Στα τέλη του 8ου και στις αρχές του 7ου π.Χ. αιώνα, ο βασιλιάς του Άργους
Φείδων καθιέρωσε τη χρήση του μετάλλου ως νομίσματος με τη μορφή
οβελών. Οι οβελοί είχαν πρακτική χρήση (σούβλες ψησίματος) αλλά και
νομισματική.
Το πάχος κάθε οβελού ήταν τέτοιο ώστε το ανθρώπινο χέρι να κρατά έξι
συγχρόνως. Από το ρήμα δράττω που σημαίνει κρατώ προέρχεται και η
δραχμή η κύρια νομισματική μονάδα των Ελλήνων που υποδιαιρείται σε έξι
οβελούς (οβολούς)> λατ. Obulus = χρήματα > οβελίσκος (Θεοδοσίου Α’)
Η επινόηση του νομίσματος ήταν επομένως θέμα χρόνου. Η εμπειρία του
μετάλλου στις συναλλαγές και η τυποποίησή του σε διάφορα σχήματα
οδήγησαν εύκολα στο νόμισμα.
Οβελοί από το Ηραίον του Άργους
6
7. Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ
Νόμισμα: Ονομάζεται ένα μικρό μεταλλικό δισκόμορφο αντικείμενο, που
έχει κοπεί, ζυγιστεί, σφραγιστεί και τίθεται σε κυκλοφορία από μια
δημόσια αρχή, σύμφωνα πάντα με το νόμο (νέμω > νόμος, νομός >
νόμισμα) που εγγυάται την καθορισμένη αξία του.
Πρώτα νομίσματα: Κόπηκαν στο βασίλειο της Λυδίας και στην Ιωνία προς το
τέλος του 7ου αιώνα π.χ. Το υλικό τους ήταν ο ήλεκτρος, κράμα χρυσού και
αργύρου, που βρισκόταν στην άμμο του Πακτωλού ποταμού. Το σχήμα
τους ήταν ωοειδές και στη μία πλευρά είχαν ακανόνιστα βαθουλώματα.
Ιωνία χρυσό Νόμισμα, + 600 π.χ.
και Ήλεκτρο 1/24ο Στατήρα Λυδία, Βασιλιάς Κροίσος 561-546 π.χ.
7
8. ΑΡΧΑΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
ΚΟΠΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ
Το παράδειγμα της Λυδίας και της Ιωνίας ακολούθησαν αμέσως και οι
Έλληνες και έχουμε:
• Τις «χελώνες» της Αίγινας (μετά το 570 π.Χ. ).
• Τους «πήγασους» της Κορίνθου (αρχαία ονομασία: πώλοι = πουλάρια).
• Τις «γλαύκες» (= κουκουβάγιες) της Αθήνας.
• Τα νομίσματα των Ελληνικών αποικιών Κάτω Ιταλίας και Εύξεινου Πόντου.
• Τους χρυσούς στατήρες (φιλίππεια) και τα αργυρά τετράδραχμα του
Φιλίππου Β’ (βασιλιά της Μακεδονίας).
• Τις χρυσές και αργυρές αλεξάνδρειες κοπές (εποχής Αλεξάνδρου Γ’).
• Τα χρυσά και αργυρά νομίσματα των βασιλέων της ελληνιστικής εποχής.
8
9. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ
ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ - ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ
Στα αρχαία Ελληνικά νομίσματα απεικονίζονται:
• Θέματα από την αρχαία ελληνική μυθολογία.
• Θέματα από την αρχαία ελληνική θρησκεία.
• Θέματα από το βασίλειο των ζώων.
• Θέματα από το βασίλειο των φυτών (εγχώρια προϊόντα).
• Τα ονόματα των πόλεων, είτε ως λογοπαίγνιο είτε με βάση ένα
χαρακτηριστικό, που ήταν και η αιτία της ονομασίας τους (νομίσματα που
αποτελούν λαλούντα σύμβολα).
• Πορτραίτα βασιλέων (στην ελληνιστική εποχή).
Τα αρχαία ελληνικά νομίσματα με τις παραστάσεις τους αποτελούν
μικροσκοπικά, υψηλής καλλιτεχνικής αξίας, έργα τέχνης.
9
10. ΟΙ ΜΑΚΡΙΝΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟΙ
Μακεδονικό βασίλειο, Φίλιππος Β', αργυρό
Δραχμή της Αίγινας, περ. 404 π.Χ. τετράδραχμο, 359-336 π.Χ.
Αθήνα - Αργυρό τετράδραχμο Κόρινθος - Αργυρός στατήρας 405-307 π.Χ.
449-413 π.Χ.
10
11. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
Ζώα και Φυτά - Λαλούντα Σύμβολα
Το Μεταπόντιο στην Κάτω Ιταλία, με μεγάλη παραγωγή
δημητριακών, απεικόνισε επάνω στο νόμισμά του ένα στάχυ.
Η Εύβοια, γνωστή για τα βοοειδή της, όπως δηλώνει και το όνομα της
(Εύβοια = ευ+βους), απεικόνισε στα νομίσματά της μία αγελάδα.
Η Ρόδος βάζει επάνω στο νόμισμά
της ένα ρόδο.
Ο Σελινούς στη Σικελία απεικονίζει ένα σέλινο.
11
12. ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΡΩΜΑΙΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΤΟΝ
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ
• 146 π.Χ. : Υποταγή των ελληνικών πόλεων στους Ρωμαίους.
• Οι Έλληνες διατηρούν το δικαίωμα να κόβουν δικά τους νομίσματα
(κυρίως χάλκινα) για τις καθημερινές τους ανάγκες (χάλκινη δραχμή,
μισός οβολός – χαλκούς, κόλλυβος).
• Τα παραπάνω νομίσματα είναι ευτελούς αξίας αλλά πολύτιμα για τη
μελέτη της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, γλυπτικής και μυθολογίας.
• Στη ζωή των Ελλήνων μπαίνουν και τα ρωμαϊκά νομίσματα για τις
επίσημες συναλλαγές τους (χρυσοί aurei και αργυρά δηνάρια).
Ρώμη, Δομιτιανός–Αργυρό δηνάριο 92 μ.Χ. Μακεδονία, Αμφίπολη. Κάτω από Ρωμαϊκή
κυριαρχία. 158-149 π.Χ. 12
13. ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ
• 330 μ.Χ. : Ο Μέγας Κων/νος μεταφέρει την πρωτεύουσα του ρωμαϊκού
κράτους στα παράλια του Βοσπόρου, θεμελιώνει την Κων/πολη και αρχίζει η
περίοδος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με σημαντική νομισματοκοπία.
• Κοπή χρυσών νομισμάτων:
Σόλιδος (solidus = σταθερός).: ονομάστηκε «δολάριο» του μεσαίωνα,
κυριάρχησε για 800 χρόνια στις αγορές της εποχής εκείνης (υποδιαιρέσεις
του: το σημίσιο και το τρημίσιο).
Τεταρτηρό .
Υπέρπυρο (κοιλόκυρτο)
Κοπή αργυρών νομισμάτων:
Σιλίκουα και μιλιαρήσιο.
Βασιλικά, τραχέα, εξάγραμμο.
Σταυράτα (από το σταυρό που είχαν στην επιγραφή τους), ημισταυράτα, τα
όγδοα (δουκατότουλα ή δουκατέλα ή άσπρα), τα τορνίκια και το φολλάρο.
13
15. ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ
Προτομή αυτοκράτορα (Κωσταντινάτα, Μιχαηλάτα, Μανουηλάτα κ.α.).
Ο Σταυρός.
Οι μορφές του Χριστού, της Παναγίας και διαφόρων Αγίων (Θεοτόκια,
Αγιογεωργάτα, Αγιοδημητράτα κ.α.).
Στέψη αυτοκράτορα από τον Χριστό.
Ο αυτοκράτορας γονατιστός μπροστά στο Θεό ή η Παναγία να
προσεύχονται για την σωτηρία της Πόλης.
Ο αυτοκράτορας φτερωτός ή έφιππος.
Το οικόσημο των Παλαιολόγων.
Ο δικέφαλος αετός (συμβόλιζε την κυριαρχία του Βυζαντίου στην Ευρώπη
και την Ασία).
Ο κρίνος ο Φράγκικος.
Τα Βυζαντινά νομίσματα με τις παραστάσεις τους αποτελούν πιστούς
μάρτυρες της μακρόχρονης ιστορίας του μεσαιωνικού ελληνικού κόσμου.
15
17. ΦΩΛΟΣ Η ΦΩΛΑ
Ο άτυπος θεσμός της εκκλησιαστικής φώλας είχε παράδοση αιώνων και ήταν γνωστός
στους Τούρκους ως μια αρχαία εκκλησιαστική παράδοση των ραγιάδων. Είναι πιθανό να
προϋπήρχε ενδοεκκλησιαστικό νόμισμα με την ίδια ονομασία κατά τα Βυζαντινά χρόνια που
αργότερα ονομάστηκε φώλα και μάρκα. Πιθανόν η εισαγωγή του φώλου να έγινε στα
τελευταία χρόνια πριν την πτώση του Βυζαντίου όταν παρουσιάστηκε έντονη έλλειψη
μικρής αξίας νομισμάτων ή στα πρώτα χρόνια της Οθωμανικής κατάκτησης πιθανόν για να
μη κυκλοφορεί αλλόθρησκο χρήμα στις εκκλησίες. Σε περιόδους έλλειψης νομίσματος
δημιουργήθηκαν δυσκολίες στα εκκλησιαστικά ταμεία από το γεγονός ότι οι χριστιανοί ήταν
πολύ δεμένοι με την εκκλησία τους και βρίσκονταν σε δύσκολη θέση όταν δεν είχαν τα
απαραίτητα ψιλά για να αγοράσουν κεριά τις Κυριακές και τις εορτές καθώς και να
προσφέρουν τον οβολό τους στο παγκάρι και τους δίσκους της ενορίας. Έτσι φαίνεται πως
καθιερώθηκε ευρύτερα η έκδοση μικρών εκκλησιαστικών αποδείξεων ή για μεγαλύτερη
ασφάλεια και ευκολία μεταλλικών δίσκων που αντιπροσώπευαν την αξία ενός ή δύο κεριών.
Με αυτό τον απλό τρόπο ο κάθε χριστιανός μπορούσε να ανταλλάξει ένα μεγαλύτερης αξίας
νόμισμα με πολλές αποδείξεις κεριών αγοράζοντας προκαταβολικά τα κεριά που έκανε
χρήση για ένα χρονικό διάστημα. Έτσι χωρίς στην ουσία η εκκλησία να το επιδιώκει αυτές οι
αποδείξεις κεριών έγιναν ένα είδος εκκλησιαστικού νομίσματος που άρχισε να καλύπτει και
εξωεκκλησιαστικές μικρές ανάγκες αφού είχε αντίκρισμα σε ένα πραγματικό αγαθό, το κερί,
που με τη σειρά του είχε μια δεδομένη αξία.
17
18. Τα Τουρκικά νομίσματα είτε χρυσά είτε αργυρά ήταν ανεικονικά , επειδή το κοράνι
απαγορεύει την απεικόνιση παραστάσεων ζώων ή ανθρώπων , έτσι οι διάφοροι τύποι τους
φέρουν ρητά από το κοράνι καθώς και το όνομα του σουλτάνου και την χρονολογία κοπής
του νομίσματος.
Αργυρή Ζολότα αξίας 30 παράδων
του Mustafa III - 1171-78. Χρυσή λίρα αξίας 100 γροσιών, του Abdul Hamid II - 1293-1327
Ασημένιος παράς που
υποδιαιρούνταν σε 3
Αλτίν χρυσό νόμισμα του Ασημένιο γρόσι αξίας 40 παράδων ακτσέ του
Μουσταφά Γ' (1757-1774). του Μουσταφά Γ' (1757-1774). Μουσταφά Γ' (1757-1774).
18
19. • Κυκλοφορία ευρωπαϊκών νομισμάτων:
Αυστριακά τάληρα Μαρίας Θηρεσίας. (εικόνα κάτω αριστερά)
Ισπανικά κολονάτα ή δίστηλα. (εικόνα επάνω δεξιά)
Βενετσιάνικα δουκάτα, τσεκίνια, λίρες, σκούδα, ρεάλια.
Ισπανικές πιστόλες.
• Οι Έλληνες έμποροι απέφευγαν να συναλλάσσονται με γρόσια (λόγω συνεχών
υποτιμήσεων) και προτιμούσαν τα ευρωπαϊκά νομίσματα κυρίως το ισπανικό
κολονάτο ή το αυστριακό τάληρο της Μαρίας Θηρεσίας, από το οποίο
προέκυψε το γλωσσικό δάνειο «τάληρο» και αργότερα το «πεντάδραχμο»,
πολλαπλάσιο της δραχμής, επικράτησε να το λέμε τάληρο.
Γνωστές οι φράσεις: «τρία τάληρα η γραβάτα», «τα τάληρα στην τσέπη…..»
κ.α.
Δουκάτο
Βενετσιάνικο
Χρυσό
19
20. ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Α. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΦΟΙΝΙΚΑ (1828 – 1832)
Ιούλιος 1829: Δ’ Εθνική συνέλευση στο Άργος – Ο Καποδίστριας κατέθεσε
σχέδιο για τον αργυρό «Φοίνικα».
Ιούλιος 1829: Κόπηκαν οι πρώτοι αργυροί φοίνικες στην Αίγινα, στο σπίτι
– νομισματοκοπείο του κυβερνήτη.
Οι αργυροί φοίνικες υποδιαιρούνταν σε 100 λεπτά (υποδιαιρ.χάλκινες)
Ιούνιος 1831: Κυκλοφόρησαν φοίνικες και σε χαρτονόμισμα.
Αποτυχία φοίνικα (Οι Έλληνες τον είδαν περισσότερο σαν αναμνηστικό ή
φυλαχτό και λιγότερο σαν νόμισμα, έτσι εξαφανίστηκε από την αγορά).
Ιωάννης Καποδίστριας
Πρώτος Κυβερνήτης της
Ελλάδας (1776 – 1831)
20
21. Ο φοίνικας ήταν ιερό πτηνό των Αιγυπτίων. Κατά την παράδοση, όταν προαισθανόταν το
τέλος του, κατασκεύαζε μία φωλιά από αρωματικά φύλλα και ξύλα και καιγόταν μέσα σ'
αυτήν. Από την τέφρα του όμως γεννιόταν ένας νέος φοίνικας. Ο μύθος ερμηνεύτηκε ως
συμβολισμός της αθανασίας της ψυχής και της αναγέννησης της ζωής και για το λόγο αυτό
ο φοίνικας χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο του Χριστιανισμού και ως έμβλημα της Φιλικής
Εταιρείας, για να υποδηλώσει την αναγέννηση του Έθνους.Για τον ίδιο αυτό συμβολισμό
και ο Καποδίστριας έκοψε τους φοίνικες. Ενάμιση περίπου αιώνα μετά, το 1967, η
δικτατορική κυβέρνηση της 21ης Απριλίου, με το ίδιο σκεπτικό, αποτύπωσε το φοίνικα στα
ελληνικά νομίσματα.
Η σφραγίδα του νομισματοκοπείου
Το μυθικό πουλί
Φοίνικας
21
22. Η πρέσα που κόπηκαν
τα πρώτα νομίσματα
Η πρέσα που τυπώθηκαν τα
πρώτα χαρτ/ματα
22
23. Β. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΔΡΑΧΜΗΣ (1833 – 2001)
• Λονδίνο, Μάιος 1832: Εκλογή από τις προστάτιδες Δυνάμεις του πρίγκιπα
της Βαυαρίας Όθωνα σαν βασιλιά της Ελλάδας.
• 8 Φεβρουαρίου 1833: Η δραχμή ορίζεται σαν το νέο νόμισμα του
Ελληνικού κράτους – αντικαθιστά το φοίνικα – υποδιαιρείται σε 100
λεπτά.
• Οι πρώτες δραχμές κόπηκαν στη Βαυαρία (Μόναχο) το 1833.
• Ο πατέρας του Όθωνα, βασιλιάς Λουδοβίκος της Βαυαρίας, θερμός
φιλέλληνας και αρχαιολάτρης, πρέπει να ήταν εκείνος που εισηγήθηκε να
πάρει το νέο νόμισμα το όνομα της αρχαίας δραχμής.
• Η δραχμή γεννήθηκε για να σηματοδοτήσει από τη δική της πλευρά ως
εθνικό νόμισμα την πορεία του ελληνικού κράτους σε δύο αιώνες, το 19ο
και τον 20ό, γεμάτους πολέμους και ανταγωνισμούς, ανακαλύψεις και
επιστημονικά επιτεύγματα, καταπληκτική βιομηχανική και τεχνολογική
έπειτα ανάπτυξη, αλλά και οικονομικές κρίσεις και διεκδικήσεις
δικαιωμάτων.
23
24. Χρυσό νόμισμα των 20 δρχ. που κόπηκε
το 1833. Αποτέλεσε τη «χρυσή λίρα»
Η πρώτη δραχμή στην ιστορία του
της εποχής εκείνης παίρνοντας την
Νεοελληνικού κράτους (1832)
ονομασία «Οθώνειο»
Ο Όθων Α' σε νεαρή ηλικία
24
25. ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΧΜΗΣ
• 30 Μαρτίου 1841: Ιδρύεται η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και αναλαμβάνει
την έκδοση χαρτονομισμάτων (25, 50, 100 και 500 δραχμών).
• Απρίλιος 1867: Η Ελλάδα υπογράφει τη συμφωνία της Λατινικής
Νομισματικής Ένωσης (Λ.Ν.Ε.), αποδεχόμενη την αρχή του διμεταλλισμού
και την ταύτιση της χρυσής δραχμής με το χρυσό Γαλλικό φράγκο, από
όπου προέκυψε το γλωσσικό δάνειο «φράγκο» που έφτασε να
αντικαταστήσει σημασιολογικά τη δραχμή. Γνωστές οι παρακάτω φράσεις:
«δεν έχω φράγκο», «είμαι άφραγκος», «φραγκοφονιάς» κ.α.
• Τα δημόσια χρέη, η πτώχευση του Ελληνικού κράτους, οι πόλεμοι και οι
συνεχείς αλλαγές κυβερνήσεων καθυστέρησαν τη συμμετοχή της δραχμής
στη Λ.Ν.Ε.,η οποία τελικά πραγματοποιήθηκε το Μάρτιο του 1910.
25
26. Ονομαστική Αξία 5 δραχμαί Ονομαστική Αξία 20 δραχμαί
Ημερομηνία 1876 Ημερομηνία 1876
Η σύνθεση του μετάλλου τους είναι 90% χρυσός και 10% χαλκός.
Xαρτονόμισμα εκατό δραμών της
Eθνικής Tραπέζης της Eλλάδος. H
εκτύπωσή του έγινε στη Nέα Yόρκη.
26
27. • 1917: Η είσοδος της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο οδηγεί τη δραχμή
σε νέες περιπέτειες , η οποία μετά το Γαλλικό φράγκο αναζητά καταφύγιο
στη σύνδεση πρώτα με την Αγγλική λίρα και μετά με το δολάριο.
• 1922: Οι δαπάνες του πολέμου στη Μικρά Ασία οδηγούν σε συνεχή έκδοση
χρήματος και όλο υψηλότερο πληθωρισμό. Μπροστά στην απειλή της
οικονομικής κατάρρευσης, ο τότε υπουργός Οικονομικών Πέτρος
Πρωτοπαπαδάκης κατέφυγε σε αναγκαστικό εσωτερικό δανεισμό. Έκοψε
όλα τα χαρτονομίσματα στη μέση και έθεσε το δεξιό τους τμήμα στην
κυκλοφορία στη μισή αξία από την αναγραφόμενη (π.χ. το χαρτονόμισμα
των 25 δραχμών είχε ανταλλακτική αξία 12,5 δραχμών), ενώ το αριστερό
τους τμήμα ανταλλάχθηκε με ομολογίες του δημοσίου. Έτσι όλοι οι Έλληνες
δανειοδότησαν υποχρεωτικά το κράτος με τα μισά τους χρήματα.
• 24 Ιουλίου 1923: Συνθήκη της Λωζάννης, νομισματική κρίση και έντονες
υποτιμητικές πιέσεις στη δραχμή.
• 25 Μαρτίου 1924: Ανακήρυξη της Πρώτης Δημοκρατίας του Ελληνικού
Κράτους.
• 1928: Αρχίζει να λειτουργεί η Τράπεζα της Ελλάδας.
27
29. • 1935: Κόβονται τα χρυσά 20δραχμα και 100δραχμα του Γεωργίου Β’.
• 1939: Το πιο περιπετειώδες χαρτονόμισμα της ελληνικής νομισματικής
ιστορίας τυπώθηκε το 1939 στην Αγγλία ως κατοστάρικο, όμως τέθηκε στην
κυκλοφορία το 1941 ως χιλιάρικο. Τα σημεία όπου αναφερόταν η αξία του
αριθμητικώς και ολογράφως, επισημάνθηκαν με σκούρο σχέδιο ώστε να μη
διακρίνονται εμφανώς, ενώ παράλληλα τυπώθηκε το «Δραχμαί 1000» πάνω
στο υδατογράφημα. Οι περιπέτειές του όμως δεν σταματούν εδώ. Μετά την
κατάρρευση του μετώπου το 1941, το πλοίο που μετέφερε τα αποθέματα της
Τράπεζας της Ελλάδος στην Κρήτη, βομβαρδίστηκε από
τους Γερμανούς στη Μονεμβασιά και πολλά σακιά με κατοστάρικα χωρίς
επισήμανση βρέθηκαν στη θάλασσα. Οι χωρικοί τα μάζεψαν και τα
περισσότερα απ' αυτά επισημάνθηκαν από παραχαράκτες και κυκλοφόρησαν
παράνομα στην αγορά μαζί με τα άλλα χιλιάρικα. Τα πλαστά ήταν τόσα
πολλά, που ακόμα και σήμερα τα βρίσκει κανείς εύκολα στα παλαιοπωλεία.
29
30. Eκατοντάδραχμο από αυτά που αρπάχθηκαν στη
Mονεμβασία και δεν κυκλοφόρησαν ποτέ.
Eνα από τα πλαστά χιλιάρικα. Eίναι εμφανής η προσπάθεια
αλλαγής της σειράς από I-065 σε Ξ-015.
30
31. • 1941 – 1944: Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, Κατοχή, απόσυρση της
δραχμής από την κυκλοφορία, νομισματική μονάδα από κάθε δύναμη
Κατοχής - μάρκο Κατοχής, μεσογειακή δραχμή, λέβα - διάσωση του
αποθέματος χρυσού της χώρας στο εξωτερικό, η δραχμή και πάλι μέσο
πληρωμής, επιτροπή στην Τράπεζα της Ελλάδος για τη νομισματική και
συναλλαγματική πολιτική, απομύζηση της παραγωγής από τις κατοχικές
δυνάμεις, πείνα και θάνατος, διαρκής αύξηση της κυκλοφορίας του
χρήματος, υπερπληθωρισμός, πλήρης απαξίωση της δραχμής, οι χρυσές
λίρες στο προσκήνιο, χρυσοφιλία, χαρτονόμισμα με μηδενικά
τρισεκατομμυρίων.
• 1946 – 1949: Εμφύλιος, αλλεπάλληλες προσπάθειες για οικονομική
σταθεροποίηση, σύσταση και λειτουργία της Νομισματικής Επιτροπής, οι
ΗΠΑ στη θέση επιρροής της Βρετανίας στην Ελλάδα, αμερικανική
βοήθεια και σχέδιο Μάρσαλ.
31
32. Kερματικά γραμμάτια της πρώτης
Kατοχικής περιόδου, των δέκα και
των πέντε δραμών της «Eλληνικής
Πολιτείας».
Xαρτονόμισμα των 5000 της Tράπεζας Eλλάδος
της περιόδου της Kατοχής 1942 και 1943.
32
33. O γερμανικός στρατός θέτει υποχρεωτικά σε
κυκλοφορία, το 1941, τα δικά του νομίσματα
μετά την κατάληψη της χώρας.
Aξίζει να σημειωθεί ότι η κυκλοφορία
αυτών των νομισμάτων απαγορευόταν στην
ίδια τη Γερμανία. Στη φωτογραφία νόμισμα
των 50 μάρκων.
Oπισθογραφημένη επιταγή ιταλικών
τραπεζών που χρησιμοποιήθηκε στα
Δωδεκάνησα από τις ιταλικές αρχές το 1944
αντί χαρτονομισμάτων.
33
34. Eνα εντυπωσιακό «χαρτονόμισμα» της Kατοχικής περιόδου, είναι το ομόλογο της ΠEEA και
η αξία του δεν είναι σε δραχμές αλλά σε οκάδες σταριού. Tα ομόλογα αυτά κυκλοφόρησαν στις
5 Iουνίου 1944 και επρόκειτο να «εξοφληθούν το αργότερο έξι μήνες από τη μέρα της
απελευθέρωσης της χώρας».
Xαρτονόμισμα της μιας λίρας από
εκείνες που χρησιμοποιούσε ο
βρετανικός στρατός όταν έφθασε στην
Eλλάδα το 1944.
34
36. • 1953: Υποτίμηση κατά 50% της δραχμής έναντι του δολαρίου και σύνδεσή της με
το διεθνές νομισματικό σύστημα του Μπρέτον Γουντς.
• 1954: Νέα δραχμή με τρία μηδενικά λιγότερα από την παλαιά - 1 νέα προς 1.000
παλαιές, 30 νέες δραχμές το 1 δολάριο. Αφετηρία νομισματικής σταθερότητας και
χαμηλού πληθωρισμού για μια εικοσαετία, αλλά με έντονη τη χρυσοφιλία για
μεγάλο διάστημα ως επενδυτικό και αποταμιευτικό καταφύγιο. Κόβονται τα πρώτα
νομίσματα του Παύλου - των πέντε, δέκα και είκοσι λεπτών από αλουμίνιο, των
πενήντα λεπτών και της μίας, δύο και πέντε δραχμών από χαλκό και νικέλιο.
• 1960 – 1966: Κόβεται αργυρό εικοσάδραχμο. Ενα χρόνο πριν έχει κοπεί και το
πρώτο δεκάδραχμο από νικέλιο. Το 1963 θα κοπεί αργυρό τριαντάδραχμο,
αναμνηστικό για τα εκατό χρόνια της δυναστείας. Το 1964 τα πρώτα νομίσματα του
Κωνσταντίνου Β'.
• 1967 – 1973: Δικτατορία από το 1967, άνοδος του πληθωρισμού. Οι ΗΠΑ
ανακοινώνουν την παύση της μετατρεψιμότητας του δολαρίου σε χρυσό.
Υποτίμηση του δολαρίου κατά 8%. Η δραχμή διατηρείται στην ισοτιμία της με το
αμερικανικό νόμισμα και υποτιμάται έναντι των άλλων νομισμάτων. Νέες
πληθωριστικές πιέσεις λόγω του εισαγόμενου πληθωρισμού.
36
38. • 1974: Επάνοδος της Δημοκρατίας στην Ελλάδα, επιστροφή του Κωνσταντίνου
Καραμανλή, «Αττίλας» στην Κύπρο, αναλήψεις καταθέσεων και πρόβλημα
ρευστότητας στις τράπεζες, αποσόβηση της κρίσης.
• 1975: Οριστική αποσύνδεση της δραχμής από το δολάριο. Καθορισμός της
συναλλαγματικής ισοτιμίας της από την Τράπεζα της Ελλάδος με βάση την αξία
ενός «καλαθιού» νομισμάτων.
• 1976: Κόβεται νέα σειρά νομισμάτων στο νομισματοκοπείο της Αθήνας. Το
1978 θα κοπεί αργυρό εκατόδραχμο για τα πενήντα χρόνια της Τράπεζας της
Ελλάδος.
• 1979: Αρχίζει να λειτουργεί το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα. Ενώ
εφαρμόζονται μέτρα για τον περιορισμό της ρευστότητας, υπογράφεται η
συμφωνία για την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ. Στο τέλος του χρόνου μέτρα και
για τον περιορισμό των εισαγωγών. Το 1980 θα κοπούν αργυρό πεντακοσάρικο
και χρυσό δεκαχίλιαρο για την είσοδο της χώρας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες.
Θα κοπεί, επίσης, το πρώτο πενηντόδραχμο από χαλκό και νικέλιο.
38
40. • 1981: Ενταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ, ενώ από τον προηγούμενο χρόνο η
οικονομία έχει μπει σε περίοδο στασιμοπληθωρισμού και ύφεσης.
• 1983: Υποτίμηση της δραχμής κατά 16% έναντι του δολαρίου και 15% έναντι
της ευρωπαϊκής λογιστικής μονάδας.
• 1985: Νέα υποτίμηση της δραχμής κατά 15%, σταθεροποιητικό πρόγραμμα
λιτότητας, μεγάλες αντιδράσεις των εργαζομένων.
• 1990: Κόβεται το πρώτο εκατόδραχμο από χαλκό και νικέλιο.
• 1991: Συνθήκη του Μάαστριχτ για την Ευρωπαϊκή Ενωση.
• 1993: Αρχίζει να εφαρμόζεται η ενιαία αγορά, η ΕΟΚ ονομάζεται πλέον
Ευρωπαϊκή Ενωση.
• 1995: Μονοψήφιος πληθωρισμός για πρώτη φορά ύστερα από είκοσι δύο
χρόνια.
40
42. • 1998: Υποτίμηση της δραχμής, αλλά με παράλληλη ένταξή της στο
Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Συνέχεια
της προσπάθειας για την είσοδο και της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ με την
ένταξη στο Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών - 2, που έχει
αντικαταστήσει τον προηγούμενο, καθώς είναι έτοιμη από την επόμενη
μέρα να λειτουργήσει η ΟΝΕ των «11».
• 1999: Εναρξη της τρίτης και τελευταίας φάσης της Οικονομικής και
Νομισματικής Ενωσης. Εντεκα χώρες στη ζώνη του ευρώ.
• 2000: Το Συμβούλιο Κορυφής στη Λισαβόνα αποφασίζει την ένταξη της
Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ. Η δραχμή ετοιμάζεται να αποχωρήσει από το
προσκήνιο της ιστορίας.
• 2001: Αρχίζει η διπλή αναγραφή τιμών σε δραχμές και ευρώ.
• 2002: Η δραχμή αντικαθίσταται από το ευρώ.
42
44. Γ. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ (2002 ΕΩΣ ???)
• Νοέμβριος 1993: Υπογραφή της συνθήκης του Μάαστριχτ (στην ομώνυμη
Ολλανδική πόλη):
Η Ευρωπαϊκή οικονομική κοινότητα μετονομάζεται σε «Ευρωπαϊκή Ένωση».
Αντικατάσταση των εθνικών νομισμάτων των κρατών – μελών της Ένωσης
με κοινό Ευρωπαϊκό νόμισμα, το ΕΥΡΩ (από τον Ιανουάριο του 2002).
• Τον Μάιο του 1998, το συμβούλιο της Ευρωπαικής Ένωσης, συνερχόμενο
σε επίπεδο αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων, επιβεβαίωσε ότι 11 από τα 15
κράτη μέλη της Ε.Ε την εποχή εκείνη- το Βέλγιο, η Γερμανία, η Ιρλανδία, η
Ισπανία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, οι Κάτω χώρες, η Αυστρία, η
Πορτογαλία, και η Φιλανδία- πληρούσαν τα κριτήρια για την υιοθέτηση του
ενιαίου νομίσματος. Την 1η Ιανουαρίου 2001 εισήλθε στην ζώνη του ευρώ
και η Ελλάδα. Τον Ιανουάριο του 2007 η Σλοβενία έγινε το δέκατο τρίτο
μέλος της ζώνης του ευρώ. Ακολούθησαν η Κύπρος και η Μάλτα την 1η
Ιανουαρίου 2008, η Σλοβακία την 1η Ιανουαρίου 2009 και η Εσθονία την 1η
Ιανουαρίου 2011.
44
45. ΕΥΡΩΖΩΝΗ
• Ευρωζώνη, ονομάζεται μια
ομάδα 17 μέχρι σήμερα
χωρών, οι οποίες έχουν
οικειοθελώς καταργήσει το
εθνικό τους νόμισμα και το
έχουν αντικαταστήσει με το
ευρώ. Η δημιουργία της
Ευρωζώνης θεωρείται
σημαντικό βήμα για την
δημιουργία της Κοινής
Ευρωπακής Αγοράς, καθώς
πάνω από 300 εκατομμύρια
πολίτες χρησιμοποιούν το ίδιο
νόμισμα. Η Ευρωπαική
Κεντρική Τράπεζα είναι
υπεύθυνη για την νομισματική
πολιτική στην Ευρωζώνη.
45
46. Η πρώτη μετάβαση του ευρώ σε φυσική μορφή ολοκληρώθηκε την 1η
Ιανουαρίου 2002 με την εισαγωγή των τραπεζογραμματίων και των κερμάτων
ευρώ. Το ευρώ κυκλοφορεί με 8 διαφορετικά κέρματα. Τα κέρματα έχουν τη μια
όψη κοινή για όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την άλλη όψη εθνική,
στην οποία κάθε χώρα έχει τοποθετήσει τα δικά της σύμβολα ή εικόνες.
Ο σχεδιασμός της κοινής όψης έγινε από το Βέλγο Luc Luycx. Στην κοινή όψη
υπάρχουν τα εξής χαρακτηριστικά :
Τα 12 αστέρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ένας αριθμός που δηλώνει την αξία του κέρματος.
χάρτης της Ε.Ε. που δείχνει ότι το κέρμα είναι της Ε.Ε.
Ο
λέξη EURO ή EURO CENT ,ανάλογα με την αξία του κέρματος.
Η
Ο σχεδιασμός της Ελληνικής όψης έγινε από τον Γεώργιο Σταματόπουλο. Στην
Ελληνική όψη υπάρχουν τα εξής χαρακτηριστικά :
12 αστέρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα
Ένας αριθμός που δηλώνει την αξία του κέρματος.
Ελληνικό σύμβολο ή εικόνα που δείχνει ότι το κέρμα είναι Ελληνικό.
Ένα
λέξη ΕΥΡΩ ή ΛΕΠΤΑ, ανάλογα με την αξία του κέρματος .
Η
46
47. Τα σύμβολα ή εικόνες της Ελληνικής όψης των νομισμάτων του Ευρώ είναι
τα εξής :
•Στο κέρμα του 1 λεπτού απεικονίζεται μια τριήρης .
•Στο κέρμα των 2 λεπτών απεικονίζεται ο δρόμωνας ή κορβέτα .
•Στο κέρμα των 5 λεπτών απεικονίζεται ένα δεξαμενόπλοιο .
•Στο κέρμα των 10 λεπτών απεικονίζεται ο Ρήγας Φεραίος .
•Στο κέρμα των 20 λεπτών απεικονίζεται ο Ιωάννης Καποδίστριας .
•Στο κέρμα των 50 λεπτών απεικονίζεται ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
•Στο κέρμα του 1 ευρώ απεικονίζεται η Γλαύκα .
•Στο κέρμα των 2 ευρώ απεικονίζεται η αρπαγή της Ευρώπης από τον Δία.
47
48. • Τα τραπεζογραμμάτια εκδίδονται σε 7 ονομαστικές αξίες (5, 10, 20, 50,
100, 200 και 500 ευρώ). Αντίθετα από τα κέρματα που έχουν μια κοινή και
μία εθνική όψη, τα τραπεζογραμμάτια έχουν και τις δύο όψεις κοινές. Τα
σχέδιά τους είναι έργο του αυστριακού Ρόμπερτ Καλίνα και έχουν θέμα
επτά διαφορετικές εποχές και αρχιτεκτονικούς ρυθμούς της Ευρώπης.
Στην μπροστινή όψη απεικονίζονται παράθυρα και πύλες ως σύμβολο της
ευρύτητας του πνεύματος και της συνεργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση
και στην πίσω όψη γέφυρες ως σύμβολο της επικοινωνίας μεταξύ των
λαών της Ευρώπης και μεταξύ της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου.
Στην πίσω όψη απεικονίζεται επίσης ο χάρτης της Ευρώπης. Και στις δύο
όψεις του χαρτονομίσματος αναγράφεται η αριθμητική του αξία και η
λέξη ευρώ στο λατινικό και ελληνικό αλφάβητο (EURO και ΕΥΡΩ). Στην
μπροστινή όψη υπάρχει η σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα αρχικά
της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
48
49. • Στο τραπεζογραμμάτιο των πέντε (5) ευρώ απεικονίζεται ο
κλασικός ρυθμός.
• Στο τραπεζογραμμάτιο των δέκα (10)ευρώ απεικονίζεται ο
ρομανικός ρυθμός.
• Στο τραπεζογραμμάτιο των είκοσι(20)ευρώ απεικονίζεται ο
γοτθικός ρυθμός.
• Στο τραπεζογραμμάτιο των πενήντα(50)ευρώ απεικονίζεται ο
αναγεννησιακός ρυθμός.
• Στο τραπεζογραμμάτιο των εκατο (100)ευρώ απεικονίζεται ο
ρυθμός μπαρόκ.
• Στο τραπεζογραμμάτιο των διακοσίων (200)ευρώ απεικονίζεται η
εποχή του σιδήρου και του γυαλιού.
• Στο τραπεζογραμμάτιο των πεντακοσίων (500) ευρώ απεικονίζεται
η μοντέρνα αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα.
49
51. ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΟΥ ΕΥΡΩ
Το σύμβολο που επελέγη για το νέο νόμισμα (€) είναι εμπνευσμένο από
το ελληνικό γράμμα "έψιλον", που είναι το αρχικό γράμμα της λέξης
Ευρώπη (αρχαίο ελληνικό όνομα που απαντάται στην ελληνική
μυθολογία). Οι δύο παράλληλες γραμμές συμβολίζουν τη σταθερότητα
του ευρώ. Η επίσημη συντομογραφία για το νέο νόμισμα, που έχει
κατοχυρωθεί και στο Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης (ISO), είναι EUR και
μπορεί να χρησιμοποιείται σε χρηματοοικονομικές, εμπορικές και
επιχειρηματικές δραστηριότητες.
51
52. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΗΜΑΙΑ
• H Σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή σημαία της Ευρώπης, όπως
αποκαλείται σήμερα από τους περισσότερους, είναι μια μπλε σημαία επί
της οποίας φέρονται δώδεκα χρυσοί αστέρες σε κυκλική διάταξη.
Καθιερώθηκε στις 21 Απριλίου 1986.
• Ο συμβολισμός των δώδεκα αστέρων βασίζεται στις λεγόμενες
πολιτιστικές και θρησκευτικές ρίζες των Χωρών της Ευρώπης.
• Έτσι ο αριθμός των αστεριών της ευρωπαϊκής σημαίας παραμένει και θα
παραμένει ο ίδιος, όσες χώρες και να προστεθούν στην ΕΕ.
• Ο κύκλος των χρυσών αστεριών εκφράζει την αλληλεγγύη και την αρμονία
μεταξύ των κρατών της Ευρώπης.
52
53. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Τσουνάκος, Ο.,δραχμούλα μου καλό σου ταξίδι……,εκδ.Ηλιοτρόπιο,Αθήνα,2001.
• Η ιστορία του Ελληνικού χαρτονομίσματος - από τον φοίνικα στο ευρώ, εκδ. Finatec Α.Ε.
• Οικονομίδου, Μ.,Ελληνική τέχνη – αρχαία νομίσματα, εκδοτική Αθηνών,1996.
• Σφακιανός, Γ.& Κ.,Τεχνική των συναλλαγών, εκδ.interbooks,Αθήνα,1999,σελ.21-29.
• Τα Ελληνικά χαρτονομίσματα, Επτά Ημέρες, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Κυρ.04/02/1996.
• Εγκυκλοπαίδεια,Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, Νόμισμα και νομισματοκοπία, Τόμος 45,
εκδ.Πάπυρος, 1996, σελ.273-291.
• Εγκυκλοπαίδεια,Επιστήμη και ζωή, Νόμισμα, Τόμος 14, εκδ.Χατζηϊακώβου Α.Ε., χχ, σελ.143-148.
• Στεφανίδης,Σ.,Ελληνικό νόμισμα – το τέλος μιάς μακράς πορείας, Ελληνικό Πανόραμα, Τεύχος 23,
Σεπτεμβριος-Οκτώβριος 2001.
• Μπακανάκης,Σ., «Η γέννηση της δραχμής», Εφ.Ελευθεροτυπία, 16/10/2001.
• Το νόμισμα στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού,
16/05/2011.
• http://www.coinsmania.gr
• http://el.wikipedia.org/wiki
• http://www.mani.org.gr/periodikomani/3/drahmi.htm
53
