1. โครงการ
แก้มลิง

2. พระราชดารัส
"...ตามปกติ เวลาเราให้กล้วยกับลิง ลิงจะเคี้ ยวแล้วเก็บไว้ในแก้มลิง ... เขาเคี้ ยวแล้ว
เอาไปเก็บในแก้ม น้ าท่วมลงมา ถ้าไม่ทา "โครงการแก้มลิง" น้ าท่วมนี้ จะเปรอะไป
หมด อย่างที่เปรอะปี นี้ เปรอะไปทัวภาคกลาง จะต้องทา "แก้มลิง" เพื่อที่จะเอาน้ าปี
่
นี้ ไปเก็บไว้..."
พระราชดารัส ๔ ธันวาคม ๒๔๓๘

3. ความเป็ นมาของโครงการแก้มลิง
โครงการแก้มลิง เป็ นแนวคิดในพระราชดาริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หว ั
เพื่อแก้ปัญหาอุทกภัย โดยพระองค์ทรงตระหนั กถึงความรุนแรงของอุทกภัยที่เกิดขึ้ นใน
กรุงเทพมหานคร เมื่อปี พ.ศ.2538 จึงมีพระราชดาริ "โครงการแก้มลิง" ขึ้ น เมื่อวันที่
14 พฤศจิกายน พ.ศ.2538 โดยให้จดหาสถานที่เก็บกักน้ าตามจุดต่างๆ ใน
ั
กรุงเทพมหานคร เพื่อรองรับน้ าฝนไว้ชวคราว เมื่อถึงเวลาที่คลองพอจะระบายน้ าได้จึง
ั่
ค่อยระบายน้ าจากส่วนที่กกเก็บไว้ออกไป จึงสามารถลดปั ญหาน้ าท่วมได้
ั
ทั้งนี้ นอกจากโครงการแก้มลิงจะมีขึ้นเพื่อช่วยระบายน้ า ลดความรุนแรงของ
ปั ญหาน้ าท่วมในพื้ นที่กรุงเทพมหานครและบริเวณใกล้เคียงแล้ว ยังเป็ นการช่วย
อนุ รกษ์น้ าและสิ่งแวดล้อมอีกด้วย โดยน้ าที่ถูกกักเก็บไว้ เมื่อถูกระบายสู่คูคลอง จะไป
ั
บาบัดน้ าเน่ าเสียให้เจือจางลง และในที่สุดน้ าเหล่านี้ จะผลักดันน้ าเสียให้ระบายออกไป
ได้

4. แนวคิดของโครงการแก้มลิง
แนวคิดของโครงการแก้มลิง เกิดจากการที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยูหว มี ่ ั
พระราชดาริถึงลิงที่อมกล้วยไว้ในกระพุงแก้มได้คราวละมากๆ จึงมีพระราช
้
กระแสอธิบายว่า "ลิงโดยทัวไปถ้าเราส่งกล้วยให้ ลิงจะรีบปอกเปลือก เอาเข้า
่
ปากเคี้ ยว แล้วนาไปเก็บไว้ที่แก้มก่อน ลิงจะทาอย่างนี้ จนกล้วยหมดหวีหรือเต็ม
กระพุงแก้ม จากนั้ นจะค่อยๆ นาออกมาเคี้ ยวและกลืนกินภายหลัง " ด้วยแนว
้
พระราชดารินี้ จึงเกิดเป็ น "โครงการแก้มลิง" ขึ้ น เพื่อสร้างพื้ นที่กกเก็บน้ า ไว้รอ
ั
การระบายเพื่อใช้ประโยชน์ ในภายหลัง

5. ลักษณะและวิธีการของโครงการแก้มลิง
ลักษณะของโครงการแก้มลิงจะดาเนิ นการระบายน้ าออกจากพื้ นที่
ตอนบน เพื่อให้น้ าไหลลงคลองพักน้ าที่ชายทะเล จากนั้ นเมื่อ
ระดับน้ าทะเลลดลงจนตากว่าน้ าในคลอง น้ าในคลองจะไหลลงสู่ทะเล
่
ตามธรรมชาติ ต่อจากนั้ นจะเริ่มสูบน้ าออกจากคลองที่ทาหน้าที่แก้มลิง
เพื่อทาให้น้ าตอนบนค่อยๆ ไหลมาเอง จึงทาให้เกิดน้ าท่วมพื้ นที่ลด
น้อยลง จนในที่สุดเมื่อระดับน้ าทะเลสูงกว่าระดับในคลอง จึงปิ ดประตู
ระบายน้ า โดยให้น้ าไหลลงทางเดียว (One Way Flow)

6. ประเภทของโครงการแก้มลิง
โครงการแก้มลิงมี 3 ขนาด คือ
1. แก้มลิงขนาดใหญ่ ( Retarding Basin) คือ สระน้ าหรือบึงขนาด
ใหญ่ ที่รวบรวมน้ าฝนจากพื้ นที่บริเวณนั้ นๆ โดยจะกักเก็บไว้เป็ น
ระยะเวลาหนึ่ งก่อนที่จะระบายลงสู่ลาน้ า พื้ นที่เก็บกักน้ าเหล่านี้ ได้แก่
เขื่อน อ่างเก็บน้ า ฝาย ทุ่งเกษตรกรรม เป็ นต้น ลักษณะสิ่งก่อสร้างเหล่านี้
จะมีวตถุประสงค์อื่นประกอบด้วย เช่น เพื่อการชลประทาน เพื่อการ
ั
ประมง เป็ นต้น

7. 2. แก้มลิงขนาดกลาง
เป็ นพื้ นที่ชะลอน้ าที่มีขนาดเล็กกว่า
ก่อสร้างในระดับลุ่มน้ า มักเป็ นพื้ นที่ธรรมชาติ
เช่น หนอง บึง คลอง เป็ นต้น
3. แก้มลิงขนาดเล็ก คือแก้มลิงที่มีขนาดเล็กกว่า
อาจเป็ นพื้ นที่สาธารณะ สนามเด็กเล่น
ลานจอดรถ หรือสนามในบ้าน ซึ่งต่อเข้ากับ
ระบบระบายน้ าหรือคลอง

8. การจัดหาและออกแบบโครงการแก้มลิง
การพิจารณาจัดหาพื้ นที่กกเก็บน้ านั้ น ต้องทราบปริมาตรน้ าผิวดินและอัตราการไหลผิว
ั
ดินที่มากที่สุดที่จะยอมปล่อยให้ออกได้ในช่วงเวลาฝนตก โดยสิ่งสาคัญคือต้องจัดหาพื้ นที่
กักเก็บให้พอเพียง เพื่อจะได้ไม่เป็ นปั ญหาในการระบายน้ า ปั จจุบนมีแก้มลิงทั้งขนาดเล็ก
ั
และขนาดใหญ่กระจายอยู่ทวกรุงเทพมหานคร กว่า 20 จุด ซึ่งส่วนใหญ่เป็ นพื้ นที่ทางฝั ง
ั่ ่
ธนบุรี เนื่ องจากมีคลองจานวนมาก และระบายน้ าออกทางแม่น้ าเจ้าพระยา
ทั้งนี้ โครงการแก้มลิงแบ่งเป็ น 2 ส่วนคือ โครงการระบายน้ าในพื้ นที่ฝังตะวันออก
่
ของแม่น้ าเจ้าพระยา โดยจะใช้คลองที่ต้งอยู่ชายทะเลด้านจังหวัดสมุทรปราการ ทาหน้าที่
ั
เป็ นทางเดินของน้ า ตั้งแต่จงหวัด สระบุรี พระนครศรีอยุธยา ปทุมธานี นนทบุรี และ
ั
กรุงเทพมหานคร

9. ส่วนที่สอง คือคลองในพื้ นที่ฝังตะวันตกของแม่น้ าเจ้าพระยา ซึ่งจะใช้
่
คลองมหาชัย คลองสนามชัย และแม่น้ าท่าจีน ทาหน้าที่เป็ นคลองรับน้ า
ในพื้ นที่ต้งแต่จงหวัดอ่างทอง อยุธยา ปทุมธานี นครปฐม และ
ั ั
กรุงเทพมหานคร แล้วระบายลงสู่ทะเลด้านจังหวัดสมุทรสาคร
นอกจากนี้ ยังมีโครงการแก้มลิง "แม่น้ าท่าจีนตอนล่าง" เพื่อช่วย
ระบายน้ าที่ท่วมให้เร็วขึ้ น โดยใช้หลักการควบคุมน้ าในแม่น้ าท่าจีน คือ
เปิ ดการระบายน้ าจานวนมากลงสู่อ่าวไทย เมื่อระดับน้ าทะเลตา ซึ่ง่
โครงการนี้ จะประกอบไปด้วย 3 โครงการในระบบคือ

10. ความจาเป็ นในการดาเนิ นโครงการแก้มลิง
1. การเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดิน จากลักษณะธรรมชาติ มาเป็ นพื้ นที่
พัฒนา โดยเฉพาะอย่างยิ่งพื้ นที่ของกรุงเทพมหานคร ทาให้ปริมาณและ
อัตราการไหลสูงสุดของน้ าผิวดินในพื้ นที่เพิ่มขึ้ น
2. ปริมาตรและอัตราการไหลของน้ าผิวดินที่เพิ่มขึ้ นของพื้ นที่ทึบน้ า จะ
ก่อให้เกิดปั ญหาน้ าท่วมทางด้านท้ายน้ าหรือที่ตาเพิ่มมากขึ้ น ปั ญหาน้ า
่
ท่วมที่เกิดขึ้ นจึงขยายตัวเพิ่มขึ้ น ไปทางด้านเหนื อน้ า
3. ขนาดของคลองและความจุเก็บกักทางระบายน้ าเป็ นประการสาคัญ
เพราะมีขนาดเล็กกว่าความสามารถในการรองรับปริมาณและอัตราการ
ไหลสูงสุดของน้ าผิวดินที่เพิ่มขึ้ นเพราะการรุกล้าคูคลอง และพื้ นที่
สาธารณะ

11. นางสาวชนกกมล เอี่ยมดารา ม.4/6 เลขที่ 14