Bob Rigter - Zen tijd

ZEN TIJD
VOOR SAXOFONISTEN, JAZZCATS, TENNISSERS,
GOLFERS, KUNSTENAARS, VOETBALLERS,
HONDERDMETERLOPERS, TOBBERS,
FIETSENMAKERS, SLAPBLOZEN
EN ANDERE KOEKENBAKKERS
BOB RIGTER
samsara

© 2011 Bob Rigter
©Deze uitgave: Samsara Uitgeverij bv 2011
Omslagontwerp: Erik Thé: www.erikthedesign.com
Lay-out: Studio 28, Hillegom
ISBN: 978-90-77228-s6-2j Nur 728
Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd worden
zonder schriftelijke toestemming van:
Samsara Uitgeverij bv
Herengracht 341, 1016 AZ Amsterdam
www.samsarabooks.com
Now is the time!
Charlie Parker

Inhoud Satori 79
De kleren van de keizer 83
Muziek 89
Te (talent) 95
Jazz luisteren 101
Jazz spelen 105
Twee wegen 113
En toptennis? 117
Na 119Zen 9
Bronnen 121
'Ego
'
15
Over de schrijver 125
Dankzij 126
Hsin 21
Tegenstellingen 27
Dukkha(1) 31
Kunst ontstaat uit Hsin 37
Nu 45
WuWei, Wu Hsin 49
Symbolen 59
Het 'ego' als chauffeur 65
Reïncarnatie en Karma? 71
Dukkha(2) 75
6
7

Zen
WatZen is?
Zen is een woord.
Een woord is een teken voor iets.
Maar als we in de wereld gaan zoeken naar
de betekenis van Zen, vinden we niets.
Hoor je stilte?
Als er geluid is, nee.
Als er geen geluid is, ook niet.
Stilte is als tijd.
9

T ijd kun je niet zien en niet horen.
Stilte is als Zen.
Zonder stilte geen muziek.
Zen is eigenlijk niets.
Maar je gaat er beter muziek van maken,
tennissen, golfen, koeken bakken, slapen.
Minder van tobben.
Beter van boogschieten.
Zie Zen als een onzichtbare bloem langs de
weg.
Loop er voorbij.
Of ruik eraan.
Gegroeid uit regen, zon en de stront van een
ezel die ook langs die weg kwam.
Zaad uit India, gemuteerd in China en Japan
en uitgezweefd over de wereld.
Ik heb er thee van gezet.
Te slap, te sterk of te bitter wijst naar de
zetter van de thee.
10
Als de thee net goed is, is de zetter afwezig.
De ware tennisser wint door zelf afwezig te
zqn.
De muzikant die met een stevige (hoor-mij
eens' factor zijn best staat te doen, heeft nog
een lange weg te gaan.
Het ging toch om de muziek?
Ga je beter slapen, denken, tennissen,
muziek maken of koeken bakken door daar
je best op te doen?
Als je je best doet om te slapen, blijfje zeker
wakker.
Denk als je wilt denken, zelfS als je in bed
ligt.
Het kan zijn dat dat een mooie plaats is om
te denken.
11

Als je je best doet om goed na te denken,
denk je niet goed na.
Zolang jeje best doet, is je aandacht afgeleid.
Alsjeje best doet om niet te denken, denkje.
Als je je best doet op het scoren van een
matchpoint, lukt het vaak niet.
Als je je best doet op de solo die je
improviseert, wordt het niet veel, of je gaat
de fout in.
Zen is een vorm van niet je best doen.
Je best doen om te denken, is geen Zen.
Je best doen om niet te denken, is geen Zen.
Je best doen om niet je best te doen, is ook
geen Zen.
Soms is denken Zen.
Vaker is Zen niet denken.
12
Val in slaap.
Denk.
Scoor.
Speelje solo.
Repareer je fie_ts.
Bakje koek.
Allemaal zonder naarjezelfte kijken.
Laat je niet af leiden door je 'ego'.
0
IJ

Watje ziet als je 'verleden', is een
gedachtebouwseL
Het is een selectie uitje herinneringen.
Hoeje verleden was, hangt af van hoeje
selecteert.
Ookje 'ego' is een bouwsel van eigen
fabricaat.
Je 'ego' is opgebouwd uitjouw selectie van
watje meent te weten overjezelf.
15

Die selectie kan gebaseerd zijn op 'feiten' en
I •
1
memngen .
Uit die 'feiten' en 'meningen' wordt nogal
eens trots, eigendunk, ponteneur, twijfel,
afgunst, wrok, gedistilleerd.
Allemaal zaken waarmee je niets opschiet.
Als het puntje bij het paaltje komt, blijkt je
'ego' een gedachtebouwsel vluchtig als alle
hersenspinsels.
Maar ik bén toch een koekenbakkerf
Ja, als je een koek bakt.
Maar als je geen koek bakt?
Als je kijkt naar je eigen 'ego', heb je je
gesplitst in een 'ego' en een beschouwer.
Wie van de twee ben jij?
Hoe kun jij ooit het product zijn van je
eigen denken?
Laat dat 'ego' dus maar los.
Het is niet meer dan een hersenspinsel.
Het leidt af.
16
En altijd net op de momenten waar het om
gaat.
Zoek de rust op.
Waar je bent.
Doe je ogen dicht.
Adem met je buik, niet met je ribbenkast.
Wacht tot het ritme van je ademhaling
. .
rustig en gestaag 1s.
Voel hoe je je adem los laat.
Je ademt niet meer zelf.
Er wordt in je geademd.
Het ademt...
En daarna is er geen 'het' meer.
Luister.
Breng het geluidslandschap in kaart.
Wacht tot je ook de kleinste geluiden hoort.
Wind.
Gras.
Een insect.
17

Ver weg een auto.
Hoog een vliegtuig.
Een fietser.
Door luisteren ontstaat een ruimte inje.
Er is geen onderscheid meer tussen de
ruimte inje en de ruimte buiten je.
Het is dezelfde ruimte.
Heb je ondertussen nog iets anders gedaan
dan luisteren?
Jammer.
Je zou alleen luisteren.
Heb je alleen geluisterd?
Dan wasje 'ego' verdwenen.
Wat er nog wel was, was Hsin.
Ben je bang omjezelf te verliezen alsjeje
'ego' hebt opgedoekt?
18
Hoe zoujejezelf kunnen verliezen als je niet
bent opgesplitst.
0
19

Hsin
Die beschouwer?
Dat is andere koek.
Laten we die Hsin noemen.
Hsin is als een oog.
Een oog laat de wereld binnen, maar ziet
zichzelfniet.
Een oog ziet zonder zijn best te doen.
Een oog oordeelt niet.
Denk niet dat Hsin 'jijzelf is.
Voordat je het weet, verwar je Hsin metje
'ego', want 'jijzelf lijkt verdacht veel op een
21

vermomming van het zelfbeeld dat je hebt
opgebouwd als product van je eigen denken.
Je 'ego' is als een vuist.
Vouw die open.
Dan is het 'ego' weg.
Je hebt geen vuist meer en je hebt een hand
. .
vtlj.
EnHsin?
Op de vensterbank in de zon zit een kat.
Hij kijkt naar de schaduwen die bewegen
op het grasveld, naar de hommels bij de
bloemen, naar de vogels onder de heg.
Zonder 'ego'.
Hsin ervaart.
Als je wilt oordelen, kun je altijd nog je
denken inschakelen.
Als je daarmee tot een oordeel komt, bedenk
22
dan dat dat oordeel niet meer dan voorlopig
is en niet meer dan een oordeel.
Hsin werkt ook zonder dat er denken aan te
pas komt.
Pupillen en ooglenzen passen zich vanzelf
aan.
Als je hard loopt, versnelt vanzelf het ritme
van je hart en je ademhaling.
Leven doe je niet zelf.
Er wordt in je geleefd.
Beslissen doe je niet zelf.
Voordat je beslist, is er al in je beslist.
Verliefd worden doe je ook niet zelf.
Denken.
Doe je dat zelf?
Of wordt er in je gedacht?
Je kunt er richting aan geven en het kritisch
volgen, maar als je het helemaal zelf doet,
23

kun je er toch meteen mee ophouden als je
gaat slapen?
Er zitten onbekende lagen tussen Hsin, je
geheugen en je denkvermogen.
Daarin kan van alles mis gaan.
Constateer dat met tolerantie voor jezelfen
anderen.
Laat wat troebel is in alle rust helder
worden.
Je denkvermogen hangt aLs gereedschap
boven de werkbank.
Houd je gereedschap in orde, scherp en
opgeruimd.
Gebruik het waar nodig.
Geefrichting aan je denken als je iets moet
uitdenken.
Blijfjij, nadat je karweitje klaar is, dag
en nacht rondlopen met je draaiende
boormachine, met je waterpomptang, je
zaag en je schroevendraaier'?
Hang ze terug!
Ophouden met richtingloos denken is Zen.
Hsin is niet je gerichte denkvermogen.
Hsin neemt waar wat er Nu aan de hand is.
Het kan zijn dat Hsin daar iets mee doet.
Dat zal dan wel een keer blijken.
Wie weet.
Laat Hsin maar begaan.
Slaap als je aan slaap toe bent.
Als je je best doet om in slaap te vallen, blijf
je zeker wakker.
Als je je best doet om niet na te denken, blijf
je tobben.
In slaap vallen doe je niet zelf.
Er wordt in je in slaap gevallen.

Richtingloos denken houdt je uit je slaap.
Eet als je honger hebt.
Drink als je dorst hebt.
Leven hoef je niet te doen, het gaat vanzelf.
Laat het tevreden gebeuren zolang het goed
gaat.
Er wordt binnen je geleefd in samenhang
met wat buiten je is: lucht, licht, water,
voedsel.
De scheiding tussen binnen en buiten is een
bedenksel.
Je bent een interface van wat zich binnen en
buiten je in het Nu blijft voltrekken.
0
Tegenstellingen
Een vis weet niet van water, totdat hij op
het droge ligt.
Wie astma krijgt, weet wat vrij ademen is.
Wie pijn heeft, beseft pas achteraf wat geen
plJn lS.
Zonder tegenstellingen is er niets.
Er is licht dankzij donker.
Donker dankzij licht.
Hoog dankzij laag.
Laag dankzij hoog.
27

Muziek bestaat uit tegenstellingen tussen
klanken.
Klanken bestaan uit trillingen.
Trillingen bestaan uit niets gesplitst in
tegenstellingen.
Licht bestaat uit niets gesplitst in
tegenstellingen.
Bij het opheffen van tegenstellingen komt
alles op nul uit.
Natuurlijke tegenstellingen zijn cyclisch.
Dag volgt op nacht.
Nacht volgt op dag.
Er is eb.
Er is vloed.
Uitademen volgt op inademen.
Inademen volgt op uitademen.
Het hart klopt.
We've got rhythm.
Dat is wel duidelijk.
Er is geboorte, groei, bloei, verval en dood.
Vanaf de zijkant bezien, blijkt de cirkelgang
een spiraal.
Dezelfde dag komt nooit weer.
Dezelfde adem wordt niet nog een keer
gehaald.
Dezelfde bloem bloeit nooit meer.
Er is geluk en leed.
Er is leven en dood.
In de blues wordt een tegenstelling
omgedraaid.
Metjazz kun je leed vertalen in geluk.
0
29

Dukkha(1)
De oude Li klaagde tegen een Zenmeester
dat zijn knecht er met een geit vandoor was
gegaan.
Li was erg verdrietig dat zoiets hem was
gebeurd.
UHet is zoals het is", zei de meester. uwe
zien wel."
De knecht had met de geit gehandeld en
kwam terug met een sterk paard.
De oude Li was erg blij en vertelde de
meester hoe goed het hem ging.
31

uHet is zoals het is", zei de meester. "We
zien wel."
Het paard gafde knecht een trap waardoor
die kreupel werd.
De oude Li klaagde tegen de meester dat het
hem weer zo tegen zat.
"Het is zoals het is", zei de meester. "We
zien weL"
Het werd oorlog.
Alle jonge mannen werden opgeroepen
om te gaan vechten, maar de knecht was
kreupel, dus die mocht bij de oude Li
blijven.
Tot Li dood ging.
Moeilijke toestanden in de wereld.
Wat moeten we ermee.
Eerst maar eens kijken, dan kunnen we
altijd nog zien.
Hsin ziet het allemaal.
Als je wilt, kun je proberen met je gerichte
32
denkvermogen tot een oordeel ofoplossing
te komen.
Hsin beschouwt ook dat met weldadige
mildheid.
Soms zit het mee.
Soms zit het tegen.
Shit happens. Dat wisten we toch?
Je band is lek.
Hoe je's nachts ook ligt te denken, je band
wordt er niet minder lek van.
Kwel jezelfnietmet zinloos robben in het Nu.
Het kan zijn dat er weer een dag is en dat je
band nog lek is.
Niet chagrijnen.
Plak je band.
Oflaat hem plakken.
Ofkoop een nieuwe.
33

Een mooie schaal is kapot gevallen.
Hoe je ook denkt, de schaal komt niet meer
terug.
Koester je herinnering aan de schaal en kwel
jezelf niet.
Er is geen terug.
Verzet tegen gebeurtenissen in het verleden
maakt je moe en ongelukkig.
Het is Nu.
Er is geen schaal.
Dukkha is leed en lijden.
Vaak veel erger dan de muizenissen van de
oudeLi.
Erger dan een lekke band.
Erger dan een gebroken schaal.
We worden ziek
We gaan ook nog eens een keer dood.
Er wordt vaak gedacht dat ons lichaam een
auto is en ons 'ego' de chauffeur.
34
Hoopt de chauffeur bij total loss uit de
auto bevrijd te worden als het wrak naar de
schroothoop gaat?
Wacht maar af.
Komen we nog op terug.
Is de thee nu bitter?
Veel gebroken schalen?
Gaan er nog meer tegen de grond?
Beheer jij een schervenmuseum?
Ga je tuinpad verharden.
Piekeren over wat er allemaal kan gebeuren?
Over wat er allemaal had kunnen gebeuren?
Er is altijd maar één mogelijkheid: dat wat
blijkt te gebeuren.
Piekeren is iets anders dan bewust actie
ondernemen.
Gebruik je gerichte denkvermogen als dat
zin heeft.
Handel wanneer je moet handelen.
Hang je gereedschap terug.
35

De kunst is het Nu leeg te maken van
zinloze gedachten.
Ook als het tegenzit.
Noem dat maar Zen.
0
Kunst ontstaat uit Hsin
Wil je saxofoon gaan spelen?
Zorg eerst maar dat je saxofoon sluit.
Tref je voorbereidingen.
Kijk naar de ambachtelijke concentratie van
de grootmeester die saxofoons reviseert.
Kijk hoe hij kleppen, asjes, veertjes en
polsters afstelt.
De man is alleen nog zijn werk.
Hij heeft geen ego meer.
Dat is Zen.
Kijk hoe hij werkt.
Lul er niet doorheen.
37

Behandel je instrument met eerbied.
Het is het resultaat van vakmanschap.
Om tot vakmanschap te geraken moet je
toch je best doen?
En je moet toch ook je best doen om beter te
leren spelen?
Nee, je moet oefenen.
Oefening baart kunst.
Het sleutelwoord is het baren.
Baren is een organisch proces dat zich
onttrekt aan de wil.
Een vrouw baart niet.
Er wordt in haar gebaard.
En het komt niet tot baren zonder een
organisch proces van bevruchting en dracht.
Goed baren wordt bevorderd door het
natuurlijk accepteren dat er Nu gebaard
wordt als er Nu gebaard wordt.
Dat geldt ook voor andere zaken.
Oefenen is niet een bezigheid voor later.
Oefenen is een bezigheid in het Nu.
Besteed er 100% van je aandacht aan.
Er blijft dan o% voor jezelf over.
En o% voor de toekomst.
Oefen als je oefent.
Kies je oefeningen als je je oefeningen kiest.
Denk over je vakgebied als je over je
vakgebied denkt.
Kunst ontstaat uit Hsin.
Maar niet zomaar.
De toptennisset krijgt een service met
een snelheid van 200 kilometer per uur
aangespeeld.
Hij slaat de bal terug.
Denkt hij na over hoe hij die bal zou
terugslaan?
Nee.
Doet hij zijn best op het terugslaan?
39

Nee.
Het was matchpoint.
Heeft hij gedacht 'Als ik het nou maar goed
doe'?
Nee.
Veel tennissers gaan de fout in als ze op
matchpoint staan.
Voetballers missen penalties.
Dat komt door het hindedijk verschijnen
h { 'van un ego .
En doordat ze erg hun best gaan doen.
Jammer.
De saxofonist die vond dat hij het thuis
goed kon, gaat de fout in als hij bij zijn
leraar iets moet voorspelen.
Zodra je weet dat je beoordeeld wordt,
verschijnt je 'ego'.
Faalangst is een product van het 'ego'.
De toptennisser is als een Zenmeester.
Na veel oefening en ervaring laat hij het
maar aan Hsin over.
Zijn 'ego' is weg. Zijn geest is leeg.
Hij speelt zonder obstructie.
Het enige wat hij nog is, is zijn spel.
De schilder Karel Appel zei: "Ik rotzooi maar
wat aan.
"
Dat was hetzelfde.
Hij liet het aan Hsin over.
Zijn geest was leeg.
Hij was alleen nog het schilderen.
Zonder obstructie.
Jan Bons, ontwerper van postzegels en van
affiches voor toneelgroep De Appel en
voor het IDFA, zei terwijl hij gescheurde
kleurvlakjes van verschillende vormen
op een witte achtergrond rondschoof: "Ik
rommel maar wat. Ik weet anders ook niet."
41

Is het geheim dus dat je gedachteloos maar
wat moet aanklooien?
Als je dat gelooft, moetje vragen of een
toptennisset even een bal op je serveert.
Zonder oefening geen kunst.
Hang je 'ego' niet op aan een resultaat.
Hang het aan de wilgen.
Door oefening bestaat de mogelijkheid dat
Hsin op den duur kunst of mooie muziek of
matchpoints of andere koek oplevert.
Als je het vrijelijk laat gebeuren.
Er valt niet veel aan te willen.
Daarmee blokkeer je de zaak.
De voorbereiding is belangrijker dan het doel.
De voorbereiding gebeurt Nu.
Het doel is niet meer dan een gedachte.
Misschien wordt het doel ooit bereikt.
Misschien niet.
42
De keizer wilde een penseeltekening van
een haan.
Hij ging naar de grootste kunstenaar van
het land.
"G d "
.
d k "0oe , zei e unstenaar. ver twee
maanden is ie klaar."
"Kan het niet sneller," zei de keizer.
"N "
.
d kee, zei e unstenaar.
Na een paar weken wilde de keizer zien hoe
het kunstwerk vorderde.
"Dat gaat niet," zei de kunstenaar.
"Maar ik ben de keizer," zei de keizer.
"Ja, en ik ben de kunstenaar," zei de
kunstenaar.
Toen de keizer na twee maanden
terugkwam, zat de kunstenaar in zijn
werkplaats.
Zijn inkt en zijn penselen lagen klaar.
Hij legde een vel papier op de grond.
Terwijl de keizer toekeek, tekende hij de
haan met vijf snelle penseelstreken.
43

Als er wordt afgeteld, moet de muziek al
lang begonnen zijn.
0
44
Nu
Er is alleen maar Nu.
Dat is altijd zo geweest.
Altijd was het Nu.
Iets anders hebben we nooit meegemaakt.
Maar er is toch een verleden?
Het verleden is een gedachtespinsel dat
alleen in het Nu opgebouwd kan worden.
Wat wij zien als ons verleden, is niet meer
dan een eigen selectie uit indrukken,
ervaringen, herinneringen.
45

En films, foto's, documenten,
geschiedenisboeken, fossielen dan?
Ook die zijn alleen in het Nu toegankelijk.
Het verleden bestaat niet.
De toekomst bestaat niet.
Wat wij zien als onze toekomst, is ook een
gedachtespinseL
Het is niet meer dan een selectie van
denkbare toestanden en gebeurtenissen.
Die selectie kan ons alleen in het Nu voor de
geest komen.
Alleen in het Nu kunnen wij actie
ondernemen om denkbare toestanden of
gebeurtenissen te realiseren.
En wat blijkt als ze gerealiseerd worden?
Dan is het weer Nu.
Of nog Nu.
Het Nu is een ongedeeld continuüm dat we
in onze gedachtespinsels lijken te verlaten.
En waaruit we lijken te verdwijnen in onze
slaap.
De kunst is het Nu leeg te maken van
zinloze gedachten.
Noem dat maar Zen.
In de Australian Open 2010 verloor
Davidenko maar net van Federer.
Commentator Mats Wilander: "Davidenko
started thinking about the great moment
and he did not stayin the present."
0
47

Wu Wei, Wu Hsin
Een man zocht naar een grote schat.
Er kwam een Zenmeester voorbij.
De meester zei: "Zie je die boom daar? De
schat ligt daarachter. Je mag hem hebben. Je
hoeft er alleen maar naartoe te wandelen. Er
is wel één voorwaarde, maar die voorwaarde
stelt niets voor: je mag iets niet doen wat je
sowieso nooit doet."
"Eitje", zei de man. "Wat is die
voorwaarde?"
De meester zei: "Terwijl je erheen loopt,
49

mag je niet denken aan een zwart-wit
gestreept gevangenispak."
Niet denken aan waar je niet aan wilt
denken.
Hoe doe je dat?
Als je je best doet om niet te denken aan een
zwart-wit gestreept gevangenispak, denk je
aan een zwart-wit gestreept gevangenispak.
Tsja.
Je best doen om niet je best te doen, is weer
je best doen.
Zo krijg je dat gevangenispak niet weg!
Hoe belangrijker de schat voor je is, des te
hardnekkiger het gevangenispak.
Hoe maak je je geest leeg?
Je 'ego' is weg.
50
Er is alleen Nu.
Je bent in rust.
Body and soul.
Gedachten komen op buiten je wil om.
Verzet je daar niet tegen.
Accepteer dat ze opkomen.
En dan?
Sluit je ogen.
Wacht tot je ademhaling rustig en gestaag
IS.
Stel je dan voor dat je geest uitkijkt op leeg,
absoluut helder water.
Je denkraam is begrensd, maar het heldere
water is onbegrensd als een oceaan.
Heb je problemen ofzorgen?
Natuurlijk.
Wie niet.
Shit happens.
Problemen ofzorgen zijn vissen dieje
denkraam zomaar kunnen binnenzwemmen.
51

Als er zo'n vis langs zwemt, groet die dan
als een bekende en laat hem rustig voorbij
zwemmen.
Niet mee bemoeien.
"D
. "
ag VlS.
Je denkraam is weer leeg.
Soms komen er twee vissen voorbij, ofzelfs
wel drie.
"Dag vissen."
Groet ze en laat ze maar rustig voorbij
zwemmen.
Daarna is je denkraam leeg.
Als je denkraam leeg is, laat je je aan de
oppervlakte drijven op de langzame deining
van het ademen.
Zo wordt Hsin ontspannen aan zichzelf
overgelaten.
Wu Wei (niet iets doen) laat toe dat er geen
splitsing meer is van lichaam en geest,
52
maar een ongedeelde organische eenheid in
ontspannen bewustzijn.
Alles is in rust.
Er is geen splitsing tussen binnenje
en buiten je, maar een eenheid in leeg,
ongericht bewustzijn.
Bewustzijn dat zich niet meer van zichzelf
bewust is.
Dat is een omstandigheid waarin er zomaar
een inval ofeen creatiefidee tevoorschijn
kan komen.
Als je je best gaat zitten doen op het krijgen
van een creatiefidee ofeen goede inval, lukt
dat niet.
Dat gebeurt wel, als je Hsin rustig aan
zichzelfoverlaat.
Doelloos.
Uitkijkend over zee.
Ofterwijl je doucher.
Eventueel 'mediterend' in de Lotushouding.
Maar wie zittend in de Lotushouding
53

zijn best gaat zitten doen om zijn geest
in de ruststand te krijgen, kan beter gaan
koekenbakken.
Of afwassen.
Er isZen in rust: Wu Wei (niet iets doen) is
ongericht bewust zijn zonder iets te doen.
Dat leidt tot ontspanning en inspiratie.
Er is ookZen in actie: Wu Hsin is als het
bewust zijn van het bewustzijn helemaal
verdwijnt, terwijl je ergens mee bezig bent.
Dat leidt tot optimaal handelen.
Wu Hsin. Daar kies je je saxofoonreparateur
op Uit.
Churandy Martina liep op 1 juni 2009 in
Hengelo de roo meter in 9,97 seconden.
Hij zei daarna: "Sprinten is helemaal niet
54
zo moeilijk. Je moet gewoon geduldig
blijven. En dát is heel erg moeilijk. Je moet
je helemaal kunnen afsluiten van de rest
van de wereld. En daarna gewoon zo hard
mogelijk lopen."
Wat Martina beschrijft is hoe Wu Wei en Wu
Hsin een optimale roo meter toelaten.
"Geduldig blijven" verwijst naar de rust in
ZlJn geest.
"De rest van de wereld" verwijst niet alleen
naar de afspiegeling van de buitenwereld in
zijn geest, maar ook naar alle bewust zijn
behalve van het hardlopen.
Martina hoeft niet te weten watZen
genoemd wordt, maar doorZen loopt hij de
roo meter in minder dan ro seconden.
Het jonge kite-surftalent Enrico van de Laar
(13) heeft nooit van Wu Hsin gehoord, maar
vertelt de pers: "Het mooiste vind ik dat je
55

helemaal nergens aan hoeft te denken als je
aan het kitesurfen bent. Je denkt niet meer
1
je doet het gewoon.11
Tennisser Martin Sirnek beschrijft in
Filosofie Magazine 2010 wat het is om na
jaren van geduldige oefening de bewuste
controle te laten varen: "Pas als je niet
gespleten bent en één wordt1 zelfs met de
baan1 met de bal, komt er een moment dat
iedere toptennisser kent: jij bent het niet
meer die tennist. Doorje er niet mee te
bemoeien wordt iets geboren in plaats van
gemaakt.... Sporters, dichters, schilders,
musici - kunstenaars dus, - kennen dat
"
proces.
Jazzsaxofonist Ferdinand Povel citeert in
een radio-interview de immer inventief
spelende Amerikaanse altist Lee Konitz:
"After you4ve played a tune for thirty-fi.ve
years, the tune plays you."
Ferdinand voegt daar zelf aan toe: uJe hoeft
nergens meer over na te denken en je wordt
meegenomen door het moment.n
0
57

Symbolen
Zen is maar een woord.
Een woord is een symbool.
Wie wil weten waar Zen voor staat, moet uit
de door de mens opgetrokken wereld van
symbolen stappen.
We zien wel wanneer het lente wordt.
Ook zonder dat het �lente' heet.
Op de kalender kijken helpt niet.
59

Symbolen doen alsofze stukjes van de
werkelijkheid voorstellen.
Maar het zijn alleen maar fiches in mind
games.
Taal is niet meer dan een spel met fiches in
mind games.
Met het aanleren van taal, hebben we
geleerd ons wereldbeeld in stukjes te
knippen.
Verstard als gefiXeerde vlinders, zitten de
snippers van ons verknipte wereldbeeld één
op één vastgeprikt op woorden.
Door gebruik van woorden in zinnen,
kunnen we die snippers hergroeperen en
zodoende allerlei schematische beelden
oproepen in de geest van anderen.
Maar de vlinders blijven dood.
Schematische communicatie door middel
van woorden, is aan twee kanten afhankelijk
van interpretatie in termen van verknipte
en persoonsgebonden wereldbeelden.
6o
Vertrouwen op taal is daarom een precaire
onderneming.
Met taal is nooit alles gezegd.
Taal is een gammele brug.
Alleen een beetje begaanbaar als die aan
twee kanten rust op stevigeoevers van
wederzijds welwillend vertrouwen.
Luister maar eens naar een ruzie.
Een symbool is zichzelf.
Het is niet waarnaar het verwijst.
Zen is een woord.
Als we in de wereld gaan zoeken naar de
betekenis van Zen, vinden we niets.
Hsin is een woord.
Wie zal zeggen waar het voor staat.
Een woord is altijd drie stappen bij de
wereld vandaan.
61

Een woordhengelt naar een abstract begrip.
Dat begrip zoekt naar een verschijnsel, maar
dat verschijnsel is dan al losgemaakt uit de
wereld.
Polonius: "What do you read, Milord?"
Hamiet: "Words ... words ... words."
Ga de wereld zien zonder de vertekening
van het symbolenraster van taal.
In dat raster is veel waan blijven hangen.
Woorden verwijzen naar gedachtespinsels.
Veel gedachtespinsels zijn wanen.
Het 'verleden' bestaat niet.
De 'toekomst' bestaat niet.
Het'ego' is ook al een gedachtespinsel.
Wie zal dan zeggen watZen is?
Laat die wereld van symbolen een keer los.
Ga liever afwassen.
Voel de kom.
Voel het bord.
Voel het water.
Doe het met 100% aandacht, zonder je best
te doen.
Dat isZen.
Luister naar de wind in het riet, de
hommels in de boterbloemen, het
handenklappende schijten van een koe.
Ben jij in de wereld ofis de wereld in jou?
Of is dat hetzelfde?
Als de scheiding wegvalt, is Zen nog maar
drie letters.
Waarom zou jeZen nodig hebben als je
waarlijkhet schijten van een koe hoort?
Muziek is alshet schijten van een koe.
Je kunthethoren.

Muziek is zichzelf.
Muziek verwijst niet.
0
Het'ego' als chauffeur
Hoe staat het nou met die chauffeur en die
auto?
Zwakke accu, versleten schokbrekers?
Lekkende koppakking gehad?
Bypass?
De chauffeur houdt waarschijnlijk dapper
vol.
Want het 'ego' is een hardnekkige klant.
Het gedachtespinsel 'ego' klampt zich vast
aan erkenning en bevestiging van buitenaf.
Het verankert zich aan identiteit, diploma's,

curriculum vitae, beroep, publieke functies,
een lintje, bezit, reputatie, imago, en zelfs
aan kwalen, aantal ondergane operaties en
tragische levensloop.
De chauffeur in eigen lichaam die 'zoveel
mogelijk uit het leven wil halen', denkt dat
hij 'het leven kan verliezen' en accepteert
niet makkelijk dat het gedachtestolsel 'ego'
dat hij zo krampachtig vasthoudt, net zo
eindig is als 'zijn' leven.
Als het autowrak naar de schroothoop gaat,
wil de bestuurder veilig naar huis ofhij wil
een nieuwe auto.
Een kat in het nauw maakt rare sprongen.
Omdat het 'ego' zichzelf de dood niet kan
laten overleven, zoekt het een Hogere Macht
die daarvoor kan zorgen.
Maar ja.
God kan niet schrijven.
'Gods woord' kon alleen tot ons komen
66
via openbaringen van Bijbelse figuren die
stemmen hoorden.
Het horen van stemmen is symptomatisch
voor geestesziekte.
Zo was Abraham in een psychose bereid uit
gehoorzaamheid aan een stem uit de hemel,
zijn eigen zoon te slachten en die aan God
te offeren.
Later liet die God, geschapen als Hij
was naar het evenbeeld van mensen als
Abraham, uit 'liefde' voor de mens, zelfZijn
eigen menselijke zoon slachten.
Daardoor zou de ziel (een vermomming van
het 'ego' van de christelijke mens) toegang
tot een eeuwig hiernamaals krijgen.
In de heilige mis wordt dit gevierd door
symbolisch het lichaam en het bloed van de
geslachte zoon te eten �n te drinken.
Barbaarse riten.
Een ware liefhebbendeAlmachtige had de
zaak natuurlijk ook kunnen klaren zonder
Zijn eigen zoon te offeren.

Wie er niet voor terugdeinst Zijn eigen
zoon te laten doodmartelen, is nogal een
Lekkertje.
In verwarde wanen ontsproten uit
doodsangst, levert het 'ego' zich uit aan dat
Lekkertje.
Het'ego' wordt een gijzelaar van de
Almachtige met de daarmee gepaard
gaande verschijnselen van het Stockholm
syndroom: uit lijfsbehoud aanbidt de
gijzelaar Degene aan Wiens willekeur hij is
overgeleverd.
Lijfsbehoud?
Een hersenspinsel heeft geen lijf
"Bron van Zijn, die ik ontmoet in wat mij ontroert ..."
In de oervorm van het Onze Vader speelt het
behoud van het 1ego' geen rol.
Wel de verwondering en ontroering bij het
Nu ervaren van het zich ontwikkelende Zijn
68
in de ongedeelde wereld binnen en buiten
ons.
In dieAramese oervorm worden wij in het
Nu gevoed met brood en inzicht, wordt
het verleden losgelaten en worden oordelen
opgeschort.
Zo ontstaat de levende kracht tot handelen.
Dat is nog eens andere koek.
0

Reïncarnatie en Karma?
Zen is geen godsdienst.
Zen is ontstaan uit Hindoeïsme,
Boeddhisme en Taoïsme, maar Zen is geen
-isme en geen godsdienst.
En Reïncarnatie dan?
Uit onze slaap worden wij telkens herboren
in het Nu.
En Karma?
Karma is de weerslag van ons denken en
doen in Hsin.
71

In onze slaap wordt ons Karma bijgewerkt.
Voed Hsin niet met verkeerde zaken.
Voed Hsin met goede zaken.
Wat Hsin ermee doet, zal wel een keer
blijken.
Moet je een belangrijke beslissing nemen?
Voordat je beslissing je bewustzijn bereikt, is
er al in je beslist.
Ga Hsin dus niet in de weg zitten.
Wacht met beslissen.
Denk eerst na.
Ga er een nachtje over slapen.
En niet een nachtje over wakker liggen.
Wil je saxofoon leren spelen?
Zorg voor je materiaal.
Luister naar je helden.
Oefen je ladders.
Werk aan je toonvorrning.
72
Leer je stukken.
Ga op je bek, want dat hoort erbij.
Pay your dues.
Altijd Nu.
Met dat alles voed je Hsin.
Wat Hsin ermee doet, zal wel een keer
blijken.
En zielsverhuizing?
Toen mijn Hsin in een vijftienjarige jongen
zat, trof die jongen voorbereidingen om
jazzmuzikant te worden.
Na de geleidelijke zielsverhuizing speelt
mijn Hsin nu jazz uit een man van
vijfenzeventig.
En de dood?
Je kunt geen Nu beleven waarin je zelf dood
bent.
73

Je eigen doodzijn doet zich nooit voor.
Het is een hersenspinseL
0
74
Dukkha(2)
Maar er is wel lijden.
En er is de dood van anderen.
Dat is geen hersenspinsel.
Het lijden in de mens wordt Dukkha
genoemd.
Het is er.
We moeten daarmee omgaan.
Ook dat is ontroerend.
Meestal is Dukkha niet Nu.
Niet in dit moment.
Niet in wat er Nu is.
75

Als je jezelf niet in de weg zit, is er
ontzettend veel Nu zonder Dukkha.
Zen is het loslaten van hersenspinsels die je
onnodig laten lijden.
Hsin weet van Dukkha en constateert het
echte lijden als het zich Nu voordoet.
Is er Dukkha in het Nu, constateer het als
een feit.
Verzet tegen een feit is een zinloos gevecht.
Fysieke pijn laat zich niet wegdenken.
Maar zelfs fYsieke pijn wordt draaglijker
voor wie in het Nu blijft, zonder een 'ego'
dat zich verontwaardigd verzet tegen iets
wat het wordt 'aangedaan'.
Fysieke pijn is ook draaglijker voor wie in
het Nu niet denkt dat het straks misschien
nog erger wordt.
Als er Nu pijn is, is er Nu pijn.
Accepteer het als je er niets aan kunt doen.
Maar blijf praktisch.
Met kiespijn ga je naar de tandarts.
Er is geboorte, groei, bloei, verval en dood.
Wij zijn deel van de ronddraaiende spiraal
van gebeurtenissen.
Steeds herzelfde schema.
Steeds anders ingevuld.
Chorus na chorus.
De zee is geen winnaar bij vloed, geen
verliezer bij eb.
Er is eb.
Er is vloed.
De dood van geliefden is Dukkha.
Zie die pijn onder ogen.
Voel de droefenis.
Zie dat de schaal gebroken is.
Verzet tegen een feit is een zinloos gevecht.
Vervolg je weg.
Gedenk dierbare doden met warme
dankbaarheid en anderen welwillend.
77

Maar kijk weer om je heen wat er Nu aan de
hand is.
Op de vensterbank in de zon zit een kat.
Hij kijkt naar de schaduwen die bewegen
op het grasveld, naar de hommels bij de
bloemen, naar de vogels onder de heg.
0
Satori
En Satori (ontwaken/verlichting/
bevrijding)?
Want Satori dat schijn je toch met
Zenmeditatie te kunnen bereiken?
Is dat een toestand van gelukzaligheid?
Blijvend high zonder coke, of zoiets?
Wie wekelijks een paar uur zijn best doet
om zijn hoofd leeg te denken en zo een
toestand van blijvende gelukzaligheid
denkt te bereiken, kan beter koeken gaan
bakken.
79

De geur van het baksel komt direct binnen
inHsin.
Die geur gaat het 'ego' voorbij, zonder taal
ofandere symboolsystemen.
Baksel kun je ruiken.
Hersenspinsels niet.
Satori is de opluchting van het eindelijk
loslaten van iets wat we zelfkrampachtig
hebben vastgehouden.
Zen is de ontspanning die blijft na het
loslaten.
De verplaatsing van het zwaartepunt in ons
I ' H" I l d 'wezen van ego naar s1n, van ver e en en
'toekomst' naar Nu, is een verschuiving uit
gedachtespinsels en symboolsystemen naar
een werkelijkheid waarin de grens russen
binnen en buiten is verdwenen.
8o
Ons wezen is ons zijn.
OnverkLaard.
De wereld is na Satori niet veranderd.
(De zee is de zee. Er is eb. Er is vloed.)
Wij weL
Ons zwaartepunt is verschoven.
De werkelijkheid van Zen ligt voorbij alle
symboolsystemen.
Symboolsystemen zijn gereedschap.
Houd je gereedschap in orde, scherp en
opgeruimd.
Gebruik het waar nodig.
Hang het terug als je karweitje klaar is.
81

Wie de rivier is overgestoken, hoeft het vlot
niet mee te dragen.
0
82
De kleren van de keizer
Wie is daar?
Ik.
'Ik' is een woord van twee letters.
Maar de vraag wie het is die naar zichzelf
verwijst, is niet te beantwoorden.
Een geboortedatum verwijst naar een tijd.
Niet naar wie.
En begon ik daar wel?
Of is daar een schematische knip
aangebracht?

Een geboorteplaats zegt waar.
Niet wie.
Een naam?
Een labeltje zegt niet wie ik ben.
Mijn paspoort zegt niet wie ik ben.
Diploma's?
Zeggen wat ik heb geleerd of wat ik heb
gekund.
Niet wie ik ben.
Een CV?
Zegt wat ik allemaal heb gedaan.
Niet wie ik ben.
Vriend noch vijand kan zeggen wie ik ben
en ikzelf ook niet.
Natuurlijk!
Ik kan zeggen dat ik de kommaneukende
Usain Bolt ben, die de 100 meter in95,8
seconden loopt.
De dwaas die als een Don Qy.ixote
ronddraaiende hersenspinsels te lijf gaat.
De taalkundige fietsenmaker die inmiddels
het lek onder water heeft.
De saxofonist die na 57 jaar op de bühne
nog steeds saxofoon wil leren spelen.
De buurman die 's morgens je vuilnisbak
buiten zet.
De kluns die de spullen niet heeft om een
schilderijtje op te hangen.
Kortom, wij kunnen onszelf beschouwen als
een voorlopige en steeds wisselende bundel
van egomanifestaties.
Er is niets tegen om verschijningsvormen
van je • ego' tijdelijk te accepteren in
situaties die daarom vragen.
Maar met een glimlach.
Denk niet dat door enig mogelijke
combinatie gedefinieerd is wie je bent.

Wij lijken gevangen in hersenspinsels, in
conventies, in wetten, in documenten, in
wat we moeten zijn of kunnen, in opinies,
in relaties, in financiële mogelijkheden, in
woorden, in kaders van wetenschappelijke
theorieën, in een wereld gestold en verknipt
in symboolsystemen.
De verrassing is dat de deur niet op slot is.
Er is helemaal geen gevangenis.
Stap naar buiten.
Het afgelegde 1ego' blijft achter als een leeg
zwart-wit gestreept gevangenispak.
Het carnaval is voorbij.
Geen kleren, maar ook geen keizer.
Satori is de opluchting als de
gevangenisdeur opendraait, nadat je de
klink hebt opgelicht.
Zen is het vrij zijn in het Nu.
86
Misschien komt de bevrijding door de
woordeloze blik van een soul mate, door
de zon in de herfstbladeren, door een
aanraking, door de stilte na de toon van
Chet.
Maar niet zo maar.
WuWei.
WuHsin.
EnHsin laat zich niet vatten of definiëren.
0

Muziek
Muziek is net zo werkelijk als het schijten
van een koe.
Symbolen verwijzen.
Muziek verwijst niet.
Je kunt het horen.
Het woord 'koe' geeft geen melk, schijt niet
en loeit niet.
Dat woord bevindt zich in de wereld van
symbolen.
Het is geen koe.
Een partituur bevindt zich ook in een

wereld van symbolen. Net zo ver van de
werkelijkheid als het woord 'koe'.
Noten op een notenbalk, mollen, kruizen en
akkoordenschema's kun je niet horen.
Dat soort 'muziek' bestaat uit abstracties
vastgelegd in een systeem van symbolen.
Het is geen muziek.
De West-Europese 'klassieke muziek' is
gestold in een systeem van symbolen.
Compositie en vertolking liggen daardoor
in een spagaat tussen abstractie en muziek,
q.1ssen verleden en heden, tussen componist
en vertolker.
De vertolker in het Nu is noot voor noot
gebonden door een partituur waaraan in het
verleden is gewerkt met een gummetje in de
hand.
Een muziekpartituur is als de tekst van een
toneelstuk.
90
De spelers doen alsof ze hun eigen verhaal
vertellen.
Maar het is niet hun eigen verhaal.
Het is het al voltooide verhaal van een
ander.
Jazzimprovisatie is geen toneelstuk, maar is
als een gesprek in het echte leven.
Je weet nog niet wat voor zinnen je gaat
gebruiken.
Aan het begin van een zin weetje nog
niet wat het laatste woord van die zin zal
worden.
Anders dan in een gesprek, bevatten
muzikale improvisaties geen woorden.
De gespeelde notenreeksen verwijzen niet.
Maar net als zinnen in een gesprek, komen
ze voort in het Nu en vervluchtigen meteen.
Het totaal is na af loop niet herhaalbaar.
De toonvoering is het eigen stemgeluid van
wie het muzikale verhaal formuleert.
91

Een tenniswedstrijd is de volgende dag ook
niet herhaalbaar.
Hamlet weL
Beethovens Derde ook.
Tennis is Zenkunst.
Bij tennis is het kader van net en belijning
voor iedere wedstrijd gelijk.
Voor de jazzmusicus ligt het anders.
In jazz worden net en belijning steeds
gewijzigd: per stuk wordt er in een ander
harmonisch kader geïmproviseerd.
Op een hoog plan kan toneel of'klassieke
muziek' ineens ook zomaar als Zenkunst
worden ervaren.
Het gaat dan om de interpretatie.
Jaap van Zweden heeft dirigerend
meegemaakt dat er voor hem alleen nog
maar muziek was: geen componist, geen
partituur.
De ervaring van muziek alleen Nu.
92
Maar toch...
Het publiek weet al wat er komt na "To be
b "or not to e...
Jazzimprovisatie is Zenkunst bij uitstek.
Niemand weet wat er komt.
In het brandpunt van het Nu, komen
compositie en uitvoering gelijktijdig voort
uit de Hsin van de jazzmusicus.
Vrij, zonder obstructie gespeeld, in direct
contact met een instrument.
Vluchtig als het pad dat een vogel vliegt.
Koekenbakkers en tennissers!
Jazz is zo direct als de geur van het baksel.
Als de klank van het tennisracket.
Als de tik van de bal op de base line.
Wie wil zien ofeen bal in ofuit is, moet net
zo alert kijken als een jazzluisteraar luistert.
93

Wu Wei. Wu Hsin.
Hsin laat zich niet vatten of definiëren.
Maar hoor!
Er kan jazz uit komen.
De wordende muziek dient zich aan in de
leegte van de geest van de jazzmuzikant.
Jazz Messengers trompettist Philip Harper:
"In order to play you must be empty inside
like a bamboe."
0
94
Te
Het zwevende zaadje van een paardenbloem
heeft talent.
Het heeft de aanleg om een paardenbloem
te laten ontstaan.
Dat is een uniek talent.
Niets anders in de hele wereld krijgt dat
voor elkaar.
Maar het gaat niet zomaar.
De omgeving moet ernaar zijn.
Aarde, water, zonlicht, lucht.
Die paardenbloem heeft het unieke talent
om zwevende zaadjes te produceren, die
95

weer paardenbloemen kunnen worden.
Zo een wonderbaarlijk en in laatste
instantie onbegrepen talent noemen we Te.
Te werkt in de echte wereld en niet in een
abstract symboolsysteem.
Jouw Hsin kan de aanleg hebben om
jazzmuziek te maken.
of om toptennis te spelen.
Of om kunst te maken.
Dat wonderbaarlijke en in laatste instantie
onbegrepen talent is ook Te.
De vraag is ofhet gedijt.
Het gaat niet zomaar.
De omgeving moet ernaar zijn.
Paardenbloemen gedijen in verschillende
omgevmgen.
Er zijn omgevingen waarin paardenbloemen
niet gedijen.
In Hsin ontkiemt Te door een
onberedeneerde voorkeur uit een waaier van
mogelijkheden.
In Hsin gedijt Te door blijvende toewijding.
Altijd bezig met een balletje.
Altijd bezig met ruimtelijke vormen.
Altijd bezig met penselen.
Altijd bezig met een muziekinstrument.
De tennisser oefent op zijn backhand slice
en zijn top spin, tot hij ze gedachteloos kan
toepassen.
Het heeft even geduurd voordat de
beeldhouwer natuurlijk aanvoelde hoe hij
de beitel moest hanteren, kon scheppen en
zichzelf daarbij kon vergeten.
De kunstenaar leert kijken.
Zoekt penselen uit.
Mengt zijn inkt.
Volgt wat zijn hand doet.
97

De Te van de saxofonist ontkiemt door
een onberedeneerde voorkeur voor het
instrument en de muziek.
Alletwee fYsiek gemanifesteerd.
Kijk naar je hand.
Buig je vingers.
Strek je vingers.
Dat zijn fYsieke processen.
Besef dat je nooit aan iemand kunt vertellen
hoe je dat doet.
Je weet het zelf niet.
Verken de reacties van je instrument op je
vingerbewegingen enje embouchure.
Oefen je ladders totdat je ze gedachteloos
met precisie kunt spelen.
Oefenen in het Nu.
Met 100% aandacht.
WuHsin.
Zie het als een vorm van meditatie.
Leer stukken spelen zonder te lezen.
Leer trefzeker te spelen wat je voor de geest
komt.
Het duurt even, maar, na veel oefening,
wordt wat uitHsin komt zonder obstructie
verklankt door een fYsiek proces.
Op weg naar je bestemming als
jazzmuzikant?
Die ligt verhuld.
Wat inHsin is, is onkenbaar.
Het gaat om de weg.
Niet om de bestemming.
Blij f in het Nu.
0
99

Jazz luisteren
Symboolsystemen zijn abstract gereedschap.
Zoek een leraar die weet heeft van dat
gereedschap.
Er valt veel te leren, te begrijpen en te
onthouden.
Leren improviseren via symboolsystemen, is
in feite een omweg.
Die omweg spaart wel tijd, frustratie en
moe1te.
Maar abstracties kun je niet horen.
101

En muziek kun je niet zien.
Muziek kun je horen.
Uiteindelijk komt de jazzimprovisatie voort
uit Hsin en niet uit een symboolsysteem.
Voed Hsin daarom van het begin af aan met
luisteren en nog eens luisteren.
Kom erachter wie je helden zijn.
Luister naar de toonvoering van je helden.
Luister naar hun timing, frasering en stiltes.
It don't mean a thing, if it ain't got that
swmg.
Toonvorming en toonvoering zijn niet
abstract.
Instrument, mondstukken, rieten,
embouchure, ademdruk zijn niet abstract.
Raak thuis in de fYsieke wereld van de
muziek.
102
Stilte is ook een fYsieke aangelegenheid.
Het spel van grootmeesters is in stiltes
gevat.
Wie even stil is, opent vensters naar het spel
van medemusici.
Luister naar de interactie in jazzimprovisatie.
Luister hoe de stilte meespeelt.
Je leert honderden stukken in je hoofd
zmgen.
Of hardop f luiten.
Je zingt Sanduof Strai8ht No Chaser op het
ritme van je voetstappen en controleert of je
de beat niethebtomgedraaid.
Je oefent in je hoofdop de dubbelsporigheid
van jazzimprovisatie.
Blijf de melodie van een stuk chorus na
chorus ervaren als er gesoleerd wordt.
Soleer zingend of f luitend over een stuk dat
je in je hoofd ervaart.
103

Spelen is ook luisteren.
Binnen je en buiten je.
Zeggen dat de Te van de jazz cat in Hsin
verhuld ligt, is symbolische prietpraat.
Hetkan wel waar zijn, maar ga liever spelen.
Pak je instrument.
0
104
Jazz spelen
Als je een stuk kunt (mee)zingen of
(mee)fluiten, probeer je het op je
mstrument.
Zonder bladmuziek.
In direct contact met een werkelijkheid
van geluid, van adem, van instrument, van
vingerbewegen.
Voed Hsin met oefenen en nog eens
oefenen.
Je hebt te maken met de weg.
105

Geniet van de klimpartijen, de
modderpoelen, de mist, de onverwachte
vergezichten als de mist optrekt.
Leer ondertussen ook wat de theoretische
gereedschapskist te bieden heeft:
-De vingerstanden op je instrument
benoemen als noten.
- Van het blad lezen. Als je eenmaal van
het blad leest, blijkt dat je de noten niet
meer benoemt. Dat is een eerste stap van
abstractie naar werkelijkheid.
-De kwintencirkel en, andersom, de
kwartencirkeL
-Alle ladders dieje van reeksen noten kunt
spelen. Dat blijken er veel te zijn.
-Ladders oefenen zonder te lezen.De
verbinding tussen het abstracte systeem
van een notenreeks en de fYsieke
106
beheersing van de ladder wordt dan een
verbinding tussen horen en doen.
-Alle trappen binnen iedere tonaliteit.
-De samenhang tussen ladders en
akkoorden.
- Harmonieleer.
- Het begrijpen van akkoordenschema's.
Niet de beitel maar de beeldhouwer maakt
het beeld.
De theorie maakt de muziek niet.
Het is gereedschap.
Leer ervaren waar de grens ligt tussen
abstract systeem en muzikale werkelijkheid.
Leer ervaren waar de grens ligt tussen
gereedschap en kunstwerk.
Zolang de ondersteuning van bladmuziek
nodig is, beheers je de totaalstructuur van
het stuk niet.
Haal de bladmuziek weg.
Leer lopen zonder krukken.
107

Ook hier is zoeken, vallen en opstaan de
oefening die Te voedt.
Waar je de fout in gaat, kun je opzoeken
wat er in de bladmuziek of het akkoorden
schema staat.
Dat is een stap weg van werkelijkheid naar
symboolsysteem.
Daarna moet je terug, tot het los van de
symbolen lukt.
Je krijgt vormbesef, als je de totaalstructuur
van het stuk in je hebt opgenomen.
Op elk punt voel je waar het vandaan komt
en waar het naartoe gaat.
Dat is nodig voor zinvolle improvisatie.
Van lastige passages moet je soms bewust
vingerzettingen onthouden.
Daarna blijk je ze te kunnen spelen zonder
aan vingerzettingen te denken.
Zo verplaats je geleidelijk het zwaartepunt
naarHsin.
108
Van bladmuziek moet je maar afwachten
hoe goed de notatie de muziek weergeeft.
Luister liever naar de uitvoering door een
van je helden.
In dat geval ben je vanaf het begin bezig
met de werkelijkheid van de muziek.
Zo leer je precies luisteren, ontwikkel je je
techniek, je trefzekerheid en je geheugen.
Met oefenen laat je geleidelijk de Te van de
jazz cat gedijen.
De toonvoering, zuiverheid, precisie en
timing van de ladders en de stukken die je
oefent, komen uiteindelijk hoorbaar terug
in de muziek die zich uitHsin aandient.
Oefenen in het Nu is een proces van zoeken,
van vallen en opstaan.
Concentreer je 100% op de oefening.
Dan blijft er o% voor jezelf over en o% voor
de toekomst.
109

Het gaat niet om wat ervan komt, het gaat
om de oefening.
De oefening is Nu.
Wat ervan komt is niet Nu.
AlsHsin het systeem binnen heeft, hoef je
het niet meer te onthouden.
Jazzimprovisatie is niet het routineus
uitvoeren van voorgekookte plannen.
Als de spelende musici dat allemaal deden,
zou het niks worden.
Jazzimprovisatie wordt mede gestuurd door
luisteren wat er Nu gebeurt.
Begin met een leeg bewustzijn.
WuWei.
In jazzimprovisatie kom je ergens vandaan en
je gaat ergens heen, maar je blijft in het Nu.
Het gaat om wat zich in het Nu uitHsin
aandient.
WuHsin.
110
Het wordt pas wat, als bij alle musici de
grens is weggevallen tussen binnen en
buiten.
Hun 'ego' is verdwenen.
Er is alleen nog hun gezamenlijke muzikale
ruimte.
0
111

Tweewegen
Twee wegen leiden naar
. . .
tmprovtsanevermogen.
De korte weg is een omweg via abstracties.
Die weg gaat uit van het invullen van
een akkoordenschema met stiltes en met
passende stukjes van ladders en trappen.
Het is een weg die naar Hsin kan leiden via
een rotonde van theoretische knutselarij.
Er zijn er die op die rotonde blijven
rondrollen in een egobolide met een hoor
mij-eens uitlaat.
113

Jammer.
Als ze niet ook de lange weg gaan, komen ze
niet verder dan de trukendoos.
De lange weg loopt naar het geleidelijk
ontwikkelen van een vormgevoel, door
steeds anders en steeds meer af te wijken
van de melodie die als uitgangspunt dient.
Dat is een avontuurlijke route door
onbekend terrein, waarbij esthetiek en een
oor voor harmonische mogelijkheden als
kompas dient.
De wijzerplaat van het kompas bestaat uit
alles waarnaar je al zoveel geluisterd hebt.
Ga af en toe in alle rust langs de weg zitten
en luister hoe ChetBaker op zijn trompet
een paar eenvoudige noten van ongrijpbare
schoonheid de wereld in blaast.
Daar zit geen theoretisch geknutsel bij.
Geen 'hoor mij eens'.
114
G
l I
een ego .
Chet heeft geen grens meer tussen binnen
en buiten.
Chet en zijn medemusici zijn in dezelfde
rmmte.
Daar is alleen muziek.
Chet's geest is leeg.
Hij laat de muziek uit Hsin tevoorschijn
komen zoals die zich aandient en verstaat
de kunst die de wereld in te blazen.
Wat wij horen is Chet zelf.
Dat is het.
Chet werd Chet.
Lester werd Lester.
ZootZoot.
Miles Miles.
DexterDex.
Kenny Kenny.
BirdBird.
Wie zal zeggen wie jij bent en wie jij wordt?
115

WatZen is?
Zoek een riet uit.
Ga spelen.
0
n6
En toptennis?
Toptennis is een kunstvorm.
Het gaat niet over winnen.
Terwijl er getennist wordt, is het winnen
nooit Nu.
Het tennissen is Nu.
Winnen kan alleen maar een gevolg zijn ná
de laatste slag.
WuWei.
WuHsin.
Toptennis wordt gespeeld zonder 'ego'.
117

Geen 'kijk mij eens'.
Geen 'toekomst'.
Geen 'verleden'.
Federer werd Federer.
Hij legt zijn zwart-wit gestreepte
gevangenispak afen tennist naar de
overwmnmg.
0
n8
Na
De tennisbaan ligt verlaten
twee lege stoelen
kijken nog toe
0
119

Bronnen
Een uitstekende publicatie over Zen is: Alan
W. Watts (1957) 'fhe Way ofZen, Pantheon
Books, New York, later heruitgegeven in
Pelican (1962) en herdrukt in Penguin
Arkana (1990).
Martin Simek: 'Ofik de baas over mezelfben?
Natuurlijk niet', Filosofie Magazine 3, 2010,
Uitgeverij Willem Kok, Diemen. Zie blz. 56.
Het interview metjazzsaxofonist Ferdinand
Povel (zie blz. 56) werd op 31 januari 2011
121

uitgezonden in het NTR programma
Kunststof op Radio 1.
Bron van Zijn, de Aramese oervorm van het
Onze Vader waarnaar in de tekst van Het
'e8o' als chauffeur wordt verwezen (zie blz.
68), is in het Nederlands weergegeven als:
Bron van Zijn, die ik ontmoet in wat mij ontroert,
IkBeef u een naam opdat ik u een plaats kan
Beven in mijn leven.
Bundel uw licht in mij- maak het nuttig.
Vestig uw rijk van eenheid nu, uw enige verlangen
handelt dan samen met het onze.
Voed ons dagelijks met brood en met inzicht.
Maak de koorden van fouten los die ons
vastbinden aan het verleden, opdat wij ook
anderen hun misstappen kunnen vergeven.
Laat oppervlakkige dingen ons niet misleiden.
Uit u wordt geboren: de alwerkzame wil, de
levende kracht om te handelen, en het lied
dat alles veifraait, en zich van eeuw rot eeuw
vermeuwt.
122
Deze tekst nodigt uit tot een verdere
vergelijking met Zen Tijd. Er wordt niet in
aangegeven wie ofwat de 'bron van zijn' is.
Er is sprake van verlichting; van opheffen
van de scheiding van binnenwereld en
buitenwereld; van concentratie in het Nu
tot een eenheid van handelen wordt bereikt;
van bevrijding uit boeien van het verleden.
Ons dagelijks denken en doen voedt
lichaam en geest. Lichtvaardige oordelen
en hersenspinsels worden losgelaten.
Aangeboren talent wordt ontwikkeld tot
een levende kracht tot handelen en zelfs tot
musiCeren.
123

Over de schrijver
Schrijver en saxofonist Bob Rigter (1934)
doceerde taalkunde aan de Rijksuniversiteit
Leiden. Hij schreefdrie romansJazz in de
Oostzee, Lan8arm en Vreemd.
Als taalkundige publiceerde hij ondermeer
over de etymologie van het woord 'jazz' en
over tijd en de relatie tussen taal en denken.
Als jazzmusicus bracht hij een lp en diverse
cd's uit en trad hij op met onder anderen
Don Byas, Wessel !leken, Ben Webster, Scott
Hamilton, Philip Harper.
Bob Rigter is nog altijd met regelmaat te
zien en te beluisteren op de Nederlandse
jazzpodia.
125

Dankzij
Van Berend Bosch kreeg ik een mooi boekje
met alleen maar blanco pagina's.
In een strandhuisje in Noordwijk keek ik
naar de zee, overdacht The Way ofZen en de
wereld om mij heen.
Ik liep langs de branding, wist van eb en
vloed, hoorde meeuwen, zag kreeftjes
rondscharrelen in gespiegelde luchten.
Notities in het boekje werden tot tekst.
Corry Donnet en Robert Haasnoot keken af
en toe wat ik ervan bakte. Of de krenten in
het deeg geen dooie vliegen bleken.
126
Frans Elsen en Sirnon Rigter hebben een
stukje geproefd.
Er was nog muziek in de nacht en Jasperina
bleef steeds maar winnen op de tennisbaan.
Zij had zich er als kind dan ook nooit over
verwonderd dat haar moeder tussen duim
en wijsvinger rondvliegende wespen uit de
lucht pakte en de schildjes en vleugeltjes liet
neerdwarrelen.
127

Eerder verschenen bij uitgeverij Samsara
Adams, Robert- Stilte van het hart, deelr
Adams, Robert-Stilte van het hart, deel2
Adyashanti- Dansende leegte
Adyashanti- Ware meditatie
Adyashanti-Het einde van je wereld
Balsekar, Ramesh- Er was eens...
Bancroft, Anne- Woorden van Boeddha
Beintema, Rita-Jnana yoga in de praktijk
Bongers, Sally- Alledaagse verlichting
Boogaard, Han v.d./ Wei Wu Wei- Leven zonder tranen
Byrom, Thomas- Het hart van bewustzijn
Cohen- Bent u net zo gelukkig als uw hond?
Cohen, Alan-Wijsheid uit het hart
Crowley, Gary- Van hier naar hier
Delden, Jan van- Terug van nooit weggeweest
Delden, Jan van-Zelfi:ealisatie, is dit nu alles?
Dych, William-Anthony de Mello, een bloemlezing
Foster, Jeff-Leven zonder middelpunt
Foster, Jeff- Een buitengewone afWezigheid
Foudraine, Jan- Metanoia
Gangaji-Vrijheid in overgave
Gieles, Lenne- Thuis
Glassman, Bernie-Oneindige cirkel

Greven, John-Eén
Hamill, Sam I Lao Tse-Tao Te Tsjing
Harding, Deuglas-Open voor de bron
Harrison, Steven-Zoek geen antwoord
Harrison, Steven-Het gelukkige kind
Harrison, Steven-Eén-zijn in relaties
Hartong, Leo-Ontwaken in de droom
Heyboer, Anton-De filosofie van een oorspronkelijke geest
Heyboer, Anron - The philosophyof an original mind
Hillig, Chuck-Verlichting voor beginners
Hillig, Chuck-Parels voor de ziel
Hyde, Unmani Liza-Ik ben het leven zelf
Inzicht, vingers wijzend naar de mam
Jourdain, Stephen I Farcet, Gilles-Zomaar verlicht
Katz, Jerry-Non-Dualiteit
Keers, Wolter-Vrij zijn
Keers, Wolrer-Jnana Yoga
Kicken, Parriek &Smit, Paul-Praten over bewustzijn
Kiloby, Scott-Liefdes stille revolutie
Krishnamurti, U.G.-De denkbeeldige geest
Lake, Gina-Her mechanisme van verlangen
Lammers van Toorenburg, Wendy- Hoogbegaafd, nou én?
Lammers van Toorenburg, Wendy-Werkboek Hoogbegaafd
Lawry, Kalyani-Sailor BobAdamson, leven en leer
Liquorrnan, Wayne-Never mind
Lucille, Francis- Eeuwigheid NU!
McKenna, Jed- Spirituele verlichting? Vergeet het maar!
McKenna, Jed-Spiritueel Incorrecte Verlichting
McKenna, Jed-Spirituele Oorlogvoering
McKenna, Jed-Notities
Mello, Anthony de-Bewustzijn
Melto, Anthony de-De weg van stilte
Morinaga, Soko-Van leerling tot meester
Nisargadatra Maharaj- In woord en beeld
Norquist, S.-De waarheid over verlichting
Oever, Jan van den-Ik weet niet wie ik ben
Parsons, Tony- Zoals het is
Parsons, Tony-Niemand hier
Parsons, Tony-Niemanddaar
Parsons, Tony-Alles en Niets
Parsons, Tony-Het open geheim
Raaijmakers, Annette-Volledig vrij
Ram Tzu-Wie zoekt zal niet vinden
Ramana Maharshi- In woord en beeld
Rigrer, Bob-Zen tijd
Rossum, Jan van- Je bent niet war je denkt
Schoonderwoerd, Sirnon-Een christen op satsang
Sengrsan-Oorspronkelijke Geest
ShantiMayi-Ons hart weet alles
Shapiro, Isaac-Het gebeurt vanzelf
Smit, Paul-Non-dualiteit voor managers
Smit, Alexander-Kennendbeid
Tarhagata, Florian-Zijn
TollifSon, Joan-Ontwaken in het alledaagse
Vingerwijzi.ngen-Artikelen uit rien jaar InZicht
Watts, Alan-Word wat je bent
Wei Wu Wei- Onwerelds wijs
Whenary, Roy- De structuur van zijn
Zuijderhoudt, C.B.- Meester Eekhart versus advaita

Voor een overzicht van onze titels
(met tekstfragmenten)
kunt u ook kijken op onze website:
www.samsarabooks.com
Daar vindt u informatie over de boeken in voor
bereiding, de agenda met informatie over lezingen
van onze auteurs en kunt u zich opgeven voor onze
nieuwsbrief of een catalogus aanvragen.
Samsara Uitgeverij bv
Herengracht 341
1016 AZ Amsterdam
Telefoon: 020- 5550366
Fax: 020- 5550388
E-mail: info@samsarabooks.com

Bob Rigter - Zen tijd

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Ähnlich wie Bob Rigter - Zen tijd

Ähnlich wie Bob Rigter - Zen tijd (20)

Mehr von nonduality01

Mehr von nonduality01 (15)

Bob Rigter - Zen tijd