diagnoza przypadków przemocy i zaniedbywania dzieci

1. DIAGNOZA PRZYPADKÓW PRZEMOCY
I ZANIEDBYWANIA DZIECI
Żaneta Kozubek, Nr indeksu 7816 , ROK II , SEM IIII, PED

2. Przemocwobecdzieci…
Przemoc rodzinna to ZJAWISKO ZŁOŻONE – nie tylko dlatego, że to
ludzie najbliżsi krzywdzą dziecko lecz także ma miejsce mechanizm rozwijania i
utrwalania przemocy, który przypomina samonapędzające się koło.
Charakterystyczną obserwacją dla tego zjawiska jest również niemoc i
nieumiejętność poradzenia sobie z występującym problemem zarówno przez
OFIARĘ jak i SPRAWCĘ PRZEMOCY.

3. PRZEMOC RODZINNA TO DRAMAT DWUSTRONNY
OFIARA NIE MOŻE SOBIE SAMA POMÓC
SPRAWCA NIE MOŻE UPORAĆ SIĘ SAM ZE SWOIM PROBLEMEM
(takim problemem może być np. Alkoholizm, Narkomania, Depresja,
Problem z agresją i samokontrolą rodzica )

4. POTRZEBA ,, POMOCY Z ZEWNĄTRZ’’
ROLĄ NAUCZYCIELA JEST POMOGAĆ UCZUNIOWI I DBAĆ O
JEGO DOBRO I BEZPIECZEŃSTWO!
OBOWIĄZKOWO POWINNA SIĘ JEJ PODJĄĆ OSOBA
ODPOWIEDZIALNO SPOŁECZNIE I ZAWODOWO ZA DZIECKO!
Nauczyciel szkoły lub przedszkola, pedagog, opiekun, inne osoby pracujące z
dziećmi, pracownicy różnego typu poradni, przedstawiciele służb socjalnych, policja,
służba zdrowia - szczególnie pediatrzy, pielęgniarki środowiskowe…

5. GŁÓWNE TYPY INDYWIDUALNYCH DZIAŁAŃ
WOBEC PRZYPADKÓW RODZINNEJ PRZEMOCY
NAD DZIEĆMI MOGĄ DOTYCZYĆ:
 Przewidywania wystąpienia zachowań przemocy
 Wykrywania już występujących zachowań krzywdzących i rozpoznanie
charakteru i tła problemu w danej rodzinie;
 Zgłaszania przypadków przemocy lub jej uzasadnionych podejrzeń
odpowiednim instytucjom
 Profilaktyki zjawiska

6. PRZEWIDYWANIE - USTALANIE RYZYKA PRZEMOCY
NAD DZIECKIEM W RODZINIE
Skuteczne ograniczanie zjawiska przemocy wobec dzieci w
rodzinie POWINNO opierać się na różnych co do charakteru, jak i
zakresu działaniach. Ogromne znaczenie mają STRATEGIE
PRZEWIDYWANIA wystąpienia krzywdzenia dziecka w rodzinie.
PRZEWIDYWANIE polega na pewnej ocenie dzieci i ich
rodzin, w aspekcie określenia stopnia zagrożenia dzieci
krzywdzeniem i zaniedbywaniem. CELEM JEST wczesne dotarcie z
odpowiednią pomocą do tych osób - rodziców, których sytuacja
indywidualna i społeczna predestynuje szczególnie do stosowania
wobec swoich dzieci przemocy, zanim dojdzie do złego traktowania
dziecka (Browne, Herbert 1999)

7. OPTYMALNY MOMENT identyfikacji rodziców potencjalnie krzywdzących
swoje dzieci występuje bezpośrednio PRZED I PO NARODZENIU SIĘ DZIECKA. Mają
wówczas miejsce warunki szczególnie sprzyjające ocenie zagrożenia dziecka
przemocą:
 Możliwe są rozmowy z rodzicami w szkole rodzenia,
 Obserwacja i rozmowy z rodzicami w szpitalu po urodzeniu dziecka,
 Obserwacja relacji rodzice-dziecko w czasie kontrolnych wizyt położnych
środowiskowych
 Wizyt u pediatry.

8. PODSTAWOWA STRATEGIA PRZEWIDYWANIA przemocy wobec dziecka opiera
się na zidentyfikowanych w licznych badaniach empirycznych czynnikach ryzyka
pojawienia się takich zachowań. Czyli polega na rozpoznawaniu występowania w
danych przypadkach pewnych cech rodziców, dziecka i całej rodziny.
KWESTIONARIUSZ RYZYKA PRZEMOCY
Zgodnie z podejściem wieloczynnikowym do problemu krzywdzenia dzieci
opracowano wiele narzędzi do badań przesiewowych identyfikujących rodziny
ryzyka. Już w latach 70. Henry Kempę sugerował objęcie przyszłych i „świeżych"
rodziców serią pytań rozpoznających występowanie określonych czynników
ryzyka pojawienia się przemocy wobec dziecka

9.  Negowania przez matkę faktu ciąży;
 Chęci i prób usunięcia ciąży;
 Ilości już posiadanych dzieci i stosunku rodziców do tej sytuacji;
 Zamiarów oddania dziecka do adopcji;
 Nastroju matki w czasie ciąży - zwłaszcza występowania depresji, niepokojów, zaburzeń snu,
apetytu
 Niepokojów matki o fizyczne skutki ciąży;
 Wsparcia społecznego i emocjonalnego matki i rodziny w czasie ciąży;
 Historii dzieciństwa matki i ojca (doświadczeń przemocy);
 Zamierzeń w sprawie stosowania środków wychowawczych;
 Relacji i stosunku rodziców do innych dzieci (ewentualne ich krzywdzenie);
 Urazów emocjonalnych w czasie ciąży na skutek wystąpienia sytuacji traumatycznych, np. Śmierć
w rodzinie, rozwód, separacja
 Gwałtownych zmian stylu życia - np. Ostatnie lub częste przeprowadzki;
 Przygotowań do przyjęcia dziecka do rodziny - wygospodarowanie miejsca, wybór imienia itp.;
 Z kolei proponowane wskaźniki obserwacyjne w sytuacji już po urodzeniu się dziecka, dotyczyły
następujących kwestii
 Rodzaju emocji związanych z obcowaniem z dzieckiem;
 Utrzymywania z dzieckiem bezpośredniego kontaktu wzrokowego
I wiele wiele innych istotnych zagadnień…

10. WIELKA BRYTANIA - FORMULARZ WYPEŁNIANY
PRZEZ PIELĘGNIARKI ŚRODOWISKOWE
12 PYTAŃ z zakresu :
 Historii przemocy w rodzinie;
 Doświadczeń rodziców związanych z ich zaniedbywaniem i krzywdzeniem
"w dzieciństwie;
 Problemów społeczno-ekonomicznych, np. Bezrobocie rodziców;
 Struktury rodziny (rodzina niepełna);
 Wspólnego zamieszkiwania z nowym współmałżonkiem (przyjacielem);
 Chorób psychicznych i uzależnień w rodzinie;
 Wieku matki (mniej niż 21 lat w chwili urodzenia dziecka);
 Czasu, jaki upłynął od ostatnich narodzin (mniej niż 18 miesięcy);
 Oddzielenia noworodka od matki po porodzie dłuższego niż 24 godziny;
 Obojętności, braku tolerancji lub nadmiernej obawy o dziecko ze strony
rodziców;
 Wcześniactwa, niskiej wagi urodzeniowej dziecka;
• upośledzenia umysłowego lub fizycznego dziecka

11. OCENA RELACJI RODZICÓW Z DZIEĆMI
UKŁAD WZAJEMNYCH RELACJI W RODZINIE –
,,Jeśli ma charakter pozytywny - działa jak bufor hamujący
negatywne, stymulujące przemoc czynniki stresujące ‘’
(Browne, Herbert 1999)
Ocena wiedzy i stosunku rodziców do wychowywania dziecka.
Sposób postrzegania osoby dziecka przez rodzica i osoby rodzica przez dziecko
Ocena emocji rodziców i ich reakcji na stres
Styl interakcji i wzajemnych zachowań rodzica i dziecka
Jakość więzi z rodzicem.
Jakość opieki rodzicielskiej:
wrażliwość-niewrażliwość, akceptacja –odrzucenie, współpraca-przeszkadzanie, przystępność- ignorowanie

12. OBRAŻENIA FIZYCZNE
Regularne obserwacje dziecka, np. po weekendach, wypłacie
wynagrodzeń, wizytach gości itp.
Wstępną identyfikację i rozpoznawanie charakteru przypadku rozumieć należy
jako określone postępowanie na drodze od zrodzenia się podejrzenia o występowaniu
krzywdzenia dziecka w rodzinie, wskutek zaistnienia pewnych określonych przesłanek, do
uzyskania - przez podjęcie pewnych działań rozpoznawczych - silniejszego lub słabszego
umocnienia się takiego podejrzenia.
Proces takiej wstępnej diagnozy powinien przybierać bez względu na szczegółowy
rodzaj podejrzewanych nadużyć określoną postać w zakresie charakteru i kolejności
działań. Szczegółowy tok postępowania zależy od konkretnej sytuacji, gdyż charakter
występujących działań oraz ich kolejność determinowane są specyfiką danego przypadku.
Schemat postępowania w przypadku podejrzenia przemocy….

14. OBRAŻENIA FIZYCZNE SPECYFICZNE DLA DOZNAWANIA PRZEMOCY:
1. Niewyjaśnione i powtarzające się obrażenia
2. Obrażenia nieleczone, stare i nowe, różne co do „wieku"
3. Nietypowa dla przypadkowych obrażeń lokalizacja (czaszka, uszy, oczy, usta, szyja,
ramiona, klatka piersiowa, plecy, pośladki, genitalia, uda)
4. Siniaki na klatce piersiowej, pośladkach, podbrzuszu, udach, genitaliach lub w
okolicy odbytu (mogą wskazywać na wykorzystywanie seksualne)
5. Siniaki na częściach miękkich, w tym ślady szczypania (policzki, brzuch, pośladki,
ramiona, przedramię, łydki, uda)
6. Siniaki w kształcie dłoni na policzkach i pośladkach
7. Siniaki po obu stronach ust lub policzków powstające wskutek silnego ucisku
8. Siniaki po obu stronach małżowiny usznej lub naderwania i zniekształcenia
małżowiny
9. Siniaki i urazy geometryczne - o wyraźnym zarysie, wyraźnie zaznaczonych
kształtach przedmiotów które zostały użyte do bicia (paska, klamry, chochli,
zwiniętego kabla, kija, patelni itp.)
10. Łukowate ślady wbijania paznokci
11. Długie i głębokie zadrapania, cięcia (np. ostrzem brzytwy, nożem itp.)
Katalog obejmuje ok. 25 możliwych obrażeń różnych części ciała. Czyli. ..

15. 12. Siniaki na ramionach, łopatkach lub tułowiu (rezultat silnego uścisku lub potrząsania
dzieckiem)
13. Tzw. Podbite oczy (choć mogą one też występować przy pierwszych użyciach szkieł
kontaktowych)
14. Ślady duszenia lub krępowania czy wiązania (na szyi, nadgarstkach, w kostkach)
15. Niewyjaśnione owrzodzenia, krwawienia i jakiekolwiek rany okolic genitaliów i odbytu
(otarcia, zaczerwienienia, stany zapalne) mogą wskazywać na seksualne wykorzystywanie
dziecka, podobnie trudności w chodzeniu i siadaniu czy oddawaniu moczu, jednakże jedynie
lekarz może uznać, czy są one nieprzypadkowe, czy też mogą mieć inne wytłumaczenie
16. Poważne urazy głowy u małych dzieci (zwłaszcza niemowląt, które jeszcze nie chodzą
17. Uszkodzenia podniebienia i dziąseł - jako rezultat karmienia na siłę
18. Częste występowanie różnych oparzeń i śladów przypaleń, ślady oparzeń różne co do
„wieku"
19. Oparzenia określonych, nietypowych dla przypadkowych oparzeń, części ciała: tułowia,
twarzy, pośladków, grzbietu dłoni itp.
20. Okrągłe i głębokie, czerwone poparzenie papierosowe na delikatnych częściach ciała (ustach,
wewnętrznej stronie ramion, genitaliach)
21. Głębokie poparzenia o regularnych kształtach (żelazko, lokówka, itp.) Bardziej intensywne
na jednym końcu, często występują na tzw. Przykrytych częściach ciała
22. Pewne oparzenia sugerują, iż nie były przypadkowe, gdyż mają obraz symetryczny lub tzw.
„Zanurzeniowy": oparzenia krocza, dłoni i stóp ze śladami typu „rękawice" lub „skarpety"
23. Ślady ugryzień posiadające wyraźny zarys zębów człowieka dorosłego
24. Łysienie dziecka lub tzw. Łyse plamy - mogą mieć charakter łysienia z urazu, gdy rodzice
ciągną dziecko za włosy, lub być wynikiem silnego stresu emocjonalnego
25. Liczne złamania w różnej fazie gojenia się, ślady starych powtarzających się złamań kończyn
mogą powodować zniekształcenia kończyn, złamania żeber

16.  BARDZO NISKA HIGIENA OSOBISTA - dziecko jest zawsze brudne, cuchnące, ma
stale brudne paznokcie i ubranie itp.
 ZBYT NISKA WOBEC WIEKU WAGA I WZROST lub wręcz wychudzenie,
wymizerowanie
 Dziecko jest ZAWSZE głodne
 CIĄGŁE zmęczenie, apatia
 Często BRUDNE UBRANIE w złym stanie (niereperowane)
 Nieleczone choroby, urazy
 OZNAKI ODMROŻEŃ
 Zapalenia skóry na pośladkach, ropne zapalenia skóry
 ŚLADY LICZNYCH UKĄSZEŃ (pchły, pluskwy)
 Świerzb
 Dziecko szybko przybiera na wadze, poprawia się jego ogólna kondycja podczas
krótkich pobytów poza domem rodzinnym, a jego wygląd MARNIEJE PO
POWROCIE.

17. BEHAWIORALNE SYMPTOMY
KRZYWDZENIA DZIECKA:
 Poszukiwanie przez dziecko stałej uwagi nauczyciela, ciągłe
zwracanie na siebie uwagi
 Tzw. Ciągłe czepianie się, „lepienie się" do dorosłych
 Tzw. „Zimne wyczekiwanie" polegające na tym, iż dziecko
stale obserwuje dorosłych, aby modyfikować swoje
zachowanie, w celu uniknięcia ewentualnej przemocy
 Tzw. Ciągły „niemądry" uśmiech, stosowany przez dzieci, by
wydać się bardziej przyjaznymi lub skompensować ciągłe
wyzywanie i poniżanie, chociaż u dzieci poniżanych zachowanie
może przybrać formę ciągłej agresji i złości

18. Wyraźny brak radości życia u dziecka
Postawa nadmiernie narzekająca
Postawa pasywna, wycofująca się
Zbyt pośpieszne przepraszanie
Zachowania agresywne
Częste napady złości, złego humoru
Lęk przed rozbieraniem się np. Na
lekcjach wychowania fizycznego lub do
badania lekarskiego
Lęk przed powrotem do domu,
wyrażanie niechęci co do powrotu
Wyrażanie lęku przed rodzicami
Niestosowny do pogody strój
(zakrywanie obrażeń)
Lęk, kulenie się przed dotknięciem
lub chęcią pogłaskania (typowe dla
przemocy fizycznej)
Moczenie się dzieci, które już od
dawna tego nie robiły

19. SYMPTOMY BEHAWIORALNE WYKORZYSTYWANIA
SEKSUALNEGO DZIECKA
 Pseudodojrzałe zachowania o seksualnym charakterze,
zachowania seksualne nietypowe dla wieku (duża częstotliwość
zachowań, używanie przemocy, sapanie lub bardzo dokładne
odwzorowywanie)
 Zachowania prowokujące seksualnie dorosłych lub rówieśników
(np. Dotykanie genitaliów i zachęcanie do masturbacji, u
starszych dzieci promiskuityzm)
 Używanie nowych, niespotykanych dotąd nazw organów i
czynności płciowych, obsceniczne wyrazy i zwroty
 Ciągła (nie okazjonalna), otwarta masturbacja (przymusowa i
niepohamowana)
 Agresywne zachowania seksualne wobec rówieśników,
symulowanie w zabawach stosunków seksualnych, odgrywanie
przemocy seksualnej na lalkach i zabawkach
 Rysunki o kontekście seksualnym
 Mówienie lub pisanie w kontekście seksualnym

20.  Postawa „zimnego wyczekiwania", nadmiernie ostrożna
 Częste napady złości i złego humoru lub trudne do wytłumaczenia zmiany
zachowań
 Odosobnienie, izolacja, nieposiadanie przez dziecko prawie żadnych
przyjaciół
 Postawa obojętności wobec wszystkiego
 Uciekanie od rzeczywistości
 Doświadczanie tzw. Chwil utraty pamięci
 Przerwanie aktywności, które dotychczas sprawiały dziecku przyjemność
np. Słuchanie muzyki, uprawianie sportu itp.
 Wyraźna niechęć przed powrotem do domu, znajdowanie wielu wymówek,
by opóźnić powrót
 Generalny brak zaufania - dziecko nie ufa nikomu
 Uskarżanie się na bóle podbrzusza i genitaliów bez medycznego
wyjaśnienia
 Zaburzenia jedzenia z rozwinięciem w anoreksję lub nadmierne
objadanie się (tzw. Bulimia) bądź też nagła zmiana nawyków jedzenia
 Zaburzenia snu, koszmary nocne, nocne moczenie (nie u małych dzieci!)
 Nagłe pojawienie się trudności szkolnych, wagarowanie
 Wyrażana niska samoocena i stałe poczucie winy
 Permanentne, częste ucieczki z domu
 Kradzieże, kłamstwa, jawne oszukiwanie (w nadziei, że ktoś je przyłapie)
 Samookaleczenia, myśli i próby samobójcze, wrogość wobec samego
siebie

21. Istnieje wiele warunków potęgujących jak i będących bezpośrednimi
przyczynami występowania przemocy w rodzinie, możemy tutaj między innymi
wyróżnić:
 Funkcjonowanie rodziny w warunkach długotrwałego stresu społeczno-
ekonomicznego, tzw. „Stresu życiowego" (nieodpowiednie warunki mieszkaniowe, niski
lub nieregularny dochód, niski status materialny, bezrobocie, bezosobowy i męczący
charakter pracy zawodowej, praca o niskim prestiżu społecznym itp.)
 Doświadczanie przez rodziców przemocy w dzieciństwie
 Zaburzone relacje małżeńskie i rodzinne (występowanie ubogich, powierzchownych
relacji między małżonkami, liczne konflikty małżeńskie, występowanie w rodzinie
znacznej nierównowagi sił, np. Silnie kontrolujący mężczyzna i żona o osobowości
dziecka)
 Niedojrzałość emocjonalna, młody wiek rodziców
 Znacząca lub całkowita zmiana stylu funkcjonowania rodziny (np. Śmierć
współmałżonka, rozwód, utrata pracy lub źródeł dochodu, ciężka choroba lub wypadek
w rodzinie itp.)

22. CZYNNIKI RYZYKA PRZEMOCY SEKSUALNEJ
WOBEC DZIECKA:
 Konflikty małżeńskie
 Zaburzenia komunikacji interpersonalnej w rodzinie
 Zaburzenia postaw rodzicielskich i ról rodzinnych,
polegające najczęściej na odwróceniu ról miedzy rodzicami a
dziećmi
 Autorytaryzm i dominacja rodzica
 Niedojrzałość emocjonalna rodzica
 Silny egocentryzm i egoizm
 Brak satysfakcji w pożyciu seksualnym małżonków
 Różne w charakterze i natężeniu zaburzenia sfery seksualnej
(np. Fantazje seksualne z udziałem dzieci)
 Niedojrzałość seksualna rodzica, brak wiedzy o seksualności
itp.
 Adopcja dzieci, wychowywania się dzieci w rodzinnych
zastępczych
 Sytuacja, gdy ojciec nie jest ojcem biologicznym
 Nadużywanie przez rodziców substancji odurzających
 Choroba somatyczna matki
 Brak matki lub jej dłuższa nieobecność
 Bardzo złe kontakty między matką a dzieckiem, a
jednocześnie brak lub słabe kontakty rówieśnicze dziecka
(sytuacja ta ułatwia seksualne nadużycia, gdyż dziecko nie
ma nikogo, komu mogłoby o tym powiedzieć)
 Niepełnosprawność dzieci,
 Brak lub nieodpowiedni charakter edukacji seksualnej dzieci

23.  Należy przejawiać ZAUFANIE i WIARĘ, w to co mówi
dziecko
 Należy ZACHOWAĆ SPOKÓJ
 Rozmowę należy rozpocząć OD PYTAŃ OGÓLNYCH,
niezwiązanych z tematem
 NIE NALEŻY naciskać, przymuszać, ani też poganiać dziecko
 Można i dobrze jest USTALIĆ WSPÓLNE NAZEWNICTWO,
dotyczące osób, części ciała...
 NIE MOŻNA OBIECYWAĆ
 Należy UPEWNIĆ DZIECKO, że dobrze robi ujawniając
przemoc
 NIE NALEŻY UDAWAĆ, że wszystko jest w porządku (
dziecko ma odczuć, że jest to problem)
 NIE JEST WSKAZANE, aby w czasie wywiadu z dzieckiem
byli obecni rodzice
JAK ROZMAWIAĆ Z DZIECKIEM - OFIARĄ PRZEMOCY
DOMOWEJ:

24. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ