Dokumen tersebut membahas konsep makanan dan gizi seimbang yang diperlukan untuk pertumbuhan dan perkembangan kanak-kanak yang sihat. Ia menjelaskan jenis-jenis makanan utama, vitamin, dan mineral yang diperlukan serta panduan untuk memilih dan menyediakan makanan yang seimbang dan bersih bagi kanak-kanak.

1. KONSEP MAKANAN DAN
AMALAN PEMAKANAN
TUTORIAL 5

2. MAKANAN DAN
PEMAKANAN
• Makanan ialah bahan yang menarik rasanya
dan pada masa yang sama boleh
menghilangkan rasa kelaparan
• Makanan juga ialah bahan-bahan pepejal
atau cecair yang apabila dimakan boleh
menyebabkan pertumbuhan
badan, membekalkan tenaga dan
mengawal proses perjalanan badan dengan
perkataan lain ianya mengawal kehidupan
• Pemakanan adalah sains nilai makan
termasuk berbagai-bagai kumpulan
makanan, makanan berzat dan
perseimbangan makanan
• Makanan berfungsi untuk membekalkan
tenaga kepada manusia untuk terus hidup
• Terdapat pelbagai jenis makanan untuk
tubuh badan yang sihat dan cergas seperti
karbohidrat, protein, lemak, vitamin, garam
mineral dan gentian

3. TUJUAN PENEKANAN
KONSEP PEMAKANAN
DALAM PAKK
• Meningkatkan kesihatan kanak-kanak
• Membina kelaziman kanak-kanak
supaya makan makanan yang berkhasiat
• Meningkatkan proses perkembangan
dan pertumbuhan yang positif
• Memelihara adab sopan dan peraturan
makan
• Berpeluang memperolehi bimbingan
ilmu pengetahuan tentang pemakanan
• Memantapkan daya ketahanan kanak-
kanak dari segi fizikal, emosi atau rohani

4. JENIS MAKANAN YANG
DIPERLUKAN OLEH KANAK-
KANAK
JENIS FUNGSI SUMBER
Karbohidrat Membekalkan Nasi, roti, ubi,
tenaga dan haba kayu, keledek,
bagi mengekalkan kentang
suhu badan
Lemak Membekalkan Minyak sayur-
tenaga sayuran, mentega,
minyak sapi,
minyak limpa,
limpa ikan
Protein Membina otot- Ikan bilis, telur,
otot tubuh badan, susu, daging, ikan
membina tisu baru
dan menggantikan
tisu yang mati
atau rosak

5. JENIS MAKANAN YANG
DIPERLUKAN OLEH KANAK-
KANAK (sambungan)
JENIS FUNGSI SUMBER
Vitamin A Penting untuk Tomato, lobak,
kesihatan mata dan minyak limpa
dapat mengelakkan ikan, sayur-
penyakit rabun sayuran
ayam berdaun hijau
Vitamin B Untuk membina Susu, telur,
sel-sel darah bijirin, buah-
supaya kulit buahan dan
sentiasa segar dan sayur-sayuran
cantik segar
Vitamin C Untuk kesihatan Jambu batu,
kulit. Kekurangan betik, limau,
vitamin ini boleh oren, sayur-
menyebabkan sayuran
penyakit kulit dan berdaun hijau
gusi berdarah

6. JENIS MAKANAN YANG
DIPERLUKAN OLEH KANAK-
KANAK (sambungan)
JENIS FUNGSI SUMBER
Vitamin D Membantu Ikan, minyak
pertumbuhan gigi yang limpa, susu,
sihat dan kuat. telur, mentega
Kekurangan vitamin ini
boleh menyebabkan
tulang menjadi lemah
Vitamin E Otot-otot berfungsi Gandum,
dengan berkesan selain kekacang,
menjadikan bulu dan sayuran
rambut menjadi hitam berdaun, bijirin,
dan berseri hati haiwan
Vitamin K Mempercepatkan darah Sayuran
membeku apabila berdaun hijau,
mendapat luka atau telur, kacang
kemalangan soya, minyak
soya, minyak
limpa, ikan,
bunga kubis

7. JENIS MAKANAN YANG
DIPERLUKAN OLEH KANAK-
KANAK (sambungan)
JENIS FUNGSI SUMBER
Garam Untuk membantu perkembangan
mineral dan pertumbuhan kanak-kanak
Kalsium dapat membina Susu, ikan bilis,
pertumbuhan tulang dan gigi ketam, kulit
supaya kuat udang
Fosforus Kismis, telur, ikan,
kuaci, daging
Kalium membolehkan otot kanak- Buah belimbing,
kanak berfungsi di samping pisang, oren,
membantu perkembangan saraf sayuran berdaun
Natrium membantu pengawalan Kicap, makanan
imbangan cecair di dalam badan berjeruk
semulajadi,
garam
Besi penting untuk pembentukan Telur, kismis,
hemoglobin yang memproses daging ayam,
oksigen di dalam darah hati, ikan, kacang
tanah

8. ELAKKAN DARIPADA
KANAK-KANAK
Makanan berikut harus dielakkan
daripada kanak-kanak;
• Makanan ringan disebabkan
pewarna tiruan, perasa atau gula
yang berlebihan yang boleh
merosakkan kesihatan
• Makanan yang masin – garam yang
berlebihan akan menyebabkan
penyakit lain apabila dewasa
• Makanan yang manis
• Makanan dalam tin
• Buah-buahan jeruk
• Makanan yang berminyak dan
berlemak

9. PANDUAN PIRAMID
MAKANAN
Lemak, minyak
dan manisan
Kumpulan susu, Kumpulan daging, ayam,
dadih dan keju ikan, telur dan kekacang
Kumpulan sayur-sayuran &
buah-buahan
Roti, bijirin, nasi & kumpulan pasta

10. LANGKAH-LANGKAH YANG
DISYORKAN MENGIKUT
PIRAMID MAKANAN
• Makan pelbagai makanan
• Makan sekurang-kurangnya lima
hidangan buah-buahan dan sayur-
sayuran dan 3-6 hidangan roti
berserat tinggi, bijirin dan kacang
setiap hari
• Kurangkan makanan yang diproses
• Makan buah-buahan dan sayur-
sayuran dengan kulit sekali tetapi
pastikan makanan yang dibasuh
dengan bersih
• Dapatkan serat dari makanan dan
tidak dari bentuk pil
• Banyak minum air kosong iaitu lebih
kurang enam hingga lapan gelas
sehari

11. GIZI SEIMBANG
• Gizi seimbang merupakan gizi
yang mengandungi karbohidrat,
lipid, protein, vitamin, garam
mineral, air dan serabut dalam
nisbah yang betul untuk
memenuhi keperluan badan

12. KESAN GIZI YANG TIDAK
SEIMBANG
KESAN HURAIAN
Malnutrisi • Kekurangan nutrien tertentu dalam
makanan
• Malnutrisi menyebabkan pelbagai penyakit
seperti anemia, kwasyiorkor, skurvi dan riket
Kwasyiorkor • disebabkan kekurangan protein
• gejala seperti perut buncit, pertumbuhan
badan dan otak terencat, kehilangan selera
makan, badan lemah
Skurvi • disebabkan oleh kekurangan vitamin C
• lemah dan sentiasa mengalami sesak nafas
• gusi membengkak dan mudah berdarah
Tekanan darah • pembawa kepada serangan sakit jantung
tinggi dan strok
• kerana pengambilan garam yang
berlebihan yang menyebabkan ginjal gagal
berfungsi
Kegendutan • sebab: makan terlalu banyak
• berat badan adalah 20% melebihi berat
badan yang berpatutan dengan
ketinggiannya
• akan menyebabkan diabetis melitus, darah
tinggi, kanser kolon

13. KESAN GIZI YANG TIDAK
SEIMBANG (sambungan)
KESAN HURAIAN
Diabetis • berlaku apabila ara glukosa yang
melitus berlebihan daripada julat normal
(kencing terdapat dalam darah
manis)
Osteoporosis • berlaku kerana pengurangan jisim
tulang akibat pengambilan kalsium
yang tidak mencukupi dalam gizi
• kurang kalsium akan menyebabkan
tulang menjadi semakin nipis dan
rapuh dan mudah patah
Sakit jantung • tahap kolesterol dalam darah tinggi
dan strok • kolesterol berlebihan terenap pada
dinding arteri dan menyempitkan
salur darah dan jantung sukar untuk
mengepam darah
Penyakit • gizi yang mengandungi lemak
kanser haiwan yang banyak
•Serabut yang sedikit

14. KEPENTINGAN MAKANAN
SEIMBANG
Menyediakan makanan yang seimbang
adalah penting bagi kanak-kanak
yang sedang membesar.
• Dapat memberi tenaga yang
diperlukan oleh setiap kanak-kanak
dalam aktiviti belajar sambil
bermain
• Dapat membantu ketahanan badan
bagi mengelakkan daripada
jangkitan penyakit serta sembuh
daripada luka ataupun penyakit
• Ia penting bagi pembinaan badan
dan juga pembesaran yang baik
• Otak dapat berkembang dengan
sihat dan cerdas

15. CARA MEWUJUDKAN
WAKTU MAKAN YANG
MENYERONOKKAN
• Elakkan memarahi kanak-kanak semasa
makan
• Jangan ugut kanak-kanak untuk makan
• Galakkan kanak-kanak makan sendiri
• Memperkenalkan sesuatu jenis
makanan baru secara langsung dan tidak
langsung
• Makanlah bersama-sama
• Elakkan melakukan aktiviti lain semasa
makan (menonton televisyen)
• Elakkan menghidangkan makanan yang
terlalu banyak
• Sediakan makanan ringan yang kurang
lemak dan berkhasiat (buah-buahan,
sayur-sayuran dan dadih)

16. PANDUAN MEMILIH
BAHAN-BAHAN MENTAH
SEGAR DAN BERSIH
BAHAN MENTAH KEADAAN BAHAN MENTAH
Sayur-sayuran • segar
• berkeadaan elok
• cantik bentuknya
• pilih sayur-sayuran yang berdaun hijau
Ikan • badannya berkilat dan bercahaya
• badannya tidak diselaputi lendir yang tebal
• matanya bercahaya dan tidak terbenam
• insangnya segar dan berwarna merah terang segar
• teksturnya keras dan anjal
Daging • dagingnya segar
• teksturnya keras dan anjal
Ayam • isinya segar
• berisi pada bahagian dadanya
Udang • kepalanya tidak tertanggal
• tidak berbau busuk
• badannya tidak bertompok-tompok hitam
Telur • segar dan tidak disimpan terlalu lama
• kulitnya tidak retak
• bersih dan tidak diselaputi kekotoran atau najis
Bijirin • bersih dan tidak bercampur dengan bahan lain
• kering dan tidak berketul-ketul
• berbau harum dan segar
• tidak ada bubuk atau ulat
• tidak berkulat

17. KESAN PEMAKANAN YANG
TIDAK BERSIH DAN TIDAK
BERKHASIAT TERHADAP
KANAK-KANAK
• KERACUNAN MAKANAN
kanak-kanak akan mengalami
keracunan makanan kerana
makanan yang dimakan tidak
dijaga kebersihannya
• MUDAH MENDAPAT PENYAKIT
antibodi kanak-kanak lemah
berbanding orang dewasa, oleh
itu mereka mudah mendapat
sesuatu jangkitan

18. PANDUAN
MENGHIDANGKAN
MAKANAN UNTUK
KANAK-KANAK
Hidangkan makanan
yang beraneka warna
dan bentuk yang
menarik
Hiaskan makanan
sebelum dihidang
Gunakan peralatan
yang pelbagai warna
dan bentuk

19. ETIKA MAKAN BAGI
KANAK-KANAK
• Cara hendak mula makan
• Cara makan dengan tangan
• Cara makan dengan sudu, garpu,
pisau
• Cara makan di meja makan
• Cara minum pagi
• Cara makan tengah hari
• Cara minum petang
• Cara makan malam

20. RUJUKAN
Asiah Ismail, Ivan Filmer Jr. & Tan Sun Seng (2001). Biologi
Tingkatan 4. Selangor: Mutiara Cemerlang Sdn. Bhd.
Joe Schwarcz & Fran Berkoff (2004). Foods that Harm
Foods that Heal. New York: The Reader’s Digest
Association
Kasnani Ab Karim,Norbe Md Nor & Nazimah Abdullah
(2005). Perkembangan Pendidikan Prasekolah untuk
Kursus Persediaan dan KPLI (Pendidikan Awal Kanak-
kanak) Bahagian 1. Selangor: Kumpulan Budiman Sdn.
Bhd.
Mohamad bin Aman & Kasim bin Abd Majid (2003).
Asuhan dan Pendidikan Awal Kanak-kanak Tingkatan
4. Selangor: Aras Mega (M) Sdn. Bhd.
Saayah Abu, Surayah Zaidon & Siti Saleha Samsuri (2006).
Panduan untuk Pengusaha Tadika. Selangor: PTS
Profesional Publishing Sdn. Bhd.
Zainun Ishak (2006). Panduan Kesihatan dan
Keselamatan Kanak-kanak. Kuala Lumpur: Utusan
Publications & Distributors Sdn. Bhd.
http://nutriweb.org.my
http://www.myhealth.gov.my/myhealth/bm/kanak_conte
nt.jsp
http://www.sabah.org.my/bm/nasihat/artikel_kesihatan/
makanan_berkhasiat.htm