2. 19-Jun-13 2
NỘI DUNG
I-Đại cương và mục đích.
II-Tuần hoàn phổi bình thường trên phim X quang ngực chuẩn.
Động mạch phổi: Phân bố từ đỉnh tới đáy.
Động mạch phổi: Phân bố từ trung tâm ra ngoại vi.
Tĩnh mạch phổi.
III-Tăng tuần hoàn phổi:
Tăng tuần hoàn phổi chủ động.
Tăng tuần hoàn phổi thụ động.
IV-Giảm tuần hoàn phổi:
Giảm tuần hoàn phổi toàn diện.
Thuyên tắc động mạch phổi
Tăng tuần hoàn phổi trung tâm và giảm ở ngoại biên
V-Rò động- tĩnh mạch
VI-Kết luận.
VII-Tài liệu tham khảo.
3. June 19, 2013 3
ÑAÏI CÖÔNG
Hoäi chöùng maïch maùu bao goàm caùc daáu hieäu
X quang cuûa nhöõng thay ñoåi beänh lyù veà:soá
löôïng,kích thöôùc vaø vò trí cuûa caùc maïch maùu
phoåi.
Moät phim X quang ngöïc khoâng phaûi chæ ñeå
khaûo saùt caùc toån thöông phoåi-maøng phoåi.
Noù coøn ñeå khaûo saùt caùc thay ñoåi veà huyeát
ñoäng hoïc aûnh höôûng treân caùc buoàng tim vaø
tuaàn hoaøn phoåi.
5. June 19, 2013 5
GIAÛI PHAÃU X QUANG VAØ SINH LYÙ CUÛA TUAÀN HOAØN PHOÅI BÌNH THUÔØNG
6. 19-Jun-13 6
X QUANG TUẦN HOÀN PHỔI BÌNH THƯỜNG
ĐỘNG MẠCH PHỔI
Phân bố từ đỉnh tới đáy
Chúng ta có thể xem hệ thống động mạch phổi như
một cột máu liên tục vì tuaàn hoaøn phoåi gioáng nhö moät
caùi bôm coù: löu löôïng maùu cao, aùp löïc vaø khaùng löïc
maïch maùu thaáp phaân boá maïch maùu theo troïng löïc.
Sự chênh lệch về áp suất giữa đỉnh và đáy phổi
khoảng 30cm nước hoặc 23mm thủy ngân.
Đây là sự chênh lệch khá lớn ở hệ thống tuần hoàn
phổi có áp lực thấp (so với hệ đại tuần hoàn).
7. 19-Jun-13 7
Theo West,
Terry Des Jardins et al. Cardiopulmonary Anatomy and Physiology. 4th Edition. 2002
9. 19-Jun-13 9
Phim phổi bình thường chụp ở tư thế
đứng:
Động mạch phổi ở đáy có khẩu
kính lớn hơn động mạch phổi ở
đỉnh do tác động của trọng lực.
Khẩu kính động mạch phổi ở 1/3
dưới gấp đôi khẩu kính động mạch
phổi ở 1/3 trên.
Tư thế đứng
10. 19-Jun-13 10
Phim phổi chụp ở tư thế nằm ngửa:
Sự chênh lệch về áp suất giữa đỉnh và đáy sẽ
không còn và khẩu kính của động mạch ở 1/3 trên
phổi sẽ bằng 1/3 dưới.
Phim phổi chụp tư thế ngược đầu:
Khẩu kính động mạch phổi ở đỉnh phổi sẽ lớn hơn
khẩu kính động mạch phổi ở đáy phổi.
Tư thế ngược đầuTư thế nằm ngửa
11. 19-Jun-13 11
MSCT 16 có chích thuốc cản quang, khảo sát toàn bộ lồng ngực trong
vòng 10 giây: mạch máu phổi bình thường ở BN nam 56 tuổi.
12. 19-Jun-13 12
X QUANG TUẦN HOÀN PHỔI BÌNH THƯỜNG
ĐỘNG MẠCH PHỔI
Phân bố từ trung tâm ra ngoại vi
Các động mạch phổi thường thấy rõ ở hai rốn phổi và
giảm dần khẩu kính khi ra ngoại vi.
Phần gốc của động mạch phổi hai bên thường không
xác định được vì chúng nằm trong trung thất.
14. 19-Jun-13 14
Bề rộng của động mạch phổi
trung gian
chia ra động mạch thùy giữa
và động mạch thùy dưới.
thường nằm ở khoảng liên
sườn thứ 8 đằng sau bên phải.
10 – 15mm ở Nam giới
9 – 14mm ở Nữ giớí.
15. June 19, 2013 15
GIAÛI PHAÃU X QUANG VAØ SINH LYÙ CUÛA TUAÀN HOAØN PHOÅI BÌNH THUÔØNG
GIAÛI PHAÃU
Bình thöôøng khaåu kính ÑMP(P)
baèng khaåu kính Khí quaûn ôû ngang
möùc Quai ÑMC.
ÔÛ treû em,beà ngang ñoäng maïch phoåi
trung gian baèng beà ngang cuûa cung
söôøn sau thöù VIII beân (P).
17. 19-Jun-13 17
Phổi có thể được chia thành 3
vùng:
Ở 1/3 trong, khẩu kính động
mạch phổi < 20mm.
Ở 1/3 giữa (phân nhánh thứ 3
và thứ 4), khẩu kính < 5mm.
Ở 1/3 ngoài, khẩu kính < 1mm.
18. 19-Jun-13 18
Bình thường, động mạch
phổi luôn luôn đi cùng
phế quản.
Tỷ lệ khẩu kính của động
mạch trên khẩu kính phế
quản bình thường là 1-1,2.
phế quảnđộng mạch
20. 19-Jun-13 20
X QUANG TUẦN HOÀN PHỔI BÌNH THƯỜNG
TĨNH MẠCH PHỔI
Thông thường, có 4 tĩnh mạch
phổi đổ vào nhĩ trái.
Hai tĩnh mạch phổi trên chạy
thẳng đứng và ở phía ngoài động
mạch phổi của thùy trên.
Ngược lại, hai tĩnh mạch phổi
dưới chạy ngang và bắt chéo các
động mạch phổi ở đáy phổi.
23. 19-Jun-13 23
Phân nhánh của động
mạch phổi tựa như cành
cây phân nhánh
“dichotomus branching”,
một thân chia hai, càng lúc
càng nhỏ dần.
Phân nhánh của tĩnh mạch
phổi tựa như phân nhánh
của lá dừa “monopodial
branching”, các nhánh nhỏ
tĩnh mạch đổ về các thân
tĩnh mạch lớn hơn.
Tĩnh mạch phổi
Động mạch phổi
24. June 19, 2013 24
TIÊU CHUẨN ĐÁNH GIÁ SỰ NỞ LỚN CỦA
ĐỘNG MẠCH PHỔI GỐC
SIMON phaân ra 3 ñoä
giaõn nôû cuûa ÑMP
goác:
-d = 2- 4 mm ñoä I
-d = 4- 9 mm ñoä II
-d > 9mm ñoä III
*d laø khoaûng caùch ño
töø bôø xa nhaát cuûa
ÑMP goác ñeán ñoaïn
noái tieáp giöõa 2 ñieåm
A vaø B.
26. 19-Jun-13 26
Tuần hoàn phổi
bình thường
Tăng tuần hoàn phổi
chủ động
TĂNG TUẦN HOÀN PHỔI
TĂNG TUẦN HOÀN PHỔI CHỦ ĐỘNG
27. 19-Jun-13 27
Theo Guyton, khả năng dự trữ của mao mạch phổi
gấp 8 lần lưu lượng tuần hoàn phổi bình thường.
Vì thế, lượng máu đến phổi có thể gấp 4 lần cung
lượng tim mà vẫn chưa có sự gia tăng áp lực động
mạch phổi.
Nhưng nếu lưu lượng động mạch phổi tiếp tục tăng,
chắc chắn sẽ đưa đến tăng áp động mạch phổi.
28. June 19, 2013 28
-Tăng lưu lượng máu làm tăng khẩu kính
động mạch phổi từ trung tâm ra ngoại vi.
-Taêng tuaàn hoaøn phoåi chuû ñoäng coù theå
do:
Taêng cung löôïng tim.
Beänh lyù tim baåm sinh.
41. 19-Jun-13 41
TĂNG TUẦN HOÀN PHỔI
TĂNG TUẦN HOÀN PHỔI THỤ ĐỘNG
Còn gọi là tăng áp tĩnh mạch phổi hoặc tăng áp sau
mao mạch.
Dấu hiệu X quang điển hình là sự tái phân phối của
mạch máu phổi.
Có nghĩa là ở tư thế đứng hoặc ngồi, khẩu kính động
mạch phổi ở vùng đỉnh gấp hai lần khẩu kính động
mạch phổi ở vùng đáy.
42. June 19, 2013 42
NHÖÕNG THAY ÑOÅI CUÛA TUAÀN HOAØN PHOÅI TREÂN X QUANG
NGÖÏC TÖÔNG ÖÙNG VÔÙI CAÙC BEÄNH LYÙ TIM-MAÏCH
TAÊNG TUAÀN HOAØN PHOÅI THUÏ ÑOÄNG
Laø tình traïng taêng aùp TMP, coøn goïi laø
taêng aùp sau mao maïch phoåi.
Bình thöôøng, söï phaân boá maïch maùu laø
theo troïng löïc,baèng chöùng laø neáu ngöôøi
troàng caây chuoái ñöôïc chuïp phim ngöïc
thì ta seõ thaáy khaåu kính cuûa ÑMP ôû 1/3
treân seõ gaáp ñoâi khaåu kính cuûa ÑMP ôû
1/3 döôùi.
43. 19-Jun-13 43
Phim phổi chụp tư thế ngược đầu:
Khẩu kính động mạch phổi ở đỉnh phổi sẽ lớn hơn
khẩu kính động mạch phổi ở đáy phổi.
53. 19-Jun-13 53
GIẢ THUYẾT CỦA SIMON
Simon giải thích hiện tượng này bằng
cơ chế thần kinh:
Khi áp suất thủy tĩnh của tĩnh mạch
phổi nằm trong khoảng từ 12
đến 18mmHg, dịch bắt đầu
thoát ra ngoài thành mạch gây
phù mô kẽ ở hai đáy phổi. Sự
kiện này đưa đến hiện tượng
thiếu oxy tại chỗ khiến cả hệ
thống động mạch lẫn tĩnh mạch
ở đáy phổi hai bên bị co lại.
Do đó, máu sẽ dồn lên các mạch
máu ở thùy trên.
54. 19-Jun-13 54
Khi áp suất thủy tĩnh nằm trong khoảng từ 18
đến 25mmHg, dịch thoát ra ngoài mô kẽ nhiều
hơn
Hình kính mờ hai đáy phổi
Phù phổi mô kẽ.
Sự tái phân phối tuần hoàn phổi trở nên rõ hơn.
55. 19-Jun-13 55
Hình ảnh phế nang, phế quản và
động mạch phổi bình thường
Phù phổi mô kẽ
Phù phổi phế nang
56. 19-Jun-13 56
Tuần hoàn phổi bình thường Tăng tuần hoàn phổi thụ động
HÌNH MẮT KÍNH HÌNH VÒNG NHẪN
phế quảnđộng mạch động mạch phế quản
57. 19-Jun-13 57
Mạch lâm ba nằm trong vách liên tiểu thùy, hấp thu dịch
trong khoảng kẽ có thể gấp nhiều lần so với bình thường
(50 lần). Do vậy, chúng dãn ra và biểu hiện bằng những
đường Kerley (B, A, C và D)
61. 19-Jun-13 61
BN nam, 65 tuổi, nhồi máu cơ tim thành trước: tái phân phối tuần hoàn
phổi, xuất hiện các đường Kerley A, B, C biểu hiện phù mô kẽ.
William E. Brant MD et al. Fundamentals of Diagnostic Radiology, 3rd Edition. 2007.
Lippincott Williams & Wilkins
62. 19-Jun-13 62
Phù phổi cấp biểu hiện bằng hình cánh bướm hoặc cánh dơi
William E. Brant MD et al. Fundamentals of Diagnostic Radiology, 3rd
Edition. 2007. Lippincott Williams & Wilkins
Khi áp suất thủy tĩnh lớn hơn 25mmHg, dịch từ trong mô kẽ sẽ
trào vào phế nang một cách đột ngột tạo nên phù phổi cấp,
biểu hiện bằng hình cánh bướm hoặc cánh dơi.
64. 19-Jun-13 64
GIẢM TUẦN HOÀN PHỔI
GIẢM TUẦN HOÀN PHỔI TOÀN DIỆN
Động mạch phổi giảm khẩu kính từ trung tâm ra ngoại vi, từ
đỉnh tới đáy. Vì thế, ta thấy phổi trong hơn bình thường.
Tuần hoàn phổi bình thường
Giảm tuần hoàn phổi trong
Tứ chứng Fallot
65. 19-Jun-13 65
Trong một vài trường hợp hẹp động mạch phổi, tuần
hoàn phổi có thể biểu hiện gần như bình thường (do
có thông nối từ động mạch phế quản qua động mạch
phổi).
Ở bệnh nhân hẹp van động mạch phổi, động mạch
phổi gốc thường dãn, ta gọi là dãn sau hẹp (do tác
động của dòng chảy mạnh qua chỗ hẹp).
68. 19-Jun-13 68
Ngược lại, ở bệnh nhân hẹp phễu động mạch phổi như
Tứ chứng Fallot, động mạch phổi gốc xẹp tạo một cung
lõm phía dưới quai động mạch chủ.
Tim hình chiếc guốc Sabot
69. June 19, 2013 69
NHÖÕNG THAY ÑOÅI CUÛA TUAÀN HOAØN PHOÅI TREÂN X QUANG
NGÖÏC TÖÔNG ÖÙNG VÔÙI CAÙC BEÄNH LYÙ TIM-MAÏCH
GIAÛM TUAÀN HOAØN PHOÅI
Tetralogy of Fallot
70. June 19, 2013 70
NHÖÕNG THAY ÑOÅI CUÛA TUAÀN HOAØN PHOÅI TREÂN X QUANG
NGÖÏC TÖÔNG ÖÙNG VÔÙI CAÙC BEÄNH LYÙ TIM-MAÏCH
GIAÛM TUAÀN HOAØN PHOÅI
Tetralogy of Fallot
77. 19-Jun-13 77
GIẢM TUẦN HOÀN PHỔI
TĂNG TUẦN HOÀN PHỔI TRUNG TÂM VÀ GIẢM Ở NGOẠI BIÊN
Động mạch phổi tăng khẩu kính ở trung tâm và giảm đột ngột ở
ngoại biên (do phản ứng co thắt của các tiểu động mạch phổi)
Đảo ngược luồng thông do tăng áp động mạch phổi tím muộn.
Hiện tượng này được gọi là Hội chứng Eisenmenger.
96. June 19, 2013 96
CONGENITAL HEART DISEASE
ACYANOTIC CYANOTIC
Normal pulmonary
Blood flow
Increased pul.blood flow
With large, convex PA
Increased pul.blood flow,
enlarged heart
Decreased pul.blood flow,
Right-to-left shunt
-AORTIC STENOSIS
-PULMONARY STENOSIS
-COARCTATION
-Pink TETRALOGY OF
FALLOT
1.NORMAL LA SIZE
-ATRIAL SEPTAL DEFECT
2.LARGE LA SIZE,NORMAL RA
SIZE
-VENTRICULAR SEPTAL
DEFECT (SMALL AORTA)
-PDA (LARGE AORTA)
-AORTO-PULMONARY
WINDOW
-RUPTURED SINUS OF
VALSALVA TO RV
3.LARGE LA SIZE,LARGE RA
SIZE
-LV-TO-RA SHUNT
-CORONARY ARTERY
FISTULA TO RA
-RUPTURED SINUS OF
VALSALVA TO RA
1.SMALL,CONCAVE PA
-TGA
-TA+VSD
-SINGLE VENTRICLE
-DORV TYPE II
2.LARGE,CONVEX PA
-DORV TYPE I
-EISENMENGER’S
SYNDROME
3.PASSIVE CONGESTION
-HYPOPLASTIC LEFT HEART
SYNDROME
1.NORMAL HEART SIZE
-TOF
-TGA+PS
-TA+PS
-SV+PS
2.LARGE HEART SIZE
-TRILOGY
-HYPOPLASTIC RIGHT HEART
-COMMON ATRIUM
3.VERY ENLARGED HEART
-PULMONARY ATRESIA
-SEVERE EBSTEIN’S
-TA (WITHOUT PS)
97. 19-Jun-13 97
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Sebastian Lange – Radiology of chest diseases, 1998, Thieme, pp. 231 – 255.
Isadore Meschan – Synopsis of Roentgen signs, 1966, Saunders Company, pp. 303 – 321.
Stephen Wilmot Miller – Cardiac Radiology, the Requisites, 1996, Mosby, pp. 3 – 44.
Richard M. Slone – Thoracic imaging, 1999, Mc Graw Hill Companies, pp. 139 – 163.
Daniel Anthoine, Gerard Vaillant – Les grands syndromes radiopneumologiques, 1991,
Laboratories Sandoz, pp. 55 – 66.
David Sutton – A Clinical textbook of Clinical imaging, 1995.
Eugene Braunwald – Heart Disease, A textbook of cardio vascular Medicine, W.B. Saunders
Co. 2007.
Lee B. Lusted, Theodre E. Keats – Atlas of Roentgenographic measurement 4th Ed, 1978,
pp. 232, 233, 244, 245
Adam: Grainger and Allison’s Diagnostic Radiology 5th edition 2008 Churchill Livingstone.
Ganong, William F. Review of Medical physiology, 22nd Edition 2005, Mc Graw Hill.
West, John B, Respiratory physiology: the essentials, 8th edition, 2008, Lippincott Williams
and Wilkins
Rhoades, Rodney A, Bell, David R. Medical physiology: Principles for clinical Medicine
3rd edition 2008, Lippincott Williams and Wilkins.