Uzroci krize u preduzećima

2.  Period između 2001 i 2007 g vrlo stabilan
 Karakterističaan po visokim stopama
ekonomskog rasta i niskim stopama inflacije
 Naučne analize nastanka krize
• Zbog disproporcije u raspodjeli BDP
• Minimiziranje investicija u oblasti :
proizvodnje, opreme , energetike ,naučno
istraživačkih djelatnosti

3.  Pojavni manifest krize je RECESIJA kroz :
o Rast kamatnih stopa
o Slab priliv poslovnih i stranih investicija
o Slabljenje izvoza
 Izostanak vanrednih mjera države kroz
regulaciju tokova finansijskog kapitala dozvoljava
prelazak RECESIJE u DEPRESIJU :
o Slom reprodukcionih lanaca
o Zatvaranje preduzeća
o Masovno otpuštanje radne snage

4.  IDENTIFIKACIJA kroz funkciju finansijskog
sistema SAD-a, te uloge dolara u svjetskim
finansijama
 Privredna ekspanzija KINE I dalekoistočnih
zemalja
 Mehanizam stalnog kumuliranja dugova SAD
kroz emisiju obveznica
 Niska profitna stopa zbog niske cijene rada u
Kini
 Pretvaranje viška kapitala u potrošnju uglavnom
nekretnine (niska kamatna stopa proizvela
eksploziju ulaganja u nekretnine)
 Kina viškove plasira u dolare

7.  „finansijski derivati“ kroz prodaju hipoteka
kao „novog finansijskog proizvoda“ prenose
krizu u ostatak svijeta zbog cega se
finansijska kriza pretvara u realnu recesiju i
depresiju
 Recesija prvo pogađa zemlje gdje je realni
sektor u stranom vlasništvu : Irska, Balticke
zemlje i Mađarska
 Odobravanje velikih subvencija bankama i
finansijskim institucijama
 Pretvaranje EU iz uglavnom proizvodne u
uglavnom usluzni sektor sto prouzrokuje
gubitak radnih mjesta

8.  Kako riješiti sadašnju krizu?
o Kroz državnu intervenciju u finansijski sektor
se može riješiti problem banaka i novćanih
tokova
o Realni sektor čeka dugotrajan oporavak

9.  Stagnacija /pad i negativno kretanje BDP
 Pad izvoza zbog pada tražnje na ino tržištu
 Pad uvoza –smanjenje domaće potrošnje
 Smanjen obim investicija , niži priliv stranih
investicija
 Pad doznaka naših emigranata iz inostranstva
 Smanjenje budžetskih prihoda (zbog ukidanja
uvoznih carina)
 Pad životnog standarda i kupovne moći
stanovnika
 Porast stope nezaposlenosti na preko 40%

10.  Ujedno i najveći izvoznici
o Metalna industrija
o Drvna industrija
o Građevinarstvo
 Slabljenje pozicije metalne industrije direktno
povezani sa usporavanjem privrede EU
(metali, rude dijelovi za automobilsku industriju)
 Građevinarstvo i industrija građevinskih
materijala pogođena zbog otežanog finansirana
projekata i smanjenjem tražnje na tržištu
nekretnina

11.  Drvna industrija je vezana za proizvodnju
namještaja koja je uvijek prva opcija štednje
kod potrošača zbog smanjenja kupovne moći
Navedene grane čine stub zaposlenosti što je
zbog smanjnja broja radnika uticati na pad
prometa u trgovinskom sektoru.
Na grafikonu je prikazano nekoliko
makroekonomskih pokazatelja koje pokazuje
stanje u BIH , Hrvatskoj, Grčkoj i Španiji

13. UZROCI KRIZE
Postoji nekoliko razloga zbog kojih treba znati
uzroke krize. U prvom redu, uzroci krize
pružaju informacijsku osnovu za:
 procjenu stanja poduzeća,
 utvrđivanje odgovornosti za prošle događaje,
 blagovremeno reagiranje u budućnosti.

14. Prema mjestu nastanka krize razlikujemo :
• Interne
• Eksterne
Interni uzroci
• Menadžment preduzeća (najčešće)
(neadekvatno strateško liderstvo, nedostatak
kompetencija, zbog neadekvatnih odluka
menadžmenta)
Neadekvatno upravljanje finansijama
◦ problemi u novčanim tokovima,
◦ nelikvidnost preduzeća,

15. o politika finansiranja preduzeća
 visok nivo zaduženosti(visina gubitka>visine
kapitala)
 finansijski disbalans (korištenje neadekvatnih
izvora finansiranja –iz kratkoročnih pozajmica
finansiranje dugoročnih projekata)
 konzervativna finansijska politika ( nedostatak
reinvestiranja u preduzeće, visoka likvidnost,
nisko zaduživanje)
 spor ili neadekvatan odgovor na promjene u
okruženju

16. Eksterni uzroci
• Pad prodaje
• Recesija u državi
• Globalna ekonomska kriza
• Loša cjenovna politika
• Intenziviranje aktivnosti konkurenata
• Pad aktivnosti privredne grane

17. Po sistemskom pristupu krizu nije moguće posmatrati
izolovano od okruženja i uzroci krize sinergično
djeluju i ujedno se mogu smatrati razvojnom šansom.
Tačno je da kriza može biti i šansa ,ali obzirom na
veličinu svjetske ekonomske krize moramo biti vrlo
oprezni u ovakvim konstatacijama.
Dosadašnja iskustva pokazuju da 30% kriznih situacija
nastaju kao rezultat spoljnih , a 70 % kao rezultat
unutrašnjih faktora. U uslovima svjetske ekonomske
krize odnos je 50:50.
Obzirom da su preduzeća direktno povezana sa svojim
okruženjem vrlo su osjetljiva na vanjske uticaje te je
analiza okruženja i upravljanje krizom vrlo značajno
za opstanak.

18. Upravljanje krizom predstavlja vrlo izražen ekonomski i
društveni problem . Kriza ne može neograničeno da traje ,
ali se njome može upravljati unutar ili van preduzeća.
U procesu utvrđivanja uzroka krize najvažnije je utvrditi
najopasnije uzroke, bitne za zaustavljanje krize. Pretjerano
bavljenje prošlim i sadašnjim stanjem, umjesto fokusiranja
na buduće događaje, isto kao i premalo znanja o uzrocima
krize, može se negativno odraziti na blagovremeno
otklanjanje i svladavanje krize i bespotrebno rasipanje
energije/resursa.
Spoznaja potencijalnih i/ili postojećih uzroka krize ima
ogroman značaj za izbjegavanje, odnosno svladavanje
krize poduzeća.
Iz tog razloga privrednici i naučni radnici su utvrdili
vremenske okvire u kojim bi trebalo djelovati da bi se
preduzeće spasilo od nesolventnosti i eventualnog stečaja
što je prikazano u tabeli:

19. Analiza uzroka
krize
Razrada plana
izlaska
iz krize
Primjena plana Kontroling i
izvještavanje
Trajanje 1- 3
sedmice
4-8 sedmica 9-18 sedmica kontinuirano
Interni :
brza dijagnoza
finansijskog
stanja, prihoda i
rashoda
Uvođenje hitnih
mjera
-izrada
operativnog plana
-izrada
finansijskog plana
Prezentacija plana
kupcima,
dobavljačima ,
bankama
Redovno
izvještavanje
Kontroling na
sedmičnom nivou
Eksterni:
Analiza okruženja
(kupci, banke ,
dobavljači,
zakonska
legislativa, stanje
privredne grane,
kretanje svjetske
privrede)
-izrada strateškog
plana
- usklađivanje
plana sa
navedenim
pregovaračima
- dosljedna
primjena plana

20. Ko što se iz navedenog vidi konsolidacija
preduzeća uz veliko zalaganje svih učesnika u
procesu traje minimalno 18 mjeseci ,a stvarni
oporavak između 2 i 5 godina.
Ne postoji jedinstvena strategija izlaska iz krize i
oporavka zbog specifičnost svakog preduzeća, ali
su se u praksi pokazale efikasnim sljedeće
strategije:
1. Promjena menadžmenta ( novi lider , novo
poslovanje, jači moral zaposlenih)
2. Finansijsko restruktuiranje
3. Interne strategije oporavka
4. Eksterne strategije oporavka

21. Promjena menadžmenta je preduslov uspješnog
oporavka preduzeća , posebno u vraćanju
povjerenja povjerilaca i banaka i sposobnosti
preduzeća da upravlja krizom i motiviše
zaposlene.
U 10 različitih istraživanja u samo dva slučaja
promjena menadžmenta nisu imala uticaj na
oporavak preduzeća.
Finansijsko restruktuiranje predstavlja
usklađivanje strukture kapitala i ima za cilj
• restruktuiranje dugova radi izbjegavanja novih
finansijskih problema, ali i za rješavanje
postojećih
• usklađivanje odnosa između sopstvenog kapitala
i posuđenog kapitala što omogućava preduzeću
primjenu strategija oporavka i izlaska iz krize

22. Interne strategije omogućavaju povećanje efikasnosti preduzeća kroz:
• redukciju troškova
• prodaja imovine / dezinvestiranje ( nije neophodno ako je preduzeće
produktivno)
• uštede
• Posebno podstiču oporavak malih preduzeća u zrelim privrednim
granama. Nema podataka o negativnom uticaju internih strategija na
oporavak preduzeća
•
Eksterne strategije povećavaju efikasnost preduzeća u krizi i obuhvataju:
• strategije rasta (internim i sksternim metodama)
• refokusiranje proizvoda i tržišta i time povećanje prihoda
Samostalno eksterne strategije imaju ograničenje za preduzeća u krizi kroz
kapital , vrijeme i znanje , ali se u kratkom vremenskom periodu postiže
privremeni oporavak. U dužem vremenskom periodu se moraju početi
primjenjivati i druge navedene da bi se obezbijedio oporavak i stabilnost
tokom vremena.

23. Grupa naučnika je na osnovu analize više empirijskih istraživanja
oporavka preduzeća identifikovala devet faktora koji uslovljavaju
izbor strategije oporavka preduzeća:
1. uzroci krize
2. ozbiljnost krize
3. stepen krize
4. raspoloživost resursa preduzeća
5. specifičnost preduzeća (veličina, istorijat, diverzikacija )
6. životni ciklus preduzeća
7. karakteristike privredne grane
8. konkurentska pozicija preduzeća
9. stavovi ključnih igrača( dioničara, banaka, dobavljača, kupaca,
radnika)
U tabeli je prikazan mogući izbor strategije oporavka
uzimajući u obzir navedene faktore

24. KLJUČNI FAKTORI STRATEGIJE OPORAVKA
Promjene menadžmenta Finansijsko
restruktuiranje
Interne strategije Eksterne strategije
UZROCI KRIZE
Loš menadžment + +
Nekvalitetna fin.
kontrola
+ + +
Visoki troškovi + + + +
Veliki projekti + -
Fin. politika + +
Konkurentske slabosti + +
STEPEN KRIZE
Početna + +
Srednja +
Ozbiljna + + + -
ŽIVOTNI CIKLUS
ORGANIZACIJE
Početna faza +
Faza rasta +

25. KLJUČNI FAKTORI STRATEGIJE OPORAVKA
Promjene menadžmenta Finansijsko
restruktuiranje
Interne strategije Eksterne strategije
Faza zrelosti + -
Faza opadanja + +
KONKURENTSKA
POZICIJA
Jaka + + -
Srednja +
Slaba +
FAZA U RAZVOJU
PRIVREDNE GRANE
Rast + +
Zrelost +
Opadanje + -
STAVOVI BANAKA I
POVJERILACA
+ +
+ preporuka za izbor strategije
- Ne preporučuje se izbor označene strategije

26. Strategije oporavka nisu pojedinačne akcije već su
povezane sa ključnim faktorima. Oporavak
podrazumijeva upotrebu različitih strategija u
zavisnosti od specifičnosti preduzeća i vrste i
veličine krize.
Fenomen oporavka se može posmatrati kao jedna
epizoda u razvoju preduzeća kada se uspješna
preduzeća ne uspiju prilagoditi promjenama ,
gube konkurentsku prednost ili se približe
stečaju , a u određenom trenutku pokrenu proces
promjena i procesom oporavka postanu
uspješna. Svako preduzeće koje pokazuje
znakove krize neophodno je da izabere
kombinaciju strategija za izlazak iz krize jer
izbor strategije igra veoma važnu ulogu

27. HVALA NA PAŽNJI