σημειώσεις 1

1. ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ
Κωδικός / Τίτλος: EDG220 – Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές
Τμήμα: A Εξάμηνο: Φθινοπωρινό 2015
Ημέρα / Ώρα: Παρασκευή, 15:00-17:50 Credits / ECTS: 3/5
Αίθουσα Διδασκαλίας: Ν37 Προαπαιτούμενο(α): EDG 110 / EDG 111
Καθηγητής/τρια: Μαρία Λοΐζου-Ραουνά
Τηλέφωνο Γραφείο: Γραμματεία: 22713081 /
22713239
Γραφείο: 214 Ώρες Γραφείου: N/A
Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο:
M.Raouna@external.euc.ac.cy /
mariaraouna@gmail.com
Ηλεκτρονική Διεύθυνση: http://www.euc.ac.cy
http://moodle.euc.ac.cy
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ 1
Εισαγωγή στο μάθημα: Περιγραφή μαθήματος
Εισαγωγή: Ορισμοί, ιστορική ανασκόπηση και ψηφιακή τάξη
Περιγραφή μαθήματος (course outline)
 Σκοπός και στόχος
 Πηγές
 Χρονοδιάγραμμα συναντήσεων
 Αξιολόγηση
 Διδασκαλία: Μικτή μάθηση [Blended Learning], μοντέλο 1:1
Όλο το υλικό και η πορεία εργασίας για την κάθε συνάντηση θα βρίσκονται
αναρτημένα στο Moodle. Με βάση τις αρχές της ψηφιακής τάξης, οι φοιτητές
αναμένεται να συμμετέχουν ενεργά στις ομάδες συζήτησης [π.χ. forums] που θα
δημιουργούνται ή μέσω οποιουδήποτε άλλου σύγχρονου ή ασύγχρονου μέσου
επικοινωνίας [ π.χ. online chat, wikis, blogs, online questionnaires] για
διεκπεραίωση των εργασιών που θα ανατίθενται σε κάθε συνάντηση.
Εβδομαδιαία ομαδική εργασία:
ΑΑΑ: Ανάγνωση-Ανάλυση-Αναστοχασμός [RRR- Read-Review-Respond]
Οι εργασίες ΑΑΑ θα έχουν στόχο την ανάλυση σύγχρονων επιστημονικών άρθρων
γύρω από το θέμα των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας στην

2. παιδαγωγική διαδικασία που θεωρείται πολύ σημαντική για την ανάπτυξη κριτικής
σκέψης ως προς τη σωστή επιλογή και ενσωμάτωση.
Ο αναστοχασμός μπορεί να δομηθεί σε τρία μέρη.
(α) Μία σύντομη περίληψη του περιεχομένου με δικά σας λόγια. Πιθανόν όλοι θα
εστιάσετε στα ίδια σημεία αλλά μία περίληψη πάντα μας βοηθά να ξεκαθαρίζουμε
στο μυαλό μας το στόχο του συγγραφέα/ερευνητή.
(β) Ποια είναι τα δυνατά/καλά/ενδιαφέροντα στοιχεία στο άρθρο. Ποια θεωρείτε
εσείς σημαντικά; Είναι το άρθρο καλογραμμένο και κατά πόσον θα καταλήγατε στα
ίδια συμπεράσματα κι εσείς; Δικαιολογείστε τις απόψεις σας!
(γ) Αδυναμίες του άρθρου. Υπάρχει κάτι για το οποίο διαφωνείτε; Υπάρχει συνοχή
και λογική στα συμπεράσματα; Πιστεύετε ότι υπάρχουν κενά σε αυτό που
παρουσιάζεται στο άρθρο; Δικαιολογείστε τις απόψεις σας!
Σημαντική σημείωση: Δεν είναι απαραίτητο να συμφωνείτε με το υλικό που
καλείστε να διαβάσετε, και αυτό περιλαμβάνει και τις σημειώσεις του μαθήματος.
Να ασκείτε κριτική σε ό,τι διαβάζετε!
Πρόσβαση στο διαδικτυακό περιβάλλον Α΄ Δημοτικού Κολοσσίου – Moodle
http://elearn.pi.ac.cy/kolossi
http://elearn.pi.ac.cy/dim-kolossi-lim
Παραδείγματα εφαρμοσμένων σχεδίων μαθήματος σε περιβάλλον 1:1 με
προσέγγιση μικτής μάθησης.
Username: student
Password: 1234
Τρόποι αξιοποίησης τεχνολογίας στην εκπαίδευση
 1η περίοδος: Πρώιμη χρήση: Drill & Practice- Δραστηριότητες με ερωτήσεις
που παρουσιάζουν τυπικά μια ‘σωστή’ απάντηση και οι μαθητές εργάζονται
μόνοι τους. Η μάθηση ενισχύεται με την επανάληψη και την αμοιβή.
 2η περίοδος: Συμπεριλάμβανε πιο ανοιχτού τύπου δραστηριότητες με
περισσότερη αλληλεπίδραση και επικοινωνία με τον υπολογιστή ή χρήση της
τεχνολογίας ως πηγή πληροφορίας.
 3η περίοδος: Η έμφαση μετατέθηκε στον υπολογιστή ως μέσο για
αλληλεπίδραση και προώθηση της συνεργασίας
Ορισμοί και ιστορική αναδρομή
Οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας [ΤΠΕ/ICT] ή αλλιώς Πληροφοριακή-
Επικοινωνιακά Τεχνολογία (Π.Ε.Τ.), Νέες Τεχνολογίες (Ν.Τ.) ή ‘Εκπαιδευτική

3. Τεχνολογία’ (Ε.Τ.) αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του σύγχρονου κόσμου. Οι
ψηφιακές συσκευές που υπάρχουν στα νοικοκυριά και η ψηφιοποίηση διαδικασιών
της καθημερινότητάς μας αλλάζει ταυτόχρονα και τον τρόπο παροχής υπηρεσιών σε
διάφορους τομείς. Η εκπαίδευση είναι μία από αυτές τις υπηρεσίες που
επηρεάζεται και αλλάζει δραστικά από τις ψηφιακές τεχνολογίες. Σε αυτό το
κεφάλαιο θα αρχίσουμε να αναλύουμε αυτές τις αλλαγές σε συνδυασμό με συναφή
ζητήματα, π.χ. ενσωμάτωση και αξιοποίηση.
Ο ρόλος των ΤΠΕ στη ζωή μας
Η ‘οικονομία της γνώσης’
Οι συζητήσεις-αναλύσεις περί ‘οικονομίας της γνώσης’ και ‘κοινωνία της
πληροφορίας’ ή αλλιώς ‘κοινωνιολογία της γνώσης’, βασίζονται στην αντίληψη ότι η
πληροφορία και η γνώση βρίσκονται στο επίκεντρο της οικονομικής ανάπτυξης.
Αυτό σχετίζεται άμεσα με την έννοια της ‘παγκοσμιοποίησης’ στα πλαίσια της
οποίας η γνώση είναι:
- Σημαντικός παράγοντας στη διαδικασία και δομή της παραγωγής
- Προϊόν προς πώληση το οποίο εμπορεύεται διεθνώς
- Άμεσα συνδεδεμένο με τις ΤΠΕ και την τεχνολογική ανάπτυξη
Η ικανότητα να παράγεις και να χρησιμοποιείς αποτελεσματικά την πληροφορία
είναι επομένως βασική πηγή ανάπτυξης δεξιοτήτων. Από αυτή την παραδοχή
προέκυψε η ιδέα του ‘knowledge worker’ [εργάτης της γνώσης] ο οποίος συμμετέχει
πλέον αποτελεσματικά στα πλαίσια της ΄οικονομίας της γνώσης’. Οι ‘εργάτες της
γνώσης’ συμμετέχουν στην αξιοποίηση και δημιουργία της γνώσης, μία διαδικασία
που συμπεριλαμβάνει μια σειρά από εξειδικευμένες δεξιότητες και ικανότητες.
Διαπροσωπικές δεξιότητες:
-Ομαδική εργασία και ικανότητα συνεργασίας με κοινό στόχο

4. Ενδοπροσωπικές δεξιότητες:
- Κίνητρα και στάσεις
- Ικανότητα να μαθαίνεις
- Δεξιότητες επίλυσης προβλήματος
- Αποτελεσματική επικοινωνία με συναδέλφους και ‘πελάτες’
- Δεξιότητες ανάλυσης
Τεχνολογικές δεξιότητες [ή δεξιότητες Τ.Π.Ε]
Για περισσότερες πληροφορίες:
Ιστοσελίδα της OECD – Measuring the information economy
http://www.oecd.org/sti/ieconomy/measuringtheinformationeconomy.htm και πιο
συγκεκριμένα μπορείτε να δείτε την περίληψη του OECD Digital Economy Outlook
2015: http://www.oecd.org/sti/oecd-digital-economy-outlook-2015-
9789264232440-en.htm [τελευταία πρόσβαση 24/09/2015]
Ψηφιακή κουλτούρα- Digital Culture
Κάποτε η πρώτη επαφή με τους υπολογιστές ήταν στο χώρο του σχολείου ή στο
χώρο εργασίας. Αυτό δεν ισχύει πια. Από το 2002, οι Hayward κ.α. εντόπισαν ότι το
80% των νοικοκυριών είχαν υπολογιστή στο σπίτι και το 70% είχαν πρόσβαση στο
διαδίκτυο. Πιο πρόσφατα, ο Τhompon (2015) διαπίστωσε ερευνητικά πως η
ψηφιακή τεχνολογία έχει εισβάλει σχεδόν σε κάθε επίπεδο/μέρος της
καθημερινότητάς μας (διασκέδαση, επικοινωνία και ως πολιτιστική έκφραση).
Η ψηφιακή τεχνολογία καταλαμβάνει με αυξανόμενο ρυθμό κάθε κομμάτι της ζωής
μας- ειδικά όσον αφορά τη ψυχαγωγία μας. Αποτελεί κάτι περισσότερο από
τεχνολογία πληροφορίας. Αποτελεί το επικρατέστερο μέσω ψυχαγωγίας,
επικοινωνίας και πολιτιστικής έκφρασης.
4 μεγάλες τάσεις βρίσκονται σε εξέλιξη σε σχέση με τη ψηφιακή κουλτούρα:
1. Σύγκλιση τεχνολογιών, μέσων και μορφών επικοινωνίας (η δημοτικότητα των
ιστοσελίδων Κοινωνικής Δικτύωσης υποδηλώνει ξεκάθαρα ότι τα όρια
μεταξύ νέων και παλιών μέσων δεν είναι ακόμα τόσο διακριτά).
2. Εμπόριο: η εμπορευματοποίηση της δημόσιας κουλτούρας και του δημόσιου
χώρου, και η εμφάνιση σημαντικών εξειδικευμένων αγορών, παράλληλα με
τις ανησυχίες σχετικά με την ισότητα πρόσβασης, τόσο για την τεχνολογία
αλλά και για τις δεξιότητες που χρειάζονται για την αξιοποίησή της.

5. 3. Επικοινωνία: αυξημένη ‘μαζική’ επικοινωνία [‘mass’ communication],
παράλληλα με περισσότερες ευκαιρίες για τα άτομα να επικοινωνούν
μεταξύ τους.
4. Έλεγχος: αυξημένη ανησυχία για τους κινδύνους ‘άναρχης’ [unregulated]/ μη
ελεγχόμενης φύσης των πληροφοριών και του διαδικτύου παράλληλα με την
αύξηση ‘ελεγχόμενων’ μαθησιακών πακέτων με προκαθορισμένα
αποτελέσματα.
Για περισσότερα παραδείγματα επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Κέντρου
Εκπαιδευτικής Έρευνας OECD http://www.oecd.org/edu/ceri/
Εκπαίδευση και ψηφιακή κουλτούρα
15/09/2015 - Schools have yet to take advantage of the potential of technology
in the classroom to tackle the digital divide and give every student the skills they
need in today’s connected world, according to the first OECD PISA assessment of
digital skills.
http://www.oecd.org/education/new-approach-needed-to-deliver-on-
technologys-potential-in-schools.htm
Με τις ραγδαίες αλλαγές που εισαγάγει η ψηφιακή τεχνολογία στα νοικοκυριά και
στη δουλειά προκύπτει το ερώτημα: ‘Πώς η εκπαίδευση και η επαγγελματική
κατάρτιση μπορούν να δώσουν τα απαραίτητα εφόδια στον άνθρωπο για να
μπορέσει να ανταποκριθεί στις προκλήσεις που προκύπτουν από τα ψηφιακά μέσα;’
Οι ψηφιακές τεχνολογίες παρέχουν ευκαιρίες για δημιουργικές, παραγωγικές και
δημοκρατικές δραστηριότητες: ‘Πώς μπορεί η εκπαίδευση και η επαγγελματική
κατάρτιση να ενισχύσει και να αναπτύξει νέα στυλ μάθησης που απαιτούνται από
τα νέα ψηφιακά μέσα;’
Για να απαντήσουμε αυτά τα ερωτήματα στην εκπαίδευση συχνά έχει ειπωθεί ότι
πρέπει να αναπτύξουμε ένα νέο αναλυτικό πρόγραμμα για τον ψηφιακό
γραμματισμό [digital literacy] το οποίο θα ενσωματώνει τον έντυπο και
οπτικοακουστικό γραμματισμό. Αυτό θα πρέπει να ενισχυθεί από εκτεταμένη και
συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη/κατάρτιση για τους δασκάλους αλλά και από
τεκμηριωμένα αποτελέσματα σχετικών ερευνών.
Καθώς η κοινωνία της πληροφορίας και η οικονομία της γνώσης θέτουν νέες
απαιτήσεις για το εκπαιδευτικό σύστημα το ίδιο συμβαίνει με τις αλλαγές που
φέρνουν οι νέες τεχνολογίες για την εκπαίδευση. Νέα στυλ εκπαίδευσης και
μάθησης αναπτύσσονται που βασίζονται στην αυτονομία και στο ‘άτυπο’ και
‘ανεπίσημο΄ των νέων μέσων. Απαιτούν περισσότερο ανοιχτή και ευέλικτη

6. πρόσβαση των μαθητών στην τεχνολογία και στην επικοινωνία μεταξύ τους, αλλά
και πιο αποτελεσματική σύνδεση εκπαίδευσης και εργασίας, νοικοκυριού και
κοινοτήτων. Όμως, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη.
Τεχνολογικά συστήματα και βασικές δομές (Κυρίδης κ.α., 2003, σ. 23):
Σύμφωνα με τον J. Naughton (Χαλκιά, 1999) σε κάθε τεχνολογικό δημιούργημα
(σύστημα) μπορούμε να διακρίνουμε τις εξής βασικές δομές:
1. Υπάρχει ένας βασικός σκοπός, ο οποίος αναλύεται σε επιμέρους
λειτουργικούς στόχους.
2. Διακρίνεται πάντα ο ανθρώπινος παράγοντας είτε στο στάδιο του
σχεδιασμού είτε στο στάδιο της υλοποίησής του.
3. Το συγκεκριμένο τεχνολογικό σύστημα και τα υποσυστήματά του
προϋποθέτουν την ύπαρξη διαφόρων μορφών επιστημονικής και εμπειρικής
γνώσης.
4. Η ύπαρξη του δε νοείται εκτός κάποιου συγκεκριμένου κοινωνικού
συστήματος ή υποσυστήματος, του οποίου τις ανάγκες καλείται να
εξυπηρετήσει.
5 Rules of Virtuality
Woolgar (2002)- 5 Συμβουλές/Κανόνες για αξιολόγηση της επίδρασης της
τεχνολογίας
1. Η υιοθέτηση και η χρήση των τεχνολογιών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από
το κοινωνικό πλαίσιο.
2. Οι φοβίες, το ρίσκο και οι ανασφάλειες σε σχέση με τις νέες τεχνολογίες
είναι άνισα κατανεμημένες κοινωνικά.
3. Οι ψηφιακές τεχνολογίες συμπληρώνουν παρά αντικαθιστούν ‘πραγματικές’
δραστηριότητες.
4. Όσο πιο ψηφιακό, τόσο πιο αληθινό (η ψηφιακή δραστηριότητα
προκαλεί/υποκινεί αντίστοιχη πραγματική δραστηριότητα).
5. Όσο πιο διεθνές τόσο πιο τοπικό [The more global the more local]
Τι σημαίνει ‘Ενσωμάτωση’;
• «Η χρήση του διαδικτύου, των υπολογιστών, ψηφιακών δίσκων,
διαδραστικών πολυμέσων, δορυφόρων, τηλεδιασκέψεων και άλλων
τεχνολογικών μέσων στη διδασκαλία με στόχο την υποστήριξη, ενίσχυση και
βελτίωση της μάθησης» (Redmann & Kotrlik, 2004:2).

7. • «Ο συνδυασμός όλων των τεχνολογικών μέσων, όπως μηχανημάτων και
λογισμικών, με κάθε γνωστικό αντικείμενο του Α.Π. με στόχο την ενίσχυση
της μάθησης» (Shelly et al., 2008: 327).
• H ένταξη πηγών και πρακτικής τεχνολογίας στην καθημερινότητα του
σχολείου (διδασκαλία και διοικητικά θέματα- National Centre for Education
Statistics, 2003).
• Η τεχνολογία είναι ένα μέσο για διδασκαλία του περιεχομένου του Α.Π που
ήδη έχει εδραιωθεί (Woodbridge, 2004).
• Ο συνδυασμός τεχνολογίας με τη διδασκαλία και τις μεθόδους/θεωρίες
μάθησης με στόχο να επιτευχθούν οι στόχοι του Α.Π. για κάθε γνωστικό
αντικείμενο, μάθημα ή δραστηριότητα (Ramorola, 2013).
ΓΙΑΤΙ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ;
ICT is ‘a common-sense act of faith- analogous to realizing in the aftermath of is
invention that electricity would be applied across all aspects of society’ (Stevenson,
1997:23).
ΑΡΧΕΣ ΥΙΟΘΕΤΗΣΗΣ (Hawkridge, 1990)
School Rationale- Η αρχή του σχολείου
Vocational Rationale- Η επαγγελματική αρχή
Pedagogic Rationale- Η παιδαγωγική αρχή
Catalytic Rationale- Η αρχή του ‘καταλύτη’
Industrial Rationale- Η ‘βιομηχανοποιημένη’ αρχή
Cost effectiveness Rationale- Η αρχή της μείωσης κόστους
Special Needs Rationale- Η αρχή ειδικών αναγκών
Symbolic Rationale- Η αρχή του συμβολισμού
Γιατί να χρησιμοποιείται η τεχνολογία στην εκπαίδευση;
• Πάρα πολλοί ερευνητές έχουν στο παρελθόν απαντήσει το ερώτημα (Benson
et al., 2001; Butzin, 2001; Osin, 1998; Rice, Wilson & Bagley, 2001; Russell,
Finger & Russell, 2000, in Yee, 2000)
• «Οι μαθητές προετοιμάζονται για μια ολοκληρωμένη συμμετοχή στην
κοινωνία του μέλλοντος αποκτώντας δεξιότητες υπολογιστή που
περιλαμβάνουν την εκμάθηση βασικών εργαλείων απαραίτητων στην αγορά
εργασίας π.χ. Προγράμματα επεξεργασίας κειμένου (word processing),
υπολογιστικών φύλλων (spreadsheets) και βάσεων δεδομένων (databases)»
(Yee, 2000:291)
• Οι υπολογιστές χρειάζονται για υποστήριξη της διδασκαλίας. Μπορούν να
επεξεργαστούν δεδομένα, να ενισχύσουν τη διδασκαλία σε πολλαπλά
μαθησιακά περιβάλλοντα, να προωθήσουν τη μάθηση μέσω πολυμέσων
άρα τη προώθηση πολλαπλών μορφών μάθησης, και να στηρίξουν

8. μαθησιακές πρακτικές μέσω πολλαπλών ηλεκτρονικών συστημάτων (Benson
et al., 2001:121).
Rice et al. (2001:211): ‘The use of computers helps to bring changes in classroom
practice in order to improve subject matter teaching’
ΤΠΕ, Καινοτομία και Αλλαγή
Τι αποτελεί εκπαιδευτική καινοτομία;
Οι εκπαιδευτικές καινοτομίες μπορούν να είναι αποτέλεσμα μιας πολιτικής
απόφασης [π.χ. Υπουργείο Παιδείας, κυβερνητικές υπηρεσίες] δηλ. ‘από τα πάνω
προς τα κάτω’ ή να αποτελεί μια ανάπτυξη ‘από τα κάτω προς τα πάνω’, ή και τα
δύο.
Η προσέγγιση πολιτικής απόφασης έχει 3 επίπεδα αλλαγής:
- Στοχευμένη καινοτομία, όπως παρουσιάζεται στα κυβερνητικά έγγραφα
- Εφαρμοσμένη καινοτομία, όπως παρουσιάζεται στις πρακτικές ρυθμίσεις για
να μετατρέψουν την πολιτική σε πρακτική
- Βαθμός ενσωμάτωσης καινοτομίας- περιγράφει τι ακριβώς συμβαίνει σε
‘πραγματικές συνθήκες’
4 βασικές αρχές πολιτικής εφαρμογής ΤΠΕ (Mackinsey, 1997)
1. Αναλυτικό Πρόγραμμα:
Παιδαγωγικά μοντέλα: Δασκαλοκεντρικό/Μαθητοκεντρικό
Συσχετισμός με ισχύουσα πρακτική/εφαρμογή: Εφικτή η ενσωμάτωση ΤΠΕ;
2΄Υποδομή:
Πρόσβαση: σύνδεση, διασύνδεση, διαμοιρασμός πηγών
Λογισμικά: Κατάλληλα; Διαθέσιμα; Προσιτά (τιμή);
2. Επαγγελματική ανάπτυξη προσωπικού:
Ιδεολογία και πρακτική: Γιατί;/Πώς;/Τι πρέπει να αλλάξω;
Εκπαίδευση: Τι είδους; Πού στοχεύει; Σε τι χρησιμεύει;
3. Διαχείριση αλλαγής:
Προτεραιότητες: Διδασκαλία και μάθηση /Κατάρτιση προσωπικού
/Ενσωμάτωση
Πηγές: Ανθρώπινο δυναμικό/ Χρηματοδότηση/ Χώρος
Μια συνηθισμένη πρακτική στην εκπαιδευτική καινοτομία ‘από τα πάνω προς
τα κάτω’ [centralized] είναι το μοντέλο Έρευνα, Ανάπτυξη και Διάχυση [Μοντέλο
RDD- Research, Development and Dissemination]. Αυτό περιλαμβάνει:
- Έρευνα από ομάδα εμπειρογνωμόνων που δημιουργούν την καινοτομία
- Ανάπτυξη σε συνεργασία με μια μικρή πιλοτική ομάδα σχολείων,
εκπαιδευτικών και υλικών.
- Διάχυση καινοτομίας στο υπόλοιπο εκπαιδευτικό σύστημα

9. Αυτό το μοντέλο προκάλεσε ποικίλα αποτελέσματα τα οποία συχνά δεν
αποτελούσαν πρόθεση των νεωτεριστών. Ο Fullan στο New Meaning of Educational
Change (1992) αναγνωρίζει ένα πιο πολύπλοκο σύνολο παραμέτρων που βοηθούν
στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την εκπαιδευτική αλλαγή και καινοτομία.
Παρουσιάζει τρεις διαστάσεις μιας καινοτομίας που πρέπει να συνυπολογίζονται:
1. Μέσα-υλικά
Αποτελούν συχνά τους δημιουργούς της καινοτομίας, όπως παραγωγή έντυπου
υλικού για χρήση των ΤΠΕ με στόχο την επέκταση της νέας προσέγγισης.
Προϋποθέτουν ότι υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στους συμμετέχοντες για την
αναγκαιότητα της νέας προσέγγισης και πιστεύουν ότι αν παρουσιάσουν ξεκάθαρα
την καινοτομία οι εμπλεκόμενοι θα την υιοθετήσουν όπως ακριβώς
προκαθορίστηκε. Αυτό συνήθως δε συμβαίνει και η καινοτομία δεν εφαρμόζεται
όπως ακριβώς σχεδιάστηκε επειδή αυτοί που πρέπει να την εφαρμόσουν είτε δεν
ασπάζονται τις ίδιες αντιλήψεις με τους δημιουργούς είτε δεν αναγνωρίζουν την
ανάγκη για αλλαγή.
2. Παιδαγωγικές προσεγγίσεις- μεθοδολογίες
Νέες καινοτομίες συνήθως περιλαμβάνουν νέες προσεγγίσεις/μεθοδολογίες
διδασκαλίας και μάθησης οι οποίες είναι διαφορετικές από αυτές που ήδη
εφαρμόζονται από αυτούς που καλούνται να τις υιοθετήσουν. Οι εκπαιδευτικοί με
τα χρόνια αναπτύσσουν τη δική τους επαγγελματική πρακτική μεθοδολογία, και
αποτελούν μέρος μιας σχολικής κουλτούρας που υιοθετεί δοκιμασμένες [‘tried and
tested’] μεθόδους διδασκαλίας. Οι δάσκαλοι έχουν μια ‘κρυμμένη γνώση’ [implicit
knowledge] για το τι αποτελεί μια καλή διδασκαλία και αυτό μπορεί να
συγκρούεται με τη ‘νέα’ προσέγγιση.
3. Αντιλήψεις για τη διδασκαλία και μάθηση
Αυτές είναι επίσης πολύ σημαντικές για την αποδοχή μιας εκπαιδευτικής
καινοτομίας, αφού η αλλαγή συνήθως προϋποθέτει ένα διαφορετικό σύνολο
αντιλήψεων για τη διδασκαλία και μάθηση. Μια καινοτομία για να εφαρμοστεί και
να πετύχει πρέπει να υπάρχει η απαραίτητη συναίνεση για σημαντικά θέματα από
όλους τους εμπλεκομένους. Αν οι εκπαιδευτικοί, για παράδειγμα, δεν πιστεύουν ή
παραμένουν επιφυλακτικοί όσον αφορά τις δυνατότητες των ΤΠΕ για βελτίωση των
ικανοτήτων τους να βοηθήσουν τους μαθητές, τότε το πιθανότερο είναι να μην τις
ενσωματώσουν στον προγραμματισμό και τη διδασκαλίας τους.
Διάχυση μιας εκπαιδευτικής καινοτομίας
Ο Rogers (1985) περιγράφει τη διάχυση μιας καινοτομίας ως μια διαδικασία με την
οποία μια καινοτομία επικοινωνείται διαχρονικά μέσω διαφόρων καναλιών
ανάμεσα στα μέλη ενός κοινωνικού συστήματος. Υπάρχουν τέσσερα στοιχεία στη
θεωρία του:

10. - Η καινοτομία η ίδια
- Τα κανάλια επικοινωνίας
- Ο χρόνος
- Το κοινωνικό σύστημα
Σύμφωνα με τη θέση κάποιου ατόμου εντός ενός κοινωνικού συστήματος και τα
διαθέσιμα μέσα επικοινωνίας με άλλα μέλη, οι καινοτομίες διαχέονται τόσο δια
στόματος ή με προσωπική επαφή αλλά και μέσω μιας πιο επίσημης κατάρτισης.
Κατηγοριοποιεί αυτούς που υιοθετούν την καινοτομία σε πέντε ομάδες, με βάση το
πότε και το πώς υιοθετούν μια νέα καινοτομία. Οι περιγραφές που ακολουθούν
είναι αυτές που συνήθως χρησιμοποιούνται. Όμως σας προτρέπω να είστε
επικριτικοί και προσεκτικοί όταν χρησιμοποιείται τέτοιου είδους ορολογίες.
Εισηγήσεις για ορισμούς στα Ελληνικά είναι ευπρόσδεκτες.
- Καινοτόμοι: Εισάγουν την καινοτομία και υπερασπίζονται τη χρησιμότητά
της, προωθώντας την.
- Early adopters: Είναι ευυπόληπτα μέλη μιας κοινωνικής ομάδας και
μπορούν να αποτελούν και να λειτουργούν ως ‘κίνητρο’ για τους
υπόλοιπους. Επηρεάζουν την κοινή γνώμη και είναι αποτελεσματικοί στο να
εμπλέκουν τους υπόλοιπους στη διαδικασία διάχυσης της καινοτομίας.
- Early majority: Αυτή η ομάδα υιοθετεί τις νέες ιδέες ακριβώς πριν
οποιοδήποτε άλλο μέσο μέλος ενός συστήματος, συνήθως μέσω της πειθώς
των early adopters.
- Late majority: Υιοθετούν νέες ιδέες ακριβώς μετά το μέσο μέλος ενός
συστήματος, συνήθως ως αποτέλεσμα πιέσεως από τα υπόλοιπα μέλη. Οι
παρεμβατικές στρατηγικές είναι συνήθως αναγκαίες για να τους πείσουν να
υιοθετήσουν την καινοτομία.
- Laggards [καθυστερημένοι]: Αυτοί αποτελούν τη τελευταία ομάδα ενός
συστήματος που υιοθετεί μια καινοτομία χωρίς να ενδιαφέρονται για τη
γνώμη των άλλων.
Οι ΤΠΕ στην εκπαίδευση είναι μια σημαντική καινοτομία που έχει επίδραση σε
πολλά επίπεδα. Οι εκπαιδευτικοί που είναι το κύριο μέσο για να έρθει η αλλαγή
αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για την καινοτομία, εξίσου με την πολιτική που
αποφασίζεται και τις τεχνολογίες που περιλαμβάνει.
Ενσωματώνοντας ΤΠΕ στην εκπαδεύση
Δύο βασικές προσεγγίσεις μπορούν να αξιοποιηθούν για την εισαγωγή των ΤΠΕ
στην διδασκαλία και μάθηση: κάθετη και οριζόντια ενσωμάτωση.
 Κάθετη ενσωμάτωση:
Οι ΤΠΕ θεωρούνται και αποτελούν ξεχωριστό μάθημα στο ΑΠ όπως π.χ. η Επιστήμη,
τα Μαθηματικά ή τα Ελληνικά. Εξειδικευμένοι δάσκαλοι εκπαιδεύονται για να

11. εισαγάγουν τους μαθητές στις εφαρμογές ΤΠΕ και οι ΤΠΕ αποτελούν το κύριο
αντικείμενο μάθησης. Οι πρώτες προσπάθειες ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στο ΑΠ με
αυτή την προσέγγιση έδωσαν στο μάθημα το όνομα ‘Computer Studies’ ή
‘Computer Science’ για τους πιο προχωρημένους μαθητές. Οι εκπαιδευτικοί
κατέχουν σημαντική τεχνολογική πραγματογνωμοσύνη και εκτός από τη διδασκαλία
συχνά εμπλέκονται και στην υποστήριξη του δικτύου και τη συντήρηση του
εξοπλισμού, καθώς και στη λήψη διευθυντικών αποφάσεων.
 Οριζόντια ενσωμάτωση:
Σε αυτή την προσέγγιση, όλα τα γνωστικά αντικείμενα χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ ως
κεντρικό μέσο διδασκαλίας και μάθησης. Αυτό σημαίνει ότι οι εκπαιδευτικοί
χρειάζονται τεχνική και παιδαγωγική εμπειρογνωμοσύνη για να μπορούν να
χρησιμοποιούν την τεχνολογία στο μάθημά τους αφού η ικανότητα και η
αυτοπεποίθηση για ενσωμάτωση των ΤΠΕ καταλαμβάνουν σημαντική θέση στην
καθημερινή πρακτική ενός εκπαιδευτικού. Αυτό αναμφίβολα προκαλεί ιδιαίτερο
άγχος στους εκπαιδευτικούς αφού δεν έχουν καταρτιστεί για παιδαγωγική
αξιοποίηση των ΤΠΕ και συνήθως δεν μπορούν να αντιληφθούν τους λόγους που
πρέπει να αλλάξουν την παιδαγωγική πρακτική τους.
Διδακτική ιδεολογία [Teaching ideology]
Η ιδεολογία των εκπαιδευτικών αναφέρεται σε ένα αλληλένδετο σύνολο
αντιλήψεων των εκπαιδευτικών γύρω από το γνωστικό τους αντικείμενο, τη
διδασκαλία, τη μάθηση και την εκπαίδευση γενικότερα. Αυτές οι αντιλήψεις
εξελίσσονται μέσω μιας πολυσύνθετης διαδικασίας κοινωνικοποίησης τόσο κατά τα
δικά τους μαθητικά χρόνια στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια βαθμίδα αλλά και
κατά την καθημερινή επαγγελματική τους πρακτική και εμπειρία. Πολλοί υιοθετούν
τις πρακτικές του εκπαιδευτικού ιδρύματος στο οποίο ανήκουν αφού αυτό
αναμένεται και ‘ταιριάζει’ με τις αντιλήψεις τους για τον τρόπο που ‘πρέπει’ να
διδάσκουν.
Αναζητώντας το βαθμό ταυτοποίησης των στόχων και των αποτελεσμάτων μιας
καινοτομίας με την ιδεολογία των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευόμενων
μπορούμε να ανακαλύψουμε το βαθμό και τη φύση της αλλαγής που μπορούν να
επιφέρουν. Για τους ‘early adopters’ υπάρχει θετική αλλαγή αφού αναγνωρίζουν
την αξία της καινοτομίας στην παιδαγωγική τους πρακτική και έτσι αποφασίζουν να
την υιοθετήσουν. Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, μπορεί να υπάρξει σύγκρουση
καινοτομίας και εκπαιδευτικής πρακτικής, προκαλώντας ‘συναισθηματικές
αντιδράσεις’.
Υπάρχουν κάποιοι εκπαιδευτικοί που μπορούν να αντιληφθούν την αξία μιας
καινοτομίας και είναι έτοιμοι να υιοθετήσουν πολλά από τα στοιχεία της, είτε γιατί

12. ταιριάζει με στοιχεία της υφιστάμενης μεθοδολογία τους ή επειδή έχουν δοκιμάσει
παραμέτρους της καινοτομίας και έχουν ήδη αποφασίσει να προσαρμοστούν (early
majority). Οι περισσότεροι συνήθως ανήκουν στην ομάδα ‘late majority’ και
πιθανόν να αποδεχθούν στοιχεία της καινοτομίας που ταιριάζουν με τις αντιλήψεις
και τη υφιστάμενη θέση/στάση τους στο εκπαιδευτικό σύστημα.
ΤΠΕ και κατάρτιση των εκπαιδευτικών
Έρευνα τα τελευταία χρόνια έχει δείξει ότι υπάρχει ένα σύνολο παραγόντων που
είναι σημαντικοί για την επιτυχημένη ενσωμάτωση των ΤΠΕ στη διδασκαλία και
μάθηση. Αυτά αποτελούν:
- Προσωπική ‘δέσμευση’/ δέσιμο με τις ΤΠΕ
- Κυριότητα της καινοτομίας [ownership of the innovation]
- Χρόνος και στήριξη στην τάξη
- Πρόσβαση στην υλικοτεχνική υποδομή και στα προγράμματα [hardware &
software]
- Αναλυτικό Πρόγραμμα και προτεραιότητες του σχολείου
- Μορφή ενσωμάτωσης των ΤΠΕ
Η διαδικασία μεταρρύθμισης/αλλαγής για τους εκπαιδευτικούς που δεν είναι
καταρτισμένοι στη χρήση των ΤΠΕ μπορεί να αποτύχει εντελώς. Το ακόλουθο
χρονοδιάγραμμα είναι ενδεικτικό από την αναφορά του MacKinsey (1997):
- Υιοθεσία καινοτομίας (30 ώρες)
- Προσαρμογή (45+ ώρες- 3 μήνες εμπειρίας)
- Οικειοποίηση (60+ ώρες- 2 χρόνια εμπειρίας)
- Εφεύρεση (80+ ώρες- 4-5 χρόνια)
Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι καθώς τα τεχνολογικά περιβάλλοντα εξελίσσονται σε
πιο εύκολα για το χρήστη και περισσότεροι εκπαιδευτικοί εξοικειώνονται με τα
εργαλεία που υπάρχουν, είναι πιθανό ότι ο χρόνος που χρειάζεται για προετοιμασία
να μειώνεται. Όμως, η ταχύτητα τεχνολογικής εξέλιξης δεν φαίνεται να μειώνεται
και υπάρχει διαρκώς η ανάγκη για ενημέρωση, άρα αυτοί που εμπλέκονται στη
διδασκαλία πρέπει παράλληλα συνεχώς να καταρτίζονται.
ΕΜΠΟΔΙΑ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ
• Στάσεις (Albirini, 2006; Shapka & Ferrari, 2003)
• Εμπειρίες (Bovee, Voogt, & Meelissen, 2007; van Braak, 2001)
• Εκπαίδευση/Κατάρτιση (Galanouli,Murphy, & Gardner, 2004;
Tan,Hu,Wong,& Wettasinghe, 2008)
ΣΤΑΣΕΙΣ – ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ

13. Ερευνητικά Δεδομένα:
-Πρέπει να δοθεί έμφαση στις μεθοδολογίες διδασκαλίας και μάθησης (Tondeur,
2008 ; Becker, 2001; Ertmer, Addison, Lane, Ross, & Woods, 1999; Higgins &
Moseley, 2001).
-Σημασία έχουν οι αντιλήψεις και η εσωτερική δέσμευση των εκπαιδευτικών για
υιοθέτηση και ενσωμάτωση των ΤΠΕ (Olson, 2000).
In Ramorola, M. Z. (2013). Challenge of effective technology integration into
teaching and learning. Africa Education Review, 10(4), 654–670.
ΟΜΩΣ:
 Οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν νέα εργαλεία με τον ίδιο παραδοσιακό
τρόπο που αξιοποιούσαν παλαιότερα εργαλεία διδασκαλίας
(Aldunate & Nussbaum, 2013; Cuban, 2001; Mehlenbacher, 2010; NESTA,
2012).
 Υπάρχει μεγάλη αύξηση στη διαθεσιμότητα υλικοτεχνικής υποδομής που δε
μεταφράζεται σε αντίστοιχη αποτελεσματική ενσωμάτωση εκ μέρους των
εκπαιδευτικών
(Aldunate & Nussbaum, 2013; Mehlenbacher, 2010; NESTA, 2012; Vrasidas, Glass &
Zembylas, 2009;Wikan & Molster, 2011).
ΑΛΛΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΟΡΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ
• Τεχνοφοβία- Technophobia
• Πρόβλημα διαχείρισης της τεχνολογίας Ramorola, (2013).
[ Προτεινόμενη λύση: Εκπαίδευση στη χρήση υπολογιστών και παροχή κινήτρων
για βελτίωση των αντιλήψεων όσον αφορά την αποτελεσματική χρήση (Odera,
2005)].
• Ανεπαρκείς πόροι- Insufficient resources
 Έλλειψη υποδομής (υπολογιστών, εκτυπωτών, χρήσιμων λογισμικών…)
 Έλλειψη τεχνικής υποστήριξης
[Προτεινόμενη λύση: Οι ίδιες οι σχολικές μονάδες χρηματοδοτούν την εφαρμογή
(Ramorola, 2013)].
• Συντήρηση και τεχνικά προβλήματα
• Προβλήματα ασφάλειας
• Ο ρόλος των γονέων (Torres, 2002)
• Ανεπάρκεια χρόνου
• Ορολογία υπολογιστών
• Κουλτούρα της τάξης
(Cuban, 2001; Haydn & Barton, 2007; Mehlenbacher, 2010, in Ramorola, 2013 )
Αν και υπάρχει η πολυσυζητημένη έννοια των ‘Ψηφιακών Ιθαγενών’ [Digital Native]
(Prensky, 2001) και της ‘Γενεάς δικτύου’ ή ‘Δικτυωμένης γενεάς’[Net Generation]

14. (Oblinger & Oblinger, 2005), οι πιο πρόσφατες έρευνες αμφισβητούν τη δυνατότητα
των ίδιων των νεαρών δασκάλων να δρουν και να σκέφτονται με ‘υπερκειμενικό’
[hypertext-like] τρόπο (Kukulska-Hulme & Jones, 2011; Valtonen et al., 2011).
Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών υποδηλώνουν ότι αμφισβητείται η
δυνατότητα των νεαρών δασκάλων να προσαρμόζουν και να ενσωματώνουν τις ΤΠΕ
στη διδασκαλία τους και πως μεγαλύτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην κατάρτιση
σχετικά με τρόπους αξιοποίησης της εκπαιδευτικής τεχνολογίας.
Επιπρόσθετα, έρευνα από τον Livingstone (2011) δίνει έμφαση στη μακροχρόνια
συζήτηση του πώς οι μαθητές μαθαίνουν και πώς και τι έχει αλλάξει με στόχο την
προσαρμογή στη ψηφιακή εποχή. Επισημάνει την έλλειψη σαφήνειας γύρω από
τους στόχους οργανωμένων πρωτοβουλιών ενσωμάτωσης ΤΠΕ αποδίδοντας το
μερικώς στη φύση των τεχνολογικών μέσων μαζικής ενημέρωσης [media
technologies]. Πολλά τα ερωτήματα που θέτει στο άρθρο της και που στα πλαίσια
των συζητήσεων του μαθήματος EDG220A θα προσπαθήσουμε να τα απαντήσουμε.
ΓΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟ!
1. Είναι οι ΤΠΕ απλά εργαλεία μάθησης, δηλαδή στόχος είναι να εκπαιδευτούν
οι μαθητές για το πώς να τα χρησιμοποιούν και οι εκπαιδευτικοί να
αξιολογούν τα πλεονεκτήματα για μια σειρά μαθησιακών αποτελεσμάτων;
Ή
Προαναγγέλουν μια πιο ουσιαστική μεταρρύθμιση στο χώρο της
εκπαίδευσης και άρα πρέπει να αναδιατυπωθεί η σχέση εκπαίδευσης και
κοινωνίας, δασκάλων και μαθητών, γνώση και συμμετοχή;
2. Υπάρχει η αντίληψη ότι οι εκπαιδευτικοί αποτελούν ‘πυρήνες αλλαγής’
[‘agents of change’]. Πιστεύετε πως είναι σωστό να έχουν αυτό το ρόλο; Αν
ναι, γιατί; Σε μια τέτοια περίπτωση, με ποιο τρόπο πιστεύετε πως πρέπει να
προετοιμάζονται και να ενισχύονται/υποστηρίζονται στο ρόλο τους ως
‘πυρήνες αλλαγής’; Αν όχι, τότε γιατί;
Άλλες χρήσιμες πηγές για περισσότερη ενημέρωση:
 Starkey, L. (2010). Teacher’s Pedagogical Reasoning and Action in the Digital
Age. Teachers and Teaching, 16(2), 233-244.
 Tearle, P. (2004). ‘A theoretical and instrumental framework for
implementing change in ICT in education’. Cambridge Journal of Education,
34(3), 331-351.

15.  Cox, M., Prestion, C., & Cox, K. (1999). ‘What Factors Support or Prevent
Teachers from Using ICT in their Classrooms?’
[http://www.leeds.ac.uk/educol/documents/00001304] – Αφού η πηγή είναι
παλιά, τότε αξίζει να διερωτηθείτε αν κάποια από τα ευρήματα ακόμα
ισχύουν.
ΕΡΕΥΝΕΣ- ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
Α. Eteokleous, N. (2008). Evaluating computer technology integration in a
centralized school system. Computers and Education, 51(2), 669–686.
 Οι υπολογιστές δεν αξιοποιούνται στο μέγιστο δυνατό βαθμό
 Όταν αξιοποιούνται δεν υπάρχει συστηματική εκπαιδευτική αξιοποίηση
αλλά χρησιμοποιούνται περισσότερο ως υποβοηθητικά εργαλεία ή για
επιβράβευση των μαθητών
 Πολύ λίγοι δάσκαλοι χρησιμοποιούν τους υπολογιστές με κάποιο
προοδευτικό τρόπο.
 Αναγνωρίστηκαν 3 παράγοντες που επηρεάζουν τη χρήση: προσωπικοί,
επαγγελματικοί, οργανωτικοί.
Β. Vrasidas, C. (2014). The rhetoric of reform and teachers’ use of ICT. British Journal
of Educational Technology, 46(2), 370–380. doi:10.1111/bjet.12149
 Η υλικοτεχνική υποδομή της Κύπρου είναι πολύ ανεπτυγμένη σε σχέση με
άλλες χώρες της Ε.Ε.
 Δεν υπάρχει αντίστοιχο επίπεδο ενσωμάτωσης και αξιοποίησης των ΤΠΕ
στη παιδαγωγική διαδικασία.
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ
• Το Υ.Π. πρέπει να σχεδιάζει και να αναπτύσσει τέτοια πολιτική και
προγράμματα που να ενισχύουν την προσπάθεια των σχολείων για
υιοθέτηση της πολιτικής και την αποτελεσματική ενσωμάτωση των ΤΠΕ.
• Το Υ.Π. πρέπει να εργοδοτήσει καταρτισμένους πυρήνες αλλαγής για
κατάρτιση και υποστήριξη των εκπαιδευτικών στα σχολεία.
• Να γίνεται σωστή κατανομή καταρτισμένων εκπαιδευτικών και μέσων στα
σχολεία.
• Τα σχολεία πρέπει να αφιερώνουν αρκετό χρόνο στη αξιολόγηση και σωστή
ενσωμάτωση των ΤΠΕ αφού συνιστά νέα μεθοδολογία.
• Τα σχολεία πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους ως μόνιμο προσωπικό έναν
τουλάχιστον τεχνικό για να αντιμετωπίζει τεχνικά προβλήματα και να
ασχολείται με θέματα στήριξης και συντήρησης του συστήματος.
• Εγκατάσταση συστημάτων ασφαλείας για αποφυγή κλοπών ή βανδαλισμών

16. • Η κοινότητα (εκπαιδευτικοί, γονείς, τοπικές αρχές) πρέπει να είναι καλά
ενημερωμένοι για τα πλεονεκτήματα ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στη διδασκαλία
και μάθηση.
Πηγές:
Ramorola, M. Z. (2013). Challenge of effective technology integration into teaching
and learning. Africa Education Review, 10(4), 654–670.
doi:10.1080/18146627.2013.853559
Sang, G., Valcke, M., Braak, J. Van, & Tondeur, J. (2010). Student teachers’ thinking
processes and ICT integration: Predictors of prospective teaching behaviors with
educational technology. Computers and Education, 54(1), 103–112.
doi:10.1016/j.compedu.2009.07.010
Υποψήφιοι Δάσκαλοι
Πορίσματα ερευνών:
 Οι φοιτητές δάσκαλοι δεν ένιωθαν καθόλου έτοιμοι και αμφισβητούσαν τις
δυνατότητές τους για σωστή αξιοποίηση των ΤΠΕ σε πραγματικές συνθήκες
τάξης
Εισηγήσεις:
• Ενίσχυση των Προγραμμάτων Σπουδών.
• Παροχή περισσότερων ευκαιριών επαγγελματικής κατάρτισης και
ανάπτυξης στον τομέα των ΤΠΕ.
• Συμμετοχή σε πρακτικά εργαστήρια επαγγελματικής ανάπτυξης για
το περιεχόμενο και τη παιδαγωγική αξιοποίησης της τεχνολογίας.
Wetzel, K., Buss, R., Foulger, T. S., & Lindsey, L. (2014). Infusing Educational
Technology in Teaching Methods Courses: Successes and Dilemmas. Journal of
Digital Learning in Teacher Education, 30(3), 89–103.
doi:10.1080/21532974.2014.891877
Άλλα θέματα σε σχέση με την ενσωμάτωση ΤΠΕ
• Ψηφιακοί ιθαγενείς [Digital Natives] - Ψηφιακοί μετανάστες [Digital
Immigrants]
Lei, J. (2009). Digital Natives As Preservice Teachers: What Technology Preparation Is
Needed? Journal of Computing in Teacher Education, 25(3), 87–97.
doi:10.1080/10402454.2009.10784615
Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants. On the Horizon, 9(5), 1–6.
Retrieved from http://www.marcprensky.com/writing/prensky%20-%20digital%
20natives,%20digital%20immigrants%20-%20part1.pdf
Prensky, M. (2010). Teaching digital natives: Partnering for real learning. Thousand
Oaks, CA: Corwin.
• Πολλαπλότητα στην εργασία-Multitasking

17. • Επίσημη- Ανεπίσημη Μάθηση - Formal vs Informal Learning
“The blending of informal learning into formal education is an intriguing notion, but
hampered by the lack of ways to acknowledge and qualify learning that happens
beyond the classroom” (Johnson et al., 2015, p. 22)
• Αντίστροφη Μάθηση-Flipped Learning
References (Academic or Peer Reviewed Sources)
• Balanskat, A. & Garoia, V. (2010). Netbooks on the Rise — European
Overview of National Laptop and Netbook Initiatives in Schools (Brussels,
European Schoolnet)
• Benson, L.F., Farnsworth, B.J., Bahr, D.L., Lewis, V.K., & Shaha, S.H. (2001).
Preparing tomorrow’s educators to use technology: Learning and attitudinal
impacts on elementary learner. Journal of Instructional Psychology 29(3):
121–138.
• Bocconi, S., Kampylis, P., & Punie, Y. (2013). Framing ICT-enabled Innovation
for Learning: The case of one-to-one learning initiatives in Europe. European
Journal of Education, 48(1), 113–130. doi:10.1111/ejed.12021
• Churchill, D., Lu, J., & Chiu, T. K. F. (2014). Integrating mobile technologies,
social media and learning design. Educational Media International, 51(3),
163–165. doi:10.1080/09523987.2014.969895
 Clegg, S., Hudson, A. and Steel, J. (2003) “The Emperor’s New Clothes:
globalisation and e-learning in Higher Education”, British Journal of Sociology
of Education 24(1) 39-51.
• Committee for Education Reform (2004). Report on education reformof the
Cyprus education system.
http://www.paideia.org.cy/upload/ekthesi_epitropis.pdf
• Conlon, T. (2000). Visions of change: information technology, education and
postmodernism. British Journal of Educational Technology, 31(2), 109–116
• Cox, M., Preston, C., & Cox, K. (1999). “What Factors Support or Prevent
Teachers from Using ICT in their Classrooms?” Retrieved from
http://www.leeds.ac.uk/educol/documents/00001304.htm
• Cyprus Statistical Service (2012). The use of ICT in households. Retrieved
November 11, 2012, from http:// www.mof.gov.cy/mof/cystat/

18.  DeCock, C., Fitchett, J. and Volkmann, C. (2005) “Constructing the new
Economy: A Discursive Perspective” British Journal of Management 16(1) 37-
49.
• Dillenbourg, P. (2008). ‘Integrating technologies into educational
ecosystems’. Distance Education, 29(2), 127-140.
• Eteokleous, N. (2008). Evaluating computer technology integration in a
centralized school system. Computers and Education, 51(2), 669–686.
doi:10.1016/j.compedu.2007.07.004
• Eurydice (2011). Key data on learning and innovation through ICT at school in
Europe 2011. http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice
• Fullan, M.G. (1991). The New Meaning of Educational Change. Cassell.
London.
• Gülbahar, Y. (2007). Technology planning: A roadmap to successful
technology integration in schools. Computers and Education, 49(4), 943–956.
doi:10.1016/j.compedu.2005.12.002
• Hansen, R. (2015). Technology Integration on the Horizon. Journal of Digital
Learning in Teacher Education, 31(3), 82–82.
doi:10.1080/21532974.2015.1059700
• Hawkridge, D.G. (1990). “Who Needs Computers in Schools, and Why?”.
Computers and Education, 15(1-3), 1-6.
• Hayward. B., Alty, C., Pearson, S. & Martin, C. (2002). Young People’s Use of
ICT.
http://dera.ioe.ac.uk/1646/1/becta_2002_youngpeoplesuse_report_queens
printer.pdf
• Herring, M., Thomas, T., & Redmond, P. (2014). Special Editorial: Technology
Leadership for Preparing Tomorrow’s Teachers to Use Technology. Journal of
Digital Learning in Teacher Education, 30(3), 76–80.
doi:10.1080/21532974.2014.891875
• Howard, S. K. (2013). Risk-aversion: understanding teachers’ resistance to
technology integration. Technology, Pedagogy and Education, 22(3), 357–
372. doi:10.1080/1475939X.2013.802995
• Howard, S. K., & Rennie, E. (2013). Free for All: A Case Study Examining
Implementation Factors of One-to-One Device Programs. Computers in the
Schools, 30(4), 359–377. doi:10.1080/07380569.2013.847316
• Hutchison, A., & Woodward, L. (2014). A planning cycle for integrating digital
technology into literacy instruction. The Reading Teacher, 67(6), 455–464.
doi:10.1002/TRTR.1225

19. • Johnson, L., Adams Becker, S., Estrada, V., & Freeman, A. (2015). NMC
Horizon Report: 2015 higher education edition. Austin, TX: The New Media
Consortium.
 Kelly, A. (2009) Globalisation and education: a review of conflicting
perspectives and their effect on policy and professional practice in the UK.
Globalisation, Societies and Education, Volume 7(1) 51-68.
• Kukulska-Hulme, A., & Jones, C. (2011). The next generation: design and the
infrastructure for learning in a mobile and networked world. In: Olofsson,
A.D. & Lindberg, J. Ola (eds). Informed Design of Educational Technologies in
Higher Education: Enhanced Learning and Teaching. Hershey, PA: Information
Science Reference (an Imprint of IGI Global), 57-78. Retrieved from
http://oro.open.ac.uk/29173.
• Law, N., Chow, A., & Yuen, A. (2005). Methodological Approached to
Comparing Pedagogical Innovations Using Technology. Education and
Information Technologies, 10(1-2), 7-20.
 Lawton, D. (1983) Curriculum Studies and Educational Planning. Hodder and
Stoughton, London.
• Lei, J. (2009). Digital Natives As Preservice Teachers: What Technology
Preparation Is Needed? Journal of Computing in Teacher Education, 25(3),
87–97. doi:10.1080/10402454.2009.10784615
• Livingstone, S. (2011). Critical reflections of the benefits of ICT in education.
Oxford Review of Education
• Marcinkiewicz, H. (2000). Implementation Strategies: Will teachers use
educational computing’. Retrieved from:
http://itech1.coe.uga.edu/itforum/paper42/paper42.html
• National Centre for Education Statistics. (2003). Technology integration.
[Online] Available at
http://nces.ed.gov/pubs2003/tech_schools/chapter7_2.asp
• Odera, F. (2005). A study of computer integrated education in secondary
schools in Nyanza Province, Kenya. Pretoria: University of Pretoria.
• OECD (2005). E-Learning in Tertiary Education. OECD Policy Brief.
• Oliver, M. & Trigwell, K. (2005). “Can ‘Blended Learning’ Be Redeemed”. E-
Learning, 2(1), 17-26.
• Papert, S. (1998). The connected family: Bridging the digital generation gap.
Marietta, GA: Long Street Press.
• Passey, D., & Samways, B. (1997). Information Technology. Supporting
Change Through Teacher Education. IFIG TC3. Chapman & Hall. London.

20. • Pelgrum, W. J. (2001). Obstacles to the integration of ICT in education:
Results from a worldwide educational assessment. Computers and Education,
37(2), 163–178. doi:10.1016/S0360-1315(01)00045-8
• Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants. On the Horizon, 9(5),
1–6. Retrieved from http://www.marcprensky.com/writing/prensky%20-
%20digital% 20natives,%20digital%20immigrants%20-%20part1.pdf
• Prensky, M. (2010). Teaching digital natives: Partnering for real learning.
Thousand Oaks, CA: Corwin.
• Ramorola, M. Z. (2013). Challenge of effective technology integration into
teaching and learning. Africa Education Review, 10(4), 654–670.
doi:10.1080/18146627.2013.853559
• Rawlins, P., & Kehrwald, B. (2014). Integrating educational technologies into
teacher education: a case study. Innovations in Education and Teaching
International, 51(2), 207–217. doi:10.1080/14703297.2013.770266
• Redmann, D.H., & Kotrlik, J.W. (2004). Analysis of technology integration in
the Teaching-Learning process in selected career and technical education
programs. Journal of Vocational Education Research 29(1). [Online] Available
at: http://scholar.lib.vt.edu/ejournals/JVER/v29nl/redmann.html
• Rice, L.M., Wilson, E.K., and Bagley, W. (2001). Transforming learning with
technology: Lessons from the field. Journal of Technology and Educator
Education 9(2): 211–230.
• Robertson, J.W. (2003). Stepping Out of the Box: Rethinking the Failure of ICT
to Transform Schools. Journal of Educational Change, 4(4), 323-344.
• Rogers, E. (1995). Diffusion of innovations. Fourth Edition. New York, NY: The
Free Press
• Rosen, Y., & Beck-hill, D. (2012). Intertwining Digital Content and a One-To-
One Laptop Environment in Teaching and Learning: Lessons from the Time To
Know Program. Journal of Research on Technology in Education, 44(3), 225–
241. doi:10.1080/15391523.2012.10782588
• Sandholtz, J.H. Ringstaff, C., & Dwyer, D.C. (1997). Teaching with Technology
Creating Student-centered Classrooms. Teachers College Press, New York.
• Sang, G., Valcke, M., Braak, J. Van, & Tondeur, J. (2010). Student teachers’
thinking processes and ICT integration: Predictors of prospective teaching
behaviors with educational technology. Computers and Education, 54(1),
103–112. doi:10.1016/j.compedu.2009.07.010
• Shelly, G.B., Cashman, T.J., Gunter, G.A., & Gunter, R.E. (2008). Educators
discovering computers: Integrating technology and digital media in the
classroom (5th ed.). Boston: Thomson.

21. • Somekh, B. (1997). ClassroomInvestigations. Exploring and evaluating how IT
can support Learning. In: Somekh, B., & Davis, N. Using Information
Technology Effectively in Teaching and Learning. London, Routledge, 114-
126.
• Spires, H., Oliver, K., & Corn, J. (2012). The New Learning Ecology of One-to-
One Computing Environments: Preparing Teachers for Shifting Dynamcs and
Relationships. Journal of Digital Learning in Teacher Education, 28(2), 63–72.
doi:10.1080/21532974.2011.10784682
• Starkey, L. (2010). Teachers’ Pedagogical Reasoning and Action in Digital Age.
Teachers and Teaching, 16(2), 233-244.
• Stevenson (1997). Stevenson’s Report [Online] Available at
http://rubble.heppell.net/stevenson/contents.html
• Stevenson, I.J. & Hassell, D. (1994). “Modelling and Teacher Change’. In:
Mellar, H., Bliss, J., Boohan, R., & Tompsett, C. (eds.). Learning with Artificial
Worlds: Computer-Based Modelling in the Curriculum, London, The Falmer
Press, 207-213.
• Tearle, P. (20040. A theoretical and instrumental framework for
implementing change in ICT in education. Cambridge Journal of Education,
34(3), 331-351.
• Teo, T. (2012). Examining the intention to use technology among pre-service
teachers: an integration of the Technology Acceptance Model and Theory of
Planned Behavior. Interactive Learning Environments, 20(1), 3–18.
doi:10.1080/10494821003714632
• Thompson, A. D. (2015). Preparing Our Teacher Education Students for New
Schools. Journal of Digital Learning in Teacher Education, 31(3), 83–84.
doi:10.1080/21532974.2015.1059710
• Tondeur, J., van Keer, H., van Braak, J., & Valcke, M. (2008). ICT integration in
the classroom: Challenging the potential of a school policy. Computers and
Education, 51(1), 212–223. doi:10.1016/j.compedu.2007.05.003
• U.S. Department of Education (2013). Expanding evidence approaches for
learning in a digital world. http://www.ed.gov/edblogs/technology/evidence-
framework/
• Valtonen, T., Pontinen, S., Kukkonen, J., Dillon, P. Vaisanen, P., & Hacklin, S.
(2011). Confronting the technological pedagogical knowledge of Finnish Net
Generation Student Teachers. Technology, Pedagogy and Education, 20(1), 3-
18.
 van Blankenstein, F.M., Dolmans, D.H.. M., van der Vleuten, C.P.M. and
Schmidt, H.G. (2001) Which cognitive processes support learning during

22. small-group discussion? The role of providing explanations and listening to
others. Instructional Science, 39(2) 189-204.
• Vrasidas, C. (2014). The rhetoric of reform and teachers’ use of ICT. British
Journal of Educational Technology, 46(2), 370–380. doi:10.1111/bjet.12149
• Westera, W. (2004). On strategies of Educational Innovation: Between
Substitution and Transformation. Higher Education, 47(4), 501-517.
• Wetzel, K., Buss, R., Foulger, T. S., & Lindsey, L. (2014). Infusing Educational
Technology in Teaching Methods Courses: Successes and Dilemmas. Journal
of Digital Learning in Teacher Education, 30(3), 89–103.
doi:10.1080/21532974.2014.891877
• Woodbridge, J. (2004). Technology integration as a transforming teaching
strategy. Minneapolis, MN: Walden University.
 Woolgar, S. (Ed), (2002) Virtual Society? Technology, Cyberbole, Reality
Oxford: Oxford University Press. Available online at:
http://books.google.co.uk/books?hl=en&lr=&id=6vkYWOYSpnMC&oi=fnd&p
g =PA1&dq=five+rules+of+virtuality&ots=ZJmHc2t06s&sig=WFA2TD7Vy58N-
vIx-cjP7Le5KCI#v=onepage&q=five%20rules%20of%20virtuality&f=false [last
accessed 21/08/11].
• Yee, D.L. (2000). Images of school principals’ information and
communications technology leadership. Journal of Information Technology
for Educator Education 9(3): 287–302.
Additional Grey Literature (These are Non-Academic Sources that are of interest,
but have not necessarily been verified by peer-review and therefore cannot be
guaranteed to be totally accurate or wholly unbiased)
Alliance for Childhood (2007) Fool's Gold: A Critical Look at Computers in Childhood
– Executive Summary. Available online at:
http://drupal6.allianceforchildhood.org/fools_gold [Last accessed 07/09/10].
Becta (2008) “Harnessing Technology: Next Generation Learning 2008-14”. Becta
Report for The Department for Children, Schools and Families and Department for
Innovation, Universities and Skills. Available online at:
http://www.dc10plus.net/resources/documents/Becta's_harnessing_technolog
y08_summary.pdf [Last accessed 21/08/11].
Hayward, B., Alty, C., Pearson, S. and Martin, C. (2002) Young People’s Use of ICT.
http://dera.ioe.ac.uk/1646/1/becta_2002_youngpeoplesuse_report_queenspri
nter.pdf [Last accessed 21/08/11].

23. OECD (2002) OECD Information Technology Outlook. Available online at:
http://www.oecd.org/dataoecd/63/60/1933354.pdf [Last accessed 21/08/11].
Richard’s advice to new e-learners and teachers:
http://www.youtube.com/watch?v=ixYsLeuELFc [Last accessed 21/08/11].
Turkle, S. (1997) “Seeing Through Computers: Education in a Culture of Simulation”.
Available online at: http://www.prospect.org/cs/articles?articleId=4840 [Last
accessed 21/08/11].
Virtual Society Research Reports http://virtualsociety.sbs.ox.ac.uk/results.htm [Last
accessed 21/08/11].
Συμπληρωματική ελληνική βιβλιογραφία
Χαλκιά, Κ. (1999). Εισαγωγή στη Διδακτική της Τεχνολογίας. Αθήνα: Τυπωθήτω.