1. Radix-Үндэсний бүтэц, үүрэг

2.  Гомологи
 Аналоги
 Рудимент
 Ургал буюу вегетатив- Үндэс, Иш, навч
 Үржлийн буюу генератив- Цэцэг, үр,
жимс

3.  ҮНДЭС НЬ 4 БҮСЛҮҮРТЭЙ.
 1. ҮНДЭСНИЙ ХАМГИЙН ДООД
ХЭСЭГТ ОРШИХ ТОРГОН ҮЗҮҮРТ
БАЙРЛАСАН ДУГТУЙ УРГАХ
ШОВГОР
 2. ТҮҮНЭЭС ДЭЭШ ОРШИХ ӨСӨХ
БУЮУ СУНАХ БҮСЛҮҮР
 3. ҮСЭНЦЭР БҮХИЙ СОРОХ БҮСЛҮҮР
 4. ХАМГИЙН ДЭЭД ХЭСЭГТ ОРШДОГ
ХАЖУУГИЙН САЛАА ҮҮСГЭХ БҮСЛҮҮР

5.  ДУГТУЙ БҮХИЙ ХУВААГДАХ БҮСЛҮҮР
 ҮНДЭС ГАЗРЫН ГҮН РҮҮ ЧИГЛЭЖ УРГАХ БӨГӨӨД
ТҮҮНИЙ ҮЗҮҮРТ АНХДАГЧ БҮРЭЛДҮҮЛЭГЧ ЭДИЙГ
ХАМГААЛСАН ДУГТУЙ ОРШДОГ. БҮРЭЛДҮҮЛЭГЧ ЭД НЬ
ҮНДЭСНИЙ ТОРГОН ҮЗҮҮРТ БАЙРЛАНА.Х ХАМГИЙН
ЭМЗЭГ ХЭСЭГ ТУЛ АМАРХАН ГЭМТДЭГ БӨГӨӨД ЭЛДЭВ
ЖИЖИГ МЕХАНИК ГЭМТЛЭЭС ДУГТУЙГ ХАМГААЛНА.
АНХДАГЧ МЕРИСТЕМИЙН ЭСҮҮД НИМГЭН ХАНАТАЙ,
ВАКУОЛЬГҮЙ, ТОД ҮЗЭГДЭХ БӨӨМ БҮХИЙ ПАРЕНХИМ
ЭСҮҮДЭЭС ТОГТОНО. ҮНДЭСНИЙ ДУГТУЙ ХУУРАЙ
ГАЗАРТ УРГАХ БҮХ УРГАМАЛД БАЙДАГ БА ХАРИН УСНЫ
УРГАМАЛД БАЙДАГГҮЙ.

6.  ӨСӨХ БҮСЛҮҮР
 АНХДАГЧ МЕРИСТЕМЭЭС ДООШ ДУГТУЙ, ДЭЭШ
ҮНДЭСНИЙ ӨСӨХ БҮСЛҮҮР ГАРДАГ. ӨСӨХ БҮСЛҮҮРТ
ЭСИЙН ХУВААГДАХ ЯВАГДДАГГҮЙ, ХАРИН УРГАХ
ШОВГОР, АНХДАГЧ МЕРИСТЕМЭЭС ХУВААГДАН
ГАРСАН ЭСҮҮД НЬ ТОРНИН ТОМОРДГООС ҮНДЭС
СУНАЖ ХӨРСНИЙ ГҮНД УЛАМ ШИГДЭН ОРДОГ БАЙНА.
ЭНЭ БҮСЛҮҮР БОРТГОН ХЭЛБЭРТЭЙ, ЭСҮҮД НЬ
УРТААШАА ИХ СУНАХ ТУЛ ЗАРИМДАА ЭСИЙН СУНАХ
БҮСЛҮҮР Ч ГЭЖ НЭРЛЭГДДЭГ. ЭСҮҮД ТОМОРЧ
ДОТОР НЬ ВАКУОЛЬ БИЙ БОЛДОГ БӨГӨӨД ӨСӨХ
БҮСЛҮҮРИЙН ЗАРИМ ЭСҮҮД ТОДОРХОЙ ХЭЛБЭРТЭЙ
БОЛЖ, ТУСГАЙ ҮҮРЭГ ГҮЙЦЭТГЭДЭГ ТУЛ ЭНДЭЭС
ТОГТМОЛ ЭДҮҮДИЙН ҮҮСВЭР ГАРЧ ЭХЭЛНЭ.

8.  ҮСЭНЦЭР БҮХИЙ СОРОХ БҮСЛҮҮР
 ӨСӨХ БҮСЛҮҮРЭЭС ДЭЭШ ГУРАВДАХ БҮСЛҮҮР БОЛОХ
ҮСЭНЦЭР БҮХИЙ СОРОХ БҮСЛҮҮР ОРШДОГ БӨГӨӨД
ТҮҮНИЙ УРТ НЬ 0.6-10мм ОРЧИМ БАЙДАГ. ҮНДЭСНИЙ
ӨСӨХ БҮСЛҮҮР НЬ СОРОХ БҮСЛҮҮР БОЛОН ШИЛЖИХ
УЧРААС ТҮҮНИЙ ЭХЭНД ЭПИДЕРМИЙН ЭСҮҮДЭЭС
ҮНДЭСНИЙ ҮСЭНЦРҮҮД ГАРЧ БАЙГААГ МИКРОСКОПООР
ХАРЖ БОЛНО. ӨВСЛӨГ УРГАМЛЫН ҮНДЭСНИЙ
ҮСЭНЦРИЙН УРТ 10мм ОРЧИМ, ГОЛДУУ МОДЛОГ
УРГАМЛЫГ БОДВОЛ ИЛҮҮ УРТ ЮМ. ҮСЭНЦЭР УДААН
АМЬДРАХ ЧАДВАРГҮЙ БӨГӨӨД ДУНДЖААР 15-20 ХОНОГ
АМЬД БАЙГААД ҮХЭЖ, ШИНЭЭР ТӨРДӨГ. ҮНДЭСНИЙ
СИСТЕМИЙГ ГАЗРЫН ХӨРСНӨӨС ЭВТЭЙХЭН САЛГАЖ
АВЧ ҮЗВЭЛ ХӨРСНИЙ ЖИЖИГ ХЭСГҮҮДТЭЙ НААЛДСАН
БАЙДАГ НЬ ҮНДЭСНИЙ ӨРГӨСНИЙ ХАНАНААС ТУСГАЙ
НЯЛЦГАЙ ШИНГЭН ЯЛГАРЧ, ХӨРСНИЙ ЖИЖИГ
ХЭСГҮҮДИЙГ БАРЬЦАЛДУУЛДАГ. ЗАЛУУ ҮНДЭСНИЙ
СОРОХ БҮСЛҮҮРИЙН ХЭСГЭЭР ХӨНДЛӨН ОГТОЛЖ
ҮЗЭХЭД ТҮҮНИЙ АНАТОМЫН БҮТЭЦ НИЛЭЭД НАРИЙН
ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТТАЙ БОЛСОН БАЙДАГ НЬ
ҮНДЭСНИЙ АНХДАГЧ БҮТЭЦ ЮМ.

9.  ҮНДЭСНИЙ АНХДАГЧ БҮТЭЦ
 АНХДАГЧ БҮТЭЦТЭЙ ҮНДЭС НЭГ ТАЛТ
ҮРТ БОЛОН ЦӨӨН ТОХИОЛДОЛД ХОС
ТАЛТ ҮРТ УРГАМАЛД ТААРАЛДАХ
БӨГӨӨД ТЭР НЬ УГ УРГАМЛЫН НЭГ ТАЛТ
ҮРТЭНД АМЬДРАЛЫН БҮХИЙ Л
ХУГАЦААНД НЬ ХЭВЭЭР ХАДГАЛАГДАХ
БА ХАРИН ХОС ТАЛТ ҮРТ УРГАМАЛД
АМЬДРАЛЫН ЗӨВХӨН ЭХНИЙ ҮЕ ШАТАНД
БАЙСНАА СҮҮЛДЭЭ ХОЁРДОГЧ БҮТЦЭЭР
СОЛИГДДОГ. ҮНДЭСНИЙ АНХДАГЧ
БҮТЦИЙГ ДОТОР НЬ 3 АНГИЛНА.

10.  Экзодерм
 Мезодерм
 Эндодерм

11.  А. ҮНДЭСНИЙ ЭПИДЕРМ БУЮУ ЭПИБЛЕМ
 ҮНДСИЙГ ХАМГИЙН ГАДНА ТАЛААР НЬ
ИХЭВЧЛЭН ДАН ЭГНЭЭ АМЬД ЭСҮҮДЭЭС
ТОГТОХ БИЕ БИЕТЭЙГЭЭ НЯГТ НААЛДАН
ХУЧИЖ БАЙРЛАСАН ДАВХРААГ ҮНДЭСНИЙ
ЭПИДЕРМ БУЮУ ЭПИБЛЕМ ГЭНЭ. ЭПИБЛЕМ НЬ
НАВЧ, ИШНИЙ ЭПИДЕРМИЙГ БОДВОЛ АРАЙ
ӨӨР ҮҮРГИЙГ ГҮЙЦЭТГЭДЭГТЭЙ ХОЛБОГДОХ
НАВЧ, ЗАЛУУ ИШНИЙ ЭПИДЕРМ БАЙРЛАДАГ
АМСАР БАЙДАГГҮЙ БӨГӨӨД ТЭРЭЭР АНХДАГЧ
БҮРЭЛДҮҮЛЭГЧ ЭД ДЕРМАТОГЕНЭЭС ҮҮСЭЖ
ХЭЛБЭРЖДЭГ.

13.  Б. ХОЛТОСЛОГ ДАВХРАА
 ЭПИБЛЕМИЙН ДОТОР ТАЛД ЗАЛГАН ОРШДОГ
ҮНДЭСНИЙ ИХЭНХИ ХЭСГИЙГ ЭЗЛЭХ ХОЛТОСЛОГ
ДАВХРАА БАЙНА. ХОЛТОСЛОГ ДАВХРАА НЬ
ГАДААД ЭКЗОДЕРМ, ДУНДАХ МЕЗОДЕРМ, ДОТООД
ЭНДОДЕРМ ХЭМЭЭХ 3 ҮЕ ДАВХРААГ ҮҮСГЭДЭГ.
ҮНДЭСНИЙ ХОЛТОСЛОГ ДАВХРААГ МӨН ГАРАЛ
ҮҮСЛИЙНХ НЬ ХУВЬД АНХДАГЧ БА ХОЁРДОГЧ ГЭЖ
ЯЛГАЖ БОЛДОГ. ЭКЗОДЕРМ НЬ ИХЭНХИ УРГАМАЛД
ЭПИБЛЕМИЙГ ҮХСЭНИЙ ДАРАА ЭКЗОДЕРМ
ИЛЧҮҮЖИН ТҮҮНИЙ ОРОНД БҮРХҮҮЛ ЭДИЙН
ҮҮРГИЙГ ГҮЙЦЭТГЭДЭГ. ЭКЗОДЕРМ ЭПИБЛЕМТЭЙ
ШУУД ХИЛЛЭЖ ОРШИХ БӨГӨӨД ГОЛДУУ ГАНЦ
ЭГНЭЭ БҮХИЙ БИЕ БИЕТЭЙГЭЭ НЯГТ БАЙРЛАСАН
АМЬД ЭСҮҮДЭЭС ТОГТОХ БОЛОВЧ ЗАРИМ
ТОХИОЛДОЛД ХЭД ХЭДЭН ЭГНЭЭГ Ч ҮҮСГЭНЭ.

14.  МЕЗОДЕРМ НЬ ЭКЗОДЕРМИЙН ДОТУУР НИМГЭН ХАНА
БҮХИЙ ОЛОН ТАЛТ ПАРЕНХИМИ ЭСҮҮДЭЭС ТОГТСОН
МЕЗОДЕРМ ОРШДОГ. ТЭДГЭЭР ЭСИЙН ХООРОНД
АГААРЫН ХИЙГЭЭР ДҮҮРГЭГДСЭН ЗАЙНУУД БАЙДАГ.
ЭКЗОДЕРМ, МЕЗОДЕРМИЙН ДАВХРААНУУДАД ГОЛЧЛОН
ШИМ ТЭЖЭЭЛИЙН БОДИС НӨӨЦЛӨГДӨНӨ.
 ЭНДОДЕРМ НЬ АНХДАГЧ ХОЛТОСНЫ ХАМГИЙН ДОТОР
ТАЛЫН ДАВХРААГ ЭНДОДЕРМ ГЭХ БӨГӨӨД ГОЛ ТӨЛӨВ
НЭГ, ХААЯА ХОЁР БОЛОН ХЭД ХЭДЭН ЭГНЭЭ
ЭСҮҮДЭЭС ТОГТДОГ БА ЦИЛИНДРТЭЙ ШУУД ХИЛЛЭЖ
БАЙРЛАНА. ЭНДОДЕРМИЙН ЭСҮҮДИЙН ДОТОР БА
ХАЖУУ ХАНА НЬ ЗУЗААРЧ ИЛЧҮҮЖСЭН БАЙХАД ХАРИН
ЭСИЙН ГАДНА ТАЛЫН ХАНА БҮХИЙ ЭНДОДЕРМИЙН
ЭСЭЭР УС, ТҮҮНД УУССАН ЭРДЭС БОДИС НЭВТРЭН
ТӨВ ЦИЛИНДРТ ОРДОГГҮЙ БОЛОВЧ ХАРИН
ЗУЗААРААГҮЙ ЭСҮҮДЭЭР ДАМЖИН НЭВТРЭХ ТУЛ
ТЭДГЭЭР ЭСҮҮДИЙГ НЭВТРҮҮЛЭГЧ ЭС ГЭЖ НЭРЛЭНЭ.

15.  В. ТӨВ ЦИЛИНДР СТЕЛ
 ҮНДЭСНИЙ АНХДАГЧ БҮТЭЦНИЙ НЭГ ГОЛ
БҮРЭЛДЭХҮҮН ХЭСЭГ НЬ ТӨВ ЦИЛИНДР БӨГӨӨД
ХЭД ХЭДЭН ТӨРЛИЙН ЭСҮҮДЭЭС БҮРДЭНЭ.
ЭНДОДЕРМИЙН ДОТОР ТАЛД ЗАЛГАА ТӨВ
ЦИЛИНДРИЙН ХАМГИЙН ГАДНАХ ЦАГИРАГ БОЛОХ
ГОЛЧЛОН ДАН ЭГНЭЭ ЭСҮҮДЭЭС ТОГТСОН
ПЕРИЦИКЛ ОРШИНО. ПЕРИЦИКЛЭЭС ДОТОГШ
ХӨӨРГӨХ БОЛОН УРУУДАХ ГҮЙДЛЭЭР ШИМ
ТЭЖЭЭЛИЙН БОДИСЫГ ДАМЖУУЛАХ ҮҮРЭГ БҮХИЙ
АНХДАГЧ МОДЛОГ, АНХДАГЧ ДОЛОНГИЙН ЦОРГО,
ХООЛОЙНУУД БАЙРЛАСАН ДАМЖУУЛАХ БАГЦ
ОРШИНО. НЭГ ТАЛТ ҮРТ УРГАМЛЫН ҮНДЭСНИЙ
ДАМЖУУЛАХ БАГЦ ХААЛТТАЙ ТУЛ ТҮҮНИЙ ҮНДЭС
БҮДҮҮРДЭГГҮЙ. ХАРИН ХОС ТАЛТ ҮРТ УРГАМЛЫН
ХУВЬД БОЛ ӨӨР БАЙДАГ БӨГӨӨД ТҮҮНИЙ
ҮНДЭСНИЙ АНХДАГЧ БҮТЭЦ АМЬДРАЛЫН
ТОДОРХОЙ ҮЕ ШАТАНД СОЛИГДДОГ.

16.  АНХДАГЧ БҮТЦЭНД ХОЛТОСЛОГ ДАВХРАА
ИХЭНХИ ХЭСГИЙГ ЭЗЭЛДЭГ БОЛ
ХОЁРДОГЧ БҮТЦЭЭР СОЛИГДСОНЫ ДҮНД
ТҮҮНИЙ ЭЗЛЭХ ХУВЬ БАГАСЧ ХАРИН ТӨВ
ЦИЛИНДР, ТЭР ДУНДАА ДАМЖУУЛАХ
БАГЦ ИХЭЭХЭН ХҮЧТЭЙ ХӨГЖИН
ТОМОРДОГ. ҮНДЭСНИЙ АНХДАГЧ БҮТЭЦ
ТҮҮНИЙ СОРОХ БҮСЛҮҮРТ ИЛЭРДЭГ
БӨГӨӨД ХӨРСНӨӨС ШИМ ТЭЖЭЭЛИЙН
БОДИСЫГ ЗӨВХӨН СОРОН АВАХАД
ЧИГЛЭСЭН БАЙДАГ.

18.  ҮНДЭСНИЙ ХОЁРДОГЧ БҮТЭЦ.
 ИХЭНХИ НҮЦГЭН БОЛОН ДАЛД ҮРТ
УРГАМЛЫН ҮНДЭС БҮДҮҮРЭХ ЧАДВАРТАЙ БА
АМЬДРАЛЫН ЭХНИЙ ҮЕД АНХДАГЧ БҮТЭЦ
ХОЁРДОГЧ БҮТЦЭЭР СОЛИГДОНО. ХОЁРДОГЧ
БҮТЭЦ ҮНДЭСНИЙ СОРОХ БҮСЛҮҮРЭЭС
ДЭЭШХИ ХЭСЭГТ ОРШДОГ БА ТҮҮНД ЗУЛАМ
ХЭМЭЭХ ХОЁРДОГЧ БҮРЭЛДҮҮЛЭГЧ ЭД БИЙ
БОЛЖ ТҮҮНИЙ ЭС ХУВААГДСАНААС ҮНДЭС
БҮДҮҮРДЭГ. ЗУЛАМЫН ЭСҮҮД ИДЭВХИТЭЙ
ХУВААГДАН ГАРАХДАА УГ ХУВААГДАЖ БУЙ
ЭСЭЭС ГАДАГШ НЬ ХОЁРДОГЧ ДОЛОНГ,
ДОТОГШ НЬ ХОЁРДОГЧ МОДЛОГИЙГ ТУС ТУС
ҮҮСГЭДЭГ.

19.  ҮНДЭС ЦААШИД УРГАН ӨСӨХӨД НИЛЭЭД
ӨӨРЧЛӨЛТҮҮД ЯВАГДАЖ ЭПИДЕРМ НЬ
ПЕРИЦИКЛЭЭС ҮҮСЭН ГАРСАН ИЛЧҮҮГЭЭР
ПЕРИДЕРМ, АНХДАГЧ ХОЛТОС ҮГҮЙ БОЛЖ
МОДЛОГ УРГАМЛЫН ХӨГШИН ҮНДЭСНИЙ
ГАДНА ТАЛААР ХОЁРДОГЧ ХОЛТОС ҮҮСНЭ.
ҮНДЭСНИЙ ДЭЭД ХЭСЭГТ ХОЁРДОГЧ БҮТЭЦ
ЯВАГДАН ТҮҮНИЙ ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ
НИЛЭЭД ӨӨРЧЛӨГДӨХ ТУЛ ГАЗРЫН
ХӨРСНӨӨС ШИМ ТЭЖЭЭЛИЙН БОДИСЫГ
ИШНИЙ НЭГЭН АДИЛ ДАМЖУУЛАХ ҮҮРЭГТЭЙ
БОЛСНООР ҮНДЭСНИЙ ӨӨРИЙН ХУУЧИН
ҮНДСЭН ҮҮРЭГ БОЛОХ ГАЗРЫН ХӨРСНӨӨС
ШИМ ТЭЖЭЭЛИЙН БОДИСЫГ ШИНГЭЭХЭЭ
БОЛЬЖ ААЖИМДАА ИШРҮҮ ШИЛЖДЭГ.

21.  ҮНДЭСНИЙ АНАТОМЫН ХОЁРДОГЧ
БҮТЦЭД ШИНЭЭР ЗУЛАМЫН ҮЕ БИЙ
БОЛЖ, ТҮҮНИЙ ЭСҮҮД ХУВААГДСАНЫ ҮР
ДҮНД ХОЁРДОГЧ МОДЛОГ, ДОЛОНГ
ҮҮСГЭХ, АНХДАГЧ ХОЛТОСНООС
ХОЁРДОГЧ ХОЛТОС БҮРЭЛДДЭГ БӨГӨӨД
ТҮҮНИЙ ХЭМЖЭЭ БАГАСЧ, ТӨВ
ЦИЛИНДРИЙН ТОМРОХ, ДАМЖУУЛАХ
ЭЛЕМЕНТҮҮД БОЛОВСРОНГУЙ БОЛОХ
ЗЭРЭГ ӨВӨРМӨЦ ӨӨРЧЛӨЛТҮҮД
ГАРДАГ.

22.  ҮНДЭСНИЙ ГУРАВДАГЧ БҮТЭЦ
 ҮНДЭСНИЙ ГУРАВДАГЧ БҮТЭЦ БАЙГАЛЬ ДЭЭР
ТИЙМ Ч ТҮГЭЭМЭЛ БАЙДАГГҮЙ БОЛОВЧ
ИХЭНХИ МОДЛОГ БОЛОН ЗАРИМ ӨВСЛӨГ
УРГАМЛАД ЦӨӨНГҮЙ ТОХИОЛДОНО.
ҮНДЭСНИЙ АНХДАГЧ БҮТЭЦ, ХОЁРДОГЧ
БҮТЦЭЭСЭЭ ИХЭЭХЭН ЯЛГААТАЙ БАЙХАД
ГУРАВДАГЧ БҮТЭЦ НЬ ХОЁРДОГЧ БҮТЦЭЭС
БАРАГ ЯЛГААГҮЙ, ТӨСӨӨТЭЙ ЮМ. ӨӨРӨӨР
ХЭЛБЭЛ ГУРАВДАГЧ БҮТЦЭД ХОЁРДОГЧ
БҮТЭЦ БҮРЭЛДЭХ ЯВЦАД БИЙ БОЛСОН
ЭЛЕМЕНТҮҮД АЖИГЛАГДАХ НЬ ЭЛБЭГ БА
ТЭДГЭЭР НЬ ИХЭЭХЭН НАРИЙН ХӨГЖСӨН
БАЙДАГ.

24. 1. Үр хөврөлөөс үүсэлтэй үндэсийг гол
үндэс гэнэ.

25. 2. Гол үндэснээс салаалан гарсан
хэлбэрийг хажуугийн үндэс гэнэ.

26. 3. Ургамлын иш, мөчир, навч бие
гүйцсэн эрхтнүүд дээр гардаг үндсийг
нэмэлт үндэс гэнэ.

27. Хажуугийн ба нэмэлт үндэс нь гадаад
дотоод зохион байгуулалтаараа ижил
ба гарал үүслээрээ ялгаатай. Тухайн
ургамалд байгаа нийт үндсийг үндсний
систем гэнэ. Үндэсний системийг
голлосон, сахлаг, холимог гэж 3
ангилна.

29.  Хажуугийн
салаа үүсгэх
бүслүүр
 Үсэнцэр бүхий
сорох бүс
 Өсөх буюу сунах
бүс
 Үндэсний дугтуй

31.  Эпидермис
 Холтослог давхраа
 Эндодерм
 Перицикл
 Флоэм
 Камбий
 Ксилем
 Үндэсний үсэнцэр