ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ,ΕΝΟΤΗΤΑ 5,Η ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΩΝ ΑΡΕΤΩΝ,ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ

1. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΜΟΡΦΗΣ
ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ5: «Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών», Ιωάννης
Χρυσόστομος
Α.ΥΠΟΜΝΗΣΕΙΣ:
1)Διαβάστε το αρχαίο κείμενο, τα γλωσσικά και ερμηνευτικά σχόλια στις
σελίδες 38-39 του σχολικού βιβλίου ή στο :
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B112/300/2087,7395/
2)Ιωάννης Χρυσόστομος: η προσωνυμία τού αποδόθηκε λόγω της ρητορικής του
δεινότητας(ικανότητας).Γεννήθηκε μεταξύ 344 και 354 μ.Χ. στην Αντιόχεια. Η οικογένειά του
ήταν εύπορη. Σπούδασε ρητορική, φιλοσοφία και θεολογία. Χειροτονήθηκε επίσκοπος
Κωνσταντινουπόλεως. Η παιδεία του, η ρητορική του δεινότητα και ο μαγευτικός λόγος
του ήταν τα μεγάλα προσόντα του. Προσπάθησε να καθαρίσει την εκκλησία από
ανάξιους κληρικούς και γι’ αυτό απέκτησε εχθρούς.Η σύζυγος του αυτοκράτορα Αρκαδίου
,η Ευδοξία, τον σεβόταν αρχικά ,όμως, αργότερα εξορίστηκε, γιατί κάποιοι τον διέβαλαν.
Επανήλθε αργότερα και όλα ήταν καλά ,όμως ,διαταράχτηκαν ξανά οι σχέσεις τους ,με
αποτέλεσμα δεύτερη εξορία του. Το 407 μ.Χ. πέθανε εξαντλημένος από τις κακουχίες.
΄Εγραψε ομιλίες, πραγματείες και επιστολές.Το απόσπασμα της Ενότητας 5 ανήκει στην
Ομιλία Α΄, Εἰς τὸ ρητὸν τοῦ Προφήτου Δαυΐδ. Κύριο θέμα του είναι ο πλούτος και η
αβεβαιότητα που τον χαρακτηρίζει,καθώς μεταφέρεται από τον έναν άνθρωπο στον άλλο.
Ο Ιωάννης καυτηριάζει τη ματαιοδοξία των πλουσίων ,την πλεονεξία,την υπεροψία και τη
σκληρότητα,ενώ επαινεί την αγάπη,τη φιλοξενία και την ελεημοσύνη,που τη θεωρεί
κορυφαία αρετή για τον άνθρωπο.Το κείμενο έχει ρητορικό-
παραινετικό(συμβουλευτικό) χαρακτήρα. (πηγή:βιβλίο εκπαιδευτικού, αρχαία
β΄γυμνασίου)
3)ελεημοσύνη= (από το λεξικό της κοινής νεοελληνικής γλώσσας) α) μικρό βοήθημα, σε
χρήμα ή σε είδος, το οποίο δίνει κάποιος σε φτωχό από φιλευσπλαχνία, λύπηση β)
έμπρακτη εκδήλωση ενός συναισθήματος αγάπης και συμπάθειας για συνάνθρωπο που
δυστυχεί γ) στη χριστιανική θεολογία, η ελεημοσύνη είναι πράξη θρησκευτική (ο άνθρωπος
με αυτήν αναπτύσσει τη σχέση του με τον Θεό και μειώνει την απόσταση από τον
συνάνθρωπό του ) και όχι απλή φιλανθρωπία.
4)Μελετήστε από το βιβλίο της Γραμματικής της Αρχαίας Ελληνικής
Γλώσσας την κλίση της Υποτακτικής Ενεστώτα, Αορίστου και
Παρακειμένου Ενεργητικής Φωνής του ρήματος λύω και Ενεστώτα του
ρήματος εἰμί (σελίδες162-165) ή στο
:http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/639/4107,18847/

2. και:http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/639/4107,18848/
.
Επίσης, στο σχολικό βιβλίο των Αρχαίων Ελληνικών, σελίδα 35,διαβάστε για
τη χρήση και τη σημασία της Υποτακτικής. Στο τέλος του φύλλου εργασίας
δείτε το κείμενο, τη μετάφραση, το λεξιλόγιο της ενότητας.
5)α)Ποιες ανθρώπινες αρετές θεωρείτε σημαντικές; Γιατί; β)Ποια
συναισθήματα νιώσατε σε περιπτώσεις που σας ζητήθηκε ελεημοσύνη;
Συζητήστε γι’ αυτά στην τάξη.
Β.ΔΡΑΣΕΙΣ(χωριστείτε σε ομάδες και απαντήστε στις ερωτήσεις):
1)Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α με τη σημασία τους στη στήλη Β:
Α Β
τῶν ἀλόγων τα γηρατειά
πενήτων αποµακρύνει
γῆρας την τιµωρία
πλείονα από τα ζώα
ἀπάγει φτωχών
τὰς εὐθύνας περισσότερα
ὦμεν πεπλημμεληκότες έχουµε διαπράξειπαραπτώµατα
2)Διαβάστε την απόδοση του κειμένου στα νέα ελληνικά στο τέλος του φύλλου
εργασίας.

3. 3) Σε ποιους απευθύνεται ο ομιλητής; Ποια κοινά έχουμε μεταξύ μας οι
άνθρωποι ,σύμφωνα με τον Ιωάννη Χρυσόστομο; Απαντήστε με τις λέξεις του
αρχαίου κειμένου.
4)Ποιον παραλογισμό ακολουθούν συχνά οι άνθρωποι;(ἄτοπον) Γιατί;
Απαντήστε με τις λέξεις του αρχαίου κειμένου και στη συνέχεια γράψτε τις στο
τετράδιό σας στα νέα ελληνικά.
5)α)Πότε ο άνθρωπος θα λογοδοτήσει για τα λάθη που έχει κάνει;Πώς μπορεί
να απαλλαχθεί από την τιμωρία, σύμφωνα με το κείμενο;β)Ποια η σημασία
της ελεημοσύνης,κατά τον Χρυσόστομο;γ)Ποιες άλλες αρετές του ανθρώπου
συνδέονται με την ελεημοσύνη;
6)Ποια η λειτουργία της υποτακτικής έγκλισης στο συγκεκριμένο είδος
κειμένου; Υπογραμμίστε τους τύπους της (με τη βοήθεια του/της
καθηγητή/τριάς σας)που υπάρχουν στο κείμενο και επιβεβαιώστε το
συμπέρασμά σας.(σημασία και χρήση της υποτακτικής)
7)α) θηρίου ,τροφὰς , οἰκίᾳ, φύσις, θάλασσα , τοῖς χρήμασιν , τῶν
ἀρετῶν , τῆς κρίσεως, τόν πλοῦτον, αὕτη, ἡμῖν:να μεταφέρετε τις
παραπάνω λέξεις του κειμένου στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.(από τον
ενικό στον πληθυντικό και αντίστροφα) β)Να μεταφέρετε τους παρακάτω
ρηματικούς τύπους στο ίδιο πρόσωπο της υποτακτικής αορίστου και
παρακειμένου: πείθῃ , τάττῃς , ἐρμηνεύωμεν, βλάπτωσιν.
8) ὤν, ἐστίν ,ποιήσωμεν ,μεταδώσει:να κλιθούν οι παραπάνω τύποι στον
χρόνο και έγκλιση που βρίσκονται (η μετοχή να κλιθεί σε ενικό και πληθυντικό
αριθμό στο ίδιο γένος).
9) ἀπάγει: να βρείτε 4 ομόρριζες λέξεις (απλές ή σύνθετες) και να τις βάλετε
σε ισάριθμες προτάσεις.
10)Να αναλύσετε στα συνθετικά τους μέρη τις παρακάτω σύνθετες λέξεις:
παιδαγωγός---κυνηγός---φέρελπις--- φυγόπονος.
11)να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου
(υποκείμενο,αντικείμενο,κατηγορούμενο..).Δείτε παρακάτω το κείμενο.

4. Γ.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ:
1)Να διηγηθείτε το περιεχόμενο του κειμένου σ΄ έναν συμμαθητή σας που
έλειπε από το μάθημα.
2)Αναζητήστε τα στοιχεία προφορικότητας του κειμένου,δηλαδή στοιχεία
που κάνουν το κείμενο ζωντανό και πειστικό για τους ακροατές και τους
αναγνώστες του(θυμίζουν προφορικό λόγο,άμεσο).
3)Εντοπίστε όσες εικόνες μπορείτε στο κείμενο του Χρυσόστομου και
α)ζωγραφίστε μία από αυτές ή β)περιγράψτε τη.
4)α)Δώστε έναν δικό σας τίτλο στο κείμενο. β)Γράψτε στο τετράδιό σας ένα
σύνθημα για την ευαισθητοποίησή μας στο θέμα της φτώχειας.
5)Υπάρχει ελεημοσύνη στις μέρες μας; Σε ποιες περιπτώσεις τη συναντάμε;
Είναι πάντα ειλικρινής και χωρίς δόλο;
6)Η ελεημοσύνη είναι πολύ σημαντική αρετή: να χωριστείτε σε δύο ομάδες
των τριών ατόμων η καθεμιά. Η πρώτη ομάδα να επιχειρηματολογήσει
υπέρ της άποψης του Ιωάννη Χρυσόστομου και η δεύτερη κατά της άποψής
του. Οι μαθητές της τάξης στο τέλος της αντιπαράθεσης επιχειρημάτων
(αγώνας λόγων) να αποφασίσουν ποια από τις δύο ομάδες έχει τα πιο
«ισχυρά» επιχειρήματα.
ΕΥΗ ΚΑΡΟΥΝΙΑ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2018- http://filologikaek.blogspot.gr

5. ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: 5
Ἀγαπητοί, μὴ γινώμεθα τῶν ἀλόγων θηριωδέστεροι. Ἐκείνοις πάντα κοινὰ καὶ οὐδὲν τοῦ
ἄλλουπλέον ἔχει· σὺ δὲ ἄνθρωποςὤν, θηρίου γίνῃ χαλεπώτερος, μυρίων πενήτων τροφὰς
μιᾷ κατακλείων οἰκίᾳ. Καίτοι γε οὐχ ἡ φύσις ἡμῖν μόνη κοινή, ἀλλὰ καὶ ἕτερα πλείονα·
οὐρανὸς κοινὸς καὶ ἥλιος καὶ σελήνη καὶ ἀστέρες καὶ ἀὴρ καὶ θάλασσα καὶ γῆ καὶ ζωὴ καὶ
τελευτὴ καὶ γῆρας καὶ νόσος καὶ ὑγεία καὶ χρεία τροφῆς καὶ ἐνδυμάτων. Πῶς οὖν οὐκ
ἄτοποντοὺςἐν τοσούτοιςκοινωνοῦνταςἀλλήλοιςἐν τοῖςχρήμασιν οὕτως εἶναιπλεονέκτας,
καὶτὴν αὐτὴνμὴ διατηρεῖν ἰσονομίαν;Ὁγὰρ θάνατοςτῆςμὲν ἀπολαύσεωςἀπάγει,πρὸςδὲ
τὰς εὐθύνας ἄγει. Ἵν' οὖν μὴ τοῦτο γένηται, πολλῇ χρησώμεθα τῇ ἐλεημοσύνῃ. Αὕτη γάρ
ἐστιν ἡ βασίλισσα τῶν ἀρετῶν, ἣ καὶ ἐξαιρήσεται ἡμᾶς τῆς τιμωρίας. Τὰ περιττὰ δὴ
ποιήσωμενχρήσιμα,τὸν πολὺνπροέμενοιπλοῦτον,καὶἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆςκρίσεως,κἂν μυρία
ὦμεν πεπλημμεληκότες, ὁ Θεὸς μεταδώσει συγγνώμης ἡμῖν.
ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ:
Αγαπητοί,αςµη γίνουµεαγριότεροι από τα ζώα. Σε εκείνα είναι όλα κοινά και κανένα δεν
έχει περισσότερα απότα άλλα.Εσύόμως, αν και είσαι άνθρωπος, έγινες σκληρότερος από
ένα θηρίο, κλείνοντας ερµητικά σε ένα σπίτι όσα τρόφιµα θα αρκούσαν για να θρέψουν
αµέτρητους φτωχούς. Και βέβαια, δεν είναι µόνο η φύση µας κοινή, αλλά και άλλα
περισσότερα. Κοινός είναι ο ουρανός και ο ήλιος και η σελήνη και τα αστέρια και ο αέρας
καιη θάλασσα καιηγηκαι η ζωή και ο θάνατοςκαιτα γηρατειάκαιηαρρώστια καιη υγεία
και η ανάγκη τροφής και ρουχισµού. Πώς, λοιπόν,δεν είναι παράλογο,αυτοί που
µοιράζονται τόσα πολλά µεταξύ τους, στα χρήµατα να είναι τόσο πλεονέκτες και να µη
διατηρούντηνίδια ισονοµία; Γιατί ο θάνατος αποµακρύνει από την απόλαυση και οδηγεί
στην τιµωρία. Και για να µη συµβεί αυτό, ας εφαρµόσουµε σε μεγάλο βαθμό την
ελεηµοσύνη.Γιατίαυτήείναι η βασίλισσα των αρετών, η οποία θα µας απαλλάξει από την
τιµωρία. Τα περιττά, λοιπόν, ας τα κάνουµε χρήσιµα, αφού παραµερίσουµε τον πολύ
πλούτο και κατά την ηµέρα της κρίσης, ακόµα και αν έχουµε διαπράξει πολλά
παραπτώµατα, ο Θεός θα µας συγχωρήσει.

6. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ο αγωγεύς = αυτός που κάνει αγωγή, καταγγελία
αγωνοδίκης = αυτός που έχει τη διαιτησία, την κρίση ενός αγώνα
αγελαίος = αυτός που ανήκει στην αγέλη, αυτός που έχει τη συµπεριφορά όχλου
εισακτέος = αυτός που πρέπει να εισαχθεί( π.χ. οι επιτυχόντες σε ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύµατα )
η σύναξις (-η) = η συγκέντρωση
ο µυσταγωγός = αυτός που εισάγει, που µυεί σε µυστήρια ή µυστηριακές τελετές
ο λοχαγός = αξιωµατικός του στρατού ξηράς
υδραγωγός = σωλήνας που µεταφέρει, που διοχετεύει το νερό
υδραγωγείον = αυλάκι που διοχετεύει το νερό, δεξαµενή µεγάλη που συγκεντρώνει
το νερό για να διανεµηθεί στο δίκτυο κατανάλωσης
αγωγιµότητα = η ιδιότητα ενός υλικού να επιτρέπει να µεταδίδεται η ενέργεια
αγωγιάτης = πρόσωπο που µεταφέρει φορτία έναντι αµοιβής ( µε ζώα ή οχήµατα)
αγώγι = το επ’ αµοιβή µεταφερόµενο φορτίο, η αµοιβή του αγωγιάτη
συναξάρι = αφήγηση µε αντικείµενο τους βίους των αγίων, οσίων, µαρτύρων
επιβατηγός = αυτός που µεταφέρει επιβάτες
πλοηγός = πρόσωπο µε ειδικές γνώσεις σε µια συγκεκριµένη θαλάσσια περιοχή που
καθοδηγεί σε αυτήν τα πλοία
παρθεναγωγείο = εκπαιδευτήριο στο οποίο φοιτούσαν µόνο κορίτσια .
Πώς σχετίζεται η παρακάτω εικόνα με το κείμενοτης ενότητας;