2. Հռոմ քաղաքը
Հռոմ (իտալերեն՝ Roma), Իտալիայի մայրաքաղ
աք, Լացիո մարզի վարչական կենտրոն:
Գտնվում է Տիբեր գետի ափին, ունի
միջազգային օդանավակայաններ (Լեոնարդո
դա Վինչի դի Ֆյումինչո և Չամպինո): Հռոմի
սահմաններում է գտնվումՎատիկան քաղաք-
պետությունը:
Հռոմը աշխարհի հնագույն քաղաքներից է,
որն ստացել է «հավերժական քաղաք» անունը:
Այն իր անվանումը ստացել է քաղաքի
առասպելական հիմնադիրներից մեկի՝
Հռոմուլոսի անունից: Ըստ ավանդության,
Հռոմը հիմնադրվել է մ.թ.ա. 753-
ին: Հռոմուլոսի և նրա երկվորյակ
եղբայր Հռեմոսի ծնողները եղել են լատինների
Ալբա Լոնգա քաղաքի թագավոր Նումիտորի
դուստր, Վեստա աստվածուհու քրմուհի Հռեա
Սիլվիան և Մարս աստվածը: Ալբա Լոնգայի
գահը գավթած Ամուլիոսը գահի օրինական
ժառանգորդ երկվորյակներին հրամայել է գցել
Տիբեր գետը: Երկվորյակները փրկվել են, սնվել
գայլի կաթով և կրթվել հովվի մոտ: Չափահաս
դառնալով՝ պատժել են Ամուլիոսին, ապա
որոշել քաղաք հիմնել իրենց փրկված տեղում:

3. Քաղաքի անուն տալու վեճի
ժամանակ Հռեմոսը սպանվել է և
քաղաքը Հռոմուլոսի (լատիներեն՝
Romulus) անունով կոչվել է Հռոմ
(լատիներեն՝ Roma): Հռոմը եղել է
հռոմեական անտիկ պետության
մայրաքաղաքը, VI-VIII դդ.
գտնվել
է Բյուզանդիայի տիրապետությա
ն տակ: 756 - 1870-ը կարճ
ընդմիջումներով եղել է
Պապական մարզի
մայրաքաղաքը: Ռիսորջիմենտոյի
(իտալերեն բառացի՝
«վերածնունդ») շնորհիվ 1870-ին
վերամիավորվեց Իտալիայի
հետ, 1871-ից դարձավ
միավորված Իտալական
թագավորություն, իսկ 1946-ից՝
Իտալական հանրապետության
մայրաքաղաք:

4. Հռոմի պատմությունը
Հին Հռոմ (լատիներեն՝ Roma
antiqua), Հին աշխարհի առաջավոր
պետություններից մեկը, իր
անվանումը ստացել է Հռոմ քաղաքից,
իսկ քաղաքը իր հերթին անունը
ստացել է Հռոմուլոսից, որը իր
եղբայր Հռեմոսիհետ հիմնադրել է
Հռոմը: Հին հռոմեական
քաղաքակրթության կանգնեցմանը
որոշակի ազդել է հին
հույների և էտրուսկներիմշակույթներ
ը: Կայսրությյան հզորության
գագաթնակետը եղել է 2-րդ
դարում մ.թ.ա., երբ որ Հռոմը գրավել
էր
ժամանակակից Շոտլանդիայիհյուսիս
ից մինչև Եթովպիայի հարավ
և Հայաստանի արևելքից
մինչևՊորտուգալիայի արևմուտքֈ

5. Հին Հռոմի պատմությունը
բաժանվում է երեք շրջանի`
Թագավորական շրջան
(մ.թ.ա. 754/753 - մ.թ.ա.
510/509)
Հանրապետական շրջան
(մ.թ.ա. 510/509 - մ.թ.ա.
30 կամ 27)
Կայսերական շրջան (մ.թ.ա.
30 կամ 27- 395)
Թագավորության
ժամանակաշրջանում (մ.թ.ա.
754/753 _ մ.թ.ա. 510/509)
ձևավորվել են հռոմեական
ժողովուրդը, հռոմեական.
պետական կարգը, կարևոր
որոշումները ընդունել է
ժողովրդական ժողովը,
ընտրել թագավորին, որին
կից ստեղծվել է պետական
խորհուրդը՝ Ծերակույտը:

6. Հանրապետության
ժամանակաշրջանում (մ.թ.ա.
510/509 _ մ.թ.ա. 30 կամ 27) Հ.
կառավարել են կոնսուլները,
պահպանվել են ժողովրդական
ժողովը և Ծերակույտը: Հռոմը մինչև
III դ. կեսը նվաճել է
ամբողջ Իտալիան,
հետագայում՝ Սիցիլիան,
Հյուսիսային Աֆրիկայի ընդարձակ
շրջանները,Բալկանյան
թերակղզին, Փոքր
Ասիայի արևմտյան շրջանները և
դարձել միջերկրածովյան խոշոր
տերություն: Մ.թ.ա. III-II դդ.
վերջնականապես ձևավորվել է
երկու դասակարգ՝ ստրուկներ և
ստրկատերեր: Դասակարգերի և
հասարակական տարբեր խմբերի
միջև պայքարը,
քաղաքացիականպատերազմները
քայքայել են հանրապետական
կարգը: Մ.թ.ա. 30-ինՕգոստոս
Օկտավիանոսը դարձել է
հռոմեական պետության միանձնյա
ղեկավար, իսկ մ.թ.ա.
27-ին ստացել արտակարգ
իշխանություն՝ փաստորեն
հիմնելով կայսրություն:

7. Կայսերական ժամանակաշրջանում (մ.թ.ա.
30 կամ 27-ից) Հռոմը հասել է իր տարածքի
առավելագույն ընդարձակմանը: Սակայն
արտաքին պատերազմները,
ստրկատիրական կարգի քայքայումը
հանգեցրել են կայսրության թուլացմանը:
395-ին կայսրությունը բաժանվել է երկու
մասի՝ Արևմտյան Հռոմեական կայսրության
(Հռոմ կենտրոնով) և Արևելյան Հռոմեական
կայսրության (Բյուզանդիոն կենտրոնով),
իսկ 476-ին Արևմտյան Հռոմեական
կայսրությունը կործանել են գերմանական
ցեղերը:
Հռոմի պայքարը Սելևկյանների պետության
դեմ նպաստել է այն բանին, որ մ.թ.ա. II դ.
սկզբին հայկական պետությունները՝ Մեծ
Հայքը, Փոքր
Հայքը, Ծոփքը և Կոմմագենեն վերակ
անգնել են իրենց անկախությունը
: Հետագայում Հռոմը հայկական
պետությունների նկատմամբ վարել է
նվաճողական
քաղաքականություն: Միհրդատյան
պատերազմների (մ.թ.ա. 89-մ.թ.ա.
63) ժամանակ, մ.թ.ա. 69-ին,
զորավար Լուկիոս Լուկուլլոսը ներխուժել
է Մեծ Հայք, սակայն շուրջ երկամյա
պատերազմում պարտություն կրել Տիգրան
Բ-ից:

8. Մ.թ.ա. 66-ին հռոմ. զորավար Գնեոս
Պոմպեոսը Տիգրան Բ-ի հետ կնքել
է Արտաշատի պայմանագիրը:
Միհրդատյան պատերազմները
հաջողությամբ ավարտած Պոմպեոսը
կատարել է վարչական
փոփոխություններ. Փոքր Հայքը տվել
է իր դաշնակից գաղատների
առաջնորդ Դեիոտարոսին,
Կոմմագենեն՝ Անտիոքոս
Սելևկյանին, իսկ Ծոփքը՝
Կապադովկայի թագավոր
Արիոբարզանին: Այնուհետև
հռոմեական գործիչները (Մարկոս
Կրասոս, Մարկոս Անտոնիոս) ձգտել
են Հայաստանն ու նրա զին. ուժերն
օգտագործել Պարթևաստանի դեմ
պայքարում, սակայն Արտավազդ
Բ արքան կարողացել է պահպանել
Մեծ Հայքի ինքնուրույնությունը:
Դրանից դժգոհ Անտոնիոսը մ.թ.ա. 34-
ին ներխուժել է Մեծ Հայք, գերել
Արտավազդ Բ-ին, տարել Եգիպտոս
և մ.թ.ա. 31-ին գլխատել: Հռոմ.
առաջին կայսր Օգոստոսը և նրա
հաջորդները ձգտել են Մեծ Հայքն
իրենց ազդեցությանը ենթարկել
դրածո թագավորների միջոցով:

9. Կայսր Ներոնի գահակալության
տարիներին (54-68), մի կողմից՝ Հռոմի,
մյուս
կողմից՝ Հայաստանի ուՊարթևաստան
ի միջև տեղի ունեցած պատերազմի
(54-64) հետևանքով՝ Հռոմը ճանաչել է
Մեծ Հայքի անկախությունը, որտեղ
թագավոր է հռչակվել Տրդատ
Ա (տես Հռանդեայի
պայմանագիր, 64թ.): 114-ին
կայսր Տրայանոսը ներխուժել է Մեծ
Հայք և այն հռչակել հռոմեական
նահանգ: Կայսր Ադրիանոսը (117-
138), սակայն չկարողանալով Մեծ
Հայքում պահպանել Հռոմի
գերիշխանությունը, 117-ին ճանաչել է
նրա անկախությունը: Կայսր Մարկոս
Ավրելիոսի ժամանակ (161- 180),
հռոմա-պարթևական պատերազմի
հետևանքով, Մեծ Հայքը դարձել է
Հռոմից կախյալ
թագավորություն: Սակայն նրա
հաջորդների ժամանակ հայկական
զորքերը հետ են մղել
կայսր Կարակալլայի (211- 217)
հարձակումը և վերականգնել երկրի
ինքնուրույնությունը:

10. Պարսկաստանում Սասանյանների
արքայատան հաստատումից (226)
հետո, երբ սրվել են հայ-պարսկ.
հարաբերությունները, Մեծ Հայքը
գերազանցապես դաշնակցել է Հ-ին:
Կայսր Հովիանոսը (363_364),
դավաճանելով հռոմա-հայկ.
դաշնակցությանը, պարսիկներին է
զիջել Միջագետքի տիրույթները, Մեծ
Հայքի Աղձնիք, Մոկք, Կորդուք նահա
նգները ևն տարածքներ
(տես Ամոթալի դաշնագիր 363):
Հռոմա-պարսկական
հակամարտությունները, ի վերջո,
լուծվել են Մեծ Հայքը
բաժանելու (387) միջոցով:
Հռոմեական մշակույթը, որն իր մեջ
ներառել է նաև հունականի և
հելլենիստականի տարրերը, մեծ
ազդեցություն է թողել եվրոպ.
մշակույթի վրա: Մ.թ.ա. II դ. սկզբից
մինչև մ.թ. 395-ը Հ-ի և Հայաստանի
միջև զարգացել են նաև առևտրական,
մշակութային կապեր, տեղի է ունեցել
ռազմական արվեստների
փոխազդեցություն:

11. Հռոմի հիմնադրումը
Պատմագրական և ավանդական
տեղեկություններ
Հռոմը աշխարհի հնագույն քաղաքներից է, որն
ստացել է «հավերժական քաղաք» անունը: Այն
իր անվանումը ստացել է քաղաքի
առասպելական հիմնադիրներից մեկի՝
Հռոմուլոսի անունից: Ըստ ավանդության,
Հռոմը հիմնադրվել է մ.թ.ա. 753-
ին: Հռոմուլոսի և նրա երկվորյակ
եղբայր Հռեմոսի ծնողները եղել են լատինների
Ալբա Լոնգա քաղաքի թագավոր Նումիտորի
դուստր, Վեստա աստվածուհու քրմուհի Հռեա
Սիլվիան և Մարս աստվածը: Ալբա Լոնգայի
գահը գավթած Ամուլիոսը գահի օրինական
ժառանգորդ երկվորյակներին հրամայել է գցել
Տիբեր գետը: Երկվորյակները փրկվել են, սնվել
գայլի կաթով և կրթվել հովվի մոտ: Չափահաս
դառնալով՝ պատժել են Ամուլիոսին, ապա
որոշել քաղաք հիմնել իրենց փրկված տեղում:
Քաղաքի անուն տալու վեճի ժամանակ Հռեմոսը
սպանվել է և քաղաքը Հռոմուլոսի (լատիներեն՝
Romulus) անունով կոչվել է Հռոմ (լատիներեն՝
Roma): Հռոմը եղել է հռոմեական անտիկ
պետության մայրաքաղաքը, VI-VIII դդ. գտնվել
է Բյուզանդիայի տիրապետության տակ: 756 -
1870-ը կարճ ընդմիջումներով եղել է
Պապական մարզի մայրաքաղաքը:
Ռիսորջիմենտոյի (իտալերեն բառացի՝
«վերածնունդ») շնորհիվ 1870-ին
վերամիավորվեց Իտալիայի հետ, 1871-ից
դարձավ միավորված Իտալական
թագավորություն, իսկ 1946-ից՝ Իտալական
հանրապետության մայրաքաղաք:

12. Հռոմի ցարգացման
փուլերը
Հռոմը հնագույն քաղաք է
Ապենինյան թերակղզում:
Ավանդության համաձայն՝
հիմնադրել են Հռոմուլոս և Հռեմոս
եղբայրները մ. թ. ա. 754/753 թ-ին:
Կոչվել է առաջին թագավոր
Հռոմուլոսի
(մ. թ. ա. 754/753–717/716 թթ.)
անվամբ: Միջերկրածովյան
տերություն է դարձել մ. թ. ա. 146 թ-
ին՝ Պունիկյան պատերազմում
Կարթագենին հաղթելուց հետո.
ընդգրկել է Եվրոպայի արևմտյան և
հարավարևելյան մասերը, Փոքր
Ասիան, Հյուսիսային Աֆրիկայի
մերձափնյա շրջանները, Ասորիքը և
Պաղեստինը:
Հին Հռոմում թագավորական
դարաշրջանը տևել է 250 տարի:
Վերջին՝ 7-րդ թագավոր Լուկիոս
Տրաքվինիոս Գոռոզի (մ. թ. ա.
534/533–510/509 թթ.) վտարումից
հետո տապալվել է միապետական
կարգը, և հաստատվել է
հանրապետություն (մինչև մ. թ. ա.
30/27 թ.):

13. Հանրապետական շրջանում
Հռոմում կառավարել են
կոնսուլները (բարձրաստիճան
պաշտոնյա): Բարձրագույն
իշխանությունը պատկանել է
Ժողովրդական ժողովին,
պահպանվել է պետական
խորհուրդը՝ Ծերակույտը
(ավագների ժողով):
Մ. թ. ա. 89 թ-ին պատերազմ է
սկսվել Հռոմի և Պոնտոսի միջև.
վերջինիս թագավոր Միհրդատ VI
Եվպատորը մ. թ. ա. 93 թ-ին
դաշինք էր կնքել Տիգրան Բ Մեծի
հետ: Մ. թ. ա. 74/73 թ-ին
Իտալիայում Սպարտակի
գլխավորությամբ բռնկվել է
ստրուկների ապստամբություն:
Միհրդատյան պատերազմների (մ.
թ. ա. 89–63 թթ.) ժամանակ Հռոմն
անմիջական հարաբերությունների
մեջ է մտել Հայաստանի հետ:
Մ. թ. ա. 69 թ-ին Լուկիոս
Լուկուլլոսը ներխուժել է
Հայաստան, գրավել
Տիգրանակերտը, սակայն մ. թ. ա.
68–67 թթ-ին հայ-պոնտական
զորքերը հռոմեացիներին վտարել
են Հայաստանից և Պոնտոսից:

14. Մ. թ. ա. I դարի 60-ական
թվականներին Գնեոս Պոմպեոսը,
Հուլիոս Կեսարը և Մարկոս
Կրասոսը գաղտնի
համաձայնությամբ ստեղծել են
հակածերակուտական միություն՝
եռապետություն, որը դարձել է
փաստացի կառավարություն:
Սրվել են Կեսարի և Ծերակույտի
(նրա կողմն էր անցել Պոմպեոսը)
հակասությունները, սկսվել է
քաղաքացիական պատերազմ (մ.
թ. ա. 49–45 թթ.): Պոմպեոսին ու
նրա կողմնակիցներին հաղթած
Կեսարը դարձել է հռոմեական
տերության անսահմանափակ
տիրակալ, ցմահ դիկտատոր
(արտակարգ լիազորություններով
պաշտոնատար անձ), սակայն մ. թ.
ա. 44 թ-ին դավադրաբար սպանվել
է:
Մ. թ. ա. 43 թ-ին Օկտավիանոսը,
Մարկոս Անտոնիոսը և Մարկոս
Լեպիդոսը պաշտոնապես կազմել
են 2-րդ եռապետությունը:
Եռապետները մ. թ. ա. 42 թ-ին
Փիլիպպեի (Հունաստան)
ճակատամարտում պարտության
են մատնել
հանրապետականներին:

15. Անտոնիոսը, շարունակելով
Կրասոսի սկսած պատերազմը
Պարթևական թագավորության
դեմ, անհաջողության է մատնվել և
մ. թ. ա. 34 թ-ին ներխուժել է
Հայաստան, գերել Արտավազդ Բ-
ին և տարել Եգիպտոս:
Օկտավիանոսի և Անտոնիոսի
հարաբերությունները սրվել են: Մ.
թ. ա. 31 թ-ին Ակտիումի
ծովամարտում Օկտավիանոսը
հաղթել է Անտոնիոսին, իսկ մ. թ.
ա. 30 թ-ին գրավել է Եգիպտոսը:
Օկտավիանոսը դարձել է
Հռոմեական պետության
միանձնյա ղեկավար: Հռոմում
վերացել է հանրապետական
կարգը: Կայսրության շրջանում՝ մ.
թ. ա. 27 թ-ին, Սենատը
(Ծերակույտ) հաստատել է
Օկտավիանոսի գերագույն
իշխանությունը և նրան շնորհել
Օգոստոս (սրբազան)
պատվանունը: Օգոստոսի (մ. թ. ա.
27– մ. թ. 14 թթ.) և նրա
հաջորդների ժամանակ Հռոմի
արևելյան քաղաքականության մեջ
կարևոր տեղ են ունեցել
Հայաստանը և Պարթևստանը:

16. Ներոն կայսեր (54–68 թթ.) օրոք
նոր պատերազմ է սկսվել Հռոմի և
Պարթևստանի ու Հայաստանի
միջև, որի հետևանքով Հայոց
թագավոր է հռչակվել Տրդատ Ա-ն:
Հռոմեական կայսրությունն իր
տարածքի առավելագույն
ընդարձակմանը հասել է
Անտոնինոսների հարստության
(96–192 թթ.) ժամանակ: Մարկոս
Տրայանոսի (98–117 թթ.) օրոք
Հռոմը գրավել է Դակիան և
Արաբիան (106 թ.): 114 թ-ին
Տրայանոսն արշավել է Հայաստան
և այն հայտարարել հռոմեական
պրովինցիա: Ադրիանոս
(Հադրիանոս, 117–138 թթ.) կայսրը,
չկարողանալով Հայաստանում
պահպանել իր գերիշխանությունը,
117 թ-ին Հայոց թագավոր է
ճանաչել Վաղարշ Ա-ին:
Անտոնիոս Պիոս (138–161 թթ.)
կայսրը Հայաստանի գահը
հանձնել է Հռոմի դրածո
Սոհեմոսին: Մարկոս Ավրելիոսի
(161–180 թթ.) օրոք, հռոմեա-
պարթևական պատերազմից (163–
166 թթ.) հետո, Հայաստանը
դարձել է Հռոմից կախյալ
թագավորություն:

17. III դարից Հռոմի արևելյան
քաղաքականության մեջ
կարևորվել է Սասանյան
Պարսկաստանը: III դարի վերջին
և IV դարում (Խոսրով Բ-ի, Տրդատ
Գ-ի և ուրիշների օրոք)
Պարսկաստանի դեմ
պատերազմներում Հռոմի
դաշնակից է դարձել Հայաստանը:
Դիոկղետիանոսի (284– 305 թթ.)
ժամանակ կայսեր իշխանությունը
դարձել է բացարձակ և հռչակվել
աստվածային, կայսրը՝ տիրակալ և
տեր: Կոստանդին I Մեծը (306–337
թթ.) 313 թ-ի Միլանի էդիկտով
(հրովարտակ) թույլատրել է
դավանել նաև քրիստոնեություն:
Նա 330 թ-ին կայսրության
մայրաքաղաքը տեղափոխել է
Արևելք. Բոսֆորի նեղուցի ափին
կառուցել է Կոստանդնուպոլիսը:
Կոստանդին Մեծի հաջորդների
ժամանակ կայսրության
քաղաքական կացությունն
անկայուն էր:

18. Թեոդոսիոս I-ը (379–395 թթ.)
կարճ ժամանակով միավորել է
կայսրությունը: Նրա օրոք
Հայաստանի տարածքում հռոմեա-
պարսկական
հակամարտություններն
ավարտվել են Հայաստանի
բաժանմամբ (387 թ.): Թեոդոսիոս
I-ից հետո կայսրությունը (395 թ-
ին) վերջնականապես բաժանվել է
2 մասի՝ Արևմտյան և Արևելյան
Հռոմեական կայսրությունների:
410 թ-ին Հռոմ քաղաքը գրավել ու
կողոպտել են վեստգոթերը՝
Ալարիք I-ի գլխավորությամբ: 455
թ-ին վանդալները (հին
գերմանական ցեղ) կողոպտել են
քաղաքը, ոչնչացրել արվեստի ու
մշակույթի արժեքավոր
ստեղծագործություններ
(այստեղից էլ՝ «վանդալիզմ»՝
մշակութային արժեքների
ոչնչացում հասկացությունը):

19. 476 թ-ին գերմանական
վարձկանների առաջնորդ Օդոակրը
գահընկեց է արել Արևմտյան
Հռոմեական կայսրության վերջին՝
Հռոմուլոս Օգոստուլոս կայսրին:
Արևմտյան Հռոմեական կայսրության
կործանմամբ տապալվել է նաև
ստրկատիրական կարգը:
Արևելյան Հռոմեական
կայսրությունը, Բյուզանդիա
անվանումով, գոյատևել է մինչև 1453
թ.:
Մշակույթ: Հին Հռոմի մշակույթը (մ.
թ. ա. VII – մ. թ. V դարեր) կրել է
հիմնականում հունական, մասամբ
նաև էտրուսկների մշակույթների
ազդեցությունը և շարունակել է
նրանց ավանդույթները մինչև հին
հռոմեական ինքնուրույն մշակույթի
ձևավորումը:
Հռոմեական դիցարանը
(կառուցվածքը նման է հունականին)
գլխավորում է աստվածների հայր
Յուպիտերը՝ ամպրոպի և կայծակի
աստվածը: Գլխավոր աստվածների
տաճարները կառուցվել են
Կապիտոլիում բլրի վրա (կոչվել են
Կապիտոլիական աստվածներ):

20. Հին հռոմեացիները, էտրուսկների
գիրը հարմարեցնելով իրենց լեզվին,
ստեղծել են լատինական այբուբենը՝
բաղկացած 24 տառից, որոնցով այժմ
էլ գրում են շատ ժողովուրդներ: Մ. թ.
ա. II դարի 60-ական թվականներին
Հռոմում կազմավորվել են բարձր
տիպի քերականական և
հռետորական դպրոցներ: Աղջիկները
կրթություն են ստացել տանը՝
պեդագոգի (կրթված ստրուկ)
օգնությամբ: Քերականական
դպրոցներում, լատիներեն և
հունարեն քերականությունից ու
գրականությունից բացի, ուսուցանել
են մաթեմատիկա,
աստղագիտություն,
երկրաչափություն և այլ
առարկաներ: Հռետորական
կրթության ըմբռնումն իր
տրակտատներում համակարգել և
մշակել է Մարկոս Տուլիոս Ցիցերոնը
(Կիկերոն):
II դարից երևան են եկել
իրավագետների խմբեր, որոնք,
աստիճանաբար կայանալով, սկսել
են կոչվել իրավունքի «ամբիոններ»:
Այսպես են ձևավորվել նաև
հռետորության ու փիլիսոփայության,
ապա՝ բժշկության ու
ճարտարապետության
«ամբիոնները»:

21. Փայլուն հռետորներ և իրավաբաններ են եղել
Սցիպիոնը, Գայոս և Տիբերիոս Գրակքոսները,
Հուլիոս Կեսարը և շատ այլ նշանավոր
հռոմեացիներ: Հռոմեական գրականությունը
ծաղկել է Օկտավիանոս Օգոստոս կայսեր
օրոք: Նրա մտերիմներից մեծահարուստ
Մեկենասը, իր շուրջը հավաքելով լավագույն
գրողներին ու արվեստագետներին, նրանց օգնել
է նյութապես: (Հետագայում «մեկենաս» են
կոչվել մշակույթի, արվեստի հովանավորները)
: Մեկենասի պատվերով անվանի բանաստեղծ
Վերգիլիոսը գրել է «Էնեական» պոեմը:
Հին հռոմեական ճարտարապետությունը
ձևավորվել է մ. թ. ա. IV–I դարերում: Հին
հռոմեացիներն են սկզբնավորել
հասարակական շենքերի (բազիլիկներ, թերմեր,
թատրոններ, ամֆիթատրոններ, գրադարան,
շուկա, ինչպես նաև, դամբարաններ և այլն)
շինարարությունը:
Հռոմի ամենամեծ ամֆիթատրոնը՝ Կոլիզեումը
(շուրջ 80 հզ. հանդիսատեսի համար),
կառուցվել է 80 թ-ին՝ Վեսպասիանոս կայսեր
օրոք, և կանգուն է ցայսօր: Հռոմեացիները
հայտնագործել են բետոնը: Գմբեթավոր
շրջանաձև ամենամեծ շինությունը Պանթեոնն
էր՝ բոլոր աստվածների տաճարը, որը կառուցել
է Օգոստոս կայսրը: Կայսերական շքեղ
ապարանքը կառուցվել է Պալատին բլրի վրա
(«պալատ» անվանումը ծագում է այս բլրի
անունից):
Հին Հռոմում տարածված էին գլադիատորների
մրցումները, որոնք կազմակերպվում էին
կրոնական տոներին: Այդ ավանդույթը
պահպանվել է շուրջ 700 տարի: