SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 6
Downloaden Sie, um offline zu lesen
REVISTA MÉDICA DE COSTA RICA Y CENTROAMÉRICA LXVII (593) 299-304 2010

MEDICINA DE EMERGENCIAS

SÍNDROMES TÓXICOS:
DIAGNÓSTICO Y MANEJO

Sheila Araya Chavarría*
Marcell Fallas Zúñiga**
Alejandro Moya Alvarez***

SUMMARY
In the Emergency Room it is
common to find patients that
have been exposed to agents with
toxic potencial either by accident
or intentional way. For that
reason it is important approach
to the patient and make a good
diagnosis to increase the success
in the processing. The objective of
this article is to review the initial
assessment and management
of a poisoning, besides the
recognition and management
of some of the most important
Toxidromes of the Emergency
Medicine Practice.
Abreviaturas: HNN= Hospital Nacional de
Niños, CNCI= Centro Nacional de Control
de Intoxicaciones, IRA= insuficiencia renal
aguda, NTA= necrosis tubular aguda, VMA=
ventilación mecánica asistida, SNC= sistema

nervioso central, TET= tubo endotraqueal,
FC= frecuencia cardiaca, PA= presión arterial,
BZD= benzodiacepina, EAP= edema agudo
de pulmón, PIC= presión intracraneana.
Descriptores: Intoxicaciones, Síndromes
Tóxicos.
Correspondencia: Sheila Araya Chavarría.
Correo electrónico sheylach@yahoo.com

INTRODUCCIÓN
El término toxidromo denota el
conjunto de signos y síntomas
que se observan después de la
exposición a una sustancia e
incluye anormalidades agrupadas,
de índole fisiológico, de signos
vitales, apariencia general y de la
piel, ojos, membranas mucosas,
pulmones, corazón, abdomen y
del examen neurológico, que se

conocen para muchas sustancias
y que suelen ser útiles para determinar el diagnóstico cuando la
exposición no se ha definido de
manera satisfactoria, así como
para anticipar la aparición de
otros síntomas oportunamente.5,10
Los toxidromos son más útiles
cuando la exposición es a una
única sustancia, ya que al haber
otras sustancias involucradas la
clínica se torna muy variable e
impredecible.4,7,10 Todos los elementos en el abordaje de los síndromes tóxicos se dan comúnmente de manera simultanea para
integrar el diagnóstico, la estabilización del paciente y el manejo
de una intoxicación.4

* Médico General. Servicio de Emergencias. HSJD
** Médico General. Servicio de Emergencias. HSJD
*** Médico Asistente Medicina de Emergencias. Servicio de Emergencias. HSJD
300

REVISTA MÉDICA DE COSTA RICA Y CENTROAMÉRICA

EPIDEMIOLOGÍA
En Costa Rica, el CNCI lleva
el registro de los datos de
pacientes que llegan al HNN y las
llamadas. Sin embargo, no todos
los servicios de salud llaman al
Centro cuando saben la causa de
la intoxicación por lo que existe
un subregistro. En el año 2008 se
recibió 15262 llamadas, de ese
total 5368 por asesorías y 9894 por
intoxicaciones. Las 2 principales
rutas de absorción fueron ingestión 72,4% e inhalación 5,7%.
Hay 2 picos de edades lógicos de
intoxicación, menores de 6 años
y de 9 – 45 años. La distribución
según el sexo es de 51% mujeres
y 48% hombres. Los agentes más
frecuentemente relacionados en
intoxicaciones son en primer lugar
los medicamentos y en segundo los
plaguicidas, debido a que en Costa
Rica su distribución y eliminación
tienen poca regulación. En los
países desarrollados la tasa de
mortalidad de las intoxicaciones
intencionales es alrededor de 0,5%
pero puede llegar hasta 10 – 20%
en los países subdesarrollados.5

I. DIAGNÓSTICO DE
UNA INTOXICACIÓN
•	Historia Clínica
El abordaje de un paciente con
una potencial intoxicación en el
servicio de urgencias, debe incluir
una historia clínica dirigida, rápida
y específica, para identificar las

posibles causas de su estado y
optimizar el manejo médico. Se
debe obtener información de antecedentes médicos, medicamentos, productos farmacéuticos,
plantas medicinales o drogas
ilícitas, tóxicos en el trabajo,
historia de enfermedades psiquiátricas, previos intentos de
autoeliminación, entre otros.5,7,10
El tiempo de exposición a la
sustancia, es importante para
tomar acciones rápidas que
puedan cambiar la evolución de
la intoxicación, la ruta de administración, los síntomas que pueda
describir el paciente, podrían
orientar el diagnóstico.1,5,7 En
paciente poco cooperador o con
alteración de su estado mental, es
necesario tomar la información
del personal prehospitalario o
acompañantes. Datos como medicamentos en la escena, frascos
vacios, sitio donde fue encontrado,
olores o materiales en el lugar, la
presencia de una nota suicida, así
como la evolución de los signos
vitales desde el acceso al paciente
hasta el arribo al centro médico, son
importantes para el manejo de las
emergencias toxicológicas.5,7,8,10
•	Examen Físico
El examen físico debe ser dirigido,
la estabilización es la prioridad en
la sala de emergencias.5 El personal de salud debe tomar todas las
medias de bioseguridad disponibles, para evitar la contaminación
o accidentes.10 La monitorización

continúa demostrando variaciones
en el estado del paciente, podría
ser el dato clave en el diagnóstico
de un síndrome toxicológico.
La presentación clásica vista en
algunas exposiciones a tóxicos
podría no presentarse.5 Desvestir
por completo durante el examen
físico, buscar la presencia de
olores atípicos en ropas, piel o
aliento.5,10 En piel determinar si
hay cianosis o enrojecimiento,
temperatura, diaforesis o sequedad, signos de lesión o inyección,
equimosis, presencia de parches
medicados. Los ojos se examinan
para establecer el tamaño de la
pupila, reactividad, nistagmo,
mirada no conjugada o lagrimeo
excesivo. Buscar la presencia de
hipersalivación o sequedad desmedida. Examen toráxico donde
se examine detalladamente los
pulmones en busca de broncorrea
o sibilancias, así como la frecuencia cardiaca y ritmo. Se debe
prestar atención a los sonidos
intestinales, retención urinaria e
hipersensibilidad abdominal. En
extremidades observar la presencia de fasciculaciones o temblor.
Evaluar pares craneales, presencia
de convulsiones, reflejos, tono
muscular, coordinación, cognición
y habilidad en la marcha.5,6,7,10
(Ver cuadro 1)

C

B

P

P

A

C

E

D

T

F

A

A

S

a

T

H

C

O

O

L

S

H

N

A

S

s

A
es
ía
co
o.
en
os
ir
en
de
o
si
o,
en,
es
an
la
o,
eo
de
sde
os
ea
nbe
os
e
En
nor.
ia
no
ón

ARAYA, FALLAS, MOYA: SÍNDROMES TÓXICOS: DIAGNÓSTICO Y MANEJO

301

Cuadro 1: Diagnóstico de toxicidad mediante hallazgos clínicos.

Bradicardia (PACED)

Hipotensión (CRASH)

Miosis (COPS)

P ropanolol (Beta blockers), Poppies (Opiates),

C lonidine, Calcium channel blockers

C holinergics, Clonidine, Carbamates

Propoxyphene, Physostigmine

R odenticides (containing arsenic, cyanide)

O piates, Organophosphates

A nticholisnesterase drugs, antiarrhythmics

A antidepressants, Aminophylline,

P henothiazines (antipsychotics),

C lonidine, Calcium channel blockers

Antihypertensives

Pilocarpine, Pontine hemorrhage

E thanol or other alcohols

S edative hypnotics

S edative hypnotics

D igoxin, Digitalis

H eroin or othes opiates

Taquicardia (FAST)

Hipertensión (CT SCAN)

S ympathomimetics

F ree base or other forms of cocaine, Frenon

C ocaine

A nticholinergics

A nticholinergics, Antihistamines, Antipsychotics,

T hyroid supplements

W ithdrawal

Amphetamines, Alcohol withdrawal

S ympathomimetics

S ympathomimetics (cocaine, caffeine,

C affeine

amphetamines, PCP), Solvent abuse, Strychnine

A nticholinergics, Amphetamines

T heophylline, TCAs, Thyroid hormones

N icotine

Hipotermia (COOLS)

Taquipnea (PANT)

C arbon monoxide

P CP, Paraquat, Pneumonitis (chemical),

O pioids

Phosgene

O ral hypoglycemics, insuline

A spirine and other salicylates

L iquor (alcohols)

N on cardiogenic pulmonary edema, Nerve

S edative hypnotics

agents
T oxin-induced metabolic acidosis

Hipertermia (NASA)
N euroleptic malignant syndrome, Nicotine
A ntihistamines, Alcohol withdrawal
S alicylates, Sympathomimetics, Serotonin
syndrome
A nticholinergics, Antidepressants, Antipsychotics

Midriasis (SAW)

Diaforesis (SOAP)
S ympathomimetics
O rganophosphates
A spirine and other salicylates
P hencyclidine
Convulsiones (OTIS CAMPBELL)
O rganophosphates, Oral hypoglycemics
T ricyclic antidepressants
I soniazid, Insulin
S ympathomimetics, Salicylates
C ocaine, Carbon monoxide, Cyanide

Bradipnea (SLOW)

A mphetamines, Anticholinergics

S edative hypnotics (barbiturates,

M ethylxanthines, Methanol

benzodiazepines)

P hencyclidine (PCP), Propanolol

L iquor (alcohols)

B enzodiazepine withdrawal, Botanicals

O pioids

E thanol withdrawal, ethylene glycol

W eed (marijuana)

L ithium, Lidocaine
L ead, Lindane

Fuente: Modificado de The Approach to the Patient with an Unknown Overdose. Emerg Med Clin N Am. 2007.
302

REVISTA MÉDICA DE COSTA RICA Y CENTROAMÉRICA

TOXIDROMOS
A

continuación

se

revisarán

brevemente los Síndromes Toxicológicos más comunes en la
práctica diaria. (Ver cuadro 2).

Cuadro 2: Toxidromos más frecuentes.

2.

Toxidromo
Opioide (Heroína, Morfina,

Resultados más comunes
Depresión del SNC, miosis, depresión respiratoria

Metadona, Codeína, Fentanil)

Signos y Síntomas adicionales
Hipotermia, bradicardia
Muerte por paro respiratorio, edema pulmonar

Simpaticomimético (Cocaína,

Agitación psicomotora, midriasis, diaforesis,

Convulsiones, rabdomiólisis, infarto del miocardio.

Anfetaminas, Efedrina)

taquicardia, hipertensión, hipertermia

Muerte por convulsiones, paro cardiaco, hipertermia

Colinérgico (Organofosforados,

Salvación, lagrimeo, diaforesis, náusea, vómitos,

Bradicardia, miosis /midriasis, convulsiones,

Carbamatos)

micción, defecación, fasciculaciones musculares,

insuficiencia respiratoria, parálisis

debilidad, broncorrea

Muerte por paro respiratorio secundario a parálisis o

3.

broncorrea, o ambas, convulsiones
Anticolinérgico (Escopolamina,

Alteración del estado mental, midriasis, piel seca/

Convulsiones, disritmias, rabdomiólisis

Atropina, Antihistamínicos,

enrojecida, retención urinaria, disminución de

Muerte por hipertermia y disritmias

Antidepresivos Tricíclicos)

ruidos intestinales, hipertermia, mucosas secas

Fuente: Modificado de Tintinalli, Med de Urg; (V.2), (6): 1200.

•	Pruebas de laboratorio y
gabinete
Algunas pruebas de rutina pueden
dar datos claves, como electrolitos,
nitrógeno ureico, creatinina,
glicemia, bicarbonato sódico y
gases arteriales. Mujeres en edad
fértil incluir una subunidad beta,
para determinar la posibilidad de
embarazo. El cálculo de la brecha
aniónica para el diagnóstico
de alteraciones en el equilibrio
ácido base provocado por algunas
sustancias como: acetaminofen,
salicilatos, metanol, metformina,
entre otros.4,5,7,10 Las pruebas toxicológicas en sangre y orina
son poco prácticas para el

manejo inmediato de un cuadro
de intoxicación aguda. Examen
general de orina podría brindar
claves: color, pH, presencia de
sangre oculta y mioglobinuria,
podrían ser de utilidad. La radiografía simple de abdomen, para
demostrar la presencia de paquetes
intraabdominales con drogas, radiografía de tórax para realizar el
diagnóstico diferencial en los casos
de disnea, taquipnea o hipoxia.4,5
El electrocardiograma es útil en
el proceso diagnóstico de una
sobredosis. Es importante recordar
que un paciente intoxicado no debe
ser llevado fuera del servicio para
la realización de estudios, hasta

estar seguro de que su estado se
encuentra compensado.4,7

II. ESTABILIZACIÓN
DEL PACIENTE (ABC)
Es importante destacar que muchas de las fatalidades no son por
el mecanismo del tóxico en sí, sino
por las complicaciones que éstas
conllevan a nivel respiratorio,
cardiovascular y del SNC.
1. Vía aérea permeable (A):
Dispositivos externos si es
necesario (TET, Máscara Laríngea, VMA). Evitar relajantes
de acción prolongada, pueden

•	C
l
u
a
b
c
g
a
u
l
h
(
(
E
y
t
se

)

uor
no
as
o,

):
es
nes
en

ARAYA, FALLAS, MOYA: SÍNDROMES TÓXICOS: DIAGNÓSTICO Y MANEJO

enmascarar el desarrollo de
convulsiones por tóxicos.4,5
Si presenta hiperkalemia o
síndrome colinérgico utilizar
agentes no-despolarizantes.4
2. Ventilación (B): Oximetría
de pulso, aporte de O2 (organofosforados cursan con toxicidad por O2 y el mismo podría resultar contraproducente),
prevenir la narcosis por CO2
para evitar el aumento de la
acidosis y disminuir riesgo de
broncoaspiración.5
3. Circulación (C): Resucitación
con fluidos. Valorar FC, PA,
adecuada perfusión a los órganos con mayor afectación
por tóxicos (Riñón, Hígado
y Pulmones). Monitoreo cardiaco continuo y valoración
neurológica frecuente para
prevenir el deterioro inadvertido
del paciente. 4,5,7,9
•	Complicaciones cardiovasculares: como taquiarrítmias
usar BZD para sedación y el
antiarrítmico especifico, en
bradiarritmia se da atropina,
cronotrópicos positivos, glucagón, Calcio o marcapasos, en
alteración de la conducción se
usa bicarbonato de sodio y/o
lidocaína, NO amiodarona. En
hipotensión usar cristaloides
(20-40 mL/kg) o vasopresores
(Dopamina) si no responde.
En hipertensión utilizar BZD
y/o vasodilatadores (como nitroglicerina IV). En caso de

síndrome coronario agudo, ejemplo por cocaína, se le da BZD +
nitroglicerina. 3,5,7
•	Convulsiones por tóxicos:
mayoría son autolimitadas. Tratamiento de primera línea BZD
(Diazepan, Midazolan), segunda
línea Barbitúricos (Fenobarbital),
la Fenitoína no es útil. La
Piridoxina se debe administrar
en intoxicación por Isoniazida.
4,5,7

•	Paciente en coma (NOTAF):
Naloxona: antídoto de opioides,
efecto en 5-10min, dosis 0,06
– 2mg/kg.2 Oxígeno: en todo
paciente crítico, en intoxicación
con CO2, 100% por 1-2hrs.2
Tiamina: en Alcohólicos, desnutridos, indigentes, embarazo,
adultos mayores, dosis 100mg
IM. 4,5,6 Azúcar (dextrosa): sólo
si hay hipoglicemia, realizar
glicemias de manera continua,
dosis 1 bolo 50cc al 50%.4,5
Flumazenil: Antagonista de BZD,
puede precipitar abstinencia,
convulsiones y arritmias cardiacas por interacción.4,1

III. MANEJO DE LA
INTOXICACIÓN
A. Descontaminación: limpiar el
sitio de exposición para evitar
mayor absorción.4,6,9 Eméticos: no
se utilizan a nivel hospitalario.3,4,5
Lavado gástrico: en intoxicaciones severas de < 60 minutos post
ingesta y en tóxicos no absorbibles

303

con carbón activado.3,4 Carbón
activado: menos complicaciones,
en intoxicaciones de < de 4hrs,
sintomáticas o asociadas a mortalidad, dosis única 1g/kg ó múltiple
si fuese necesario.3,4,7 Catárticos:
no se usan de rutina Lavado intestinal total: gastroclisis a 2L/h con
polietilenglicol, útil en transporte
de drogas ilícitas, medicamentos
de liberación prolongada, metales
pesados.3,4
B. Eliminación del tóxico: técnicas
de depuración renal y extrarenal.
Diuresis Forzada: no se realiza
por riesgo de EAP, hiponatremia,
aumento de PIC.3 Diuresis ácida:
no se realiza, riesgo de IRA o
NTA.3,4 Hemodiafiltración: para
sustancias con volumen de distribución pequeño.3,4,1 Alcalinización de la orina: para ácidos
débiles parcialmente ionizados,
bolo 1-2mEq/kg/6h de bicarbonato
sodico.3,4,6
C. Antídotos específicos: no
son de uso frecuente en las
intoxicaciones, ya que la mayoría
de los pacientes tienen una
completa recuperación cuando se
brinda un soporte adecuado.1,4,8
(Ver cuadro 3)
304

REVISTA MÉDICA DE COSTA RICA Y CENTROAMÉRICA

Cuadro 3: Algunos antídotos y sus indicaciones.
Agente

Antídoto

Acetaminofen

n-acetilcisteína

Metanol/etilenglicol

Etanol/ fomepizol (4-MP)

Monóxido de Carbono

Oxígeno / hiperbariatico

Opioides

Naloxona

Anticolinérgicos

Fisostgmina

Organofosforados

Atropina

Metahemoglobinemia

Azul de Metileno

Benzodiacepinas

Flumazenil

Hierro

Deferoxamina

Digoxina, Colchicina

Anticuerpos (Fragmento fab)

Betabloqueadores

Glucagón

Antidepresivos tricíclicos

Bicarbonato de sodio

Bloqueadores canales de calcio

Calcio, insulina, dextrosa

Hipoglicemeantes orales

Dextrosa, glucagón, octreotido

Fuente: adaptado de Erickson et al. Emerg Med Clin N Am. 25 (2007), 249-281.

RESUMEN
En los Servicios de Emergencias
es común encontrar pacientes que
han estado expuestos a agentes
con potencial tóxico ya sea por
accidente o de manera intencional.
Por tal motivo es importante
realizar un diagnóstico y manejo
adecuado para aumentar el éxito
en el tratamiento. El objetivo de
este artículo es revisar el abordaje
general de una intoxicación,
además del reconocimiento y
manejo de algunos de los más
importantes Síndromes tóxicos
en la práctica de la Medicina de
Emergencias.

BIBLIOGRAFÍA
1. Adler J, et al. Medicina de Urgencias,
2.
3.

4.

5.
6.
7.

Manual NMS. Edición 2000. (18); 207227.
Centro Nacional de Control de
Intoxicaciones, Hospital Nacional de
Niños “Dr. Carlos Sáenz Herrera”
Dueñas A. Intoxicaciones Agudas en
Medicina de Urgencia y Cuidados
Críticos. España: Masson, 1999. Capítulo
1-3. pag 3-34.
Erickson T, Thompson T, Lu J. The
Approach to the Patient with an Unknown
Overdose. Emerg Med Clin N Am, 2007.
25, 249-281.
Holstege C, Dobmeier S, Bechtel L.
Critical Care Toxicology. Emerg Med
Clin N Am, 2008. (26) 715-739.
Jenkins J, Braen R. Manual de Medicina
de Urgencias. Tercera edición, 2003.
(XII): 505-562.
Marx J, et al. Rosens Emergengy
Medicine Concepts and Clinical Practice,

Toxicology. Quinta edición, 2002. v3,
(II): 2063-2216.
8. Palma O. Manual Práctico Cuidados
Intensivos + Emergencias. Primera
edición, 2009. (XII): 257-288.
9. Plantz S, Wipfler E. Emergency Medicine
NMS. Segunda Edición, 2007. (IV): 577616.
10. Tintinalli J, Klen G, Stapczynski J.
Medicina de Urgencias. Sexta edición,
2006. v2, (151-184): 1197-1394.

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Antipsicòtics bit navarra 2013
Antipsicòtics bit navarra 2013Antipsicòtics bit navarra 2013
Antipsicòtics bit navarra 2013alfonsmoret
 
Guía nice 2011 hta traducida al castellano
Guía nice 2011 hta traducida al castellanoGuía nice 2011 hta traducida al castellano
Guía nice 2011 hta traducida al castellanojlgonzalvezperales
 
Guía HTA en adulto- NJC 8
Guía HTA en adulto- NJC 8Guía HTA en adulto- NJC 8
Guía HTA en adulto- NJC 8Docencia Calvià
 
(2018-10-16)FARMACOS DE USO NO RECOMENDADO EN EL ANCIANO. DOC
(2018-10-16)FARMACOS DE USO NO RECOMENDADO EN EL ANCIANO. DOC(2018-10-16)FARMACOS DE USO NO RECOMENDADO EN EL ANCIANO. DOC
(2018-10-16)FARMACOS DE USO NO RECOMENDADO EN EL ANCIANO. DOCUDMAFyC SECTOR ZARAGOZA II
 
Exploraciones Complementarias
Exploraciones ComplementariasExploraciones Complementarias
Exploraciones ComplementariasFrancisco Mata
 
176158577 sindrome-confusional-agudo-en-ancianos-lorena-bajo
176158577 sindrome-confusional-agudo-en-ancianos-lorena-bajo176158577 sindrome-confusional-agudo-en-ancianos-lorena-bajo
176158577 sindrome-confusional-agudo-en-ancianos-lorena-bajoYani Sosa VII
 
20121120 juna j_aleman_sanchez_inecia_01
20121120 juna j_aleman_sanchez_inecia_0120121120 juna j_aleman_sanchez_inecia_01
20121120 juna j_aleman_sanchez_inecia_01Juan Delgado Delgado
 
019 intoxicacion
019 intoxicacion019 intoxicacion
019 intoxicaciontakviveros
 
Guia de practica clinica, Manejo del asma en menores de 18 años
Guia de practica clinica, Manejo del asma en menores de 18 añosGuia de practica clinica, Manejo del asma en menores de 18 años
Guia de practica clinica, Manejo del asma en menores de 18 añosCarlos Alfonso
 

Was ist angesagt? (20)

Antipsicòtics bit navarra 2013
Antipsicòtics bit navarra 2013Antipsicòtics bit navarra 2013
Antipsicòtics bit navarra 2013
 
Guía nice 2011 hta traducida al castellano
Guía nice 2011 hta traducida al castellanoGuía nice 2011 hta traducida al castellano
Guía nice 2011 hta traducida al castellano
 
Guía HTA en adulto- NJC 8
Guía HTA en adulto- NJC 8Guía HTA en adulto- NJC 8
Guía HTA en adulto- NJC 8
 
Tiroides (leslie)
Tiroides (leslie)Tiroides (leslie)
Tiroides (leslie)
 
Efecto serotoninergico del Linezolid
Efecto serotoninergico del LinezolidEfecto serotoninergico del Linezolid
Efecto serotoninergico del Linezolid
 
(2018-10-16)FARMACOS DE USO NO RECOMENDADO EN EL ANCIANO. DOC
(2018-10-16)FARMACOS DE USO NO RECOMENDADO EN EL ANCIANO. DOC(2018-10-16)FARMACOS DE USO NO RECOMENDADO EN EL ANCIANO. DOC
(2018-10-16)FARMACOS DE USO NO RECOMENDADO EN EL ANCIANO. DOC
 
Exploraciones Complementarias
Exploraciones ComplementariasExploraciones Complementarias
Exploraciones Complementarias
 
176158577 sindrome-confusional-agudo-en-ancianos-lorena-bajo
176158577 sindrome-confusional-agudo-en-ancianos-lorena-bajo176158577 sindrome-confusional-agudo-en-ancianos-lorena-bajo
176158577 sindrome-confusional-agudo-en-ancianos-lorena-bajo
 
20121120 juna j_aleman_sanchez_inecia_01
20121120 juna j_aleman_sanchez_inecia_0120121120 juna j_aleman_sanchez_inecia_01
20121120 juna j_aleman_sanchez_inecia_01
 
AGUDIZACION EPOC
AGUDIZACION EPOCAGUDIZACION EPOC
AGUDIZACION EPOC
 
Asma
AsmaAsma
Asma
 
019 intoxicacion
019 intoxicacion019 intoxicacion
019 intoxicacion
 
Medicación en el anciano euskadi 2009
Medicación en el anciano euskadi 2009Medicación en el anciano euskadi 2009
Medicación en el anciano euskadi 2009
 
Programa de mejora en la seguridad de la farmacoterapia en el tratamiento del...
Programa de mejora en la seguridad de la farmacoterapia en el tratamiento del...Programa de mejora en la seguridad de la farmacoterapia en el tratamiento del...
Programa de mejora en la seguridad de la farmacoterapia en el tratamiento del...
 
Trastorno de Ansiedad Generalizada: Guía CentroIMA para el Tratamiento. Actua...
Trastorno de Ansiedad Generalizada: Guía CentroIMA para el Tratamiento. Actua...Trastorno de Ansiedad Generalizada: Guía CentroIMA para el Tratamiento. Actua...
Trastorno de Ansiedad Generalizada: Guía CentroIMA para el Tratamiento. Actua...
 
Trastorno de Ansiedad Generalizada: Guía CentroIMA para el Tratamiento Farmac...
Trastorno de Ansiedad Generalizada: Guía CentroIMA para el Tratamiento Farmac...Trastorno de Ansiedad Generalizada: Guía CentroIMA para el Tratamiento Farmac...
Trastorno de Ansiedad Generalizada: Guía CentroIMA para el Tratamiento Farmac...
 
Guias terapeuticas
Guias terapeuticasGuias terapeuticas
Guias terapeuticas
 
Grr enfermedad graves
Grr enfermedad gravesGrr enfermedad graves
Grr enfermedad graves
 
Recomendaciones cardiovasculares papps
Recomendaciones cardiovasculares pappsRecomendaciones cardiovasculares papps
Recomendaciones cardiovasculares papps
 
Guia de practica clinica, Manejo del asma en menores de 18 años
Guia de practica clinica, Manejo del asma en menores de 18 añosGuia de practica clinica, Manejo del asma en menores de 18 años
Guia de practica clinica, Manejo del asma en menores de 18 años
 

Andere mochten auch

Les festes de Nadal
Les festes de NadalLes festes de Nadal
Les festes de Nadalceipriber
 
Punt de partida
Punt de partidaPunt de partida
Punt de partidalluisa35
 
6a music video comparison exercise
6a music video comparison exercise6a music video comparison exercise
6a music video comparison exercisejackwilsher
 
T6 6è ENERGIA
T6 6è ENERGIAT6 6è ENERGIA
T6 6è ENERGIARaulcasti
 
Biodiversidade 8º2
Biodiversidade 8º2Biodiversidade 8º2
Biodiversidade 8º2eb23sroque
 
Top leitor 2.º período 2012
Top leitor 2.º período 2012Top leitor 2.º período 2012
Top leitor 2.º período 2012Sandra Pratas
 

Andere mochten auch (9)

Laila 34
Laila 34Laila 34
Laila 34
 
Tce pedi
Tce pediTce pedi
Tce pedi
 
Les festes de Nadal
Les festes de NadalLes festes de Nadal
Les festes de Nadal
 
Punt de partida
Punt de partidaPunt de partida
Punt de partida
 
6a music video comparison exercise
6a music video comparison exercise6a music video comparison exercise
6a music video comparison exercise
 
els sentiments
els sentimentsels sentiments
els sentiments
 
T6 6è ENERGIA
T6 6è ENERGIAT6 6è ENERGIA
T6 6è ENERGIA
 
Biodiversidade 8º2
Biodiversidade 8º2Biodiversidade 8º2
Biodiversidade 8º2
 
Top leitor 2.º período 2012
Top leitor 2.º período 2012Top leitor 2.º período 2012
Top leitor 2.º período 2012
 

Ähnlich wie Sindrome impri

Place08_ped_ped-hidrofefaloa.pdfparaestudiar
Place08_ped_ped-hidrofefaloa.pdfparaestudiarPlace08_ped_ped-hidrofefaloa.pdfparaestudiar
Place08_ped_ped-hidrofefaloa.pdfparaestudiar55nh5mn2s4
 
Las cifras mágicas de la prevencion cv y fracturas
Las cifras mágicas de la prevencion cv y fracturasLas cifras mágicas de la prevencion cv y fracturas
Las cifras mágicas de la prevencion cv y fracturasTxema Coll Benejam
 
Las cifras mágicas en la prevención farmacológica de la enfermedad cardiovasc...
Las cifras mágicas en la prevención farmacológica de la enfermedad cardiovasc...Las cifras mágicas en la prevención farmacológica de la enfermedad cardiovasc...
Las cifras mágicas en la prevención farmacológica de la enfermedad cardiovasc...guestb87844
 
Prevencio cv i osteoporosi
Prevencio cv i osteoporosiPrevencio cv i osteoporosi
Prevencio cv i osteoporosialfonsmoret
 
Seminario N°10 Enfermedades sistemicas
Seminario N°10 Enfermedades sistemicasSeminario N°10 Enfermedades sistemicas
Seminario N°10 Enfermedades sistemicasFrancisco Peña
 
Guia clinica-toc-infantil
Guia clinica-toc-infantilGuia clinica-toc-infantil
Guia clinica-toc-infantilJohannaQuel1
 
107-2017-12-07-ORGANOFOSFORADOS Seminario 11 .pdf
107-2017-12-07-ORGANOFOSFORADOS Seminario 11   .pdf107-2017-12-07-ORGANOFOSFORADOS Seminario 11   .pdf
107-2017-12-07-ORGANOFOSFORADOS Seminario 11 .pdfRuslaCardozo
 
Acv hemorrágico cuidados de enfermería
Acv hemorrágico cuidados de enfermería Acv hemorrágico cuidados de enfermería
Acv hemorrágico cuidados de enfermería Sthefaniia
 
Visita preanestesica
Visita preanestesicaVisita preanestesica
Visita preanestesicaKarol Banegas
 
Epoc y hta
Epoc y htaEpoc y hta
Epoc y htaEPES 061
 
Manual SERUMS y Primer Nivel de Atención PRO+.pdf
Manual SERUMS y Primer Nivel de Atención PRO+.pdfManual SERUMS y Primer Nivel de Atención PRO+.pdf
Manual SERUMS y Primer Nivel de Atención PRO+.pdfoswaldoar21
 
3 hipertension arterial sistémica
3 hipertension arterial sistémica3 hipertension arterial sistémica
3 hipertension arterial sistémicaTania Acevedo-Villar
 
Conferencia paciente psiquiátrico en emergencias
Conferencia paciente psiquiátrico en emergenciasConferencia paciente psiquiátrico en emergencias
Conferencia paciente psiquiátrico en emergenciasCarlos Lantigua Cruz
 
III Jornada Farmacoterapia 2016 DAO- Deprescripción ¿qué podemos hacer desde ...
III Jornada Farmacoterapia 2016 DAO- Deprescripción ¿qué podemos hacer desde ...III Jornada Farmacoterapia 2016 DAO- Deprescripción ¿qué podemos hacer desde ...
III Jornada Farmacoterapia 2016 DAO- Deprescripción ¿qué podemos hacer desde ...FarmaMadridAP Apellidos
 
Epoc y hta
Epoc y htaEpoc y hta
Epoc y htaEPES 061
 

Ähnlich wie Sindrome impri (20)

Place08_ped_ped-hidrofefaloa.pdfparaestudiar
Place08_ped_ped-hidrofefaloa.pdfparaestudiarPlace08_ped_ped-hidrofefaloa.pdfparaestudiar
Place08_ped_ped-hidrofefaloa.pdfparaestudiar
 
catalogo places.pdf
catalogo places.pdfcatalogo places.pdf
catalogo places.pdf
 
Protocolo cefalea
Protocolo cefaleaProtocolo cefalea
Protocolo cefalea
 
Ecv Isquemico
Ecv IsquemicoEcv Isquemico
Ecv Isquemico
 
Las cifras mágicas de la prevencion cv y fracturas
Las cifras mágicas de la prevencion cv y fracturasLas cifras mágicas de la prevencion cv y fracturas
Las cifras mágicas de la prevencion cv y fracturas
 
Las cifras mágicas en la prevención farmacológica de la enfermedad cardiovasc...
Las cifras mágicas en la prevención farmacológica de la enfermedad cardiovasc...Las cifras mágicas en la prevención farmacológica de la enfermedad cardiovasc...
Las cifras mágicas en la prevención farmacológica de la enfermedad cardiovasc...
 
Prevencio cv i osteoporosi
Prevencio cv i osteoporosiPrevencio cv i osteoporosi
Prevencio cv i osteoporosi
 
Seminario N°10 Enfermedades sistemicas
Seminario N°10 Enfermedades sistemicasSeminario N°10 Enfermedades sistemicas
Seminario N°10 Enfermedades sistemicas
 
Guia clinica-toc-infantil
Guia clinica-toc-infantilGuia clinica-toc-infantil
Guia clinica-toc-infantil
 
Guia clinica-toc-infantil
Guia clinica-toc-infantilGuia clinica-toc-infantil
Guia clinica-toc-infantil
 
107-2017-12-07-ORGANOFOSFORADOS Seminario 11 .pdf
107-2017-12-07-ORGANOFOSFORADOS Seminario 11   .pdf107-2017-12-07-ORGANOFOSFORADOS Seminario 11   .pdf
107-2017-12-07-ORGANOFOSFORADOS Seminario 11 .pdf
 
Acv hemorrágico cuidados de enfermería
Acv hemorrágico cuidados de enfermería Acv hemorrágico cuidados de enfermería
Acv hemorrágico cuidados de enfermería
 
Visita preanestesica
Visita preanestesicaVisita preanestesica
Visita preanestesica
 
Epoc y hta
Epoc y htaEpoc y hta
Epoc y hta
 
Hipertension Arterial en Niños 2021
Hipertension Arterial en Niños 2021Hipertension Arterial en Niños 2021
Hipertension Arterial en Niños 2021
 
Manual SERUMS y Primer Nivel de Atención PRO+.pdf
Manual SERUMS y Primer Nivel de Atención PRO+.pdfManual SERUMS y Primer Nivel de Atención PRO+.pdf
Manual SERUMS y Primer Nivel de Atención PRO+.pdf
 
3 hipertension arterial sistémica
3 hipertension arterial sistémica3 hipertension arterial sistémica
3 hipertension arterial sistémica
 
Conferencia paciente psiquiátrico en emergencias
Conferencia paciente psiquiátrico en emergenciasConferencia paciente psiquiátrico en emergencias
Conferencia paciente psiquiátrico en emergencias
 
III Jornada Farmacoterapia 2016 DAO- Deprescripción ¿qué podemos hacer desde ...
III Jornada Farmacoterapia 2016 DAO- Deprescripción ¿qué podemos hacer desde ...III Jornada Farmacoterapia 2016 DAO- Deprescripción ¿qué podemos hacer desde ...
III Jornada Farmacoterapia 2016 DAO- Deprescripción ¿qué podemos hacer desde ...
 
Epoc y hta
Epoc y htaEpoc y hta
Epoc y hta
 

Mehr von Mariana Arenas

CLASE DE PERICARDITIS.pptx
CLASE DE PERICARDITIS.pptxCLASE DE PERICARDITIS.pptx
CLASE DE PERICARDITIS.pptxMariana Arenas
 
Fisiopatologia.en.es.pdf
Fisiopatologia.en.es.pdfFisiopatologia.en.es.pdf
Fisiopatologia.en.es.pdfMariana Arenas
 
intoxicacionpordigitalicostoxicologiayquimicalegal-171127010529.pdf
intoxicacionpordigitalicostoxicologiayquimicalegal-171127010529.pdfintoxicacionpordigitalicostoxicologiayquimicalegal-171127010529.pdf
intoxicacionpordigitalicostoxicologiayquimicalegal-171127010529.pdfMariana Arenas
 
ketamina-160528210459.pdf
ketamina-160528210459.pdfketamina-160528210459.pdf
ketamina-160528210459.pdfMariana Arenas
 
50 fármacos de Urgencias que debemos conocer.pdf
50 fármacos de Urgencias que debemos conocer.pdf50 fármacos de Urgencias que debemos conocer.pdf
50 fármacos de Urgencias que debemos conocer.pdfMariana Arenas
 
sndromeserotoninrgico-140331001015-phpapp01 (1) (1).pptx
sndromeserotoninrgico-140331001015-phpapp01 (1) (1).pptxsndromeserotoninrgico-140331001015-phpapp01 (1) (1).pptx
sndromeserotoninrgico-140331001015-phpapp01 (1) (1).pptxMariana Arenas
 
Fibrilación auricular Fisiopatologia.pptx
Fibrilación auricular Fisiopatologia.pptxFibrilación auricular Fisiopatologia.pptx
Fibrilación auricular Fisiopatologia.pptxMariana Arenas
 
crisis hipertensiva EXPOSICION.pptx
crisis hipertensiva EXPOSICION.pptxcrisis hipertensiva EXPOSICION.pptx
crisis hipertensiva EXPOSICION.pptxMariana Arenas
 
Choque cardiogénico.pptx
Choque cardiogénico.pptxChoque cardiogénico.pptx
Choque cardiogénico.pptxMariana Arenas
 
GUIAS_EPILEPSIA_2019.pdf
GUIAS_EPILEPSIA_2019.pdfGUIAS_EPILEPSIA_2019.pdf
GUIAS_EPILEPSIA_2019.pdfMariana Arenas
 
NEUROMONITOREO NUEVA.docx
NEUROMONITOREO   NUEVA.docxNEUROMONITOREO   NUEVA.docx
NEUROMONITOREO NUEVA.docxMariana Arenas
 

Mehr von Mariana Arenas (20)

CID.pptx
CID.pptxCID.pptx
CID.pptx
 
STROKE EXPO (1).pptx
STROKE EXPO (1).pptxSTROKE EXPO (1).pptx
STROKE EXPO (1).pptx
 
CLASE DE PERICARDITIS.pptx
CLASE DE PERICARDITIS.pptxCLASE DE PERICARDITIS.pptx
CLASE DE PERICARDITIS.pptx
 
KETAMINA.pptx
KETAMINA.pptxKETAMINA.pptx
KETAMINA.pptx
 
Fisiopatologia.en.es.pdf
Fisiopatologia.en.es.pdfFisiopatologia.en.es.pdf
Fisiopatologia.en.es.pdf
 
intoxicacionpordigitalicostoxicologiayquimicalegal-171127010529.pdf
intoxicacionpordigitalicostoxicologiayquimicalegal-171127010529.pdfintoxicacionpordigitalicostoxicologiayquimicalegal-171127010529.pdf
intoxicacionpordigitalicostoxicologiayquimicalegal-171127010529.pdf
 
ketamina-160528210459.pdf
ketamina-160528210459.pdfketamina-160528210459.pdf
ketamina-160528210459.pdf
 
50 fármacos de Urgencias que debemos conocer.pdf
50 fármacos de Urgencias que debemos conocer.pdf50 fármacos de Urgencias que debemos conocer.pdf
50 fármacos de Urgencias que debemos conocer.pdf
 
neumopatias.pptx
neumopatias.pptxneumopatias.pptx
neumopatias.pptx
 
sndromeserotoninrgico-140331001015-phpapp01 (1) (1).pptx
sndromeserotoninrgico-140331001015-phpapp01 (1) (1).pptxsndromeserotoninrgico-140331001015-phpapp01 (1) (1).pptx
sndromeserotoninrgico-140331001015-phpapp01 (1) (1).pptx
 
IAM CARDIO PRESE.pptx
IAM CARDIO PRESE.pptxIAM CARDIO PRESE.pptx
IAM CARDIO PRESE.pptx
 
Fibrilación auricular Fisiopatologia.pptx
Fibrilación auricular Fisiopatologia.pptxFibrilación auricular Fisiopatologia.pptx
Fibrilación auricular Fisiopatologia.pptx
 
crisis hipertensiva EXPOSICION.pptx
crisis hipertensiva EXPOSICION.pptxcrisis hipertensiva EXPOSICION.pptx
crisis hipertensiva EXPOSICION.pptx
 
Choque cardiogénico.pptx
Choque cardiogénico.pptxChoque cardiogénico.pptx
Choque cardiogénico.pptx
 
GUIAS_EPILEPSIA_2019.pdf
GUIAS_EPILEPSIA_2019.pdfGUIAS_EPILEPSIA_2019.pdf
GUIAS_EPILEPSIA_2019.pdf
 
ERC 1.pptx
ERC 1.pptxERC 1.pptx
ERC 1.pptx
 
angina.pptx
angina.pptxangina.pptx
angina.pptx
 
shock.pptx
shock.pptxshock.pptx
shock.pptx
 
NEUROMONITOREO NUEVA.docx
NEUROMONITOREO   NUEVA.docxNEUROMONITOREO   NUEVA.docx
NEUROMONITOREO NUEVA.docx
 
CARLOS-MARTINEZ.ppt
CARLOS-MARTINEZ.pptCARLOS-MARTINEZ.ppt
CARLOS-MARTINEZ.ppt
 

Sindrome impri

  • 1. REVISTA MÉDICA DE COSTA RICA Y CENTROAMÉRICA LXVII (593) 299-304 2010 MEDICINA DE EMERGENCIAS SÍNDROMES TÓXICOS: DIAGNÓSTICO Y MANEJO Sheila Araya Chavarría* Marcell Fallas Zúñiga** Alejandro Moya Alvarez*** SUMMARY In the Emergency Room it is common to find patients that have been exposed to agents with toxic potencial either by accident or intentional way. For that reason it is important approach to the patient and make a good diagnosis to increase the success in the processing. The objective of this article is to review the initial assessment and management of a poisoning, besides the recognition and management of some of the most important Toxidromes of the Emergency Medicine Practice. Abreviaturas: HNN= Hospital Nacional de Niños, CNCI= Centro Nacional de Control de Intoxicaciones, IRA= insuficiencia renal aguda, NTA= necrosis tubular aguda, VMA= ventilación mecánica asistida, SNC= sistema nervioso central, TET= tubo endotraqueal, FC= frecuencia cardiaca, PA= presión arterial, BZD= benzodiacepina, EAP= edema agudo de pulmón, PIC= presión intracraneana. Descriptores: Intoxicaciones, Síndromes Tóxicos. Correspondencia: Sheila Araya Chavarría. Correo electrónico sheylach@yahoo.com INTRODUCCIÓN El término toxidromo denota el conjunto de signos y síntomas que se observan después de la exposición a una sustancia e incluye anormalidades agrupadas, de índole fisiológico, de signos vitales, apariencia general y de la piel, ojos, membranas mucosas, pulmones, corazón, abdomen y del examen neurológico, que se conocen para muchas sustancias y que suelen ser útiles para determinar el diagnóstico cuando la exposición no se ha definido de manera satisfactoria, así como para anticipar la aparición de otros síntomas oportunamente.5,10 Los toxidromos son más útiles cuando la exposición es a una única sustancia, ya que al haber otras sustancias involucradas la clínica se torna muy variable e impredecible.4,7,10 Todos los elementos en el abordaje de los síndromes tóxicos se dan comúnmente de manera simultanea para integrar el diagnóstico, la estabilización del paciente y el manejo de una intoxicación.4 * Médico General. Servicio de Emergencias. HSJD ** Médico General. Servicio de Emergencias. HSJD *** Médico Asistente Medicina de Emergencias. Servicio de Emergencias. HSJD
  • 2. 300 REVISTA MÉDICA DE COSTA RICA Y CENTROAMÉRICA EPIDEMIOLOGÍA En Costa Rica, el CNCI lleva el registro de los datos de pacientes que llegan al HNN y las llamadas. Sin embargo, no todos los servicios de salud llaman al Centro cuando saben la causa de la intoxicación por lo que existe un subregistro. En el año 2008 se recibió 15262 llamadas, de ese total 5368 por asesorías y 9894 por intoxicaciones. Las 2 principales rutas de absorción fueron ingestión 72,4% e inhalación 5,7%. Hay 2 picos de edades lógicos de intoxicación, menores de 6 años y de 9 – 45 años. La distribución según el sexo es de 51% mujeres y 48% hombres. Los agentes más frecuentemente relacionados en intoxicaciones son en primer lugar los medicamentos y en segundo los plaguicidas, debido a que en Costa Rica su distribución y eliminación tienen poca regulación. En los países desarrollados la tasa de mortalidad de las intoxicaciones intencionales es alrededor de 0,5% pero puede llegar hasta 10 – 20% en los países subdesarrollados.5 I. DIAGNÓSTICO DE UNA INTOXICACIÓN • Historia Clínica El abordaje de un paciente con una potencial intoxicación en el servicio de urgencias, debe incluir una historia clínica dirigida, rápida y específica, para identificar las posibles causas de su estado y optimizar el manejo médico. Se debe obtener información de antecedentes médicos, medicamentos, productos farmacéuticos, plantas medicinales o drogas ilícitas, tóxicos en el trabajo, historia de enfermedades psiquiátricas, previos intentos de autoeliminación, entre otros.5,7,10 El tiempo de exposición a la sustancia, es importante para tomar acciones rápidas que puedan cambiar la evolución de la intoxicación, la ruta de administración, los síntomas que pueda describir el paciente, podrían orientar el diagnóstico.1,5,7 En paciente poco cooperador o con alteración de su estado mental, es necesario tomar la información del personal prehospitalario o acompañantes. Datos como medicamentos en la escena, frascos vacios, sitio donde fue encontrado, olores o materiales en el lugar, la presencia de una nota suicida, así como la evolución de los signos vitales desde el acceso al paciente hasta el arribo al centro médico, son importantes para el manejo de las emergencias toxicológicas.5,7,8,10 • Examen Físico El examen físico debe ser dirigido, la estabilización es la prioridad en la sala de emergencias.5 El personal de salud debe tomar todas las medias de bioseguridad disponibles, para evitar la contaminación o accidentes.10 La monitorización continúa demostrando variaciones en el estado del paciente, podría ser el dato clave en el diagnóstico de un síndrome toxicológico. La presentación clásica vista en algunas exposiciones a tóxicos podría no presentarse.5 Desvestir por completo durante el examen físico, buscar la presencia de olores atípicos en ropas, piel o aliento.5,10 En piel determinar si hay cianosis o enrojecimiento, temperatura, diaforesis o sequedad, signos de lesión o inyección, equimosis, presencia de parches medicados. Los ojos se examinan para establecer el tamaño de la pupila, reactividad, nistagmo, mirada no conjugada o lagrimeo excesivo. Buscar la presencia de hipersalivación o sequedad desmedida. Examen toráxico donde se examine detalladamente los pulmones en busca de broncorrea o sibilancias, así como la frecuencia cardiaca y ritmo. Se debe prestar atención a los sonidos intestinales, retención urinaria e hipersensibilidad abdominal. En extremidades observar la presencia de fasciculaciones o temblor. Evaluar pares craneales, presencia de convulsiones, reflejos, tono muscular, coordinación, cognición y habilidad en la marcha.5,6,7,10 (Ver cuadro 1) C B P P A C E D T F A A S a T H C O O L S H N A S s A
  • 3. es ía co o. en os ir en de o si o, en, es an la o, eo de sde os ea nbe os e En nor. ia no ón ARAYA, FALLAS, MOYA: SÍNDROMES TÓXICOS: DIAGNÓSTICO Y MANEJO 301 Cuadro 1: Diagnóstico de toxicidad mediante hallazgos clínicos. Bradicardia (PACED) Hipotensión (CRASH) Miosis (COPS) P ropanolol (Beta blockers), Poppies (Opiates), C lonidine, Calcium channel blockers C holinergics, Clonidine, Carbamates Propoxyphene, Physostigmine R odenticides (containing arsenic, cyanide) O piates, Organophosphates A nticholisnesterase drugs, antiarrhythmics A antidepressants, Aminophylline, P henothiazines (antipsychotics), C lonidine, Calcium channel blockers Antihypertensives Pilocarpine, Pontine hemorrhage E thanol or other alcohols S edative hypnotics S edative hypnotics D igoxin, Digitalis H eroin or othes opiates Taquicardia (FAST) Hipertensión (CT SCAN) S ympathomimetics F ree base or other forms of cocaine, Frenon C ocaine A nticholinergics A nticholinergics, Antihistamines, Antipsychotics, T hyroid supplements W ithdrawal Amphetamines, Alcohol withdrawal S ympathomimetics S ympathomimetics (cocaine, caffeine, C affeine amphetamines, PCP), Solvent abuse, Strychnine A nticholinergics, Amphetamines T heophylline, TCAs, Thyroid hormones N icotine Hipotermia (COOLS) Taquipnea (PANT) C arbon monoxide P CP, Paraquat, Pneumonitis (chemical), O pioids Phosgene O ral hypoglycemics, insuline A spirine and other salicylates L iquor (alcohols) N on cardiogenic pulmonary edema, Nerve S edative hypnotics agents T oxin-induced metabolic acidosis Hipertermia (NASA) N euroleptic malignant syndrome, Nicotine A ntihistamines, Alcohol withdrawal S alicylates, Sympathomimetics, Serotonin syndrome A nticholinergics, Antidepressants, Antipsychotics Midriasis (SAW) Diaforesis (SOAP) S ympathomimetics O rganophosphates A spirine and other salicylates P hencyclidine Convulsiones (OTIS CAMPBELL) O rganophosphates, Oral hypoglycemics T ricyclic antidepressants I soniazid, Insulin S ympathomimetics, Salicylates C ocaine, Carbon monoxide, Cyanide Bradipnea (SLOW) A mphetamines, Anticholinergics S edative hypnotics (barbiturates, M ethylxanthines, Methanol benzodiazepines) P hencyclidine (PCP), Propanolol L iquor (alcohols) B enzodiazepine withdrawal, Botanicals O pioids E thanol withdrawal, ethylene glycol W eed (marijuana) L ithium, Lidocaine L ead, Lindane Fuente: Modificado de The Approach to the Patient with an Unknown Overdose. Emerg Med Clin N Am. 2007.
  • 4. 302 REVISTA MÉDICA DE COSTA RICA Y CENTROAMÉRICA TOXIDROMOS A continuación se revisarán brevemente los Síndromes Toxicológicos más comunes en la práctica diaria. (Ver cuadro 2). Cuadro 2: Toxidromos más frecuentes. 2. Toxidromo Opioide (Heroína, Morfina, Resultados más comunes Depresión del SNC, miosis, depresión respiratoria Metadona, Codeína, Fentanil) Signos y Síntomas adicionales Hipotermia, bradicardia Muerte por paro respiratorio, edema pulmonar Simpaticomimético (Cocaína, Agitación psicomotora, midriasis, diaforesis, Convulsiones, rabdomiólisis, infarto del miocardio. Anfetaminas, Efedrina) taquicardia, hipertensión, hipertermia Muerte por convulsiones, paro cardiaco, hipertermia Colinérgico (Organofosforados, Salvación, lagrimeo, diaforesis, náusea, vómitos, Bradicardia, miosis /midriasis, convulsiones, Carbamatos) micción, defecación, fasciculaciones musculares, insuficiencia respiratoria, parálisis debilidad, broncorrea Muerte por paro respiratorio secundario a parálisis o 3. broncorrea, o ambas, convulsiones Anticolinérgico (Escopolamina, Alteración del estado mental, midriasis, piel seca/ Convulsiones, disritmias, rabdomiólisis Atropina, Antihistamínicos, enrojecida, retención urinaria, disminución de Muerte por hipertermia y disritmias Antidepresivos Tricíclicos) ruidos intestinales, hipertermia, mucosas secas Fuente: Modificado de Tintinalli, Med de Urg; (V.2), (6): 1200. • Pruebas de laboratorio y gabinete Algunas pruebas de rutina pueden dar datos claves, como electrolitos, nitrógeno ureico, creatinina, glicemia, bicarbonato sódico y gases arteriales. Mujeres en edad fértil incluir una subunidad beta, para determinar la posibilidad de embarazo. El cálculo de la brecha aniónica para el diagnóstico de alteraciones en el equilibrio ácido base provocado por algunas sustancias como: acetaminofen, salicilatos, metanol, metformina, entre otros.4,5,7,10 Las pruebas toxicológicas en sangre y orina son poco prácticas para el manejo inmediato de un cuadro de intoxicación aguda. Examen general de orina podría brindar claves: color, pH, presencia de sangre oculta y mioglobinuria, podrían ser de utilidad. La radiografía simple de abdomen, para demostrar la presencia de paquetes intraabdominales con drogas, radiografía de tórax para realizar el diagnóstico diferencial en los casos de disnea, taquipnea o hipoxia.4,5 El electrocardiograma es útil en el proceso diagnóstico de una sobredosis. Es importante recordar que un paciente intoxicado no debe ser llevado fuera del servicio para la realización de estudios, hasta estar seguro de que su estado se encuentra compensado.4,7 II. ESTABILIZACIÓN DEL PACIENTE (ABC) Es importante destacar que muchas de las fatalidades no son por el mecanismo del tóxico en sí, sino por las complicaciones que éstas conllevan a nivel respiratorio, cardiovascular y del SNC. 1. Vía aérea permeable (A): Dispositivos externos si es necesario (TET, Máscara Laríngea, VMA). Evitar relajantes de acción prolongada, pueden • C l u a b c g a u l h ( ( E y t
  • 5. se ) uor no as o, ): es nes en ARAYA, FALLAS, MOYA: SÍNDROMES TÓXICOS: DIAGNÓSTICO Y MANEJO enmascarar el desarrollo de convulsiones por tóxicos.4,5 Si presenta hiperkalemia o síndrome colinérgico utilizar agentes no-despolarizantes.4 2. Ventilación (B): Oximetría de pulso, aporte de O2 (organofosforados cursan con toxicidad por O2 y el mismo podría resultar contraproducente), prevenir la narcosis por CO2 para evitar el aumento de la acidosis y disminuir riesgo de broncoaspiración.5 3. Circulación (C): Resucitación con fluidos. Valorar FC, PA, adecuada perfusión a los órganos con mayor afectación por tóxicos (Riñón, Hígado y Pulmones). Monitoreo cardiaco continuo y valoración neurológica frecuente para prevenir el deterioro inadvertido del paciente. 4,5,7,9 • Complicaciones cardiovasculares: como taquiarrítmias usar BZD para sedación y el antiarrítmico especifico, en bradiarritmia se da atropina, cronotrópicos positivos, glucagón, Calcio o marcapasos, en alteración de la conducción se usa bicarbonato de sodio y/o lidocaína, NO amiodarona. En hipotensión usar cristaloides (20-40 mL/kg) o vasopresores (Dopamina) si no responde. En hipertensión utilizar BZD y/o vasodilatadores (como nitroglicerina IV). En caso de síndrome coronario agudo, ejemplo por cocaína, se le da BZD + nitroglicerina. 3,5,7 • Convulsiones por tóxicos: mayoría son autolimitadas. Tratamiento de primera línea BZD (Diazepan, Midazolan), segunda línea Barbitúricos (Fenobarbital), la Fenitoína no es útil. La Piridoxina se debe administrar en intoxicación por Isoniazida. 4,5,7 • Paciente en coma (NOTAF): Naloxona: antídoto de opioides, efecto en 5-10min, dosis 0,06 – 2mg/kg.2 Oxígeno: en todo paciente crítico, en intoxicación con CO2, 100% por 1-2hrs.2 Tiamina: en Alcohólicos, desnutridos, indigentes, embarazo, adultos mayores, dosis 100mg IM. 4,5,6 Azúcar (dextrosa): sólo si hay hipoglicemia, realizar glicemias de manera continua, dosis 1 bolo 50cc al 50%.4,5 Flumazenil: Antagonista de BZD, puede precipitar abstinencia, convulsiones y arritmias cardiacas por interacción.4,1 III. MANEJO DE LA INTOXICACIÓN A. Descontaminación: limpiar el sitio de exposición para evitar mayor absorción.4,6,9 Eméticos: no se utilizan a nivel hospitalario.3,4,5 Lavado gástrico: en intoxicaciones severas de < 60 minutos post ingesta y en tóxicos no absorbibles 303 con carbón activado.3,4 Carbón activado: menos complicaciones, en intoxicaciones de < de 4hrs, sintomáticas o asociadas a mortalidad, dosis única 1g/kg ó múltiple si fuese necesario.3,4,7 Catárticos: no se usan de rutina Lavado intestinal total: gastroclisis a 2L/h con polietilenglicol, útil en transporte de drogas ilícitas, medicamentos de liberación prolongada, metales pesados.3,4 B. Eliminación del tóxico: técnicas de depuración renal y extrarenal. Diuresis Forzada: no se realiza por riesgo de EAP, hiponatremia, aumento de PIC.3 Diuresis ácida: no se realiza, riesgo de IRA o NTA.3,4 Hemodiafiltración: para sustancias con volumen de distribución pequeño.3,4,1 Alcalinización de la orina: para ácidos débiles parcialmente ionizados, bolo 1-2mEq/kg/6h de bicarbonato sodico.3,4,6 C. Antídotos específicos: no son de uso frecuente en las intoxicaciones, ya que la mayoría de los pacientes tienen una completa recuperación cuando se brinda un soporte adecuado.1,4,8 (Ver cuadro 3)
  • 6. 304 REVISTA MÉDICA DE COSTA RICA Y CENTROAMÉRICA Cuadro 3: Algunos antídotos y sus indicaciones. Agente Antídoto Acetaminofen n-acetilcisteína Metanol/etilenglicol Etanol/ fomepizol (4-MP) Monóxido de Carbono Oxígeno / hiperbariatico Opioides Naloxona Anticolinérgicos Fisostgmina Organofosforados Atropina Metahemoglobinemia Azul de Metileno Benzodiacepinas Flumazenil Hierro Deferoxamina Digoxina, Colchicina Anticuerpos (Fragmento fab) Betabloqueadores Glucagón Antidepresivos tricíclicos Bicarbonato de sodio Bloqueadores canales de calcio Calcio, insulina, dextrosa Hipoglicemeantes orales Dextrosa, glucagón, octreotido Fuente: adaptado de Erickson et al. Emerg Med Clin N Am. 25 (2007), 249-281. RESUMEN En los Servicios de Emergencias es común encontrar pacientes que han estado expuestos a agentes con potencial tóxico ya sea por accidente o de manera intencional. Por tal motivo es importante realizar un diagnóstico y manejo adecuado para aumentar el éxito en el tratamiento. El objetivo de este artículo es revisar el abordaje general de una intoxicación, además del reconocimiento y manejo de algunos de los más importantes Síndromes tóxicos en la práctica de la Medicina de Emergencias. BIBLIOGRAFÍA 1. Adler J, et al. Medicina de Urgencias, 2. 3. 4. 5. 6. 7. Manual NMS. Edición 2000. (18); 207227. Centro Nacional de Control de Intoxicaciones, Hospital Nacional de Niños “Dr. Carlos Sáenz Herrera” Dueñas A. Intoxicaciones Agudas en Medicina de Urgencia y Cuidados Críticos. España: Masson, 1999. Capítulo 1-3. pag 3-34. Erickson T, Thompson T, Lu J. The Approach to the Patient with an Unknown Overdose. Emerg Med Clin N Am, 2007. 25, 249-281. Holstege C, Dobmeier S, Bechtel L. Critical Care Toxicology. Emerg Med Clin N Am, 2008. (26) 715-739. Jenkins J, Braen R. Manual de Medicina de Urgencias. Tercera edición, 2003. (XII): 505-562. Marx J, et al. Rosens Emergengy Medicine Concepts and Clinical Practice, Toxicology. Quinta edición, 2002. v3, (II): 2063-2216. 8. Palma O. Manual Práctico Cuidados Intensivos + Emergencias. Primera edición, 2009. (XII): 257-288. 9. Plantz S, Wipfler E. Emergency Medicine NMS. Segunda Edición, 2007. (IV): 577616. 10. Tintinalli J, Klen G, Stapczynski J. Medicina de Urgencias. Sexta edición, 2006. v2, (151-184): 1197-1394.