Presentation created for the Armenian Pharmaceutical Conference 2009

1. Մարկետինգային
հնարավորությունները ներքին
և արտաքին շուկաներում
Հեղինե Ումրշատյան
Երևան, 2009թ.
вڲêî²ÜÆ ¸ºÔ²¶àðÌàôÂÚ²Ü ØðòàôܲÎàôÂÚ²Ü ºðÎðàð¸ вزÄàÔàì. ¸ºÔ²¶àðÌ²Î²Ü àÈàðîÆ Ðºè²ÜβðܺðÀ
SECOND ARMENIAN PHARMACEUTICAL COMPETITIVENESS CONFERENCE: PHARMACEUTICAL CLUSTER PERSPECTIVES

2. ՆԵՐՔԻՆ ՇՈՒԿԱ
вڲêî²ÜÆ ¸ºÔ²¶àðÌàôÂÚ²Ü ØðòàôܲÎàôÂÚ²Ü ºðÎðàð¸ вزÄàÔàì. ¸ºÔ²¶àðÌ²Î²Ü àÈàðîÆ Ðºè²ÜβðܺðÀ
SECOND ARMENIAN PHARMACEUTICAL COMPETITIVENESS CONFERENCE: PHARMACEUTICAL CLUSTER PERSPECTIVES

3. Ներքին շուկայում դիրքերի
ամրապնդում
Հայկական շուկան այսօր
Հայրենական արտադրողների բաժինը Ներմուծումների տոկոսը
10%
90%
Հայկական շուկան ապագայում
Հայրենական արտադրողների բաժինը Ներմուծումների տոկոսը
25%
Ներմուծումները` 100 միլիոն դոլար *
75%
*Աղբյուր. Ազգային վիճակագրական ծառայություն, 2007

4. ՀՀ գրանցված դեղագործական արտադրանքը`
ըստ տարիների
900 865
796 780
800
700
610
600 566
521
471
500
415
400
300
200
100 51 73 71 45 83
28 50 25
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
г۳ëï³Ý Àݹ³Ù»ÝÁ
*Դեղերի փորձագիտական կենտրոն

5. Հայկական հայրենական շուկայի
մարտահրավերները
•GMP և ISO հավաստագրերի համակարգի ներդնում
•Բարելավել արտադրողականությունը և ինքնարժեքի
էֆեկտիվությունը
– Գները պահել մրցակցային
•Մեծացնել շուկան
– Մեր երկրում ավելի շատ պահանջարկ ունեցող դեղամիջոցների
ստեղծում
•Դրսևորել ճկունություն
– Բարելավել սպասարկումը
•Փաթեթավորում
– Բարելավել որակը` ըստ հիվանդի կանոնակարգի
•Հաղորդակցման ռազմավարություններ
– Հասարակայնության հետ կապերի կոորդինացիա ԴԱՆ միության
կողմից 5

6. Հայրենական շուկայի հեռանկարները
•Վստահություն հայկական ծագման դեղերի
հանդեպ
•Հայկական բրենդի ճանաչում
•Հայկական ներքին շուկայում մասնաբաժնի
ավելացում
•Վաճառքների ավելացում
6

7. Հայկական դեղագործական բնագավառի
թիրախային նպատակները
•Արտադրել` ըստ GMP ստանդարտների
•Վերականգնել հայ գնորդի հավատը հայկական դեղերի
հանդեպ
•Ներքին շուկայում մասնաբաժնի ավելացում 10%-ից 25%-ի
•Մշակել նոր, մրցունակ և հետաքրքիր դեղեր
•Ճանաչվել երկրի ղեկավարության կողմից, որպես „կարևոր
տեղական խաղացողներ“
•Ստեղծել (ԴԱՆ միության շնորհիվ) մի հզոր լոբբիինգի
համացանց և ներկայանալ պետական մարմիններին
•Դեղագործական ընդհանուր համացանցում ճանաչվել որպես
հուսալի գործընկեր
•Մեծացնել առանց դեղաձևերի և բնագործական (Neutraceutical)
ապրանքների իրազեկությունը
7

8. Հիվանդների դերը վաճառքի և
մարկետինգի բանաձևում
Հիվանդները ավելի ու ավելի մեծ
բաժին ունեն իրենց սեփական
առողջապահական ծախսերում:
8

9. Առողջ ապրելակերպի խթանում
•Խրախուսել հիվանդներին, ովքեր ունեն
առողջ սովորույթներ
•Խթանել առողջ ապրելակերպ, քան
աշխատել հիվանդությունների բուժման
վրա
9

10. Ներքին շուկայի միտումը
ԱՅՍՕՐ ՎԱՂԸ
Բժշկական ներկայացուցիչներ Հիմնական պատվիրատուների
հետ աշխատող մենեջերներ
Պետություն/Վճարողներ Պետություն/Վճարողներ
Դեղատներ Դեղատներ
Առողջապահության առաջնային
Առողջապահության առաջնային
օղակներ
օղակներ
•Պոլիկլինիկայի/հիվանդանոցի
•Պոլիկլինիկայի/հիվանդանոցի
վարիչ
վարիչ
•Բժիշկ
•Բժիշկ
•Բուժքույրեր
•Բուժքույրեր
Առողջապահության երկրորդային
Առողջապահության երկրորդային
մասնագետներ
մասնագետներ
•Կառավրման խորհուրդ
•Կառավրման խորհուրդ
•Պրոֆեսիոնալ գործադիր
•Պրոֆեսիոնալ գործադիր
կոմիտե
կոմիտե
•Դեղատոմս գրելու խորհրդատու
•Դեղատոմս գրելու խորհրդատու

11. ԱՐՏԱՔԻՆ ՇՈՒԿԱ
вڲêî²ÜÆ ¸ºÔ²¶àðÌàôÂÚ²Ü ØðòàôܲÎàôÂÚ²Ü ºðÎðàð¸ вزÄàÔàì. ¸ºÔ²¶àðÌ²Î²Ü àÈàðîÆ Ðºè²ÜβðܺðÀ
SECOND ARMENIAN PHARMACEUTICAL COMPETITIVENESS CONFERENCE: PHARMACEUTICAL CLUSTER PERSPECTIVES

12. Ավելացնել արտահանման
ծավալները
• Տեղական արտադրության ծավալները: 7.6 միլիոն ԱՄՆ դոլար*
• Արտահանման ծավալները: 3.06 միլիոն ԱՄՆ դոլար*
• Ներմուծումները` 100 միլիոն դոլար *
Հայաստանի դեղագործական Հայկական դեղագործական
արտադրանքի արտահանման աճ
արտադրանքի արտահանման ԱՄՆ դոլարով
ծավալները
Տեղական արտադրության ծավալները
Արտահանման ծավալները
29%
71%
*Աղբյուր. Ազգային վիճակագրական ծառայություն, 2007

13. Արտահանումը ըստ տարիների
Export growth per year
Ընդամենը արտահանումmln per year ՀՀ դրամով
Total Export in AMD միլիոն Արտահանման աճը ըստ տարիների
120%
1000
100%
800
80%
600
60%
400
40%
200
20%
0
0%
Y-2000 Y-2001 Y-2002 Y-2003 Y-2004 Y-2005 Y-2006 Y-2007 Y-2008
Y-2000 Y-2001 Y-2002 Y-2003 Y-2004 Y-2005 Y-2006 Y-2007 Y-2008
*
*
Դեղագործական ոլորտում արտահանման ծավալները
տարեցտարի մեծանում են, աճի տեմպերը նվազում են
Աղբյուր. Արտահանման մարկետինգի գնահատման զեկույց, նախաձեռնված է CAPS
ծրագրի կողմից 2008թ. օգոստոսին

14. Արտահանումը ըստ երկրների
1 Արտահանումն ըստ երկրի և տարիների
Export by country and year
500 Y-2005
Y-2006
Y-2007
400
Y-2008
300
200
100
0
Russia Uzbekistan Turkmenistan Belarus Ukraine Georgia Moldova Other
Արտահանման աճի հնարավորությունը առկա է ԱՊՀ
յուրաքանչյուր շուկայում
Աղբյուր 1. Արտահանման մարկետինգի գնահատման զեկույց, նախաձեռնված է CAPS ծրագրի կողմից 2008թ. օգոստոսին
Աղբյուր 2: http://www.expresspharmaonline.com/20060915/market01.shtml

15. Թիրախային շուկաներ
•Վրաստան
•Միջին արևելք*
•Ղազախստան
•Թուրքիա
Այս երկրներում GMP պահանջվում է, և քանի դեռ չկա հայկական GMP, այս երկրները կարող են ընդունել այլ երկրների
տրամադրած GMP հավաստագրերը:
15

16. Վրաստանի դեղագործական շուկան
2007
Tbilisi
Ընդհ. 132 միլիոն
ներմուծումներ ԱՄՆ դոլար
Աճ, % 13%
Գեներիկներ, % 78%
Գրանցված
դեղագործական 2041
ընկերություններ
Տեղական
76
արտադրողներ

17. Վրացական շուկայի հիմնական միտումներ
• 1997թ. հիմնվեց Վրաստանի դեղգործակալությունը
• Նվազեց կեղծված դեղամիջոցների թիվը և ներկայումս այն ընդհանուր
շուկայի աննշան մասն է կազմում
• 1995թ. սկսած` վրացական շուկայի ծավալները սկսեցին աճել տարեկան
34% -ով, 2007թ. կազմելով 177 միլիոն ԱՄՆ դոլար
• 2007թ. հունվար-հոկտեմբեր ամիսներին դեղագործական արտադրանքի
ներմուծումը կազմում էր ~131 միլիոն ԱՄՆ դոլար
• Վրաստանը տարածաշրջանում դեղագործական արտադրանքի ամենամեծ
իրացնողն է
• Նոր օրենքով վերացվել են սահմանափակումները առանց դեղատոմսերի
դեղերի վաճառքի վրայից` թույլատրելով, որ այդ դեղերը վաճառվեն
սուպերմարկետներում և այլ խանութներում

18. Վրացական շուկայի հնարավորությունները
և մարտահրավերները
Հնարավորություններ Մարտահրավերներ
• Ներմուծման ցածր հարկ (1%) • Դեղերի գրանցման պարզ
գործընթաց
• Առանց ԱԱՀ դեղեր
• Բաշխման լավ
• Լավ կազմակերպված գործընկերներ
դեղատների ցանց
• Արագ զարգացող շուկա
• Կիսով չափ անվճար
առողջապահության • Բարձր պահանջարկ
ապահովագրական ունեցող շուկա
համակարգ

19. Ղազախստանի դեղագործական շուկան
2008
Astana
Ընդհ. 752 միլիոն ԱՄՆ
ներմուծումներ դոլար
Աճ, % 17%
Գեներիկներ, % 74%
Գրանցված
դեղագործական 100
ընկերություններ
Տեղական
3
արտադրողներ

20. Ղազախստանի դեղագործական շուկայի
հիմնական միտումները
• Տեղական արտադրությունը 2006թ. կազմել է 62.4 միլիոն ԱՄՆ
դոլար, որը ընդհանուր շուկայի 12.3%-ն է:
• 2006թ. դեղագործական արտադրանքները ներմուծվել են 60
երկրներից
• Գումարային առումով ամենամեծ ներմուծողներն էին Գերմանիան,
Ռուսաստանը, Հնդկաստանը, Ֆրանսիան, Հունգարիան, որ
մատակարարում են ընդհանուր ներմուծվող ծավալների 50.8%-ը
• Ամերիկյան արտադրողների բաժինը ներկայումս համեմատաբար
փոքր է. ընդհանուր ներմուծումների 2.4% -ը, սակայն արագ աճում
է: 2005թ. աճել է 60%-ով, իսկ 2006թ.ին 37%-ով

21. Ղազախական շուկայի հնարավորությունները
և մարտահրավերները
Հնարավորություններ Մարտահրավերներ
• Գտնել հզոր տեղական բաշխող
• Ղազախստանը Կենտրոնական
ընկերություն
Ասիայի ամենադինամիկ
շուկաներից է • Հետևյալ արտադրանքներն ունեն մեծ
պահանջարկ
• Ներմուծումներ ավելի քան 60
– Վակցինաները և այլ
երկրներից
իմունոբիոլոգիական դեղամիջոցները
• Շուկայի մեծ պահանջարկ – Հակատուբերկուլյոզային
• Միայն երեք խոշոր տեղական դեղամիջոցները
դեղարտադրողներ կան – Հակադիաբետիկ դեղամիջոցները
• Տեղական արտադրությունը – Օնկոլոգիական դեղերը
բավական աննշան է – Սիստեմատիկ ազդեցության
հակաբիոտիկները
• Ներմուծող ընկերությունները
մասնակցում են պետական – Հակա-կատարհալ (anticatarrhal) դեղեր
գնումներին – Անալգետիկներ

22. Թուրքիայի դեղագործական շուկան
Istambul
2007
Ընդհ.
5.1 միլիարդ Եվրո
ներմուծումներ
Աճ, % 2,2%
Գեներիկներ, % 52.1%
Գրանցված
դեղագործական 38
ընկերություններ
Տեղական
85
արտադրողներ

23. Թուրքական շուկայի հիմնական միտումները
• 2008թ. դեղագործական ներմուծումները ավելացել են 23,7%-ով` հասնելով 4,36
միլիարդ դոլարի
• Թուրքական դեղագործական արդյունաբերությունը բավարարում է տեղական
բնակչության կարիքների գրեթե 90%-ը
• Արդյունաբերությունը տեխնոլոգիապես հասել է մի այնպիսի մակարդակի, որ կարող է
արտադրել ցանկացած տիպի դեղ
• Թուրքիան, ինչպես բոլոր զարգացած երկրները, ներկրում է միայն մի քանի տիպի
դեղեր.
– վերջին տեխնոլոգիաներով պատրաստված բիոտեխնոլոգիական պրեպարատներ
– իմպլանտացված դեղեր
– վակցինաներ
– արյան ֆակտորներ
– կառավարվող սեկրեցիոն համակարգերի դեղեր
– ինսուլին
– քաղցկեղի դեղեր
– որոշ հորմոններ,
– ռադիոնուկլիցիդներ,
– որոշ ակնաբուժական պրեպարատներ և այլն

24. Թուրքական շուկայի հնարավորությունները և
մարտահրավերները
Հնարավորություններ Մարտահրավերներ
• Մինչ 2020թ. դեղագործական
• Թուրքիան մոտ է
շուկան կանխատեսվում է
եվրամիություն մտնելու
ավելի քան կրկնապատկվել`
հասնելով 1.3 տրիլոն ԱՄՆ
• 2008թ. դեղագործական դոլարի
ներկրումները ավելացել
են 23,7%-ով
• Թուրքիան աշխարհի
կարևորագույն նորաբաց
• Գրանցման դեղագործական շուկաներից
ժամանակաշրջանը է, որը ջատագովն է ազատ
սահմանափակված է առևտրի և ներդրումների
210 օրով քաղաքականության

25. Միջին Արևելքի դեղագործական շուկան
2008
Ընդհ. 12 Միլիարդ ԱՄՆ
ներմուծումներ դոլար
Աճ, % 12,5%
Գրեթե 90%
Եգիպտոսում
Գեներիկներ, %
Միջին արևելքի մյուս
երկրներում` 10%-15%
Միջին արևելքը
առավելագույն
ներմուծումներ
կատարող շուկա է:
Իսրայելը, Հորդանանը,
Գրանցված Սաուդյան Արաբիան և
դեղագործական Լիբանանը ներմուծում
ընկերություններ են
համապասխանաբար
60%, 70%, 80% and
94% իրենց
դեղագործական
կարիքների
450, նրանց
Տեղական
մեծամասնությունը
արտադրողներ գտնվում է Եգիպտոսում

26. Միջինարևելյան շուկայի հիմնական միտումները
• Եգիպտոս, շրջանի ամենամեծ շուկան է
• Իսրայելում է գտնվում աշխարհի ամենամեծ գեներիկ արտադրողը
• Հորդանանը Արաբական առաջատար արտահանող է
• Լիբնանանը գրեթե բացառիկ ներմուծող է
• Սաուդյան Արաբիան, գալֆյան երկրների ամենամեծ շուկան է
• Միացյալ արաբական էմիրությունները տարածաշրջանում
ամենաթանկ շուկան է

27. Միջինարևելյան շուկայի հնարավորությունները և
մարտահրավերները
Հնարավորություններ Մարտահրավերներ
• Հակաինֆեկցիոն շուկան • Տարածաշրջանի առանձին
աճում է 2.6 միլիարդի 2014 երկրներում.
• Մարսողական համակարգի • Սաուդյան Արաբիան`
դեղամիջոցների շուկան ամենամեծ աճ և չափազանց
աճում է 2014թ. հասնելով 2.3 գրավիչ շուկա
միլիարդի • Հորդանան` մասսայական
• Նյութափոխանակության և առողջապահական
սրտանոթային համակարգի ապահովագրություն
անկանոնությունների • Քուվեյթ` հզոր
դեղամիջոցների շուկան ազատականացում
աճում է 2014թ. հասնելով 1.9 • Մտավոր սեփականության
միլիարդի իրավունքների
• Շուկայում կա բրենդ- պաշտպանության մակարդակ
գեներիկների պահանջարկ • Միջին արևելքը ճանաչված է
որպես արագ աճող շուկա

28. Արտաքին ռազմավարություն.
հետամուտ լինելը նոր շուկաների
•Հետամուտ լինելը նոր շուկաներին շուկայի
բոլոր մասնակիցների մշտական գործն է
•Նոր շուկաներ որոնելու մտայնությունը
նշանակալիորեն կավելացնի ընկերությունների
աճման արագությունը:
28

29. ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆ
вڲêî²ÜÆ ¸ºÔ²¶àðÌàôÂÚ²Ü ØðòàôܲÎàôÂÚ²Ü ºðÎðàð¸ вزÄàÔàì. ¸ºÔ²¶àðÌ²Î²Ü àÈàðîÆ Ðºè²ÜβðܺðÀ
SECOND ARMENIAN PHARMACEUTICAL COMPETITIVENESS CONFERENCE: PHARMACEUTICAL CLUSTER PERSPECTIVES