Traballo realizado no ano que se lle dedicou o Día das Letras Galegas a Uxío Novoneira.
POEMAS de Uxío Novoneyra (OS EIDOS) e FOTOS do Courel de de Adela Leiro e Mon Daporta
2. REBOLEGAN as cereixas Su a Rubial.
Corre o vento na erba de gadañar.
Canta a cousa que non canta
canta a chicharra na erba
canta a erba na gadaña.
/
ABANICA a labrandeira no beirón da presa.
A auga non pasa. Corre brilla espella.
/
CHAMA a sombra.
Xa non se óin os chíos
dos paxariños
tan d’acotío sonan.
3. O centeo correndo ó vento
i eu quedo n’eso que un non nembra
nin esquece
de tan lene e fondo que chega.
4. ESTÁ o aire enfexo
n’algo que eu non vexo.
Os paxaros os prados
os eidos calados...
ENFEXO: entregado por
completo.
5. VEO o tempo morno do Outono
Os días son tardes longas
O aire é unha cousa...
Todo ten ise xeito:
os tesos
os camiños que se van
no serán do val
os soutos
alumados d’ouro
eu quedo
ollando ó mofo...
6. SOUTO sin folla! Cerdeiras
roxas e bidueiras marelas!
/
DÍAS breves en que ún está sempre nunha cousa!
As bouzas verdes fóronse pondo marelas e roxas
as bouzas roxas pardecen cas choivas.
O vento solo
no souto do outo outono.
7. PASA o sol lene
sobor do souto quedo que afonda
na morte longa
como se il non fora
o Pai Sol. Recenden
as derradeiras froitas refeitas.
Calan as aves que quedan.
Na tarde
todo quere ser o aire...
Cain as follas dando voltas
e fican todas ó pe da árbore.
8. CEMBAS d’arandeiras!
Argana da Pena Branca
baixo das matas d’abraira
entr’as pestanas da pena!
Ven dos castiñeiros
un ventiño pequeno
abalala...
9. NEBRAS DE VERLO DE OVELLA: nubes
en forma de guedellas de ovella. Cirrocúmulos.
INORDE a fatos pra León
nebras de verlo de ovella
cardiadas brancas e mestas.
Ollándoas altas traspor
riba das taras marelas
ún soña nas lonxes terras...
10. O ruxir do carrozo
o ceo do fondo do pozo.
Todo sabe e deixa ver
que vai chover.
Eu sein o que oio
no souto soio
e non sein
o que sein.
15. CHOVE nas veigas sin que se oia.
Unha tras outra
cain as follas dando voltas.
Ollando a serra calada
ún agarda
unha cousa queda e lonxana.
16. CHOVE xunto e miudo...
Como siga unhos días iste tempo
vai dar gusto
ver cubertas de mofo as penas
as paredes vellas
as ourelas dos ríos
i as presas
as estoldas dos muíños
os teitos
os castiñeiros xa sin folla
i as árbores todas.
17. NACEN as tollemerendas
polos campazos i os chaos
na Cemba da Remesqueda
no Souto de San Romao.
Cai a choiva que dá sono
no quedo serán dos prados
i eu cravo enviso os meus ollos
sin ver o que estoun ollando...
18. ESTO sí é chover e ventare!
Que noite pra mariñeiros e camiñantes!
Metidiño na camiña
tapadiño hastr’as orellas
sinto zapicar as beiras
entr’o vento que axubría...
20. “Chove
na casa do probe”
CHOVE no monte e nas viñas
Envolca a auga en regueiras
e ailí onde cain as beiras
baila muiñeiras miudiñas...
21. 1
CAI a chuvia soñando
cai o espacio engaiolado.
2
CHOVE
e sólo o quedo se move.
Enviso n’algo que non deixo
teño su beirado
da cabana o xeito calado
do val na follata de freixo
o rebolo i as herbas cargadas
de pingoadas.
22. CHOVE pausiño pras sombras
chove pra baixo e pra riba.
O aire do sono en sono
a auga pinga que pinga...
Ven a noite polos eidos...
Vaise a tarde que nin xeme
decindo adeus con un xeito
que non sein nin se me esquece.
23. CHOVE maina e calada.
Veinse os fíus da auga
contra as bandas das penas...
En soutos e devesas
as pingoadas esbaran e baixan
petando de folla en folla.
Por veces
co vento a ruxidoira
medra i esvece
en ondas que ún alonga...
25. LOAIRAS: lampos errantes de sol ou lúa,
con vento e nubes espalladas.
LOAIRAS de sol!
ventaladas d’aire
e razadas d’auga!
/
DENDE nino pequeno
voun ver sempre o ríu que ameteu
que me fai ise aceno
que sein eu.
27. TRONOU ventou e choveo.
Bicouse a terra co ceo.
A noite que onte caiu
sólo foi pra quen a oíu.
Ameteu o río ameteron as fontes
i os fontegallos dos montes.
Naz a auga a goforón.
Regan os prados a cachón.
Dinde nino pequeno
vou ver sempre o río que ameteu
que me fai ise aceno
que sein eu.
29. OLLO o ceo mouro cun medo antergo.
Torna a abella ó trobo
a anduriña cingue o voo.
Van a nebras do trono nun son agoreiro.
30. ANDA o vento ceibe polos eidos
con tódalas áas soltas
brúa nos castiñeiros
ripa as lousas dos teitos
i escachafoula nas portas.
ESCACHAFOULA: fai un gran ruído.
31. TARAS altas campas
onde o sol non pasa
esvece na hora alta!
/
MONTES do Leste
ó sol que esvece!
Mofo que eu ollo
no souto solo
cando ún quere
a cousa máis lene!
SOL QUE ESVECE: que
esvaece, desaparece.
32. QUE é a coor do ucedo?
(Van os tesos pro Inverno).
É a serra que ó ceo se enleva?
É o ceo que baixa?
É a nebra
ou a brétema da ollada?
Non sein qué agarda a terra
qué agarda a alma.
Eu ben sein que é certa a seguranza.
Eu non sein se é certa a seguranza.
Mais
eilí onde o ollar vai e ven un xeito
hai algo certo.
Ben o soupo de nino o ollar pirmeiro.
E inda ha volver teimar a teima.
Por onde me veo esta certeza
heina volver perder e volver éla.
33. NEBRAS
LONGAS altas fiañas
nin quedas nin pasan
tirando das cousas non contadas
que así me paran... NEBRA: néboa: nubes baixas (estratos)
BRÉTEMA: néboa lixeira
34. ZOA o vento e relumbra polas uces.
Sai o sol e súmese nas nebras.
Polos montes baixan e ruben
sombras longas esgadas e negras...
/
PASAN as nebras porriba da braña
e polo monte o sol a manchas-
Eu debruzado na presa
enviso nela.
Pasan as nebras por baixo da auga...
35. PASAN pasan as nebras...
Eu sinto que me deixan e me levan..
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Esta door que agarda só que a acendan!
Ise algo meu que en todo se me queda!
36. AGROS restrellas bouzas taros das penas
ucedos da serra pecha
cando pasan as nebras i o inverno negrea!
/
EU i o meu silencio volto pros tesos mouros no día nubro
ouvindo sólo os corvos i o vento do Inverno no souto núo.
37. PANOS brancos
esfiañados
da nebra
ouveando polos vales
polos soutos
i as devesas marelas
en busca dun cavorco
ou dunha valiña outa
que os acolla
i os faga acougar!
Fiañas de nebra
rubindo
e baixando
á gaiola do aire
polas serras érmedas
e polos soutos despidos
do Nadal!
38. FOLLA presa das rebolas!
Inverno das bouzas!
/
SOUTO dos corvos!
Pestanas d’argana!
Garolos do mofo!
Tearaña das canas!
/
UCEDO pecho!
Sombra dos tesos
ó sol do Inverno!
40. MAÑÁNS de xeada!
Espertar co día á ventan
encollerse na cama
achegar a roupa á cara
i ouvir andar tropeando pola casa.
Canta a vaca
cas astas na escada.
Canta o galo
pandeando o corpo i o canto.
41. XEA
Fai un frío que queima.
Pouco a pouco
érguese a terra en trempos.
O tourón os trousos os carambelos!
Cruza un lobo....
Roxe a folla nos carreiros
aló no fondo dos cousos.
47. TERRAS abesedas do Val d’Asnela i Os Pradairos
por Fonte Preta arriba! Pasa o sol por elas
escazurrado
ouveando polas penas...
Terras do laz dend’o outo Nadal ó Entroido!
Os trousos polas ladeiras i os carambelos nos teitos.
Terras xabreiras de Parada e Sant’Eufemia!
Xeadas brancas e negras!
Castiñeiros do Estreito!
Prados da Veiga do Couso!
Hortigois charouveas meldrascos cardios i acedas!
51. PENAS da Garamela
que eu ollo da cama
nas mañáns caladas
cando a raia do sol chega
ó Penedo Furado
e derrétese o pano
dos cristales xeados!
52. NEVA no bico do cume
neva xa pola ladeira
neva no teito e na eira.
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
Eu a ollar pro lume
i o lume a ollarme.
O lume sin queimarme
fai de min fume.
53. PACEN as vacas
na nabarega.
Treme a pequena
que vai co’elas.
Febreiro chove
febreiro xea
febreiro neva
neve lixeira...
54. DOBRAN as campás da neve.
A alma de seu gardada
tornouse inda máis calada
e nin pode nin se astreve.
Falopiña a falopiña
vai branquexando a cortiña.
Cada miniña seu sono
cada copo sua flairiña.
56. NEVA
e non leva
Todo o tempo a unha hora.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cai a neve polvoriña
cai a neve a plomo
como nun ámeto pechado
cai a neve fora...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
60. ESTRELAMPADA de maio
romaxe d’avelaíñas!
Embarrosada d’orvallo
flaira d’abraira á pinga!
Corpiño de bidueira
delgada e ben seguida
que ten pro vento maneiras
ollos de auga movida!
ESTRELAMPAR:
escampar.
