Un espazo de montaña que comprende a Serra do Candán, os Montes do Testeiro e o curso alto do Deza e os seus afluentes Candán, Grobas e Asneiro, e un pequeno tramo do curso do Lérez. É unha área de elevada pluviosidade que conserva bosques e especies de flora e fauna pouco abundantes en Galiza. Os seus cumes, como os de grande parte do territorio galego, están marcados pola presenza de aeroxeradores. CONCELLOS: Silleda, Forcarei, Lalín, Beariz e O Irixo.

1. ESPAZOS NATURAIS
LIC Serra do Candán

2. É un espazo de montaña que comprende a Serra do Candán, os Montes do
Testeiro e o curso alto do Deza e os seus afluentes Candán, Grobas e Asneiro, e
un pequeno tramo do curso do Lérez.
É unha área de elevada pluviosidade que conserva bosques e especies de flora e
fauna pouco abundantes en Galiza. Os seus cumes, como os de grande parte do
territorio galego, están marcados pola presenza de aeroxeradores.
Vista do Candán desde o Testeiro

4. SITUACIÓN: Na zona centro-sudoeste
de Galiza, entre as provincias de
Pontevedra (comarcas do Deza e
Tabeirós-Terra de Montes) e Ourense
(comarca do Carballiño). Localidades de
referencia: Andón, Aciveiro, Berrozo,
Fixó, Vilariño e Codesás (Forcarei);
Refoxos, Laro, Parada, Zobra e A
Trigueira (Lalín); A Ermida (Beariz);
Regueiro (Boborás); Subirol (O Irixo).
SUPERFICIE: 10.699 ha
CONCELLOS: Silleda, Forcarei, Lalín,
Beariz e O Irixo.
VALORES NATURAIS: paisaxe, flora e
fauna...

5. PROTECCIÓN
-Lugar de importancia comunitaria (LIC), 29 de decembro de 2004
-Zona especial de conservación (ZEC), 31 de marzo de 2014
Carballeiras na aba do monte Coco

6. CLIMA
Oceánico húmido, con invernos fríos.

7. Vista oeste da serra do Testeiro
XEOLOXÍA
O territorio é montañoso, con cumes
erosionados e vales profundos polos
que discorren numerosos ríos.
Está formado polas serras do Candán
e o Testeiro, que forman parte da
Dorsal Galega, no extremo da Cadea
Hercínica do Macizo Ibérico.
Caracterízase pola existencia de
pregamentos hercínicos tumbados e
repregados.
A altura máxima é de 1017 no monte
de San Bento (serra do Candán), onde
conflúen os concellos de Silleda, Lalín
e Forcarei.

8. Gneis no Candán
As rochas máis abundantes son os xistos e pequenas masas de granitoides
alcalinos e anfibolitas.
Xistos no Testeiro

9. Rochas no monte de San Bento

11. A disposicións das rochas en estratos favorece a erosión

12. SERRA DO CANDÁN
É unha serra con orientación N-S, de perfil suave, formada por xistos e anfibolitas
rotos, pregados e tumbados que conforman un relevo bastante accidentado. A
altura máxima é de 1.017 no monte de San Bento. Na vertente leste nacen
afluentes do Deza e na oeste as cabeceiras do Lérez e do Umia.

13. Cara oeste do Candán

14. Vista do Candán desde Lalín

15. Vista do Candán desde o Testeiro

16. Vista do Candán desde o Testeiro

17. Vista do Candán desde o Testeiro

19. Monte de San Bento, o cume máis alto do Candán, onde
conflúen os concellos de Lalín, Silleda e Forcarei.

20. Monte de San Bento, cara leste

23. Carballeiras na aba do monte Coco, o segundo máis alto do Candán con 969 m

24. Monte Coco e Carballeiras de Zobra

25. O Coco desde O Testeiro

28. MONTES DO TESTEIRO
Serra con orientación NE-SO que fai de linde natural entre as comarcas do Deza,
ao norte, e Carballiño, ao sur. Son montes con formas vigorosas delimitados por
unha fractura con direción NNE-SSO e moi diseccionados pola erosión dos ríos.
Na vertente leste nacen afluentes do Viñao e na oeste afluentes do Deza.
As rochas dominantes son os xistos.
O punto máis alto é o monte Uceiro con 1.003 m, onde conflúen os concellos de O
Irixo (Ourense) e Lalín (Pontevedra).

30. Vista desde o Paraño: Coto das Olas (984 m), Pena Pixín... e o Uceiro ao fondo

31. Monte Uceiro, cume da Serra do Testeiro.
Nas súas abas están situadas as localidades de Carballeda e Subirol.

32. O Uceiro visto desde O Candán

33. Cumes do Uceiro

34. Montes do Testeiro desde O Paraño

35. O Testeiro no inverno.
Os días de inverno os vales cúbrense de néboa que moitas veces non levanta en todo o día.

36. Coto Zobra desde O Testeiro

37. Vista do Candán desde o Testeiro. No primeiro plano as Carballeiras de Zobra

38. Desde os cumes do Testeiro hai unhas vistas impresionantes de toda a contorna. Nos días claros ata
moita distancia (na imaxe o macizo de Manzaneda)

39. Os ríos escavan profundos cavorcos. Na imaxe, varios afluentes do Deza
REDE FLUVIAL
As serras do Candán e o Testeiro recollen unhas precipitacións anuais moi
elevadas que dan lugar á formación de brañas e aos mananciais que serven de
nacemento a numerosos ríos que forman as cabeceiras do Lérez, Umia, Deza
(Ulla) e Viñao (Avia-Miño).

40. RÍO DEZA
É un afluente do Ulla, pola
esquerda cunha lonxitide de 51
km. A súa fonte máis lonxana
atópase no Couto das Antas,
entre a serra do Testeiro e o
monte do Couto, nos lindes dos
concellos de Beariz, O Irixo e
Boborás.
Neste espazo recolle numerosos
afluentes que forman as súa
cabeceiras: pola dereita o
Chouriza e Zobra, e pola
esquerda o Balsada, Porto,
Grobas, Candán e Refoxos.
Tamén está incluído un dos
regos cabeceira do Toxa.

41. FREIXA DA GRAÑA
(parroquia de Santa María
Madanela no concello de
Forcarei). No río da Veiga
de Abaixo ou Porto, unha
das cabeceiras do Deza
que nace nos montes do
Testeiro.

42. Val do rego das Grobas

43. O Lérez en
Andón
(Forcarei)
RÍO LÉREZ
Nace na Serra do Candán, nas
abas do San Bento, na
parroquia de Acibeiro e
desemboca en Pontevedra.
Percorre un pequeno tramo
neste espazo.

44. TIPOS DE HÁBITATS DO ANEXO I DA DIRECTIVA 92/43/CEE
-Ríos dos pisos basal a montano con vexetación de Ranunculion fluitantis e de Callitricho-
Batrachion
-Queirogais húmidos atlánticos de zonas temperadas de Erica ciliaris e Erica tetralix
-Queirogais secos europeos
-Zonas subestépicas de gramíneas e anuais do Thero-Brachypodietea
-Prados con molinias sobre substratos calcáreos, turbosos ou arxilo-limosos (Molinion
caeruleae)
-Megaforbios eutrofos hidrófilos das orlas de chaira e dos pisos montano a alpino
-Prados pobres de sega de baixa altitude (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)
-Turbeiras altas activas
-“Mires” de transición

45. -Depresións sobre substratos turbosos do Rhynchosporion
-Desprendementos mediterráneos occidentais e termófilos
-Encostas rochosas silíceas con vexetación casmofítica
-Rochedos silíceos con vexetación pioneira do Sedo-Scleranthion ou do Sedo albi-
Veronicion dillenii
-Covas non explotadas polo turismo
-Bosques aluviais de Alnus glutinosa e Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae,
Salicion albae)
-Carballeiras galaico-portugueses con Quercus robur e Quercus pyrenaica
-Soutos
-Acevedos

46. FLORA
No Candán alternan pequenas áreas cultivadas nas zonas habitadas con bosques,
nos fondos dos vales, e monte baixo, brañas e turbeiras nos cumes.
As matogueiras (toxo, breixos, carqueixas, carrascos...) ocupan grandes áreas
destes espazos. Nas partes máis altas e expostas acadan escasa altura.

47. Os bosques están formados por carballos (a árbore máis abundante), rebolos,
bidueiros, ameneiros, castiñeiros, pereiras bravas, acivros... No sotobosque hai
xilbarbeiras, arandos, silvas, abrótegas, paxariños, fentos... Nas beiras dos ríos e
regatos amieiras, bidueiros, salgueiros, fentos, violetas, cáncaros, pes de boi...
No mato abonda o toxo, os breixos, as carqueixas, as xestas e as queirugas.
Mato de toxo e uces nos cumes do Testeiro

48. Destaca o coto Zobra, situado na vertente norte dos montes do Testeiro, un
impenetrable bosque de carballos acompañados por acivros, bidueiros,
castiñeiros e algún rebolo.

49. Carballeiras de Zobra no inverno

50. Carballeira de Zobra

51. Interior do bosque de Coto Zobra

52. Landras de carballo.
O carballo, a árbore autóctona máis representativa de Galiza,
é a árbore dominante nas amplas fragas do Candán.

53. Acivro (Ilex aquifolium). Atópase
mesturado cos carballos nos
bosques.
Os seus froitos, que se
manteñen moito tempo na
árbore, serven de alimento a
moitos animais no inverno.

54. Sanguiño (Frangula alnus)

55. Pereira brava (Pyrus cordata). Abonda en
forma de arbusto e pequena árbore en
todos os espazos arborados das serras.

56. Liques barba de frade (Usnea...) sobre un carballo

57. Xestas en flor. Nas partes baixas dos montes o mato acada
maior altura ao estar protexido do frío e dos ventos.

58. Dous tipos de xestas

59. Toxo (Ulex europaeus) Carqueixa (Pterospartum tridentatum)

60. Breixo de turbeira (Erica tetralis), común
nas áreas húmidas dos cumes onde hai
brañas e turbeiras.
Vexetación de turbeira, típica dos
cumes chans que acumulan auga

61. Orobanque (Orobanche rapum-genistae),
una planta que non ten follas e parasita
as raíces das xestas e outras plantas
Campaíñas (Campanula lusitanica)

62. Xensá (Gentiana pneumonanthe).
Florece en prados e bosques abertos.
Uvas de lagarto (Sedum hirsutum), pequenas
plantas de follas carnosas e flores moi vistosas
que se instalan sobre as rochas aproveitando o
pouco solo que forman os brións e liques ao
descompolas.

63. Paxariños amarelos (Linaria spartea)
Macela (Chamaemelum nobile)

64. Molinia
Pequenos grupos de plantas nas
augas do Deza, no Candán

65. Vexetación na beira do río: molinia, dentabrús, pé de boi…

66. Salgueiro na beira do Lérez en Andón

67. ESPECIES DE INTERESE
Arnica montana
Cladonia subgenus Cladina
Narcissus bulbocodium
Narcissus cyclamineus
Narcissus triandrus
Ruscus aculeatus
Sphagnum spp.
Thymelaea broteriana
Narcissus cyclamineus. Unha planta
endémica de Galiza e o norte de
Portugal que florece á beira dos ríos
da metade sur do país.

68. Eryngium duriaei
subsp. juresianum
CATÁLOGO GALEGO
DE ESPECIES AMEAZADAS
Dryopteris guanchica
Eryngium duriaei subsp. juresianum
Narcissus cyclamineus
Thymelaea broteriana

69. FAUNA
A fauna do Candán é dun grande interese, pola variedade, e, sobre todo, pola
presenza de especies pouco comúns noutros lugares. Destaca a presenza dunha
gran variedade de aves de fraga e terreos abertos, mamíferos (en especial
morcegos) e insectos, con algunhas especies de bolboretas raras como
Gonopterys rhamni, Polygonia c-album, Leptidea sinapsis, Anthocharis
cardamines...
(Anthocharis cardamines), unha bolboreta pouco común que se atopa no Candán

70. ESPECIES DE INTERESE
MAMÍFEROS
Barbastella barbastellus
Canis lupus
Eptesicus serotinus
Felis silvestris
Galemys pyrenaicus
Genetta genetta
Lutra lutra
Mustela erminea
Mustela putorius
Myotis bechsteinii
Myotis daubentonii
Myotis myotis
Myotis mystacina
Pipistrellus pipistrellus
Pipistrellus pygmaeus
Plecotus auritus
Rhinolophus ferrumequinum
Rhinolophus hipposideros
Gato bravo (Felis silvestris)

71. AVES
Accipiter gentilis
Accipiter nisus
Aegithalos caudatus
Alauda arvensis
Alcedo atthis
Alectoris rufa
Anthus campestris
Anthus spinoletta
Anthus trivialis
Apus apus
Asio flammeus
Athene noctua
Bubo bubo
Buteo buteo
Caprimulgus europaeus
Certhia brachydactyla
Cettia cetti
Circaetus gallicus
Circus cyaneus
Circus pygargus
Cisticola juncidis
Clamator glandarius
Columba livia
Columba palumbus
Corvus corone
Corvus monedula
Coturnix coturnix
Niño e polos de
avenoiteira
(Caprimulgus
europaeus)

72. Cuculus canorus
Delichon urbica
Dendrocopos major
Emberiza cia
Emberiza cirlus
Emberiza citrinella
Erithacus rubecula
Falco peregrinus
Falco subbuteo
Falco tinnunculus
Garrulus glandarius
Hieraaetus pennatus
Hippolais polyglotta
Hirundo rustica
Jynx torquilla
Lanius collurio
Lanius senator
Lullula arborea
Luscinia megarhynchos
Monticola saxatilis
Motacilla alba
Motacilla cinerea
Muscicapa striata
Oriolus oriolus
Otus scops
Parus ater
Parus caeruleus
Parus cristatus
Escribenta riscada (Emberiza cia)

73. Parus major
Pernis apivorus
Phoenicurus ochruros
Phylloscopus bonelli
Phylloscopus ibericus
Pica pica
Picus viridis
Prunella modularis
Ptyonoprogne rupestris
Pyrrhula pyrrhula
Regulus ignicapilla
Saxicola torquata
Sitta europaea
Streptopelia decaocto
Streptopelia turtur
Strix aluco
Sylvia atricapilla
Sylvia communis
Sylvia melanocephala
Sylvia undata
Tetrax tetrax
Troglodytes troglodytes
Turdus merula
Turdus philomelos
Turdus viscivorus
Tyto alba
Upupa epops
Rula do país (Streptopelia turtur)

74. RÉPTILES
Anguis fragilis
Chalcides striatus
Coronella girondica
Lacerta lepida
Lacerta schreiberi
Natrix maura
Natrix natrix
Podarcis hispanica
Psammodromus algirus
Rhinechis scalaris
Lagarto das silveiras (Lacerta schreiberi).
Os machos teñen unha brillante cor azul na gorxa. É unha especie endémica do noroeste ibérico.
Cobra lagarteira meridional
(Coronella girondica)

75. ANFIBIOS
Alytes obstetricans
Bufo calamita
Chioglossa lusitanica
Discoglossus galganoi
Hyla molleri
Lissotriton boscai
Pellophyllax perezi
Rana iberica
Triturus marmoratus
Saramaganta (Chioglosa lusitanica), este curioso anfibio de
pequeno tamaño só se atopa á beira dos ríos en lugares
pouco contaminados do noroeste da Península Ibérica.
Ra vermella (Rana temporaria)

76. INVERTEBRADOS
Cerambyx cerdo
Euphydryas aurinia
Geomalacus maculosus
Hirudo medicinalis
Lucanus cervus
Margaritifera margaritifera
Oxygastra curtisii
Cerámbicido (Cerambyx cerdo), un insecto pouco
coñecido que no seu estado larvario, que pode durar
varios anos, aliméntase da madeira

77. CATÁLOGO GALEGO
DE ESPECIES AMEAZADAS
MAMÍFEROS
Galemys pyrenaicus
Myotis bechsteinii
Myotis myotis
Myotis mystacina
Rhinolophus ferrumequinum
Rhinolophus hipposideros
AVES
Bubo bubo
Circus cyaneus
Circus pygargus
Tetrax tetrax
ANFIBIOS
Chioglossa lusitanica
Hyla molleri
Rana iberica
INVERTEBRADOS
Cerambyx cerdo
Geomalacus maculosus
Margaritifera margaritifera
Bufo real (Bubo bubo)

78. ACTIVIDADES
Agricultura, gandaría, explotación forestal, parques eólicos...

79. HISTORIA-PATRIMONIO CULTURAL
-As partes baixas das serras foron habitadas desde tempos moi antigos como
testemuñan as numerosas mámoas e castros.
-Noutros tempos foi importante a explotación dos neveiros dependentes do
mosteiro de Acibeiro (Forcarei) en Masgalán (perdidadas ao facer a estrada) e
Millerada, onde se están a rehabilitar por parte das comunidades de montes de
Fixó e Portela, para poder ser visitados.
Os neveiros, neveiras ou casas da neve
eran construcións para o almacenamento e
conservación da neve para a súa posterior
comercialización, convertida en xeo.

80. Neveiros de Fixó (Millerada, Forcarei)

81. Efectos dos incendios
PROBLEMAS
-Parques eólicos
-Tala de bosque autóctono e repoboación con especies foráneas.
-Incendios forestais

82. PUNTOS DE INTERESE
FORCAREI
•Monte San Bento
•Río Lérez
•Ponte Andón
•Salgueiro en Andón
•Neveiros de Fixó (Millarada)
•Grobas
•Freixa da Graña (Deza)
•Nas proximidades: Lamasgalán,
Mosteiro de Aciveiro
Ponte Vella de
Andón, do século
XV, en Aciveiro

83. LALÍN
•Río Deza
•Montes San Bento, Penedo Alto e Zobra
•Carballeiras de Zobra
Vista do Candán desde Vilatuxe (Lalín)

84. SILLEDA
•Montes San Bento, Seixiños Brancos
•Río Candán
•Ponte do Outeiro

85. A Ermida e o Alto do Couto
BEARIZ
•Río Deza
•Alto do Couto

86. Montes do Testeiro e Candosa
O IRIXO
•Río Deza
•Montes: Uceiro, Pena Pixín, Coto das Olas, Robeixa

87. Montaxe e fotos: Adela Leiro e Mon Daporta
Debuxos: Mon Daporta
Actualizado en agosto de 2017