3. ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Σε καλλιτεχνικό επίπεδο, η land art όπως και τα
έργα performance και installation που
σχετίζονται με τη γη ανάγονται σε αυτό ακριβώς:
τον άνθρωπο αντιμέτωπο με τη γη· τα σημάδια
αυτής της αντιπαράθεσης. Και όπως όλα τα
σημάδια της ανθρώπινης παρουσίας, τα έργα
τέχνης που σχετίζονται με τη γη είναι
καταδικασμένα στην φθορά και τον αφανισμό
από τις δυνάμεις της φύσης. Αυτό που έχει
σημασία δεν είναι η μονιμότητα· είναι η
παρουσία, έστω και για ένα μικρό χρονικό
διάστημα.
5. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Τι σημαίνει κίνημα στην Τέχνη;
Από πότε αρχίζουν να εμφανίζονται κινήματα
στην ιστορία της Τέχνης και ποιά ονομάζονται
πρωτοποριακά;
Ανάπτυξη κειμένου για τα κυριότερα κινήματα.
Πως μπορουμε εμείς να δημιουργήσουμε την
Τέχνη της γης στο περιβάλλον που ζούμε;
6. Καλλιτεχνικά κινήματα ανά περίοδο
Τέλη 19ου αιώνα
Ρεαλισμός · Ρομαντισμός · Ιμπρεσιονισμός
Μετα-ιμπρεσιονισμός · Συμβολισμός
Αρχές 20ου αιώνα
Αρ Νουβό · Ζετσεσιονισμός · Εξπρεσιονισμός · Φωβισμός
Κυβισμός · Φουτουρισμός
Νεοπλαστικισμός · Ορφισμός
Περίοδος μεσοπολέμου
Αρ Ντεκό · Ντανταϊσμός · Υπερρεαλισμός
Κονστρουκτιβισμός · Μπαουχάους
Μεταπολεμική περίοδος
Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός · Ποπ Αρτ
· Νεορεαλισμός · Φωτορεαλισμός
7. Τα κινήματα των ιστορικών πρωτοποριών και
αυτά της μεταπολεμικής περιόδου, επέφεραν
ριζικές αλλαγές και μετασχηματισμούς στις
θεωρίες της τέχνης, στις συνθήκες πρόσληψης
και παραγωγής των εικαστικών τεχνών καθώς
και τις επιπτώσεις και αλληλοεπιδράσεις της
καλλιτεχνικής δραστηριότητας στις εκάστοτε
ιδεολογίες περί κοινωνίας. Γίνεται εδω μια
επιλογή και παρουσίαση των σημαντικότερων
τεχνοτροπιών και εικαστικών ιδιωμάτων που
διαμόρφωσαν την σύγχρονη τέχνη.
8. ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΣ
Ο σουρεαλισμός ξεκίνησε στις
αρχές του 1910 σαν ένα
λογοτεχνικό κίνημα το οποίο
πειραματιζόταν με ένα νέο
είδος έκφρασης ,που
ονομαζόταν αυτόματη γραφή ή
αυτοματισμός, και είχε σκοπό
να απελευθερώσει την
κρυμμένη φαντασία του
υποσυνειδήτου. Η επίσημη
εμφάνισή του έγινε στο Παρίσι
το 1924 με την έκδοση του
Μανιφέστου του Σουρεαλισμού
από τον κριτικό και ποιητή
Andre Breton.O Σουρεαλισμός
έγινε ένα διεθνές διανοητικό
και πολιτικό κίνημα.
9. ΚΥΒΙΣΜΟΣ
O Κυβισμός γεννήθηκε με το έργο του
Πικάσο "Δεσποινίδες της Αβινιόν".
Αναζητώντας καινούριες σχέσεις
ανάμεσα στην πραγματικότητα και στην
ψευδαισθητική της αναπαράστασης, οι
κυβιστές ζωγράφοι αρνούνται να
"εξαπατήσουν" το μάτι και να
παρουσιάσουν τα πράγματα "σαν
πραγματικά". Αφού η ζωγραφική
επιφάνεια είναι δισδιάστατη, κάθε
ψευδαισθητική παράσταση του βάθους
είναι ψευδής. Tο αντικείμενο στον
Κυβισμό παρουσιάζεται από τις
περισσότερο χαρακτηριστικές οπτικές
γωνίες του και αντιμετωπίζε- ται από
διαφορετικές πλευρές "συγχρόνως". Ο
θεατής έχει την εντύπωση ότι το βλέπει
την ίδια στιγμή από πολλές
διαφορετικές όψεις.
10. ΠΟΠ ΑΡΤ
Ο όρος Ποπ Αρτ αναφέρεται στο
καλλιτεχνικό κίνημα που
αναπτύχθηκε αρχικά στη Μεγάλη
Βρετανία και αργότερα στην
Αμερική περί τα τέλη της
δεκαετίας του '50. Η Ποπ Αρτ
γεννήθηκε κατά βάση από τη
πρόθεση ορισμένων καλλιτεχνών
να εκμεταλλευτούν την
ασχετοσύνη πολλών οικονομικά
ευκατάστατων ατόμων γύρω από
την τέχνη, προβάλλοντας κατά
κύριο λόγο σύμβολα του
καταναλωτισμού, απλά
αντικείμενα που άτομα
περιορισμένης αντίληψης περί
τέχνης τα είχαν ως στόχο ζωής. .
Μια από τις σημαντικότερες ίσως
επιδράσεις της Ποπ Αρτ ήταν το
γεγονός πως περιόρισε τη
διάκριση ανάμεσα στις έννοιες της
εμπορικής και υψηλής τέχνης.
ό
11. LAND ART
Στην Land Art ο καλλιτέχνης
δημιούργησε άμεση επαφή
με το φυσικό περιβάλλον. Η
ίδια η φύση γίνεται έργο
τέχνης. Τα φυσικά της
στοιχεία δημιουργούν το
έργο τέχνης. Επομένως ο
πρωτοπόρος χαρακτήρας
της Land Art
προκύπτει από το
πραγματικό γεγονός της
διαλεκτικής σχέσης του
καλλιτέχνη με το φυσικό
περιβάλλον. Το έργο που
δημιουργείται παρουσιάζει
μια νέα καλλιτεχνική μορφή
(φόρμα).
13. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Οι άνθρωποι έχουν αφήσει δείγματα της Land
art (γεωγλυφικά) από αρχαίους χρόνους. Να
ερευνήσουμε από ποιούς, πως
πραγματοποιήθηκαν και για ποιό σκοπό και
ποιές θεωρίες αναπτύχθηκαν για την
προέλευσή τους;
14. Οι Γραμμές της Νάσκα είναι μία
σειρά αρχαίων γεωγλυφικών στην
έρημο Νάσκα του Περού.
Καλύπτουν μία έκταση μεγαλύτερη
των 500 τετραγωνικών μέτρων,
ανάμεσα στις πόλεις της Νάσκα
και της Πάλπα και αποτελούν
Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής
Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ.
Παρόλο που μερικά από τα
γεωγλυφικά μοιάζουν με
χαρακτηριστικά σχέδια της φυλή
Παράκας, οι επιστήμονες
πιστεύουν πως οι Γραμμές της
Νάσκα δημιουργήθηκαν από τη
φυλή Νάσκα γύρω στο 200π.κ.χ -
700κ.χ. Οι γραμμές
δημιουργήθηκαν σκάβοντας την
κοκκινωπή επιφάνεια της ερήμου,
έως ότου φανεί το ασπριδερό
στρώμα άμμου που βρίσκεται από
κάτω.
15. Οι μεγαλύτερες φιγούρες έχουν
μήκος μεγαλύτερο των 200
μέτρων. Η σημασία των γραμμών
αποτελεί αμφιλεγόμενο ζήτημα για
τους επιστήμονες.Χάρη στο ξηρό,
και σταθερό κλίμα της περιοχής,
καθώς και στη γεωγραφική
απομόνωση της, το μεγαλύτερο
μέρος των γραμμών έχει
συντηρηθεί. Παρόλα αυτά
εξαιρετικά ασυνήθιστες κλιματικές
αλλαγές μπορούν να αλλοιώσουν
τα σχέδια. Αντίθετα με την κοινή
πεποίθηση ότι οι γραμμές και οι
μορφές είναι ορατές μόνο κατά
την πτήση, στην πραγματικότητα
είναι ορατές και από τους
πρόποδες των γειτονικών
βουνών.
16. Ο καθορισμός του τρόπου με
τον οποίο δημιουργήθηκαν
διευκολύνθηκε όταν έγινε
αντιληπτός ο λόγος για τον
οποίο δημιουργήθηκαν. Οι
μελετητές διατύπωσαν τη
θεωρία ότι ο λαός Νάσκα θα
μπορούσε να έχει
χρησιμοποιήσει απλά εργαλεία
και εξοπλισμό ελέγχου για να
κατασκευάσει τις γραμμές.
Αρχαιολογικές έρευνες έχουν
εντοπίσει στο τέλος κάποιων
από τις γραμμές ξύλινους
πασσάλους στο έδαφος,
γεγονός που υποστηρίζει αυτή
τη θεωρία.
17. Ένα ακόμη αρχαίο μυστήριο
προστέθηκε για τους
επιστήμονες, με την
ανακάλυψη αρχαίων
γεωγλυφικών στη Μέση
Ανατολή.
Φωτογραφίες από δορυφόρο
αποκάλυψαν την ύπαρξη
πολλών χαραγμένων στο
έδαφος σχεδίων, στη Συρία, τη
Σαουδική Αραβία και την
Ιορδανία. Η δημιουργία τους
χρονολογείται δύο χιλιάδες
χρόνια πριν. «Τροχούς»
(wheels) αποκαλούν
συμβατικά οι αρχαιολόγοι
αυτές τις πέτρινες κατασκευές,
που μοιάζουν με ακτινωτές
ζάντες.
18. ΣΚΟΠΟΣ
Οι Αρχαιολόγοι, εθνολόγοι, και ανθρωπολόγοι έχουν μελετήσει
τον αρχαίο πολιτισμό των Νάσκα και την πολυπλοκότητα του
προσδιορισμού του σκοπού αυτών των γραμμών και
μορφών.Μια υπόθεση είναι ότι ο λαός Νάσκα τις δημιούργησε
για να τις βλέπουν από ψηλά οι θεοί. Οι Kosok και Reiche
πρότειναν έναν πιθανό σκοπό δημιουργίας σχετικό με την
αστρονομία και την κοσμολογία: οι γραμμές είχαν ως στόχο να
διατελέσουν ως είδος παρατηρητηρίου, που να δείχνει προς το
μακρινό σημείο του ορίζοντα όπου ανατέλλουν ή δύουν ο ήλιος
και άλλα ουράνια σώματα κατά τα ηλιοστάσια. Πολλοί
προϊστορικοί πρωτόγονοι πολιτισμοί στην Αμερική και σε άλλα
μέρη κατασκεύαζαν έργα με τη γη που συνδύαζαν την
αστρονομική παρατήρηση με την θρησκευτική κοσμολογία τους,
όπως έγινε με τον πολιτισμό του Μισισίπι στην Καχόκια των
σημερινών Ηνωμένων Πολιτειών αλλά και στο Στόουνχετζ της
Αγγλίας.Οι Gerald Hawkins και Anthony Aveni, επαΐοντες στην
αρχαιοαστρονομία, έφτασαν το 1990 στο συμπέρασμα ότι τα
διαθέσιμα στοιχεία για την υποστήριξη μιας τέτοιας
αστρονομικής αιτιολόγησης είναι ανεπαρκή.
19. Ομάδα 3η
Ανάπτυξη κειμένου για την τέχνη της γης.
Ξένοι καλλιτέχνες της Land Art.
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
20. LAND ART-ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΓΗΣ
Τέχνη στη γη ονομάζουμε τις παρεμβάσεις στη φύση με
την πρόθεση δημιουργίας ενός έργου τέχνης. Τέχνη
όμως που δεν αξιώνει τέχνη, δίχως πρόθεση
διατήρησης ενός έργου, τέχνη εκτός των μουσείων και
των λοιπών συστημάτων παραγωγής και διακίνησης. Η
τέχνη στη γη βρίσκεται πιο κοντά στη γλυπτική, καθώς
είναι τέχνη των τριών διαστάσεων. Θα ήταν λάθος,
όμως, να αποκλείσουμε και έργα στη φύση δύο
διαστάσεων. Πολλοί δημιουργοί της τέχνης αυτής
χρησιμοποιούν υλικά που βρίσκουν στον τόπο της
εγκατάστασης, κι άλλοι, χρησιμοποιούν στο χώρο, τα
δικά τους υλικά.
21. Κάποια από τα έργα της land art στήνονται σε έναν
συγκεκριμένο τόπο για να μείνουν, κάποια μόνο για
περιορισμένο χρονικό διάστημα και αποσύρονται
οργανωμένα και κάποια άλλα παραμένουν στον χώρο
μέχρι να τα απορροφήσει και πάλι η φύση. Φυσικά,
μπορεί να ακουμπούν στη γη, άλλα και να μην
ακουμπούν. Να βρίσκονται στο νερό; Γιατί όχι. Το
έργο στη γη ενδέχεται να συνδέεται με την οικολογική
συνείδηση, μπορεί όμως και όχι. Η τέχνη στη γη ή η
τέχνη της γης είναι ένα αισθητικό και καλλιτεχνικό
κίνημα δημιουργίας στη φύση, στο οποίο γη και τέχνη
είναι άμεσα συνδεδεμένα.
22. CHRISTO
Ο Christo γεννήθηκε στο Gabrovo , της Βουλγαρίας . Ο πατέρας του
ήταν επιχειρηματίας και διηύθυνε ένα εργοστάσιο υφασμάτων, και η
μητέρα του ήταν γραμματέας της Ακαδημίας Καλών Τεχνών στη Σόφια
. Καθηγητής από την Ακαδημία οποίος επισκέφθηκε την οικογένειά
του παρατήρησε το καλλιτεχνικό ταλέντο του Christo, ενώ αυτός ήταν
ακόμη πολύ μικρή ηλικία.
Ο Christo σπούδασε ζωγραφική στην Ακαδημία της Σόφιας(1953-
1956) και πήγε στην Πράγα μέχρι το 1957, όταν έφυγε για τη Δύση
δωροδοκώντας έναν υπάλληλο σιδηροδρόμων και μακριά με πολλά
άλλα άτομα μαζί επί της αμαξοστοιχίας που μετέφεραν φάρμακα και
ιατρικά εφόδια για την Αυστρία.
Ο Christo μετά από μόλις ένα εξάμηνο στην Ακαδημία Καλών Τεχνών
της Βιέννης, ταξίδεψε στην Γενεύη και μετακόμισε στο Παρίσι το 1958.
Ως αποτέλεσμα της πτήσης του, έχασε τη βουλγαρική υπηκοότητα του
και έγινε ένας άπατρις . Η ζωή του στο Παρίσι χαρακτηρίζεται από
οικονομικές δυσκολίες και η κοινωνική απομόνωση, η οποία
επιδεινώθηκε από την δυσκολία του στην εκμάθηση της γαλλικής
γλώσσας. Κέρδισε χρήματα από τα πορτρέτα ζωγραφικής, τα οποία
παρομοίασε με την πορνεία και υπέγραψε με το οικογενειακό όνομά
του "Javachef", ενώ τα πρώιμα έργα του είχαν υπογραφεί ως
«Κρίστο».
25. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Υπάρχουν Έλληνες καλλιτέχνες της Land art;
Πόσο γνωστή είναι η μορφή αυτή της Τέχνης
στην Ελλάδα και ποιοί οι καλλιτέχνες που την
αντιπροσωπεύουν; Ποιό το έργο τους;
Πώς μπορουμε εμείς να δημιουργήσουμε την
Τέχνη της γης στο περιβάλλον που ζούμε;
26. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΛΗΘΕΙΝΟΣ
Γεννήθηκε το 1945 στην Αθήνα. Από το 1968
ως το 1970 σπούδασε ζωγραφική στην Ανώτατη
Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνa. Το 1973
αποφοίτησε από την Ακαδημία Καλών Τεχνών
στη Ρώμη. Ήδη από aυτή τη δεκαετία είχε
αρχίσει την καλλιτεχνική του δραστηριότητα, με
εκθέσεις στη Γκαλερί Δεσμός, ενώ από τη
δεκαετία του ’80 συμμετείχε σε διεθνείς εκθέσεις
και Μπιενάλε. Το 1981 σε μια συνάντησή του με
ξεχασμένους πολιτισμούς ξεκίνησε τις
κατακρύψεις διαφορετικών αντικειμένων σε
διάφορα μέρη του κόσμου.
27. Βαρβάρα Παπαδοπούλου
Η καλλιτέχνης «φύτεψε» και
«έθαψε» 16 λέξεις: ΤΟΛΜΩ,
ΜΑΖΙ, ΕΥΘΥΝΗ, ΘΑΡΡΟΣ,
ΑΡΧΗ, ΑΛΛΙΩΣ, ΤΩΡΑ, ΑΛΜΑ,
ΡΗΞΗ, ΗΘΟΣ, ΩΘΩ, ΓΕΝΝΩ,
ΟΡΜΗ, ΟΡΑΜΑ, DARE, OSER
Η Βαρβάρα Παπαδοπούλου
χαρακτηριστικά περιγράφει τη
δράση της ως εξής:
«Σε ελεύθερες επιφάνειες γης στο
δημόσιο χώρο των πόλεων
σπέρνω λέξεις χρησιμοποιώντας
σπόρους απλού γρασιδιού.
Σκάβω τη γη, σχηματίζω
γράμματα, όπως θα έγραφε κανείς
κάτι στην άμμο και σπέρνω μια
λέξη. Στη συνέχεια την καλύπτω
με χώμα, θάβω τη λέξη μέσα στη
γη.
28. Δανάη Στράτου
Μια χούφτα χώμα και τρεις ανάσες
Ακόμη ένα έργο που μπορεί να καταταχθεί ως έργο της Land Art είναι αυτό της
Δανάης Στράτου στο οποίο ενσωματώνει τα εφήμερα στοιχεία της γης στην
καλλιτεχνική της δημιουργία. Κατορθώνει να αγγίξει πρωτογενείς πτυχές της
ζωής: ύπαρξη, μνήμη, προσπάθεια, φθορά. Η γη και η αναπνοή είναι τα
πρωταρχικά υλικά και τα κύρια θέματα σε σημαντικό κομμάτι του έργου της. Εδώ
θα δούμε τρεις διαφορετικές «αναπνοές»: μια μακρόσυρτη αναπνοή στο πεδίο
της αιωνιότητας, μια βαθιά αναπνοή στο πεδίο της μνήμης και μια κοφτή
αναπνοή στο πεδίο της συνείδησης. Για το «Desert Breath» το 1997 η Δανάη
Στρατού δημιούργησε ένα κολοσσιαίο έργο επιφάνειας 100.000μ2, που
αποτελείτο από δυο αλληλένδετες λογαριθμικές σπείρες 178 κώνων· οι κώνοι
της μιας σπείρας προεξείχαν από τη γη, ενώ της δεύτερης ήταν σκαμμένοι σε
αυτήν· όσο προχωρούσε κανείς από το κέντρο στις παρυφές του έργου οι κώνοι
γίνονταν πιο μεγάλοι. Στο κέντρο υπήρχε μια μικρή κυκλική λίμνη. Η έρημος
φαινόταν να αναπνέει· οι κώνοι που προεξείχαν έγιναν οι εισπνοές της γης και
αυτοί που ήταν σκαμμένοι στη γη εκπνοές της. Οι κώνοι θα μπορούσαν να
θεωρηθούν σαν αναφορά στην πολιτισμική κληρονομιά της Αιγύπτου, τις
πυραμίδες· την ίδια στιγμή, η μορφή τους απηχούσε το τοπίο της ερήμου, που
αποτελείται από αμμόλοφους, και καθρέφτιζε τους ανοιχτούς ουρανούς από
πάνω, με τις σπείρες να φέρνουν στο νου εικόνες του γαλαξία· μια αντανάκλαση
προορισμένη να αλλάξει… Μακριά από τους ανθρώπους, στη μέση της ερήμου,
το έργο αφέθηκε στο έλεος της δύναμης της φύσης που άρχισε να το εξαφανίζει
ήδη από τη μέρα της ολοκλήρωσής του.
29.
30. Το Λιβάδι του Εφήμερου
Η αρχική διερευνητική επίσκεψη
στο χώρο, για την προετοιμασία
του συμποσίου, έδωσε την ιδέα
για το πρώτο έργο στο χωράφι.
Το πρώτο έργο θα δούλευε με
κύριο εκφραστικό μέσον τη
φωτογραφία και το δεύτερο με ότι
υλικό υπήρχε επί τόπου, με ότι
μπορούσε να προσφέρει ο χώρος.
Στο πρώτο τα υλικά θα έφταναν
από το εργαστήριο για να
δημιουργήσουν έναν τόπο
περισυλλογής, ενώ στο δεύτερο,
τα φυσικά υλικά θα
δημιουργούσαν ένα εργαστήριο
μιας άλλης περισυλλογής.
31. Σε μια άλλη γωνιά του χωραφιού
που μας παραχωρήθηκε για να
εργαστούμε, εγκαταλειμμένη από
χρόνια και για τούτο άβατο
(γεμάτη αγριοφράουλες, που
σημαίνει αγκάθια) αποφασίσαμε
με την Christel Andrea Steier
(Γερμανία), να στήσουμε το κοινό
μας έργο, να δημιουργήσουμε
έναν χώρο στο χωράφι ικανό να
δέχεται τις δικές μας ιδέες, τα δικά
μας έργα.
Ο χώρος θα είναι απόλυτα
αφομοιώσιμος από το τοπίο στο
οποίο εντάσσεται. Ο χώρος δεν
εκτείνεται προς τα έξω, όπως
στη γλυπτική, αλλά προς τα μέσα,
προς το εσωτερικό του έργου.
