2. 2/107
Waar gaat het vandaag over?
Vragen, vragen, vragen…
• Hoe groot is het heelal?
• Hoe oud is het heelal?
• Wat is er buiten de rand?
• Wat was er voor het begin?
• …
3. 3/107
Waar gaat het vandaag over?
Op sommige vragen weten we het
antwoord, op andere niet.
We gaan het hebben over welke
antwoorden we weten, en hoe we die
ontdekt hebben.
4. 4/107
Het programma…
1. Hoe doe je onderzoek?
2. Wat weten we over het
allergrootste en allerkleinste in het
heelal?
3. Edwin Hubble en het uitdijende
heelal
4. Terug in de tijd: de oerknal
11. 11/107
Hoe doe je onderzoek?
Met fantasie alleen komen we er niet!
Om achter de waarheid te komen
moeten we een experiment doen!
12. 12/107
Hoe doe je onderzoek?
Voor sommige vragen is het direct
duidelijk welk experiment we moeten
doen.
Zouden stenen op
het water kunnen
drijven?
13. 13/107
Hoe doe je onderzoek?
Voor sommige vragen is het direct
duidelijk welk experiment we moeten
doen.
14. 14/107
Hoe doe je onderzoek?
Voor sommige vragen is het direct
duidelijk welk experiment we moeten
doen.
Hmmm… Nee, dus.
15. 15/107
Hoe doe je onderzoek?
Voor andere vragen is dat veel
lastiger…
Wat zou er in deze
kist zitten?
16. 16/107
Hoe doe je onderzoek?
In dat geval bedenk je eerst een
theorie.
Hij zal wel niet voor
niets op slot zitten…
Misschien zit er goud in!
17. 17/107
Hoe doe je onderzoek?
Let op: in tegenstelling tot fantasie is
een theorie altijd ergens op gebaseerd!
Hij zal wel niet voor
niets op slot zitten…
Misschien zit er goud in!
18. 18/107
Hoe doe je onderzoek?
Als je eenmaal een theorie hebt, kun je
experimenten doen om te kijken of er
niets mis mee is.
19. 19/107
Hoe doe je onderzoek?
Als je eenmaal een theorie hebt, kun je
experimenten doen om te kijken of er
niets mis mee is.
BIEP!
20. 20/107
Hoe doe je onderzoek?
Zolang de experimenten de theorie
bevestigen kun je blijven aannemen dat
die klopt…
Zie je wel… Misschien zit
er echt goud in!
21. 21/107
Hoe doe je onderzoek?
En als de experimenten de theorie
tegenspreken geven ze vaak
aanwijzingen voor een nieuwe theorie!
De kist is veel te licht…
Zouden er waardevolle
documenten in zitten?
22. 22/107
Hoe doe je onderzoek?
Op precies dezelfde manier gaat
wetenschap in zijn werk. Zo vinden we
steeds meer antwoorden op vragen…
…al weten we nooit helemáál zeker of
het antwoord ook klopt!
36. 36/107
Groot en klein
We vergroten het beeld steeds 10x…
1.000.000.000 meter
(1 miljoen kilometer)
37. 37/107
Groot en klein
We vergroten het beeld steeds 10x…
10.000.000.000 meter
(10 miljoen kilometer)
38. 38/107
Groot en klein
We vergroten het beeld steeds 10x…
100.000.000.000 meter
(100 miljoen kilometer)
39. 39/107
Groot en klein
We vergroten het beeld steeds 10x…
1.000.000.000.000 meter
(1 miljard kilometer)
40. 40/107
Groot en klein
We vergroten het beeld steeds 10x…
10.000.000.000.000 meter
(10 miljard kilometer)
41. 41/107
Groot en klein
We vergroten het beeld steeds 10x…
100.000.000.000.000 meter
(100 miljard kilometer)
42. 42/107
Groot en klein
We vergroten het beeld steeds 10x…
1.000.000.000.000.000 meter
(1 biljoen kilometer)
43. 43/107
Groot en klein
We vergroten het beeld steeds 10x…
10.000.000.000.000.000 meter
(1 lichtjaar)
44. 44/107
Groot en klein
We vergroten het beeld steeds 10x…
100.000.000.000.000.000 meter
(10 lichtjaar)
45. 45/107
Groot en klein
We vergroten het beeld steeds 10x…
1.000.000.000.000.000.000 meter
(100 lichtjaar)
46. 46/107
Groot en klein
We vergroten het beeld steeds 10x…
10.000.000.000.000.000.000 meter
(1000 lichtjaar)
47. 47/107
Groot en klein
We vergroten het beeld steeds 10x…
100.000.000.000.000.000.000 meter
(10.000 lichtjaar)
48. 48/107
Groot en klein
We vergroten het beeld steeds 10x…
1.000.000.000.000.000.000.000 meter
(100.000 lichtjaar)
49. 49/107
Groot en klein
We vergroten het beeld steeds 10x…
10.000.000.000.000.000.000.000 meter
(1 miljoen lichtjaar)
50. 50/107
Groot en klein
We vergroten het beeld steeds 10x…
100.000.000.000.000.000.000.000 meter
(10 miljoen lichtjaar)
51. 51/107
Groot en klein
We vergroten het beeld steeds 10x…
1.000.000.000.000.000.000.000.000 meter
(100 miljoen lichtjaar)
52. 52/107
Groot en klein
Veel verder dan dit kunnen we niet
kijken. (Straks meer daarover…)
Laten we, voor we verder gaan, ook
nog eens de andere kant op kijken.
70. 70/107
Groot en klein
De “soep” die we zien bestaat uit
elementaire deeltjes: quarks, gluonen,
neutrino’s, elektronen, en nog meer
deeltjes met mooie namen.
71. 71/107
Groot en klein
Met de grootste “microscopen” kunnen
we nog zo’n vier plaatjes verder
inzoemen, en vinden dan nieuwe
deeltjes zoals het Higgs-boson.
75. 75/107
Het uitdijende heelal
In het kort:
1. Aan het licht van een ster kunnen we
zien hoe snel die beweegt
2. Alle verre sterrenstelsels blijken van
ons af te bewegen.
3. Je kunt daarmee uitrekenen hoe oud
het heelal is!
83. 83/107
Het uitdijende heelal
Edwin Hubble bepaalde op die manier
van heel veel sterrenstelsels de
snelheid.
Hij vond een heel verrassend resultaat!
88. 88/107
Het uitdijende heelal
Omdat we de snelheden en afstanden
van de sterren weten, kunnen we
uitrekenen hoe lang de oerknal geleden
is.
Ongeveer 13.800.000.000 jaar!
90. 90/107
Het uitdijende heelal
We kunnen dus niet verder kijken dan
13,8 miljard lichtjaar – zo’n
130.000.000.000.000.000.000.000
kilometer!
Daarom weten we niet precies hoe
groot het heelal is.
91. 91/107
Het uitdijende heelal
Opmerking 2: het lijkt alsof alles van
ons vandaan beweegt…
…maar dat wil niet zeggen dat wij het
middelpunt van het heelal zijn!