1. Inspiratiebijeenkomst groente- en
fruitketens in opkomende landen
11 oktober 2013
Verslag
Inhoud
Blz.
Voorwoord
1
Hoofdstuk 1 Kernpunten uit de bijeenkomst
2
Hoofdstuk 2 Verslag bijeenkomst
5
Bijlage 1
Deelnemerslijst
Uitgevoerd in opdracht van:
Ministerie van Economische Zaken
Buck Consultants International
Den Haag, 18 oktober 2013
14

2. Voorwoord
Opkomende landen in onder meer Afrika, Azië en Zuid-Amerika vormen een steeds belangrijker afzetmarkt en groeimarkt voor Nederlandse MKB bedrijven in verschillende agrifoodketens. Voedselzekerheid is een prioriteit van de regering, 870 miljoen mensen lijden dagelijks honger terwijl er in
theorie voldoende voedsel voor iedereen wordt geproduceerd. Ketenefficiëntie biedt enorme kansen
voor voedselzekerheid. Volgens de FAO gaat door inefficiënties in de keten wereldwijd een derde
van het voedsel verloren.
De expertise die Nederland heeft opgebouwd in agrologistiek, met name het verhogen van opbrengsten en het verminderen van keteninefficiënties, kan in belangrijke mate bijdragen aan oplossingen
voor het wereldvoedselvraagstuk. Het verbeteren van voedselzekerheid is dan ook een belangrijk
speerpunt in het overheidsbeleid, wat is vastgelegd in enkele brieven van het Kabinet aan de Tweede Kamer:
 Brief over uitwerking voedselzekerheidsbeleid (oktober 2011)
 Kamerbrief Toekomst Agrologistiek (januari 2013)
 Nieuwe agenda voor hulp, handel en investeringen (april 2013)
 Beleidsbrief Duurzame Voedselproductie (juli 2013)
Daarnaast blijkt uit vooronderzoek dat opkomende landen in onder meer Afrika, Azië en ZuidAmerika een steeds belangrijker afzet- en groeimarkt vormen voor Nederlandse bedrijven in verschillende agrifoodketens. Om kansen in deze markten effectief te benutten en bedrijven daarbij te ondersteunen is er behoefte aan lokale kennis, (keten) samenwerking en internationale matchmaking.
Dit was ook de uitkomst van een verkennende bijeenkomst internationale agrologistiek op 13 september 2012 en een workshop ontwikkeling van agrifoodketens in opkomende landen’ van 22 februari 2013, waaraan brancheorganisaties, ondersteuningsorganisaties en individuele bedrijven hebben
deelgenomen.
Nederlandse bedrijven hebben met technologische en logistieke expertise veel te bieden voor het
optimaliseren van ketens in opkomende landen. Zij kunnen daarmee op een win/win wijze een belangrijke bijdrage leveren aan voedselzekerheid. Tijdens een eerste inspiratiebijeenkomst op 6 september jl. zijn voor de zuivelketens in opkomende markten al concrete kansen in beeld gebracht. Op
11 oktober 2013 heeft, op initiatief van de ministeries van Economische Zaken en Buitenlandse Zaken, een tweede inspiratiebijeenkomst plaatsgevonden voor bedrijven die actief (willen) zijn in de
groente- en fruitketen in opkomende landen. Hoofddoel van de bijeenkomst was het verkennen van
een kansrijke product markt combinaties voor het realiseren van nieuwe business cases om deze
ketens te versterken en hiervoor initiatiefnemers bij elkaar te brengen.
Deze notitie omvat een samenvatting en gespreksverslag van deze workshop. Sommige besproken
punten zijn daarbij gestructureerd, vertaald of toegelicht voor meer inzicht. Daarbij is het belangrijk te
vermelden dat het geen letterlijk gespreksverslag is.
Den Haag, 18 oktober 2013
Mireille Boshuizen
Lucie Wassink
Peter Colon
Buck Consultants International
1

3. Hoofdstuk 1
Kernpunten uit de bijeenkomst
Met de inspiratiebijeenkomst “Groente- en fruitketens in opkomende markten” zijn de ondernemers uitgenodigd om suggesties en ideeën naar voren te brengen voor de opzet van
pilots voor de versterking van deze ketens in opkomende markten in Afrika, Azië en ZuidAmerika. De bijeenkomst bestond uit een mix van pitches (ter inspiratie van de deelnemers)
en werksessie met ondernemers.
Doel
De workshop is benut om gezamenlijk met de deelnemers opties te verkennen voor concrete Nederlandse initiatieven in de groente en fruitketens in opkomende markten, het netwerk
van ondernemers te versterken en waar mogelijk voor te sorteren op het samenbrengen
van bedrijven om deze ideeën verder uit te werken.
Inleiding


Marcel Vernooij, ministerie van Economische Zaken, is ingegaan op de positionering
van voedselzekerheid in het beleid van het departement en de achtergronden van het
beleid.
Peter Colon, Buck Consultants International heeft de resultaten van de voorgaande
stappen in het onderzoek toegelicht.
Pitches
Enkele sprekers zijn ter inspiratie van ondernemers ingegaan op lopende initiatieven vanuit
de WUR, het ministerie van Economische Zaken en NABC.


Bart van Gogh (WUR) is ingegaan op de activiteiten van het Network of Excellence
Postharvest Food Losses en de ambities om de ambities van dit netwerk om expertise
van bedrijven, kennisinstellingen en NGO’s op de terreinen van agroketens, agrologistiek en post-harvest technologie te bundelen en beschikbaar te maken voor bedrijven.
Rubert Konijn (Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen) heeft een toelichting gegeven op het Seed 2 feed initiatief, gericht op een meerjarige samenwerking bij het opzetten van groenteketens in Afrika.
Buck Consultants International
2

4. 





Frits Blessing (Dinalog) is ingegaan op het Living lab Indonesië. Het living lab is opgezet
om toegepast onderzoek te kunnen doen op logistiek gebied in Indonesië. Het is in samenwerking met onderwijs, bedrijven en de overheid.
Natasja Solano (Kuehne + Nagel) heeft een overzicht gegeven van kansrijke nieuwe
koelketens in het Midden-Oosten, China en Centraal Azië.
John Tsoutsanis (Geerlofs koeltechniek) heeft zijn ervaringen gedeeld over turn-key
koelprojecten op over heel de wereld en is ingegaan op de verschillen tussen de Westerse wereld en ontwikkelende landen.
Peter Verbaas (Frugi Venta) heeft de veranderingen in de groente en fruit markt geschetst, met name de verschuiving naar Azië. Ook is hij ingegaan op strategieën waarmee de uitdagingen opgepakt kunnen worden via samenwerking, schaalvergroting en
het opzetten van corridors.
Sofie Tolk (Havenbedrijf Rotterdam) heeft een schets gegeven van de positie van de
haven van Rotterdam als spil in diverse stromen groente en fruit (overzeese import van
food vanuit het zuidelijk halfrond, import vanuit de landen rond de Middellandse Zee en
export plaats vanuit Nederland).
Kim Geesink (ministerie van Buitenlandse Zaken) heeft de ambities van het ministerie
om de knelpunten in voedselzekerheid aan te pakken kort toegelicht.
Werksessies
Aan de hand van de inspirerende voorbeelden uit de diverse pitches, zijn de deelnemers in
drie groepen aan het werk gegaan om mogelijke ideeën voor nieuwe activiteiten in de
groente- en fruitketens te inventariseren en te verkennen welke coalities gevormd kunnen
worden om de ideeën om te zetten in actie.
Opbrengst werksessies
De volgende mogelijke vervolgacties zijn in beeld gebracht:
1
Ondersteunen van de brede strategische discussie over nieuwe vormen van samenwerking in agroketens. Hiervoor kan ingezet worden op het stimuleren van verticale ketenintegratie van groente en fruitketens in (West)-Afrika(verdieping lopend Frugi
Venta project) door o.a.
a Inzetten op het integratie van (verticale) ketens door andere vormen van samenwerking.
b Selectie van kansrijke gebieden/regio’s.
c Investeringen in voorkant van de keten (productie, bundeling van ladingstromen
naar havens, corridorontwikkeling en opzetten infrastructuur).
d Aanpakken financieringsvraagstukken door samenwerking met nieuwe partijen.
2
Support van het lopende project Coolchain project India, dat in 2014 de markt in India
voor koelketens kan ontsluiten en op die wijze bijdraagt aan realisatie van de Indiase
ambities voor het verdubbelen van de voedselproductie in de komende vijf jaar.
Buck Consultants International
3

5. Concreet:
a Vervolgbijeenkomst met bedrijven die geïnteresseerd zijn om samen te werken aan
een business cases cold chain in India. Bespreken welke stappen gezet moeten
worden om te komen tot concrete businesscases in september tijdens bezoek Stas
Dijksma. Dit moet uitmonden in een actieplan te maken.
b Bijeenkomst combineren met bezoek van Indiase Executive Manager National Center for Cold Chain Development aan Nederland op maandag 4 of vrijdag 8 november.
3
Aanhaken bij concrete projecten uit de fruitketen, te weten:
a Opzetten masterplan voor agrologistiek in Ethiopië. Kernpunten zijn coolcontainers
en maritieme verbinding.
b Ontwikkeling van nieuwe productielocaties in Marokko en het opzetten van ketens
door inbreng NL ondernemers.
4
Meer aandacht voor ontwikkeling van infrastructuur en bijbehorende logistieke
structuren in enkele focusmarkten. Dit vraagt om samenwerking met wegenbouwers,
financiers en logistieke bedrijven.
Afsluiting
De bijeenkomst is afgesloten door Marcel Vernooij van het Ministerie van Economische
Zaken. De inzet van bedrijven en kennisinstellingen is een belangrijk startpunt voor het vervolg. De overheid wil graag waar gewenst participeren en faciliteren, door inzet van de ministeries van Economische Zaken en Buitenlandse Zaken, AgentschapNL en via de Nederlandse posten in deze regio’s.
Buck Consultants International
4

6. Hoofdstuk 2
Verslag bijeenkomst
1
Opening
A
Marcel Vernooij, Ministerie van Economische Zaken
Marcel Vernooij schetst de achtergronden van de inzet van het ministerie van Economische
Zaken.
Voedselzekerheid en de ontwikkeling van de agrosector zijn prioriteiten voor de regering.
Verbetering van de voedselzekerheid is gezien de groeiende wereldbevolking hard nodig.
De ambities is om het aanbod van voedsel de komende jaren te verdubbelen, waarbij dit
zoveel mogelijk op bestaand areaal en op duurzame wijze gerealiseerd moet worden.
Hiervoor is nog een lange weg te gaan, omdat momenteel de keten efficiëntie ver achterblijft. In ketens in ontwikkelende landen worden grote verliezen geleden. Zo blijkt uit cijfers
van de FAO dat een derde van het voedsel voor humane consumptie verloren gaat, met
name in het begin van de keten.
De agrosector is cruciaal voor economische ontwikkeling in Nederland en kan bijdragen aan
het versterken van de voedselzekerheid. De Nederlandse bedrijven nemen internationaal
een belangrijke positie in. Nederland is de internationale draaischijf voor groente, fruit en
bloemen en Nederland is tweede agro-exporteur, mede dankzij expertise op keten efficiëntie. De Nederlandse expertise is ook over de grens veel waard. Er is een winwin situatie te
bereiken door met onze expertise de ketens in ontwikkelende landen te versterken. Op deze wijze kunnen we de concurrentiepositie van het Nederlandse bedrijfsleven versterken en
tegelijkertijd bijdragen aan het verminderen van voedselverliezen, door bijv. verbeterde logistiek, voedselverwerking, koelopslag en het bieden van toegang tot wereldmarkt. Tevens
draagt deze inzet bij aan het ontwikkelen van lokale werkgelegenheid, waarmee de koopkracht en dus ook de voedselzekerheid verbeterd kan worden.
Het ministerie van Economische Zaken ondersteunt dit proces op verschillende wijzen. Via
het netwerk van landbouwraden wordt ondersteuning gebod. Daarnaast zijn er specifieke
regelingen voor het bedrijfsleven die door het AgentschapNL worden uitgevoerd. Tenslotte
is de Topsector Tuinbouw en uitgangsmaterialen een belangrijke focus.
Buck Consultants International
5

7. B
Peter Colon, Buck Consultants International
Enkele aandachtspunten:


Toelichting op de doelstellingen voor vandaag: kunnen we concrete ideeën identificeren
en omzetten naar stappen om deze gezamenlijk tot uitvoering te brengen?
Toelichting op een voorafgaande enquête onder de deelnemers van de workshop. Deze
laat zien dat er veel interesse en belangstelling is om zaken te doen in opkomende
markten. Als rollen voor de overheid wordt vooral gedacht aan internationale matchmaking, financiering en gezamenlijke marktbenadering.
(Zie ook presentatie)
2 Network of Excellence Post Harvest
Bart van Gogh - WUR
In de ketens van groente en fruit vinden grote voedselverliezen plaats nadat er geoogst is.
Dit is niet inefficiënt en problematisch gezien de groeiende wereldbevolking en de uitdaging
om iedereen van voedsel te voorzien. Jaarlijks gaat naar schatting 1,3 miljard ton aan
voedsel verloren, met name in ontwikkelende landen vindt dit verlies plaats na de oogst.
De groeiende wereldbevolking zorgt voor vraag naar meer productie, maar men kan beter
eerst kijken naar de verliezen van de huidige productie. Het is niet alleen verlies van voedsel, maar ook van de grondstoffen die gebruikt zijn om het voedsel te maken.
Oorzaken van het verlies zijn onder andere:





Koelketen infrastructuur
Opslag
Product handling
Verpakken
Marktinformatie
Om deze problemen aan te pakken, is grote behoefte aan toegepaste kennis, die in samenwerking tussen de overheid, kennisinstellingen, bedrijfsleven en NGO’s ontsloten kan
worden. Hiervoor is het Network of Excellence Postharvest Food Losses opgericht, dat deze partijen met elkaar zal verbinden. Dit netwerk heeft als doel bestaande kennis op het
gebied van postharvest technologie en keten efficiëntie in versketens te ontsluiten en deze
beschikbaar te maken aan bedrijven in Nederland en aan vragende partijen uit ontwikkelende landen. Het onderliggende doel is om op winwin wijze productverliezen in versketens
te reduceren die in ontwikkelende landen met name in het postharvest deel van versketens.
Het netwerk zal ook fungeren als makelaar tussen vragen uit ontwikkelende landen en de
expertise van zowel bedrijven als kennisinstellingen in Nederland.
(Zie ook presentatie)
Buck Consultants International
6

8. 3 Inspiratie
Via korte pitches van verschillende partijen die nu al een actieve rol spelen in groente- en
fruitketens in opkomende markten, aangevuld met een gesprek met de dagvoorzitter, zijn
mogelijke invalshoeken voor deze opkomende markten geschetst. Hieronder kort de belangrijkste aandachtspunten uit de pitches.
Rubert Konijn – Topsector
Geeft een korte schets van het Seed 2 Feed initiatief. Het is opgezet door een consortium
dat bestaat uit Greenport Holland, Rabo Development, Rabo Foundation, Wageningen University & Research en Alliance for a Green Revolution in Africa AGRA. De partijen hebben
inmiddels duidelijke ambities uitgesproken om de waardeketen van teelt tot consumptie van
groente in Afrika te professionaliseren en willen aan de slag. Hiervoor is een letter of intent
getekend om meerjarige samenwerking aan te gaan en groenteketens in Afrika op te zetten. Bedrijven kunnen hier nog bij aanhaken.
(Zie ook http://www.raboseed2feed.com/)
Frits Blessing – Dinalog
Living lab Indonesië is opgezet omdat er momenteel geen vakgebied logistiek is in Indonesië. Er zijn in dit vakgebied geen opleidingen. Via het living lab willen de initiatiefnemers in
samenwerking met onderwijs, bedrijven en de overheid toegepast onderzoek op logistiek
gebied in Indonesië tot ontwikkeling brengen.
(zie presentatie)
Natasja Solano – Kühne+ Nagel
K+N is als logistiek dienstverlener actief in meer dan honderd landen. Vanuit haar positie
als Global Business Development Manager Perishables geeft Natasja Solano inzicht in belangrijke nieuwe ontwikkelingen die Kühne + Nagel in de koelketens ziet. Deze zijn met name in drie geografieën zichtbaar:



Koelketens in het Midden-Oosten zijn onderontwikkeld, de infrastructuur is daar niet
aanwezig. Er kunnen kansen ontstaan door de opzet van een RDC voor verswaren in
deze regio.
China bezit eveneens geen goede koelinfrastructuur, met name extra schakels in de
keten leiden tot verlies van kwaliteit.
Centraal Azië is een opkomende markt waar nog helemaal geen koelinfrastructuur aanwezig is.
Buck Consultants International
7

9. John Tsoutsanis – Geerlofs koeltechniek
Geerlofs levert turn-key koelprojecten op over heel de wereld. Volgens dhr Tsoutsanis is het
van belang om te beseffen dat er grote verschillen bestaan tussen de westerse wereld en
ontwikkelende landen. Het gaat om ander voedsel, de bevolking kookt anders en de winkels
zijn anders. Dezelfde kennis uit de westerse wereld is toepasbaar, men moet alleen anders
denken en handelen om succesvol te kunnen zijn op deze markten. Geerlofs haalt 50% van
de omzet uit ontwikkelende landen.
(zie presentatie)
Peter Verbaas – Frugi Venta
Aan de hand van een wereldkaart die de grote van landen uitdrukt in aantallen inwoners
schetst Peter Verbaas de verschuivingen in de markt die thans gaande zijn. Het zwaartepunt van de consumptie verschuift naar het oosten. De markt in Azië is veel groter dan in
West-Europa.
Om deze voor veel Nederlandse bedrijven nieuwe markten te kunnen veroveren is meer
samenwerking nodig. Via samenwerking kunnen bedrijven tot schaalvergroting komen en
transportcorridors opzetten.
(zie presentatie)
Sofie Tolk – Havenbedrijf Rotterdam
De haven van Rotterdam is een spil in diverse stromen groente en fruit:



Overzeese import van food vanuit het zuidelijk halfrond.
Import vanuit de landen rond de Middellandse Zee voor de markt in Noord-West Europa.
Daarnaast vindt er ook export plaats vanuit Nederland.
De containerisatie van fruitketens biedt kansen voor kleine ondernemers, omdat ook kleinere partijen hierdoor makkelijker in de exportketens opgenomen kunnen worden. Ook onderschrijft Sofie Tolk de visie van Peter Verbaas op de verschuivende markt en voegt daar aan
toe dat de stromen waarschijnlijk mee zullen verschuiven.
Kim Geesink, Ministerie van Buitenlandse Zaken
Versterken van voedselzekerheid is een belangrijk speerpunt in het Nederlandse beleid.
Nog steeds hebben 1 miljard mensen honger en zijn 2 miljard mensen ondervoed. Om dit
probleem op te lossen, is het van belang om te werken aan verbetering van de agroketens.
Nederlandse kennis en ondernemingen kunnen hierin een belangrijke rol spelen. Het minis-
Buck Consultants International
8

10. terie van Buitenlandse Zaken ondersteunt deze ambities met diverse regelingen die in nauwe samenspraak met het ministerie van economische Zaken zijn opgezet.
4
Groeikernen
In het tweede deel van de bijeenkomst zijn de deelnemers onderverdeeld over drie deelsessies:
Groep 1: groeikern India
Groep 2: groeikern samenwerking in groente- en fruitketens
Groep 3: groeikern Afrika
Hieronder zijn de resultaten opgenomen van de drie sessies.
Groep 1: Groeikern India
A Pitch Ineke Peters (Ministerie EZ) en Wil Duivenvoorden (Royal Haskoning DHV)
Er zijn veel kansen en uitdagingen in India: het land is ’s werelds tweede voedselproducent
met een grote afzetmarkt. Op dit moment gaat 40% van het voedsel verloren als gevolg van
gebrekkige ketens en het ontbreken van gesloten koelketens. India heeft een hoge ambitie
en noodzaak de voedselproductie te verdubbelen in een periode van 5 jaar. De overheden
van Nederland en India hebben besloten tot samenwerking om deze ambitie te verwezenlijken.
Er vinden grote veranderingen plaats in India. Buitenlandse retailbedrijven krijgen voor het
eerst toegang tot de Indiase markt; Er is een veranderende vraag als gevolg van strengere
c.q. hogere kwaliteitseisen; de consumenten met hogere inkomens accepteren mindere
kwaliteit van voedsel niet meer, waardoor een verbetering van de kwaliteit van het product
in het schap nodig is. Ook is er een duidelijke voorkeur voor local sourcing.
Er lopen vanuit Nederland op dit moment 3 initiatieven in India:

In september 2014 wordt in India de Cold Chain Show georganiseerd. Nederland is gevraagd partnerland te worden bij de India Cold Chain Show in Mumbai. Nederland heeft
hier positief op geantwoord, omdat Nederland graag partner wil zijn in het ontwikkelen
van de gekoelde keten in India.
Het is nog onder voorbehoud, de verwachting is dat staatssecretaris Dijksma tegelijkertijd met deze India Cold Chain Show naar India gaat. Aan het bezoek wordt een handelsmissie gekoppeld. Anders dan gebruikelijk wordt het Nederlandse agrifood bedrijfsleven in een heel vroeg stadium betrokken bij het bezoek van de staatssecretaris aan
India. De bedrijven gaan samenwerken aan concrete business cases voor de ontwikkeling van de Indiase koelketen, zodat in september tijdens het bezoek van de staatssecretaris handtekeningen gezet worden onder contracten.

NAFTC (Netherlands Agri, Food and Technology Centre) in Delhi ondersteunt NL bedrijven die zaken (willen) doen in India. NAFTC heeft o.a. een aardappelcluster opgericht. NAFTC gaat nu aan de slag om een cold chain cluster op te richten.
Buck Consultants International
9

11. 
Indian-Dutch Centre of Excellence Cold Chain: initiatief om een training center op te
zetten in India op het gebied van de cold chain. Doel is om via dit training/kenniscentrum ketenaanpak en ketendenken in India te introduceren en te versterken.
De ontwikkeling van de gekoelde keten kan volgens 2 benaderingen opgezet worden.
Enerzijds via een technologische benadering waarin de koudeketen via de volgende 3
componenten wordt verbeterd: het product zelf (en de verpakking), de koeling en logistiek:
het vervoeren van product of door een integrale benadering, die inzet op het versterken van
het ketenbewustzijn (zowel kennis, en gedrag).
National Centre for Cold Chain Development (NCCD): is een autonoom orgaan van de Indiase overheid om de cold chain in India te promoten en ontwikkelen. Het NCCD biedt mogelijkheden aan NL bedrijven om tax-incentives te verkrijgen op de import / het gebruik van
buitenlandse koudetechniek.
B Ronde onder deelnemers
Aan de deelnemers van de workshop zijn onderstaande twee vragen voorgelegd:
 Ziet u voor uzelf mogelijkheden om aan te sluiten bij de India case, en/of:
 Welke andere kansen ziet u voor uzelf in het buitenland
Het blijkt dat veel bedrijven belangstelling hebben om aan te haken bij de verdere uitrol van
initiatieven voor het versterken van de koelketens in India.
India is een belangrijke productielocatie van groente en fruit, waar nog veel verbeteringen
mogelijk zijn. Voor Nederlandse bedrijven is het echter een lastige markt, doordat de overheid erg protectionistisch optreedt. Samen optrekken met de Nederlandse overheid kan een
belangrijke verbetering in de markttoegang betekenen, zeker gezien de ambitie van de Indiase overheid om de voedselproductie in 5 jaar tijd te verdubbelen.
De meerwaarde van Nederlandse aanbieders ligt op enkele vlakken:





Kennis over beheersing van koelketens (incl. beïnvloeden gedrag medewerkers). Dus
niet alleen beschikbaar stellen expertise, maar ook trainingen en opleidingen.
Levering van systemen voor koeling.
Logistieke systemen om keten effectiever te maken.
Investeren in lokale productie om rendementen sterk te vergroten.
Er is een basis om een businesscase en vervolgtraject uit te werken.
C Vervolgacties
Bijeenbrengen van groep van geïnteresseerde bedrijven, die op korte termijn aan de slag
gaan. Activiteiten:


Vervolgbijeenkomst met bedrijven die geïnteresseerd zijn om samen te werken aan een
business cases cold chain in India. Bespreken welke stappen gezet moeten worden om
te komen tot concrete businesscases in september tijdens het bezoek van Staatssecretaris Dijksma. Dit moet uitmonden in een actieplan.
Bijeenkomst met geïnteresseerde bedrijven combineren met bezoek van Indiase Executive Manager National Center for Cold Chain Development aan Nederland op maandag
4 of vrijdag 8 november.
Buck Consultants International
10

12. Groep 2: Samenwerking in de keten
A Pitch Peter Verbaas (Frugi Venta)
In Afrika speelt in toenemende mate de problematiek dat Europa moet concurreren met
opkomende economieën zoals China.
Europa dreigt de concurrentieslag met China te verliezen. Dit heeft deels te maken met de
wet- en regelgeving in de EU. Daarnaast worden er bovenwettelijke regels opgelegd met
betrekking tot duurzaamheid en milieu. Aan deze uitgebreide wet- en regelgeving dient te
worden voldaan en de prijs van de producten moet tegelijkertijd laag blijven. Hier tegenover
staat een groeiende vraag vanuit landen zoals China, waar veel minder regels zijn en waar
de transportkosten lager liggen. Door de onbalans in de handel is een container Oost-West
transporteren duurder dan West-Oost. Daarnaast investeert China niet alleen in gronden in
Afrika, maar wordt ook de infrastructuur aangelegd zoals een haven en spoorverbindingen
naar de haven.
Nederland heeft enorme agrarische kennisbasis, deze is gezien de wereldwijde demografische ontwikkelingen zeer waardevol. De ontwikkeling van een wederzijds duurzaam verdienmodel bij inzet van deze kennis is dringend gewenst.
De marktpositie van Europese en dus ook Nederlandse ondernemers in Afrika staat onder
druk. Peter Verbaas ziet samenwerking als mogelijke oplossing. Dit kan samenwerking zijn
tussen diverse importeurs om te bundelen en meerwaarde toe te kunnen voegen. Hierbij
hoeft samenwerking niet beperkt te worden tot de AGF sector. Een totaal oplossing voor de
bevolking ter plaatse is noodzakelijk. Momenteel vindt deze problematiek voornamelijk in
Oost-Afrika plaats. Het is zaak dit tijdig in te zien en in de toekomst in West-Afrika van het
begin af aan met een concurrerende strategie te werken.
B Input vanuit de discussiegroep:
De discussie is met name toegespitst op de mogelijkheden om de samenwerking tussen
bedrijven in de keten verder te versterken. Daarbij is niet alleen ingegaan op de inbreng van
Nederlandse kennis en producten maar ook op de wijze van financiering van nieuwe activiteiten. Op basis van de inbreng van partijen is vooral doorgesproken over de mogelijkheden
om in Afrika tot een verdere verticale ketenintegratie van groente- en fruitketens te komen.
Het gaat dan om het ontwikkelen van samenwerking tussen partners, die moet leiden tot
verticale ketenintegratie in de markten in het zuiden die ook gaan leveren voor nieuwe, opkomende markten.
C Uit te werken voorstel Frugi Venta
Peter Verbaas wil samen met enkele leden (koplopers in de branche) een voorstel ontwikkelen. Het gaat om een integrale aanpak, waarbij ondernemers, overheden en kennisinstellingen betrokken worden. De overheid wil hierin ondersteunen. Verder worden ervaringen
uit het bundelingsconcept Fresh Corridor meegenomen.
Buck Consultants International
11

13. Groep 3: Groeikern Afrika
A Pitch Maudy Keulemans NABC
Zakendoen in Afrika is anders dan in Nederland. De landen zijn verschillend en investeringen zijn voor de lange termijn. Je bent niet gelijk binnen. Veel ontwikkelingen laatste 10
jaar, niet alleen beeld van hongerige kinderen, maar ook van een groeiende middenklasse.
Dit uit zich o.a. in goede auto’s, supermarkten, cinema’s. Er zijn dus veel kansen, Nederland moet steviger neergezet worden in Afrika om mogelijkheden te pakken en niet afwachten tot de markt meer ontwikkeld is. Andere landen zijn nu al veel actiever dan Nederland
op de Afrikaanse markt en Nederland laat op dit moment kansen liggen.
Voor het MKB is het lastig om alleen markt te betreden, samenwerken is must. Enkele
voorbeelden zijn:




Vanuit ministerie BuZa/EZ programma’s dairy voor Kenia + Oeganda.
Ethiopië: pluimvee.
Ghana: haven en logistiek.
Ghana: tuinbouw.
B Discussie
In de werkgroep is vastgesteld dat de komende economische ontwikkeling in Afrika veel
kansen bieden voor Nederlandse agrifood bedrijven. Deze liggen zowel aan de kant van
nieuwe afzetmarkten (opkomst middenklasse en bevolkingsgroei) als aan de kant van productie en ketens. Uit een agrologistiek rapport Frugi Venta komt naar voren dat er zowel in
West-Afrika als in Oost-Afrika goede kansen liggen. Kansrijke gebieden zijn:




Ghana, (goed begin).
Nigeria, Ethiopie, (groeimarkt), Ethiopië Ethiopië is ook één van de nieuwe focuslanden
van AgentschapNL Dutch Growth Funds (DGGF).
Kenia, Tanzania, (al veel Nederlandse bedrijven actief).
Zambia, Zimbabwe (grootschalige productie).
MKB bedrijven zullen bij het betreden van deze markten gebruik moeten kunnen maken van
een netwerk dat bestaat uit Nederlandse en lokale bedrijven (zowel voor uitvoering activiteiten en als investeerders).
Belangrijkste problemen voor Nederlandse bedrijven zijn:
 Er wordt vooral naar korte termijn knelpunten of winstmogelijkheden gekeken. Te weinig
investeringen in duurzame samenwerkingsverbanden (nu alleen pilots).
 Local to local (produceren voor lokale afnemers in Afrika) is het vooral een distributieprobleem.
 Local naar buitenland (export uit Afrika naar andere markten): Gebrekkig transport naar
haven en van haven naar markt.
C Mogelijke vervolgacties
Om deze problemen aan te pakken, is niet alleen verbetering van de infrastructuur van belang, maar ook het proces. Oplossingen zoeken in consolidatiemodel, dat de volgende
bouwstenen bevat:
Buck Consultants International
12

14. 




5
Samenwerking met lokale partijen, o.a. gebaseerd op doelgroep-landen uit rapport Frugi
Venta. O.a. door in te zetten op behoud van kleine boeren behouden en inzet te versterken.
Ontwikkeling van goede integrale logistieke verbindingen tussen productielocaties en
importhaven Europa (lokale infrastructuur, logistieke diensten, zeevaartdienst naar Europa etc).
Concentratie van goederenstromen aan de rand van de steden door te investeren in
distributiecentra.
Het gat tussen traditionele productie en markt opvullen en daarvoor simpele oplossingen aanbieden.
Integrale aanpak, dus hele keten aanbieden, beginnend bij de vraag/afzet.
Afsluiting door Marcel Vernooij, ministerie van Economische
Zaken
Marcel Vernooij sluit af en dankt alle aanwezigen voor hun bijdrage aan de discussie. Hij
bespeurt veel ambitie en enthousiasme om aan de slag te gaan. De inzet van bedrijven en
kennisinstellingen is een belangrijk startpunt voor het vervolg. De overheid wil graag waar
gewenst participeren en faciliteren, door inzet van de ministeries van Economische Zaken
en Buitenlandse Zaken, AgentschapNL en via de Nederlandse posten in deze regio’s.
Buck Consultants International
13

15. Deelnemerslijst
Bijlage 1
Organisatie
Naam
Email
Agentschap NL
Anne Ligthelm
anne.ligthelm@agentschapnl.nl
Agentschap NL
Marc van der Linden
marc.vanderlinden@agentschapnl.nl
Bureau Leeters
Jos Leeters
info@bureauleeters.nl
Centrale Adviesdienst Fruitteelt
Wim Bunt
Centrale Adviesdienst Fruitteelt B.V.
Geert van Gessel
ghvgessel@caf.nl
Coöperatie Agrimaco U.A.
Teun Biemond
T.Biemond@agrimaco.nl
Development
Company
Venlo
Dinalog / LLLI-NL
Greenport Arie Schippers
t.van.rooij@dcgv.nl
Frits Blessing
fritsblessing@gmail.com
Eyefreight
Joost Verbrugge
j.verbrugge@eyefreight.nl
Floribizz B.V.
HeroldDongelmans
herold@floribizz.com
FME
Marcel van Haren
marcel.van.haren@fme.nl
Fontys International Business School Leon Weijs
(FIBS)
FrugiVenta
Peter Verbaas
l.weijs@fontys.nl
Geerlofs Koeltechniek
John Tsoutsanis
jt@geerlofs.com
Hogeschool Inholland
Gerry Kouwenhoven
gerry.kouwenhoven@INHOLLAND.nl
Invervoering
Marleen Hoevenaren
marleen@invervoering.com
Kamer van Koophandel Rotterdam
Jacob van der Vis
jvis@rotterdam.kvk.nl,
Kuehne + Nagel
NatashaSolano
Natasha.Solano@Kuehne-Nagel.com
Mercator Novus
Marcel Biemond
info@mercator-novus.com
Mercator Novus
Jeroen Bos
info@mercator-novus.com
MinEZ
Ineke Peters
c.m.peters@minez.nl
Ministerie van Buitenlandse Zaken
Kim Geesink
Kim.Geesink@minbuza.nl
Ministerie van Economische Zaken
Mireille Boshuizen
m.k.boshuizen@minez.nl
Ministerie van Economische Zaken
Marcel Vernooij
m.k.boshuizen@minez.nl
Ministerie van Economische Zaken
Lucie Wassink
j.c.l.wassink@minez.nl
Mooy Logistics
dhr. Blankers
kvhecke@mooy.nl
Mooy Logistics
dhr. Van Noort
kvhecke@mooy.nl
NABC
MaudyKeulemans
maudy.keulemans@nabc.nl
Netwerk Agrologistiek
Herman de Boon
deboon@hdb2002.nl
Netwerk Agrologistiek
Michael Jurriaans
jurriaans@agrologistiek.nl
Nuffic
Arjan Koeslag
akoeslag@NUFFIC.NL
Old Mutual
Theo van der Veen
theo.van.der.veen@omaaf.lu
Olympic Fruit
Tom Bouwman
T.Bouwman@olympicfoodgroup.com
Port of Rotterdam
Jeroen de Vreede
J.Vreede2@portofrotterdam.com
Buck Consultants International
verbaas@frugiventa.nl
14

16. Organisatie
Naam
Email
Port of Rotterdam
Sofie Tolk
SC.Tolk@portofrotterdam.com
Post-KogekoLogistics B.V.
Marcus Post
www.post-kogeko.nl
Q-Point BV
Cok Duijvestijn
c.duijvestijn@q-point-bv.nl
Q-ray BV
Henk Aarts
Henk.Aarts@Q-ray.nl |
Quality Produce International (QPI) b.v. Jeffrey van Oers
jeffrey@qpi.nl
Rotterdam Fruit Wharf B.V.
Fred M. Krijnen
fred.krijnen@sea-invest.nl
Royal Haskoning DHV
Wil Duivenvoorden
wil.duivenvoorden@rhdv.com
Seacon Logistics Group B.V.
Scott Raadschelders
sraadschelders@seaconligistics.com
Seacon Logistics Group B.V.
Joris Tenhagen
jtenhagen@seaconlogistics.com
SharePeople
Nicoline Blokzeijl
nblokzeijl@sharepeople.nl
SharePeople
MackenzieMasaki
mmasaki@sharepeople.nl
Skonson bv
Erik Wijngaarden
erik@skonson.com
Thermondial Holding b.v.
John Jansen
J.Jansen@Thermondial.com
Tomaholic BV
Freddy Opsomer
freddy.opsomer@plantlocationeurope.eu
TomAlgae
William van der Riet
w.vanderriet@tomalgae.com
Topsector Tuinbouw&Uitgangsmateriaal Rubert Konijn
rubertkonijn@topsectorTU.nl
Trilobes BV
Diederik Brasser
diederik.brasser@trilobes.com
VMB
Gert-Jan Doff
LGaanderse@VMB-NL.EU
VMB
Laura Gaanderse
LGaanderse@VMB-NL.EU
VMB
Arie Verhoeven
LGaanderse@VMB-NL.EU
Wayz - Business Consultancy
Ronald Hoekstra
ronald.hoekstra@csi-netherlands.com
Wayz - Business Consultancy
Joost van der Ark
joost.van.der.ark@wayz.nu
WUR
Bart van Gogh
bart.vangogh@wur.nl
Zeeland Seaports
Leo Lagendijk
Leo.Lagendijk@zeelandseaports.com
Said Tachi
finally.rt@gmail.com
RachidaTachi
finally.rt@gmail.com
Buck Consultants International
15