Opis historii miejscowości przygotowany w ramach XVII Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego (2015)

1. Bobrek to niewielka wieś pod Oświęcimiem, położona w dolinie rzeki Wisły. To właśnie tu,
w miejscu, gdzie rzeka Przemsza łączy się z Wisłą, znajduje się tzw. punkt „0”, od którego
rozpoczyna się liczenie żeglownych kilometrów Wisły. Tereny te stanowią pogranicze
Małopolski i Śląska. We wczesnym średniowieczu prawdopodobnie były słabo zaludnione, a ich
głównymi mieszkańcami były bobry, od których zapewne wzięła się nazwa miejscowości.
Pierwsza źródłowa wzmianka, w której występuje nazwa Bobrek, pochodzi z 1390 roku i odnosi
się do Mikołaja Strzały z Bobrka. Pierwsza źródłowa informacja o bobreckim zamku pojawia się
w 1408 roku. Warto zaznaczyć, że Bobrkiem nazywano wówczas zamek, natomiast przyległy do
niego teren nazywano Bobrownikami. Warowny zamek i dobra bobreckie pozostawały
własnością rodu Ligęzów przez ponad 200 lat, aż do bezpotomnej śmierci Mikołaja Spytki
Ligęzy, ostatniego przedstawiciela bobreckiej linii Ligęzów. Podczas wojen szwedzkich zamek
został spalony przez Szwedów, którzy wcześniej w nim stacjonowali. Musiał jednak zostać
ponownie odbudowany.
Kolejnymi właścicielami Bobrka około 1680 roku zostali Wielopolscy. W roku 1772 bobrecki
zamek stał się jednym z ośrodków oporu stawianego wojskom rosyjskim przez konfederatów
barskich. Pod koniec XVIII wieku zamek rozebrano, a na jego miejscu wzniesiono pałac. W tym
czasie z inicjatywy hrabiny Teresy Wielopolskiej rozbudowano cały bobrecki majątek. Powstał
wówczas okazały drewniany spichlerz (widnieje na nim data 1779) i murowany budynek
czworaków (data 1782 została wyryta na sosrębie), które przetrwały do obecnych czasów. Także
z inicjatywy Wielopolskiej powstał plan budowy bobreckiego kościoła, plebanii i cmentarza
(1780). Kościół został poświęcony w 1804 roku, już za bytności tu nowych właścicieli dóbr,
rodziny Potulickich. Z 1880 roku natomiast pochodzi wzmianka w Słowniku Geograficznym
Królestwa Polskiego o pięknym pałacu i ogrodzie w Bobrku, wtedy właścicielami dóbr byli
Ogińscy. W okresie zaborów na rzeczce Przemszy przebiegała granica zaborów austriackiego
i pruskiego, dobra bobreckie weszły w skład Galicji.
Ostatnim przedwojennym właścicielem Bobrka był w latach 1914–1939 książę Adam Zygmunt
Sapieha. W 1925 roku rozległy krajobrazowy park – otaczający pałac – został uznany za zabytek
przyrody. Podczas wojny w pałacu stacjonowali Niemcy.
W 1945 roku nastąpiła parcelacja majątku Bobrek. Rozpoczął się okres powolnej dewastacji
założenia. Pałac i oficynę najpierw zajęła szkoła specjalna, a od 1974 roku przedszkole, budynki
gospodarcze zaś przejęła Administracja Lasów Państwowych. W 1979 roku pałac uległ
częściowemu pożarowi, opustoszały niszczał. Gmina Chełmek przejęła go w 1983 roku i wraz
z otaczającym parkiem sprzedała Ziyadowi Raoofowi, prywatnemu inwestorowi, który obecnie
remontuje pałac z zamiarem otwarcia tu centrum konferencyjnego.
Na terenie zabytkowych czworaków dziś mieści się prywatny skansen Państwa Klimowiczów.
Dzięki ich kolekcjonerskiej pasji w czworakach swój dom odnalazło wiele przedmiotów, których
funkcji nieraz już nie pamiętamy.
Tekst: Paulina Kasprzycka i Joanna Nowostawska-Gyalókay