Een cursus in acht bijeenkomsten over Paul Cézanne. Vader van de moderne kunst. In de eerste les/bijeenkomst vooral aandacht voor de jeugd, opleiding en de eerste twee decennia in Parijs en Aix-en-Provence. 1860-1880. Door Michiel Kersten van Artetcetera. Kunst in woorden
Kubisme in parijs II - Montparnasse en Puteaux (section d'or)
Paul Cézanne. Vader van de moderne kunst . Les 1 van 6 door Michiel Kersten - Artetcetera. Kunst in woorden
1. Paul Cézanne,
vader van de moderne kunst
Bijeenkomst 1
Artetcetera. Kunst in woorden | Michiel Kersten
2.
3. Paul Cézanne – Biografie
Geboren op 19 januari 1839 in Aix-en-Provence – overleden 22 oktober
1906 als gevolg van een longontsteking.
Vader
Louis-Auguste Cézanne (1798-1886), geboren in Saint-Zacharie (Var) |
Welvarend – aanvankelijk met de handel in vilten hoeden. Later oprichter
(1848) van de bank Cézanne et Cabassol, de enige bank in Aix.
Moeder:
Anna Elisabeth Honorine Cézanne, née Aubert (1814-1897)
Cézanne had twee zusjes: Marie (geb. 1841) en Rose
4. Na de lagere school en de École St.-Joseph ging hij in 1852 naar het Collège Bourbon
in Aix (baccelauréat 1858 | Assez bien). Nu Collège Mignet. Door het Lycée goede
kennis van oude en nieuwe Franse literatuur, alsmede Grieks en Latijn. Schreef
gedichten in het Frans en het Latijn. Ontwikkelde klassieke smaak in literatuur, in
tegenstelling tot zijn afkeer van traditie in de beeldende kunst.
CollègeMignet,41RueCardinaleinAix-
en-Provence
5. Op het Collège Bourbon ontstaat vriendschap met de latere
schrijver Emile Zola (1840-1902), die tot 1886 in stand blijft.
Zola: “We became united forever, atrracted to each other by
secret affinities, the as yet vague torment of a common
ambition, the awakening of a superior intelligence in the midst
of the brutal mob of deadful dunces who beat us”.
Andere vriendschap met Baptistin Baille (1841-1918)
Deze drie jongemannen stonden bekend als “Les trois
inséparables’.
Maken lange wandeltochten door de omgeving, zwommen in de
l’Arc en hadden – zoals Zola schrijft – boeken in hun tassen en
droegen elkaar gedichten voor… maken muziek (cornet).
7. Cézanne kiest voor de kunst
1857 schrijft zich in voor de École municipale de dessin. Zijn leraar is Joseph
Gibert, die ook conservator van Musée Granet is. Ontmoet hier Achille
Emperaire, Numa Coste, Philippe Solari en vele anderen
1858 – Emile Zola gaat naar Parijs.
1859 – Krijgt tweede prijs voor een geschilderde figuurstudie. Vader koopt het
landgoed Bastide Jas de Bouffan op twee kilometer van het centrum van Aix .
Bestaat uit 15ha aankoop voor 85.000 francs
1859-1861 Staat ingeschreven bij de faculteit Rechten in Aix-en-Provence.
1861 – Eerste verblijf in Parijs. Ontmoet Pissarro op de Académie Suisse. Keert
teleurgesteld terug naar Aix en treedt in dienst bij de bank van zijn vader.
10. Juli 1860 – Emile Zola aan Paul Cézanne:
Beste Paul, sta me toe dat ik voor de laatste keer eerlijk en helder uitleg: … Is de schilderkunst voor jou een
gril, die je op een goeie dag is komen aanwaaien toen je je verveelde? Is ze niet alleen een tijdverdrijf, een
gespreksonderwerp, een smoes om niets aan je rechten te hoeven doen? Want als dat zo is, dan begrijp ik
je houding: dan doe je er goed aan de zaken niet tot het uiterste te drijven en geen nieuwe zorgen voor de
familie te veroorzaken. Maar als de schilderkunst je roeping is - en zo heb ik haar altijd beschouwd - als je je
ertoe in staat acht iets goeds te maken nadat je eraan hebt gewerkt, dan ben je me een raadsel, een sfinx,
iets onmogelijk duisters. Het is van tweeën éen: of je wilt niet en dan slaag je daar uitstekend in, of je wilt
wel, en dan begrijp ik niets van je. De ene keer geven je brieven me goede hoop en de andere ontnemen ze
me die geheel, zo bij de laatste, waarin je bijna vaarwel lijkt te zeggen tegen je dromen, die je zo makkelijk
in vervulling zou kunnen doen gaan. (...) Een andere passage in je brief doet me verdriet. Je gooit soms, zo
schrijf je, je kwasten erbij neer, als de vorm naar je idee niet past. Vanwaar die ontmoedigdheid, dat
ongeduld. Ik zou ze begrijpen na jaren van studie, duizenden mislukte pogingen. Als je dan je nietswaardig
zou erkennen, je onmogelijkheid iets goed te maken, dan zou je wijs handelen om palet, doek en kwasten
weg te gooien. Maar jij, die tot nu toe alleen nog maar zin hebt gehad om te werken, jij die nog geen enkele
taak serieus op je hebt genomen, hebt nog niet het recht je ongeschikt te verklaren. Kortom: moed. Wat je
tot nu toe hebt gedaan, is niets. (...) Weet je wat ik vind? Word vooral niet boos: het ontbreekt je aan
karakter. Je hebt een afschuw van vermoeienis, in welke vorm ook, zowel van de geest als wat betreft de
daden. Je voornaamste principe is het water te laten stromen en de tijd en het toeval af te wachten. Ik zeg
niet dat je compleet ongelijk hebt. Iedereen heeft zijn eigen kijk en gelooft daarin. Maar die gedragslijn heb
je al eens gevolgd in de liefde: je wachtte het moment en de omstandigheden af, schreef je. Je weet beter
dan ik dat noch het ander zich heeft voorgedaan.
13. Cézanne – de kunst, de kunstenaar
1861 – Eerste verblijf in Parijs. Ontmoet Pissarro op de Académie Suisse. Keert
teleurgesteld terug naar Aix en treedt in dienst bij de bank van zijn vader.
1862 – Neemt ontslag in november en gaat terug naar Parijs.
1862 - (november) Parijs – oefent aan de Académie Suisse , regelmatige
bezoeker van het Louvre, waar hij werk kopieert, en Musée de Luxembourg
(levende kunstenaars). Wordt niet toegelaten tot de É cole de Beaux-Arts
Werkt regelmatig buiten de stad, in de openlucht.
Moet rondkomen van een toelage van 120 francs per maand.
Vriendschappelijke banden met kunstenaars uit Aix-en-Provence.
Numa Coste, Antony Valabrèque, Achile Emperaire, Henri Casquet
14. “The Louvre is the book from which we
learn to read. However, we should not be
content with holding onto the beautiful
formulas of our illustrious predecessors. Let
us go out to study beautiful nature, let us try
to capture its spirits, let us seek to express
ourselves according to our individual
temperaments.”
(To Émile Bernard, Aix, 1905)
Kopieert onder meer: Prud’hon, Titiaan,
Delacroix (Barque de Dante), El Greco,
Rembrand – Allemaal coloristen.
Paul Cézanne, kopie naar Frillié, De kus van de muze, circa
1860, olieverf op doek, 82 x 66 cm, Aix-en-Provence,
Musée Granet
22. 1863
Salon des Refusés (op
initiatief van Napoléon III)
– Cézanne, maar ook
Armand Guillaumin, Henri
Fantin-Latour, James
whistler, Édouard Manet,
Camille Pissarro
Cézanne aan Numa Coste:
“As in the post (for it’s
only right that I schould
tell uou what I’ve been up
to), I go the the Suisse in
the mornings form 8 til 1
and in the evening for 7
till 10. I work away calmly
and eat and sleep that
way too.
Manet, Déjeuner sur l’herbe, Parijs, Musée d’Orsay,
en Whistler, Meisje in wit, Washington, National
Gallery
26. Paul Cézanne, Still life: suikerpot,
peren, en blauwe mok, ca. 1866, 30 x
41 cm, Parijs, Musée d’Orsay | Still life:
schedel en kandelaar, ca. 1866 47,5 x
62,5 cm, particuliere collectie in
bruikleen gegeven aan het Kunsthaus
in Zürich
31. 1863 - Werkt op de Académie Suisse waar hij contact heeft met Pissarro, Armand
Guillaumin, Guillemet en Francesco Oller
1864 - Zijn inzending voor de Salon wordt geweigerd, net als die in 1863. Al zijn
inzendingen worden geweigerd tot 1882 (dankzij Antoine Guillemet). Werkt deel in
Estaque nabij Marseille. Juli 1864-maart 1865 in Aix
1865 – maart in Parijs. Debut van Monet op de Salon met haven van Honfleur. Deel van
het jaar in Aix. Ontmoetingen die zomer met Valabrègue, Marion en de Duits musicus
Morstatt
1866 - In Aix (najaar) en schildert een reeks stillevens. April: Ontmoet voor het eerst
Manet. Wat gaat Cézanne inleveren voor de Salon: “Een kruiwagen vol stront. Brengt
deel van de zomer door in Mantes en Bettecourt. Vertrek in juli naar Aix .
1867 is hij weer terug in Parijs. Wereldtentoonstelling. Strenge selectie Salon. Manet
stelt 50 werken zelf tentoon (hoek van rue Montaigne). Courbet doet dit ook.
36. April 1866 Cézanne aan de graaf van Nieuwerkerke intendant van de Beaux-Arts: Mijnheer,
onlangs heb ik de eer gehad u te mogen schrijven naar aanleiding van twee doeken die de jury
weigerde. Aangezien u mij nog niet hebt geantwoord, meen ik te moeten aandringen op hetgeen
ik u eerder verzocht. En daar u ongetwijfeld mijn brief hebt ontvangen, hoef ik hier niet de
argumenten te herhalen die ik aan u heb overlegd. Ik zeg enkel opnieuw dat ik geen genoegen kan
nemen met het onwettige vonnis dat collega's hebben uitgesproken die ik niet het recht heb
gegeven mij te beoordelen.
Ik schrijf u derhalve om in mijn verzoek te volharden. Ik verlang een beroep te doen op het publiek
en toch te worden tentoongesteld. Mijn wens komt me nauwelijks als exorbitant voor, en indien u
de schilders zou ondervragen die zich in mijn positie bevinden, zouden ze u allemaal zeggen dat ze
de jury afwijzen en op enigerlei wijze willen deelnemen aan een tentoonstelling die
noodzakelijkerwijs zou moeten worden opengesteld voor elke serieuze deelnemer.
Dat er opnieuw een Salon des Refusés moge worden georganiseerd. Al mocht ik er alleen hangen,
ik verlang toch vurig dat de massa tenminste weet dat ik niet verward wil worden met de jury,
zoals die dat ongetwijfeld niet wil met mij. Ik reken erop, mijnheer, dat u nu de stilte doorbreekt.
Het lijkt me dat iedere fatsoenlijke brief een antwoord verdient. Met de meeste hoogachting, Paul
Cézanne, 22, rue Beautreillis.
38. Courbet, Manet, Monet, and all of
you who paint with knife, a
paintbrush, a brush or any other
instrument, you are all outmoded!
May I present your master: M
Cézanne.
De werken in deze spotprent
werden door de jury van de Salon in
1870 geweigerd.
39. 1866 Cézanne brengt een deel van de zomer door in Bennecourt aan de Seine, samen met Zola, Baille,
Solari, Valabrègue en Chaillan. Ook Guillemet. Ook verbleef Anthony Valabrègue er. Eind juli 1866
vertrekt Cézanne naar Aix.
Claude Monet, Au bord de l’eau, Bennecourt,
1868, olieverf op doek, Chicago, Chicago Art
Institute
45. Paul Cézanne, Meisje achter de piano
(Ouverture Tannhauser), ca. 1869, olieverf
op doek, 57,8 x 92,5 cm, St. Petersburg,
Hermitage.
Henri Matisse, La Lecon de piano,
1923
46. Begin 1867 terug in Parijs. Bijeenkomst met Zola en andere kunstenaars
en schrijvers in Café Guerbois.
Oktober 1867-1868 in Parijs. Vrijwel iedereen geaccepteerd voor de
Salon, behalve Cézanne.
Mei – december 1868 in Aix.
December 1868- 1869 Parijs – ontmoet Hortense Fiquet. Weekenden in
Bennecourt (in april kort in Aix en Estaque.
1870 Cézanne woont aan de rue Notre-Dame-des-Champs 53 met
Hortense Fiquet. Portret van Achile Emperaire wordt geweigerd.
Schildert Paul Alxis lisant à Emile Zola
1870-1871 L’Estaque – Frans-Pruisische Oorlog
1871-1874 Cézanne verhuist naar Parijs, Pointoise, Auvers (Maison de
Père Lacroix), nabij de woning van Pissarro. Bij schilderde vaak zij aan zij.
Invloed Pissarro (brengt hem in contact met Père Tanguy en waarschuwt
Dr. Cachet niet met Cézanne een discussie te beginnen.
Paul Cézanne, Smeltende sneeuw bij
l’Estaque, ca. 1870-1871, olieverf op doek,
73 x 92 cm. Zwitserland, Particuliere
collectie
1872 Geboorte zoon Paul
69. 1875 – Deel van het jaar in Aix | Ontmoet via Renoir Victor Chocquet, die een schilderij van
Cézanne had gekocht bij père Tanguy
1876 – Cézanne stelt Monet voor aan Victor Chocquet. Grootste deel van het jaar in Aix en
lÉstaque.
1877 – Het grootste deel van het jaar in Parijs. Neemt deel aan de derde tentoonstelling
van de impressionisten met 16 werken. Stelt daar een portret van Chocquet tentoon.
1878 – Deel van het jaar in Aix en l’Estaque. Wordt financieel geholpen door Zola
(moeilijkheden met Cézanne’s vader). Dit jaar geen tentoonstelling van de impressionisten.
1879 – Werkt enige tijd in l’Estaque. Woont en werkt van april tot december in Melun.
Bezoekt in het najaar Zola en Médan.
1880 – Januari – maart in Melun. Maart- december in Parijs. Zola schrijft artikel waarin
Cézanne wordt genoemd.
75. Deze lezing is gebaseerd op en ontleend aan onder meer de volgende bronnen:
John Rewald, Cezanne, a biography, New York 1986
Alex Danchev, Cézanne. A life, New York 2012
Henk Verveer, Monografie of Cézanne (online publicatie:
http://www.henkverveer.nl/serieuze%20Zaken/Beeldende%20kunst%20Paul%20Cezanne.html
(dank voor de vertaling van de brieven van o.a. Zola)
Tentoonstellingscatalogus, Cézanne. The Early Years 1859-1872, Londen, Parijs, Washington 1988-
1989
Michel Hoog, Cézanne, the first modern painter, Londen 2016
Alex Danchev, The letter of Paul Cézanne, Londen 2013