Jiliin tailan 2015

Хүүхэд бүхэндээ “Би чадна”
гэсэн итгэл өгье
БОЛОВСРОЛ, соёл, ШИНЖЛЭх ухааны сайд
ЛУВСАННЯМЫН ГАНТӨМӨР

төрөөс боловсролын талаар баримтлах бодлого (хэсгээс) ШИНЭЧЛЭЛ, ШИЙДЭЛ, АМЖИЛТ 2015
4 5
ГУРАВ.
БОЛОВСРОЛЫН ХӨГЖЛИЙН СТРАТЕГИ, УДИРДЛАГА, ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ
3.1.
Боловсролын үйл хэргийг удирдахад
төрийн болон нутгийн захиргаа,
иргэний нийгмийн байгууллага, гэр
бүл, нийгмийн бүх салбарын оролцоонд
суурилсан хамтын ажиллагааг
бэхжүүлнэ.
3.2.
Сургуулийн өмнөх боловсролыг
“хүүхдийг сургах, сургуульд бэлтгэх”
гэсэн зорилгоос илүүтэйгээр хүний
хөгжлийн үндэс, өөрийн онцлог,
чадвар, бүтээлч үйлээрээ хөгжих, насан
туршийн боловсролын суурь үе хэмээн
хөгжүүлнэ.
3.3.
Бага боловсролыг эх хэлний чадамжийг
эзэмших боломжийг бүрдүүлэн бүтээлч,
сурах арга барилтай монгол хүүхэд
төлөвших үе хэмээн хөгжүүлнэ.
3.4.
Суурь боловсролыг амьдрах ухаан,
шинжлэх ухааны суурь мэдлэг, чадвар,
бие даан бүтээлчээр суралцах чадамж
эзэмших үе хэмээн хөгжүүлнэ.
3.5.
Бүрэн дунд боловсролыг сонголттой,
уян хатан хөтөлбөрөөр мэдээлэл
боловсруулах, шийдвэр гаргах чадвар
бүхий ирээдүйд эзэмших мэргэжлийн
суурь баримжаа олгох үе хэмээн
хөгжүүлнэ.
3.6.
Дээд болон мэргэжлийн боловсрол
нь хөдөлмөрийн даяарчлагдсан зах
зээлд амжилттай өрсөлдөх, бие даан
ажлын байр бий болгох, улс үндэстний
болон орон нутагт тулгамдаж байгаа
асуудлыг үндэсний онцлогт тулгуурлан
шийдвэрлэх, үндэсний инновацийн
чадавхийг бэхжүүлэхэд хувь нэмрээ
оруулах чадамж эзэмших үе хэмээн
хөгжүүлнэ.
ЭХ ХЭЛНИЙ ЧАДАМЖ
БҮТЭЭЛЧЭЭР СУРАХ АРГА БАРИЛ
МОНГОЛ ХҮҮХЭД ТӨЛӨВШИХ ҮЕ
АМЬДРАХ УХААН
ШИНЖЛЭХ УХААНЫ СУУРЬ
МЭДЛЭГ ЧАДВАР
БИЕ ДААН СУРАЛЦАХ
ЧАДАМЖ ЭЗЭМШИХ ҮЕ
МЭДЭЭЛЭЛ БОЛОВСРУУЛАХ ЧАДВАР
ШИЙДВЭР ГАРГАХ ЧАДВАР
МЭРГЭЖЛИЙН ЧИГ БАРИМЖАА ОЛГОХ ҮЕ
ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРТАЙ
АЖЛЫН БАЙР БИЙ БОЛГОХ ЧАДВАРТАЙ
АСУУДАЛ ШИЙДВЭРЛЭХ
ИННОВАЦИЙН ЧАДАВХ БЭХЖҮҮЛЭХ
ОНЦЛОГ, ЧАДВАР, БҮТЭЭЛЧ ҮЙЛЭЭР ХӨГЖИХ
ХҮНИЙ ХӨГЖЛИЙН ҮНДЭС
НАСАН ТУРШИЙН БОЛОВСРОЛЫН СУУРЬ ҮЕ
2014-2024 он хүртэл
Төрөөс боловсролын талаар
баримтлах бодлого
батлууллаа

7
ШИНЭЧЛЭЛ, ШИЙДЭЛ, АМЖИЛТ 2015
Сургуулийн өмнөх боловсролын
сургалтын талаар баримтлах бодлогo, 2013
ХҮҮХЭД БҮРИЙН ХӨГЖИЛ
БАГА НАСНЫ ХҮҮХЭД ГЭЖ ХЭН БЭ?
“Бага насны хүүхэд бол төрөлхийн сониуч зангаараа хүрээлэн буй орчноо
таньж мэдэх их хүсэл эрмэлзэлтэй, аливааг оролдож, хийхийг чармайж байдаг,
хүлээж авсан мэдээллээ боловсруулж чаддаг, харилцааны явцад зөв буруу,
сайхан муухайг ялган салгаж, бусдын дунд дасан зохицох чадвартай, идэвхтэй
суралцагч”
СУРГАЛТЫН ЗАРЧМУУДЫН ӨӨРЧЛӨЛТ
Өмнө нь
СӨБ-ын сургалтын бодлого, 2007
Хүүхдийн эрүүл энх өсч бойжих,
асран хамгаалуулах, эрхийг
хүндэтгэсэн байх;
Сургалтын орчны осол аюулгүй
байдал, эрүүл ахуйн шаардлагыг
хангасан байх;
Хүүхдийн нас, сэтгэхүйн хэрэгцээ,
сонирхлыг харгалзсан, бие даан
сурах хөгжих боломжийг хангасан
байх;
Танин мэдэхүйн дэвшилтэт үзэл
онолд суурилсан, шинжлэх ухаанч
байх;
Хүүхдийн бие бялдар оюун ухаан,
нийгэмшихүйн хөгжлийн ялгаатай
байдалд нийцсэн байх;
Хүүхэд бүрийн хөгжих хамгаалагдах,
өөрийгөө илэрхийлэх тэгш эрхийг
хангасан байх;
Одоо
Хүүхдийн нас, сэтгэц, хөгжлийн
онцлогт нийцэх;
Хүүхэд бүрийн онцлогийг харгалзах;
Хүүхдийн тал бүрийн хөгжлийг
хангах;
Хүүхэд бүрийг сургуулийн өмнөх
боловсрол эзэмших тэгш боломжоор
хангах;
Эцэг эх ба багш нар сурган
хүмүүжүүлэгч түншүүд
Тоглоом бол хүүхдийн суралцах
үндсэн үйл
Боловсролын чанарыг хүүхдийн
чадамж (эзэмшсэн мэдлэг, чадвар,
төлөвшил)-аар үнэлэх;
Сургалтын арга зүй, технологийг
боловсронгуй болгох;
*шинэ
*шинэ
*шинэ
*шинэ
СУРГУУЛИЙН ӨМНӨХ БОЛОВСРОЛ:
Сургуулийн өмнөх боловсролыг “Хүүхдийг сургах, сургуульд бэлтгэх
гэсэн зорилгоос илүүтэйгээр хүний хөгжлийн үндэс, өөрийн онцлог, чадвар,
бүтээлч үйлээрээ хөгжих, насан туршийн боловсролын суурь үе” хэмээн
хөгжүүлнэ.
Улсын их хурлын 12 дугаар тогтоол
МОНГОЛ УЛСЫН ТӨРӨӨС БОЛОВСРОЛЫН ТАЛААР БАРИМТЛАХ БОДЛОГО
(2014-2024)

8
бодлого - хэрэгжилт
9
сургуулийн өмнөх
боловсрол
ХҮҮХДИЙН СУРАЛЦАХ ҮЙЛИЙН ӨӨРЧЛӨЛТ
Өмнө нь
Одоо
Ихийг заавал илүү хөгжинө. Олон
хичээл, хөгжүүлэх үйл ажиллагааг
нарийвчилсан хуваариар явуулдаг.
Тоглох нь хүүхдийн суралцах үндсэн
үйл байна. Цэцэрлэгийн багшийн
хүүхэдтэй ажиллаж буй нийт
хугацааг хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх
цаг хэмээн үзнэ.ДУНД БҮЛЭГ
36 хичээл
54 хөгжүүлэх үйл ажиллагаа540/
жилд
АХЛАХ БҮЛЭГ
48 хичээл
жилд
БЭЛТГЭЛ БҮЛЭГ
60 хичээл
жилд
08:00 12:00 17:00
БАГШИЙН БЭЛТГЭСЭН
ХИЧЭЭЛ, ХӨГЖҮҮЛЭХ ҮЙЛ
АЖИЛЛАГАА
АЧ ХОЛБОГДОЛ
БАГАТАЙ ЦАГ
Хүүхэд тоглох, бие засах,
гар нүүрээ угаах, хооллох, зурах,
урлах, ном үзэх, дуулах гэх мэт
цэцэрлэгт явагддаг бүхий л үйл
ажиллагааны явцад орчноо улам
илүү танин мэдэж, чадваржиж,
өөрийгөө удирдан авч явах,
бусадтай харилцахад суралцаж
байдаг.
08:00 17:00
ХҮҮХЭД БҮРИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ЦАГ
ҮНЭЛГЭЭНИЙ ӨӨРЧЛӨЛТ
Өмнө нь
Одоо
ХҮҮХЭД
Хүүхдийн эзэмшсэн
мэдлэг, чадвар,
дадал, төлөвшлийг
сургалтын явц болон
эцэст хөгжлийн
ахисан түвшингээр нь
үнэлнэ.
ХҮҮХЭД
Тухайн хүүхдийн
онцлогийг илрүүлэх,
хөгжлийн ахицыг
тогтоохын тулд
шаардлагатай
мэдээллүүдийг
цуглуулж,
баримтжуулна.
БАГШ БАГШ
Сургалтын чанарын өөрийн үнэлгээг
үнэлгээний стандарт үндэслэн улирал
бүрийн эцэст тухайн цэцэрлэг,
хөндлөнгийн үнэлгээг боловсролын
асуудал эрхэлсэн төв байгууллага,
аймаг, нийслэлийн боловсролын газар,
эрх бүхий бусад байгууллага хийнэ.
Багшийн ажлын үнэлгээний үндсэн шалгуур
нь хүүхдийн хөгжлийн ахиц өөрчлөлт болон
багшийн хүүхдүүдтэй харилцаж, ажиллаж
буй арга барил, чадвар байна.
Багшийн үнэлгээ нь өөрийн болон
хөндлөнгийн (эцэг эх, хамт олон)
үнэлгээгээр хийгдэнэ.
ХҮҮХЭД БҮРИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ
Сургуулийн өмнөх боловсролын сургалтын
ЦӨМ ХӨТӨЛБӨР
2015-2016 оны хичээлийн жилээс ҮНДЭСНИЙ
ХЭМЖЭЭНД ХЭРЭГЖИж эхлэв
хүүхЭд БҮРИЙГ хөгжүүлэх шинэлэг арга,
технологи хэрэгжиж эхэллээ
1
Багшийн гарын авлага
“Хүүхэд нэг бүрийн хөгжлийн төлөө!” - сургуулийн
өмнөх боловсролын сургалтын шинэ бодлого багш
бүрийн гарт хүрэв.
СӨБ-ын сургалтын цөм хөтөлбөрийн туршилт
Сургуулийн өмнөх боловсролын цөм хөтөлбөр, түүнийг дагалдах хүүхдийн
хөгжлийн ахицыг үнэлэх ажиглалтын хуудсыг боловсруулж, 2014-2015 оны
хичээлийн жилд аймаг, нийслэлийн 12 түшиц цэцэрлэгт туршив. Туршилтад 673
хүүхэд, 138 багш, арга зүйч, эрхлэгч хамрагдлаа. Энэ ажилд 60 цэцэрлэг өөрийн
санаачлагаар оролцлоо.
СӨБ-ын сургалтын цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн судалгаа
Сургуулийн өмнөх боловсролын цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн судалгааг 2015
оны 5, 6 дугаар сард хийлээ.
Үнэлгээний судалгаанд нийслэл, Баянхонгор, Дорнод, Завхан аймгийн нийт
16 цэцэрлэг хамрагдсанаар сургуулийн өмнөх боловсролын цөм хөтөлбөр,
ажиглалтын хуудсыг боловсронгуй болгох, хэрэгжилтийн явцад гарах эрсдэлийг
бууруулж, амжилттай хэрэгжих боломж бүрдлээ.
“Мөрөөдлийн цэцэрлэг” нэвтрүүлэг
чанарын шинэчлэл, хүүхэд нэг бүрийг
хөгжүүлэх багшийн арга зүйн хөгжлийн
талаарх мэдээллийг олон нийтийн
хүртээл болгож, TV5 телевизтэй
хамтран “Мөрөөдлийн цэцэрлэг”
сэдэвт 20 цуврал нэвтрүүлгийг
2015 оны 8 дугаар сард улс даяар
нэвтрүүлгийг хүргэлээ.
Цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх бэлтгэл хэрхэн хийгдэв.

10
11
боловсрол
Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх
сургалтын цөм хөтөлбөр
Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх “Сургуулийн өмнөх боловсролын сургалтын
цөм хөтөлбөр” үндэсний хэмжээнд хэрэгжиж эхэллээ2
Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын 2015 оны “Сургуулийн өмнөх
боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөр батлах тухай” А/301 дүгээр тушаалаар
“Сургуулийн өмнөх боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөр” түүнийг дагалдах
“Хүүхдийн хөгжлийн ахицыг үнэлэх ажиглалтын хуудас” батлагдлаа.
“Сургалтын цөм хөтөлбөрийн зорилго нь хүүхэд бүрийг бие, сэтгэлээр
эрүүл өсгөн бойжуулахад багш, судлаач, эцэг эх хамтран ажиллахад дэмжлэг
үзүүлж, хүүхэд бүр өөрийн онцлог, бүтээлч үйлээрээ хөгжих боломж олгох”-д
оршино.
• Зарчим: Боловсролын
чанарыг хүүхдийн чадамж
(эзэмшсэн мэдлэг, чадвар,
төлөвшил)-аар үнэлэх
СӨБ-ын сургалтын
бодлого 2013
Үнэлгээ
Юуг: Хүүхдийн чадваруудыг
илрүүлэх
Яаж: Хяналтын хуудас,
ажиглалтаар
Үнэлгээ
Юуг: Хүүхэд бүрийн
онцлог, чадамжийг
илрүүлэх
Яаж: Чөлөөт ажиглалт,
Ажиглалтын хуудас,
Хувийн хавтсыг хамтад нь
хэрэглэж
Үндэслэл
• Бэлтгэл бүлгийн сургалтын хөтөлбөр,
• Ахлах бүлгийн сургалтын хөтөлбөр,
• Дунд бүлгийн сургалтын хөтөлбөр,
• Бага бүлгийн сургалтын хөтөлбөр,
“Сургуулийн өмнөх
боловсролын цөм хөтөлбөр”
2015 он
Хүүхдийн эзэмших
чадварыг нас/бүлгээр
бус, I-III хүрэл ахисан
түвшингээр томъёолсон.
Хүүхдийн эзэмших мэдлэг,
чадварыг хэт нарийвчлан авч
үзсэн.
» Сургуулийн өмнөх нийт
насанд 268 мэдлэг,
616 чадвар эзэмшүүлэхээр
заасан
Агуулгыг улирлаар заасан
• Хүүхэд бүрийн хөгжил
адилгүй
• Цэцэрлэг өөрийн
үзэл баримтлалаар
хэрэгжүүлэх боломжтой
• Багш нар хэрэглэхэд
дөхөм
• Салангид мэдлэгээс
холбоо хамаарал, учир
шалтгаан, чадвараас
чадамж
• Цэцэрлэг, багшийн бие
даасан, бүтээлч үйлийг
дэмжсэн
Хүүхдийн эзэмших чадвар
дадлыг нас/бүлэг тус бүрээр
томъёолсон.
Хүүхдийн эзэмших мэдлэг,
чадварыг цогц байдал
(чадамжид ойртуулан)-аар
тодорхойлсон
» Сургуулийн өмнөх нийт
насанд 7 ерөнхий, 41 тусгай
чадвар
Агуулга, арга зүй нээлттэй
өмнө одоо
ЯМАР БАЙХ ВЭ?
• Цогц
• Бодитой
• Нийтлэг дүр төрхийг
илрүүлсэн
• Ахицыг тодорхойлсон
ХЭЗЭЭ ҮНЭЛЭХ ВЭ?
• Өдөр тутамд
ЮУГ ҮНЭЛЭХ ВЭ?
• Чадамж
• Онцлог
ЯАЖ ҮНЭЛЭХ ВЭ?
• Ажиглаж
• Баримтжуулж
ЮУГ АНХААРАХ?
• Сайн тал илрүүлэх
• Багшийн ачаалал
багатай байх
Сургуулийн өмнөх боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрт
Хүүхдийн хөгжлийн ахицыг үнэлэх арга зүй шинэчлэгдлээ.
Цөм хөтөлбөрийн дагуу
хүүхдийн хөгжлийн ахицыг үнэлэх
программтай боллоо
Багш хүүхдийн хөгжлийн ахицыг “Чөлөөт
ажиглалт”, “Хувийн хавтас”, “Ажиглалтын
хуудас”-аар үнэлдэг боллоо.

12
13
боловсрол
цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх
хэрэгжилтийн баг үндэсний хэмжээнд нийт 39,431 км зам туулж 21
аймаг, 9 дүүргийн цэцэрлэг бүрт хүрч ажиллалаа
3
Сургуулийн өмнөх боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөр, түүнийг дагалдах
хүүхдийн хөгжлийн ахицыг үнэлэх ажиглалтын хуудсыг 2015-2016 оны хичээлийн
жилээс үндэсний хэмжээнд хэрэгжүүлэх бэлтгэл ажлын хүрээнд 3 үе шаттай сургалт
зохион байгууллаа. Давхардсан тоогоор нийт 8790 багш, ажилтан сургуулийн өмнөх
боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөр хэрэгжүүлэх сургалт, зөвлөн туслах үйл
ажиллагаанд хамрагдлаа.
2015.01.12 - 05.15 - 7000 багшийн сургалт
17 сургагч багш 4 баг болон 21 аймаг, 9 дүүргийн цэцэрлэгийн багш, арга зүйч,
эрхлэгч, сургуулийн өмнөх боловсролын мэргэжилтэн, нийт 7000 гаруй хүнийг
хамруулсан сургалтыг зохион байгуулав.
2015.08.02 - 08.04 - 30 мэргэжилтний сургалт
Сургуулийн өмнөх боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрийг орон нутгийн
хэмжээнд мэргэжил, арга зүйн удирдлагаар хангаж ажиллах аймаг, нийслэлийн
Боловсролын газар, хэлтсийн сургуулийн өмнөх боловсрол хариуцсан 30
мэргэжилтний сургалтыг зохион байгуулж, 2015-2016 оны хичээлийн жилээс
хэрэгжүүлэх бэлтгэл хангалаа.
2015.10.15 - 12.15 - 90 цэцэрлэгт зөвлөн туслав
Хэрэгжилтийн баг 21 аймаг, 9 дүүргийн нийт 90 цэцэрлэгийн үйл
ажиллагаанд хүүхэд хөгжүүлэх үзэл баримтлал, цэцэрлэгийн сургалтын
хөтөлбөр боловсруулан хэрэгжүүлэх, хүүхдийн хөгжлийн ахицыг үнэлэх арга
зүйг сайжруулахад зөвлөн тусалсан болно. Энэхүү сургалтад цэцэрлэгийн 1760
багш, ажилтан хамрагдлаа.
Увс аймаг, зөвлөн туслах ажлын явц
дахь багш нарын нэгдсэн сургалт
2015.11 сар
Дундговь аймаг, 4 дүгээр цэцэрлэг,
Багш нарт зөвлөн туслаж байгаа нь.
2015.11 сар
Цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг мэргэжил арга зүйн удирдлагаар хангах,
зөвлөн туслах чиг үүрэг бүхий “Сургуулийн өмнөх боловсролын чанарын шинэчлэлийн
баг” Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын 2015 оны А/372 дугаар тушаалаар
томилогдов.
СУРГАЛТЫН ОРЧИНД ГАРЧ БУЙ ӨӨРЧЛӨЛТ
Дорнод аймгийн 1 дүгээр цэцэрлэгийн
гадаа талбай (2015 оны 9 сар)
Нийслэлийн 42 дугаар цэцэрлэгийн хүүхдүүд (2013 оны 5 сар)
Шинийг олж харахын тулд, зайлшгүй ямар
нэгэн шинэ юм хийх хэрэгтэй.
“
”
Г.К.Лихтенберг
Нийслэлийн 120 дугаар цэцэрлэгийн
гадаа талбай (2013 оны 9 сар)

14
15
боловсрол
БАГШИД ГАРЧ БУЙ ӨӨРЧЛӨЛТ
Багш юу хийж байв? Багш одоо юу хийж байна вэ?
Бичиг цаасны ажил
(олон хичээл, хөгжүүлэх үйл
ажиллагааны төлөвлөлт)
Голдуу багш төвт сургалт
(Зааж зааварлах үйл их,
хүүхдийг бага сонсдог)
Ангиа тохижуулах, сургалтын
хэрэглэгдэхүүн бэлтгэх
Хүүхдийн хөгжлийг өдөөх орчныг
бүрдүүлэх
Хүүхдээс ирж буй дохио сигнал (асуулт...)
бүрт ач холбогдол өгч, хариу үйлдэл
үзүүлэх
Хүүхэд бүрийг судлах
Хүүхэд бүртэй ажиллаж, олон хувилбарт
арга барилыг бүтээх
Юу хүсэж, сонирхож байгаа талаар
хүүхдүүдтэй ярилцах
Хүүхдийг сонсох, туслах, чиглүүлэх
Хүүхэдтэй хамтдаа тоглох, бүтээх, үлгэрлэх.
Нийслэлийн 101 дүгээр цэцэрлэгийн бага
бүлгийн 2 настнууд цэцэрлэгт орж буй
анхны өдрөө уйлаагүй (2013.09.02)
Улиастайн IX дүгээр цэцэрлэгийн багш
хүүхдүүдтэйгээ
(2015 оны 03 сар)
сургалтын цөм хөтөлбөрийн
хэрэгжилт, үр дүн
ХҮҮХДЭД ГАРЧ БУЙ ӨӨРЧЛӨЛТ
Хүүхэд юу хийж байв? Хүүхэд одоо юу хийж байна вэ?
Багшийн удирдлага, заавраар
явагддаг олон хичээл болон
хөгжүүлэх үйл ажиллагаанд
оролцох
Хүүхэд өдөр тутмын үйл
ажиллагаанд сонголтгүй, идэвх
санаачилга багатай, бүтээлч бус
оролцох
Цаг гарвал тоглох
Хүүхэд бүр сонголтоороо өөр өөр зүйлийг
хийх (Ж: сургалтын булангуудад)
Тоглонгоо суралцах
Санаа бодол, санал, хүслээ илэрхийлэх
Бие дааж, өөрөө өөртөө үйлчлэх
Бусадтай тоглох, ажил үйл гүйцэтгэх
Хариуцлага хүлээх
Байнга хөдөлгөөнд байх
Бүтээлч дасгал, даалгавруудыг гүйцэтгэх
Шинжлэн судлах, турших
Асуудлыг олон аргаар, бүтээлчээр шийдэх.
Өмнөговь, 2 дугаар цэцэрлэгийн
“Баян намар” дуулалт жүжиг,
(2015 оны 11 сар)
Хүүхэд бүр сонгосон,
сонирхсон зүйлээ хийдэг
Нийслэлийн 51 дүгээр цэцэрлэг
(2015 оны 11 сар)
Амжилтанд хүрэх хамгийн
тодорхой зам бол олон
дахин давтсан оролдлого
юм.
“
”
Томас Эдисон

16
17
боловсрол
ЭЦЭГ, ЭХЭД ГАРЧ БУЙ ӨӨРЧЛӨЛТ
Сургалтын орчин бүрдүүлэхэд эцэг эх өөрсдөө идэвх санаачилга гарган
оролцдог болсон.
Эцэг, эх хүүхдийнхээ хөгжил, төлөвшилд илүү анхаардаг болж байна.
Шийдвэр гаргахад эцэг, эх оролцдог, ялангуяа хүүхдүүдтэй холбоотой асуудлыг
шийдвэрлэхэд эцэг эхчүүдийг нээлттэй оролцуулдаг болсноор тулгамдаж
байгаа асуудлыг хамтдаа шийдвэрлэдэг болсон.
Хөвсгөл аймгийн 6 дугаар цэцэрлэгийн хүүхдүүдийн аав нарын хийсэн тоглоомын талбай дахь
сургалтын хэрэглэгдэхүүн
(2015 оны 11 сар)
Нийслэлийн 179 дүгээр цэцэрлэгийн бэлтгэл
бүлгийн Тана-Эрдэнийн аав Л.Чинзоригийн
өөрийн санаачилгаар хийсэн хувцасны
шүүгээ (2013 оны 10 сар)
Нийслэлийн 42 дугаар цэцэрлэгийн хүүхдүүд
эцэг эх, багштайгаа
(2013 оны 9 сар)
Чингэлтэй дүүргийн цэцэрлэг бүр түшиц анги нээн
тоглонгоо суралцах арга зүйг нэвтрүүллээ
Чингэлтэй дүүргийн Боловсролын хэлтсээс сургуулийн өмнөх боловсролын
сургалтын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх, бэлтгэл ажлыг хангуулах ажлын
төлөвлөгөө гарган ажиллалаа.
Уг ажлын хүрээнд
цэцэрлэг бүрт нэг багшийг
саналаар нь сонгож, түшиц
анги байгуулан тоглонгоо
суралцах арга зүйг
нэвтрүүлэв.
Мөн төлөвлөгөөний
дагуу багш нарыг сургалтад
хамруулах, зөвлөн туслах
үйлчилгээ авах, бусад
дүүргийн цэцэрлэгээс
туршлага судлах гэх мэт үйл
ажиллагаазохионбайгуулжээ.
4
цэцэрлэгт анх явж байгаа хүүхдийг
уйлуулахгүй байх аргачлал боловсруулжээ
Дархан-Уул аймгийн 18 дугаар цэцэрлэгийн хамт олон “Хүүхдийг цэцэрлэгт
амархан дасгах аргачлал”-ыг боловсруулж хэрэгжүүлсэн бөгөөд өдгөө тус
цэцэрлэгийн аргачлалыг Дархан-Уул аймгийн бүх цэцэрлэгт хэрэгжүүлэхээр
аймгийн ИТХ-ын тогтоол гарчээ.
Эрхлэгч Ж.Дэжидмаа:
Эхний өдөр эцэг, эх
хүүхэдтэйгээ цэцэрлэг дээр ирж
нэг цаг тоглоно. Дараагийн өдөр 2
цаг, дараагийн өдөр 3 цаг тоглоод
ирэхээр хүүхэд энэ газар айх орчин
биш гэдгийг мэдэрдэг. Хэдэн өдөр
явсаны дараа тоглоомын төв рүү орж
байгаа юм шиг айдасгүй, уйлахгүй
цэцэрлэгтээ ирдэг. Хүүхдийг дуртай
зүйлээр нь тоглонгоо хөгжүүлэхийг
зорилгоо болгож цэцэрлэгийн орчныг
хүүхдийн сонирхолд нийцүүлсэн
төрөл бүрийн булан болгон
тохижуулсан.
5

18
19
боловсрол
хүүхдийн хөгжлийн нэгдсэн цахим хуудастай боллоо
www.buuvei.mn
6
цэцэрлэгийн багш докторын зэрэг горилохоор
судалгааны ажил хийжээ
7
Өмнөговь аймгийн 24 дүгээр цэцэрлэгийн багш Ц.Үүрцайх хүүхдийг
ажиглангаа тэмдэглэл хөтөлж, хүүхэд нэг бүрт тохирсон сургалт явуулах
арга зүйг боловсруулжээ.
Ц.Үүрцайх:
Манай анги 43 хүүхэдтэй. Намар
хүүхдүүдээ орж ирэхэд нь чиглэл
чиглэлээр нь ажиглаад тухайн хүүхэд
юу ярив, яаж харилцав, түүн дээр
дүгнэлтээ гаргаж ажилладаг. Хэнийх нь
ярих чадвар дээр, хэнийх нь үйл хөдлөл
дээр яаж анхаарах вэ гэдгээ төлөвлөөд
олон давталттай судлаад явдаг. Явцад
нь ажиглаад, тэмдэглэл хөтлөөд л явна.
Хавар цэцэрлэг тарах үеэр
дахиад нэгдсэн дүгнэлтээ гаргадаг.
Хүүхэд бүртээ ажиглалтын дэвтэртэй,
анх орж ирнээс төгсөхдөө хэрхэн
хөгжснийг эцэг, эхчүүдэд танилцуулахад
тэд дуртай байдаг.
Сэлэнгэ аймаг, Сүхбаатар сумын улсын
тэргүүний 4 дүгээр цэцэрлэг
Завхан аймаг, түшиц 1 дүгээр цэцэрлэг,
банш хийдэг багачууд

20
21
боловсрол
СӨБ-ыг хувилбарт сургалтаар
эзэмшижбуйхүүхдүүдсургалтын
хэрэглэгдэхүүнтэй боллоо. Үүнд
төрөл бүрийн үзүүлэн, дасгал
ажлын дэвтэр багтав.
3000
СУРГАЛТЫН
ХЭРЭГЛЭГДЭХҮҮН
МАЛЧДЫН ХҮҮХДҮҮД сургалтын хэрэглэгдэхүүнтЭй боллоо9
Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх
сургалтын орчин бүрдлээ
төрийн өмчийн Цэцэрлэгүүд
сургалтын хэрэглэгдэхүүн, номтой боллоо
8
777 1.5542 =*
ЦЭЦЭРЛЭГ САЯ ₮ ТЭРБУМ ТӨГРӨГ
Төрийн өмчийн 777 цэцэрлэг
тус бүр 2 сая төгрөгөөр ном,
сургалтын хэрэглэгдэхүүнээ
эцэг эх, багшийн саналаар
худалдан авлаа.
1000 цэцэрлэгт нийт 2.2 тэрбум төгрөгийн
иж бүрэн тоглоом, номын багц, хэрэглэгдэхүүн нийлүүллээ
10
2.2ТЭРБУМ
ТӨГРӨГ
3,8САЯ ₮
ИЖ БҮРЭН
ТОГЛООМЫН БАГЦ
500
ЦЭЦЭРЛЭГ
Хэнтий аймгийн Хэрлэн сумын 1 дүгээр
цэцэрлэгийн арга зүйч Д.Цолмон:
“Яамнаас өгсөн тоглоом янзын
гоё. Энэ тоглоомуудыг ашиглаад
бид өөрсдөө бас хөгжиж байна”
Булган аймгийн 1 дүгээр цэцэрлэгийн
эрхлэгч Б.Мягмарцэнд:
“Манай цэцэрлэгийн нягтлан
өөрөө хүүхдүүдэд шатрын
дугуйлан хичээллүүлдэг. Гэтэл
өөрөө төсөл бичиж хөөцөлдөж
байгаад 300 000 төгрөгийн шатар
авч ирээд тавьчихсан шүү”
0,6САЯ ₮
НОМЫН БАГЦ,
ХЭРЭГЛЭГДЭХҮҮН
500
ЦЭЦЭРЛЭГ

22
23
боловсрол
цэцэрлэгийн хүртээмжийг
нэмэгдүүлэх чиглэлээр
шинээр баригдсан 127 цэцэрлэгт 31,750 хүүхэд
хамрагдаж байна
11
30 цэцэрлэг, 3040 ортой
33* цэцэрлэг, 3295 ортой
2012
2013
2014
2015
ШИНЭЭР БАРИГДСАН ЦЭЦЭРЛЭГ
127* цэцэрлэг, 12735 ортой
127 шинэ цэцэрлэг ашиглалтад орсоноор:
• 31,750 хүүхэд хамрагдаж
• 1,016 багш
• 2,540 иргэн шинээр ажилтай боллоо
Үүнээс 35 барилга нь цэцэрлэгийн өргөтгөл юм.
79,290
83,578
72,193
90,215
107,060
122,104
103,421
107,661
112,973
142,065
157,181
167,084
180,969
193,672
206,636
225,388
2000-01 01-02 02-03 03-04 05-06 06-07 07-08 08-09 09-10 10-11 11-12 12-13 13-1404-05
Үүнээс: малчдын хүүхэд
Үүнээс: хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэдСӨБ-д хамрагдсан нийт хүүхэд
15,000
14,261
10,072
18,057
22066
16749
19927
22,277
26,062
30,561
29,806
518
680
816
1058
1031
988
1156
1,220
1,161
1,300
1368
839839
СӨБ-д хамрагдсан хүүхдийн тоо /Хичээлийн жилээр/
14-15
32,734
1438
15-16
31,977
1369
5,772

24
25
боловсрол
Цэцэрлэгийн хүүхдийн хоолны цэсийг шинэчлэх, хоол
хүнсний шим тэжээл, өсөлт, хөгжлийн хамаарлыг тооцох аргачлалыг
боловсрууллаа.
Хүүхдийн үдийн хоол, цайны мөнгийг 50 хувиар нэмж,
хүнсний технологи, аюулгүй байдлыг сайжруулав
12
СУРГУУЛЬ, ЦЭЦЭРЛЭГ, ДОТУУР БАЙРУУДАД НИЙТ 310 ШИРХЭГ
ГАЛ ТОГООНЫ ИЖ БҮРЭН ТОНОГ ТӨХӨӨРӨМЖ НИЙЛҮҮЛЭВ
13
ЦЭЦЭРЛЭГИЙН ХООЛНЫ ЦЭСИЙГ ШИНЭЧЛЭВ14
Онцлог нь
• Зарим нэр төрлийн хоолны
цэсийг хүүхдэд тохиромжтой
ороннутагтөргөнхэрэглэгддэг
хүнсний бүтээгдэхүүнээр
орлуулсан
• Хүүхдийн хоол шим тэжээл,
өсөлт хөгжлийг тооцох
аргачлал тусгасан
1100 (+50%)1650
2400
2400
2315
600
1600 (+50%)
400 (+50%)
хоолны ДУНДАЖ зардал
24 цагийн цэцэрлэг
үдийн цай
1100 (+68%)
тусгай болон
сувиллын цэцэрлэг
1545 (+50%)
дотуур байр
310
ГАЛ ТОГООНЫ
ТОНОГ ТӨХӨӨРӨМЖ
=5.6ТЭРБУМ ТӨГРӨГ
НИЙТ ТӨСӨВ
ТЭРБУМ
Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайд Л.Гантөмөр, “Монголын
сургуулийн өмнөх боловсролын хувийн хэвшлийн байгууллагуудын холбоо”
ТББ-ын тэргүүн Т.Мөнх-Алдар нар 3000 хүүхдийг хувийн цэцэрлэгт үнэгүй
хамруулах “Сайн үйлсийн аян”-ыг эхлүүлж, санамж бичигт гарын үсэг зурлаа.
Аяны хүрээнд нийслэлд үйл ажиллагаа явуулж буй төрийн бус өмчийн
цэцэрлэгүүд 2015-2016 оны хичээлийн жилд нийслэлийн төрийн өмчит
ерөнхий боловсролын сургуулийн багш, ажилчдын хүүхдүүдийг үнэ төлбөргүй
сургаж, хөгжүүлж байна.
Хувийн хэвшлийн цэцэрлэгүүд 3000 хүүхдийг үнэ төлбөргүй
цэцэрлэгтээ хамруулсанаар энэ салбарт 30 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө
оруулалт хийж чадлаа.
Багш нарын 3000 хүүхэд цэцэрлэгт
үнэ төлбөргүй хамрагдаж байна
15
хүүхэд нэг бүр эрүүл, аюулгүй орчинд хөгжих
сургалтын орчны стандарт батлагдлаа
16
Бага насны хүүхэд нэг бүр эрүүл, аюулгүй орчинд хөгжих “Сургуулийн
өмнөх боловсролын байгууллагын сургалтын орчны стандарт” 2015 оны
12 сарын 24-нд анх удаа Стандартчилал хэмжил зүйн үндэсний зөвлөлөөр
батлагдлаа.

26
27
боловсрол
хөдөөгийн багуудад нүүдлийн 296 гэр цэцэрлэг нийлүүлэв17
296ГЭР ЦЭЦЭРЛЭГ
Азийн хөгжлийн банкны “Хөдөөгийн болон
шилжин суурьшсан иргэдийн хүүхдэд сургуулийн
өмнөх боловсрол олгох”, Дэлхийн банкны
“Боловсролын түншлэл” төслүүдийн хүрээнд 21
аймгийн хөдөөгийн багт нийт 296 иж бүрэн гэр
цэцэрлэг нийлүүллээ.
ТАВИЛГА, ТОГЛООМ
ХЭРЭГЛЭГДЭХҮҮН+
хувилбарт сургалтын журамтай боллоо
Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын А/131 дугаар тушаалаар
“Сургуулийн өмнөх боловсролын хувилбарт сургалтын үйлчилгээнд
тавигдах шаардлага”, “Сургуулийн өмнөх боловсролын хувилбарт сургалт
зохион байгуулах журам”-ыг баталж хэрэгжүүлснээр хувилбарт сургалтын
санхүүжилтийг тодорхой болголоо.
Хувилбарт сургалтын журмаар ээлжийн бүлэг, явуулын багш жилд
2-оос доошгүй удаа, нүүдлийн бүлэг жилд 6 сар хүртэлх хугацаагаар ажиллах
боломж бүрдснээр хувилбарт сургалтын хугацаа 100 гаруй хоногоор нэмэгдэж
сургалтын чанарыг сайжруулах ач холбогдолтой боллоо.
18
малчдын 2300 хүүхэд гэр бүлийн орчинд
сургуульд бэлтгэГДлэЭ
Тус яам Японы хүүхдийг ивээх сантай хамтран алслагдсан хөдөөгийн малчдын
сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн сурч хөгжих хэрэгцээг дэмжихэд чиглэсэн,
5 настай хүүхдийг гэрийн нөхцөлд эцэг эхийн тусламжтайгаар сургуульд
бэлтгэх хөтөлбөрийг 4 аймгийн 30 суманд хэрэгжүүллээ.
Тус хөтөлбөрийн хүрээнд малчин эцэг эхэд зориулсан “Та өөрөө багш”,
хүүхдэд зориулсан “Би чадна” гарын авлагыг нэмэлт цахим хэрэглэгдэхүүн
болон эцэг эхийн хамт сонсох байдлаар тус тус боловсруулж 2300 гаруй
малчин өрхийн 5 настай хүүхэд, тэдний эцэг эхэд хүргэн сургалтыг зохион
байгууллаа.
Энэ ажлын хүрээнд эдгээр хүүхдэд зориулсан Номын болон тоглоомын
багцыг бэлтгэн, ерөнхий боловсролын сургуулийн номын сангаар дамжуулан
хүүхэд ээлжлэн хэрэглэж байгаа нь үр дүнтэй арга хэмжээ болж байна.
19
2300ХҮҮХЭД
Сургуулийн өмнөх боловсролд хамрагдаж
чадахгүй байгаа 5 настай хүүхэд бүрт зориулсан
“Дасгал ажлын дэвтэр”-ийг Японы Хүүхдийг
Ивээх сангийн 30,0 сая төгрөгийн санхүүгийн
дэмжлэгтэйгээр 10,0 мянган хувь хэвлүүллээ.
Үүний үр дүнд малчин өрхийн болон
амьжиргааны баталгаажих түвшнээс доогуур
орлоготой, хотын захын хорооллын өрхийн 5
настай 10,0 мянган хүүхдийг гэр бүл, эцэг эхийн
дэмжлэгтэйгээр хөгжүүлэх боломж бүрдэж
байгаагаараа чухал ач холбогдолтой арга хэмжээ
болж байна.
10,000 ХҮҮХДИЙГ ЭЦЭГ ЭХИЙН ДЭМЖЛЭГТЭЙГЭЭР
ХӨГЖҮҮЛЭХ БОЛОМЖ БҮРДЭЖ БАЙНА
20

29
БАГА БОЛОВСРОЛ:
Бага боловсролыг эх хэлний чадамжийг эзэмших боломжийг бүрдүүлэн
бүтээлч, сурах арга барилтай монгол хүүхэд төлөвших үе хэмээн
хөгжүүлнэ.
(2014-2024)
хүүхЭд БҮРИЙГ хөгжүүлэх бага боловсролын цөм хөтөлбөр
үндэсний хэмжээнд амжилттай хэрэгжиж байна
1
Бага боловсролын цөм хөтөлбөрийг 2012-2014 онд 40
лаборатори сургууль дээр 1398 багш, 29800 сурагч, 20860 эцэг
эхчүүдийн хүрээнд амжилттай хэрэгжүүлж, үндэсний хэмжээнд
түгээн дэлгэрүүлэхэд бэлтгэв.
Бага боловсролын цөм хөтөлбөрийг 283 эрдэмтэн, багш,
судлаачид үндэсний болон олон улсын судалгаа, туршилтын
үр дүнд боловсруулж Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын
2014 оны 6 дугаар сарын 3-ны өдрийн 240 тоот тушаалаар
батлагдан 756 сургуулийн 13817 багш, 229800 сурагчийн
хүрээнд хэрэгжүүлж байна.
2013.09.22 - 09.24 204 багш, удирдлагын сургалт
40 лаборатори сургуулийн 124 бага ангийн багш, 80 удирдлагууд
оролцсон. Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх бага боловсролын шинэчилсэн
хөтөлбөрийг туршин хэрэгжүүлэх мэдээлэл, зохион байгуулалт, хүрэх үр
дүнг тодорхойлсон сургалт боллоо.
2013.03.20 - 03.30 Нийслэлийн 9 дүүргийн 3000 бага ангийн багшийн
сургалт
Бага боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрийн үр дүн, сайн туршлагыг
түгээн дэлгэрүүлэх сургалтыг 23 сургагч багш, 6 бүсээр 3000 багшийн
хүрээнд зохион байгуулсан.
бага боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөр

30
31
бага
боловсрол
2014.08.14 - 08.31 13817 багш, ажилтан, удирдлагуудын сургалт
21 аймаг, 9 дүүргийн 760 сургуулийн 13817 багш, ажилтан, удирдлагуудын
хүрээнд 8 бүсээр нийт 4 өдрийн сургалтыг үндэсний болон орон нутгийн 1251
сургагч багш нар амжилттай зохион байгууллаа.
2013.08 - 2014.08 сар Бага боловсролын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх
мэргэжил арга зүйн удирдлагаар хангах менежментийн баг, хэрэгжилтийн
багууд, Боловсролын хүрээлэн, Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институт,
Боловсролын үнэлгээний төв, МУБИС-ийн багш эрдэмтэд хамтран ажиллалаа.
2014.11.04 - 11.06 Боловсрол, соёлын газрын удирдлага, арга зүйч,
боловсролын хяналтын улсын байцаагч нарын хамтарсан сургалт
Бага боловсролын цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг дэмжихэд Мэргэжлийн
хяналтын байгууллага болон орон нутгийн удирдлагууд хамтран ажиллах
талаар нэгдсэн ойлголт, мэдээлэлтэй боллоо.
2014.03.19 - 03.22 220 багш, удирдлагын сургалт
Бага боловсролын цөм хөтөлбөрийг үндэсний хэмжээнд хэрэгжүүлэх бэлтгэл
хангах зорилгоор сайн хичээл, үйл ажиллагааны загварыг танилцуулах, арга зүй
технологийг түгээн дэлгэрүүлэх сургалтыг 21 аймаг, 9 дүүргийн Боловсролын
газрын дарга, арга зүйч, 40 лаборатори сургуулийн захирал, менежер, багш
нарын хүрээнд зохион байгууллаа.
БҮТЦИЙН ХУВЬД
• Сургалтын хөтөлбөрийн оронд боловсролын хөтөлбөр
• Боловсролын нийтлэг удирдамжийн оронд ерөнхий чиглэл
• Мэдлэг шалгахын оронд чадвар үнэлдэг
ҮЙЛ ЯВЦЫН ХУВЬД
• Сургахын оронд суралцах
• Хичээллэхийн оронд турших
• Цээжилж суралцахын оронд бие биедээ нөлөөлөх, олж нээх
суралцах
АГУУЛГЫН ХУВЬД
• Дамжуулахын оронд зүй тогтлыг олж илрүүлэх
• Холын зүйлсийн оронд „нүдэнд“-харагдахуйц зүйлс
• Нэг бүрчилсэн хэсгүүдийн оронд уялдаа холбоо хамаарал
СУРАЛЦАХ
ҮЙЛИЙН
ӨӨРЧЛӨЛТ
бага боловсролын цөм хөтөлбөр ХИЧЭЭЛИЙН СОЁЛД ГАРСАН ӨӨРЧЛӨЛТ
ХҮҮХЭД НЭГ БҮРИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ
ХАНДЛАГА
Хүүхэд бүр адилгүй, ижил насны
хүүхэд ч
Хүүхдийг байгаагаар нь хүлээн
зөвшөөрөх
Хүүхэд бүр өөрийн давуу тал,
онцлогтой
ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА
Хүүхэд бүрийг үнэлэх (оношлох)
Үнэлгээ нь хүүхдийг хөгжүүлж,
төлөвшүүлэх ажлын суурь болох
Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэхдээ байгаа
түвшингээс нь цааш авч явах
Хүүхэд бүрт бүх талаар, боломжит дээд
хурдаараа хөгжих боломж олгоно.
Бага боловсролын цөм хөтөлбөрийн зорилго:
Хүүхэд бүрийг эх хэл, үндэсний соёл, ёс уламжлалаа эрхэмлэдэг, сурах
арга барилтай, авьяас чадвараа нээн хөгжүүлдэг, өөртөө итгэлтэй, бүтээлч
сэтгэлгээтэй, эрүүл аж төрөх зөв дадал хэвшилтэй, насан туршдаа суралцах,
хамтран ажиллаж амьдрах чадвартай иргэн болж төлөвшихөд чиглэсэн
сургалт, үйл ажиллагааг зохион байгуулна.

32
33
бага
боловсрол
1 2
3
суралцахуйн
төлөвлөлт
багшлахуйн
төлөвлөлт
ЭЦСИЙН ҮНЭЛГЭЭ
ДҮГНЭЛТ ӨГӨГДӨЛ
ЦУГЛУУЛЖ ЦААШДЫН
СУРАЛЦАХУЙ,
БАГШЛАХУЙГ
ТӨЛӨВЛӨХ
СУРАЛЦАХУЙН
ТАЛААС
ҮНЭЛГЭЭ
ТУХАЙ
ҮНЭЛГЭЭ
ТӨЛӨӨХ
ҮНЭЛГЭЭ
ҮНЭЛГЭЭНИЙ ӨӨРЧЛӨЛТ
Сонгинохайрхан дүүргийн Ирээдүй цогцолбор сургуулийн
4а анги Амьдрах чадварт суралцах үйл ажиллагааны цагийн
дүгнэлт хичээлийн үеэр
Хичээл, үйл ажиллагаа (16,538)
• Ажиглалт хийсэн: 11,501
• Хэлэлцүүлэг хийсэн: 4,522
• Хамтран сайжруулсан: 515
Сургалт (12,873)
• Багш: 11,235
• Сургуулийн удирдлага: 1,578
• БСГ дарга, арга зүйч: 60
зөвлөн туслах (526)
• Нийслэлийн сургууль: 250
• Орон нутгийн сургууль: 276
Уулзалт, ярилцлага (11,989)
• Эцэг эхчүүд: 11,519
• Орон нутгийн удирдлага: 174
явсан зам, цаг:
38,097 км 109,358 цаг
Цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг мэргэжил арга зүйн удирдлагаар
хангах, зөвлөн туслах чиг үүрэг бүхий “Бага боловсролын чанарын
шинэчлэлийн баг” Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын 2014 оны
А/240 дугаар тушаалаар томилогдов.
бага боловсролын цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн баг
үндэсний хэмжээнд нийт 38,097 км зам туулж 21 аймаг, 9
дүүргийн сургууль бүрт хүрч ажиллалаа
Хэрэгжилтийн
багийн зөвлөх
Монгол улсын
шинжлэх ухааны
гавъяат зүтгэлтэн,
СХУ-ны доктор
Ц.Няндаг,
БСШУ-ны сайдын
зөвлөх, багийн ахлагч,
С.Батсүх нар багийн
багш нарын хамт.
2

34
35
бага
боловсрол
хүүхЭд БҮРИЙГ хөгжүүлэх боловсролын цөм хөтөлбөр
үндэсний хэмжээнд түгээн дэлгэрүүлэн хэрэгжүүлж буй
зохион байгуулалт
“Хичээл бүр л бүтээлтэй болж хүүхдүүдээ хөгжиж байгааг хараад
багш нар урам орох юм”
Баян-Өлгий аймгийн Дэлүүн сумын
сургуулийн захирал Хозкеи
Багшийн сэтгэгдэл...
Завхан аймгийн Тосонцэнгэл сумын сургуулийн багш Ш.Чулуун
Õ¯Í-ÁÀÉÃÀËÜ ÕÈ×ÝÝËÈÉÃ ÒÓÐØÈËÒ ÀÆÈÃËÀËÒын аргаар явÓÓËÀÍ
¯Ð Ä¯ÍÄ Õ¯Ð× ÁÀÉÃÀÀ туршлага
Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх зорилгоор “Хүн байгаль” хичээлийг хөтөлбөрийн
дагуу бэлтгэн зохион байгуулахад сурагчдад хийж гүйцэтгэх ажил нь тодорхой,
оновчтой, хялбар, үр дүнтэй байлаа.
Сурагчид өмнөх мэдлэг дээрээ суурилан таамаглал дэвшүүлж, тухайн
сэдэвтэй холбоотой бичлэг, зурагт үзүүлэн ашиглах, асуулт тавих гэх мэт аргуудаар
таамаглал дэвшүүлснээр түүнийгээ туршилтаар баталж, нотлох хүслээр дүүрэн
хичээлд оролцдог болсон.
Туршилтын өмнө аюулгүй ажиллагаа болон хийх алхмуудыг танилцуулах
нь чухал. Туршилтыг хийж гүйцэтгэх явцдаа сурагчид тэмдэглэл хөтлөх болон
өөрсдийн дэвшүүлсэн таамаглал нь тохирох тохирохгүй байгааг бодитоор туршин
үзэж байгаадаа сэтгэл хангалуун байдаг.
Туршилтын дараа бие даан болон багаараа үр дүнг тооцох, дүгнэлт гаргаж,
таамаглалаа баталгаажуулан нотолсноор мэдлэг бүтээж байгаа нь хүүхэд нэг бүрийг
хөгжих боломжийг олгож байна.
Таамаглал дэвшүүлж, туршилтаа
төлөвлөх үе
Туршилт хийж,
дүгнэлт гаргах үе
Хүнийг бүх талаар нь хүмүүжүүлэх
гэвэл түүнийг тал бүрээс нь судалж
үзэх хэрэгтэй
“
”
К.Д.Ушинский

36
37
бага
боловсрол
1820орчимсурагчнаснасныхааонцлогттохирсон“Оюунызураглал”-ыг
монгол хэл, байгалийн ухааны хичээлүүд, төсөлт хичээл, хичээлээс гадуурхи
ажил, англи хэл, зургийн хичээл, номын тэмдэглэл хөтлөх, төлөвлөлт хийх,
даалгавар боловсруулах, мэдээлэл цуглуулах, багаар ажиллах, мэтгэлцээн,
илтгэлд бэлтгэх олон төрөл зорилгоор ашигладаг.
Үр дүн:
Сурагчид өөрийн оюуны зураглалыг бүтээх, ойлголтоо илэрхийлэх,
тэмдэглэлийг зургаар, дүрсээр, үгээр хийх аргад суралцсанаар цаг хэмнэж,
үгэн болон өнгө сонгох чадвар хөгжиж байна. Энэ нь хандлага төлөвшилд
эерэгээр нөлөөлж, их мэдээллийг бага цагт боловсруулж дүрслэл, зураглалаа
хараад товч тодорхой ярих, мэдээлэл хийх чадвар сайжирсан.
Хөвсгөл аймгийн Эрдмийн далай сургуулийн менежер Ж.Алтангэрэл
оюуны зураглал хийснээр суралцах
арга барилд суралцаж байна
Ардын уран зохиолч
Ш.Сүрэнжав гуайн
намтрыг уншаад оюуны
зураглалын аргаар
илэрхийлж байгаа нь.
Эрдмийн далай цогцолбор
сургуулийн 3б ангийн сурагч
Маралаа
Хүн зөвхөн өөрийн хүч, идэвх чармайлтаар л
амьдрах орчноо эзэмдэх бөгөөд боловсрол бол
өөртөө эзэн байх чадвар бүхий хувь хүн болж
төлөвших үйл явц юм.
“
Вильгельм фон Гумбольдт
“
Миний ахиц амжилт бол Монгол хэлний хичээл дээр бичих багт
сонирхлоороо орж зохион бичиж олон олон шүлэг зохион найруулан бичиж
түүнийхээ тухай зургаар илэрхийлж чаддаг болсон. Мөн биеийн тамираар
32 тоот дасгалыг тогтмол хийж сурсан. Гимнастикт орсноор уян хатан
болж гар болон бие маань чангарч байгаа.
Сонгинохайрхан дүүргийн 12 дугаар сургуулийн
5д ангийн сурагч О.Уранзаяа
Сурагчийн сэтгэгдэл...
Хэнтий аймгийн нэгдүгээр сургуулийн сурагч Х.Батбурам
Би Авьяас хөтөлбөрөөр зураг зурж, шигтгээгээр гуталт муур хийж
сурсан. Манай анги найрал дуунд орж Тагтаа гэдэг дуу дуулж сурсан.
Бас шинээр 16 тоот дасгал хийж сураад хуучин дасгалтайгаа нийлүүлж
32 тоот дасгалыг хийж чаддаг болсон. Би амралтаараа “Бэлгэ үг” гэсэн
номыг уншиж дуусгасан.
“Cайн хүүхдээ ойлгосон байгаа
даа гэж санаа зовж, тааруу
хүүхдээ энэ ч ойлгоогүй дээ
гэж боддог байлаа одоо хүүхэд
бүр дээрээ сэтгэл хангалуун
болсон”
Завхан аймгийн 3-р сургуулийн
багш н.Наранчимэг
Багшийн сэтгэгдэл...
“Миний ахиц амжилт бол
англи хэлний хичээлээр 300
гаруй үг, 20 гаруй текст
цээжилж одоо англиар дуу
шүлэг дуулж уншиж сурсан”
Баянзүрх дүүргийн 44 дүгээр
сургуулийн 5а ангийн сурагч
Э.Энхболд
Бага боловсролын цөм хөтөлбөрийн
хэрэгжилт - үр дүн

38
39
бага
боловсрол
“Үйлчлэгчийн нэг өдөр”
Бидний дараагийн зочилсон сургууль Хан-Уул дүүргийн улсын тэргүүний
XVIII сургууль байлаа. Мөн л тавдугаар ангийн “Амьдрах чадварт суралцах цаг”-
ийг сонирхлоо. Өмнөхөөс ялгаатай нь энэ удаа хүүхдүүд үйлчлэгчийн хөдөлмөрт
анхаарал хандуулцгаав. Амьдрах чадварт суралцах үйл ажиллагааны цагийн сэдэв
“Үйлчлэгчийн нэг өдөр” байлаа.
Хөтөч хүүхэд хичээлийн зорилгыг танилцуулж байна. Ер нь энэ хичээл дээр
багшийн оролцоо тун бага юм. Хичээлийн сэдвийг хүүхдүүд өөрсдөө сонгосон юм
байна. Энэ хичээл дээр хүүхдүүд асуудал дэвшүүлж, шийдвэр гаргаж сурдаг аж.
Хөтөч охин тайлбарлахдаа “Бид үйлчлэгч нартай уулзаж, ажилтай нь
танилцаж, хэр их талбай цэвэрлэдэг талаар асууж, сургуулийн захиралд захидал
бичихээр болсон” хэмээн өмнөх хичээлийн тухай тайлагнав.
Хэр их талбай цэвэрлэдэг вэ?
Эгчээ та хоолоо хаана иддэг вэ?
Хүүхдүүд сонирхлоороо зургаан багт хуваагдаж даалгавар гүйцэтгэжээ.
Гар утсаараа бичлэг хийцгээсэн байна лээ. Үйлчлэгч нартай уулзсан бичлэгээ
ангийн хоймор дахь самбарын дээр байрлуулсан зурагтаар үзүүлцгээв. Эхний баг
хоёр давхрын үйлчлэгчтэй уулзжээ. Тэд үйлчлэгчийн ажлын байран дээр очоод,
мэндэлж, ярилцсаны дараа “Анхаарал тавьж, цаг гаргаж ярилцсанд баярлалаа”
хэмээн талархал илэрхийлцгээж байсан юм. Юутай ч хүүхдүүд маань мэндлэх
хүндлэх ёсонд суралцаж байгаа бололтой. “Хэр их талбай цэвэрлэдэг вэ”, “Шалны
модоо, ариутгалын бодисоо хаанаас авдаг вэ” гэх мэтээр хүүхдүүд сүрхий шалгааж
байлаа. Үйлчлэгч эгч ч өдөрт гурван удаа цэвэрлэгээ хийдэг. Нэг удаа савандаж
угаадаг бусад үед чийгтэй цэвэрлэгээ хийдэг гэх мэтээр ярьж өглөө. 8:30 цагаас
ажлаа эхэлдэг гэнэ.
сэтгүүлчийн тэмдэглэл
“Хоолоо хаана иддэг вэ” гэх мэтээр хүүхдүүд бүх л зүйлийг сонирхов. Гараа яаж
арчилдагийг ч нэг нь сонирхоод авсан.
Дараагийн баг гуравдугаар давхрын үйлчлэгч Тунгалагцагаан эгчтэй
уулзжээ. “Ариутгалын бодис хангалттай байдаг уу”, “Хэдэн удаа цэвэрлэгээ хийдэг
вэ” гэх мэтээр хүүхдүүд сонирхлоо. Долоо хоногт нэг удаа их цэвэрлэгээ хийдэг
гэж үйлчлэгч хариулсан. Дараагийн багийнхан гадаа талбайн үйлчлэгч, 00-ын
үйлчлэгч, няравтай ч уулзаж мэдээлэл цуглууллаа. ОО-ын үйлчлэгч өглөө 7.30
цагаас 5.30 цаг хүртэл ажилладаг байна. Харин нярав үйлчлэгч нарын хөдөлмөрийн
тухай нэлээд тодорхой мэдээлэл өгсөн. Тус сургууль талбайн цэвэрлэгчтэй нийлээд
арван үйлчлэгчтэй аж. Сарын цэвэрлэгээний төсөв 300 мянга байдаг. Энэ мөнгийг
саван, бээлий, жорлонгийн үнэр дарагч, комет шалны алчуур зэрэгт зарцуулдаг
байна. Үйлчлэгч нар ажилласан жилээсээ хамаараад хамгийн дээд талын хүн 380
мянган төгрөг авдаг гэдгийг хүүхдүүд олж сонслоо.
Сургууль ачаалал хэтэрч 1800 хүүхэдтэй учраас үйлчлэгч нар ч ажил ихтэй.
Самбарт хичээлийн зорилгыг тодорхойлжээ. Хүүхдүүд энэ хичээлээр сэтгэлээ
хуваалцах, таамаглал дэвшүүлэх чадвараа нэмж, бусдыг анхааралтай сонсох,
бичих чадвараа нэмэгдүүлэх учиртай. Бичих чадвараа нэмэх боломж төд удалгүй
гарч ирлээ. Учир нь хүүхдүүд сургуулийн захиралд хандан үйлчлэгч нарын ачаалал
их, цалин бага тул боломжийн хэмжээгээр арга хэмжээ авахыг хүсэхээр болжээ.
Хүүхдүүд үйлчлэгч нарын талаар юу хийж чадахаа ч хэлэлцэв. Зарим нь үйлчлэгч
нарын ажилд тусалж, цэвэрлэгээ хийлцэж өгөхийг санал болгосон. Нэг хэсэг нь
мөнгө цуглуулж, тэдэнд туслахыг хүсэв. “Мөнгө цуглуулж юм авч өгөхийг эсэргүүцэж
байна, бид нар хаанаасаа тийм их мөнгө олох юм” гэсэн хүүхдүүд ч гарлаа. 5-ын “Б”
ангийн хичээлд оролцсон 36 хүүхэд “Амьдрах чадварт суралцах цаг”-аар асуудлыг
олох, сонгох, судлах, асуудлыг шийдвэрлэх үр дүнгээ тооцох тайлагнах чадвараа
дээшлүүлсэн нь энэ байлаа.
Хичээлийн төгсгөлд Б.Шархүү багш хоёр одтой бяцхан цаас сурагчдадаа
тарааж, “Өнөөдрийн хичээлээс ойлгосон зүйлээ, хоёрдугаарт юу хүсч байгаагаа
бичээрэй“ гэсэн даалгавар өгсөн. Сурагчид захиралд хандсан захидлаа бичиж
байхад Х.Чинбат захирал томоотой нь аргагүй ажиглагчийн үүрэгтэй сууж байлаа.

40
41
бага
боловсрол
ХҮҮХЭД БҮРИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ
САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААг хөгжүүлэн боловсролын
инновацийн тогтолцоог бүрдүүлж байна
2014-2015 оны хичээлийн жилийн турш Заах аргын нэгдэл,
Судлагдахууны баг, сургууль, сургуулийн бүс, сум, дүүрэг, аймаг, нийслэл,
улсын гэсэн таван түвшинд хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх, тэргүүн туршлага
солилцох үр дүнг сайжруулах, арга зүй, технологи, судалгааны үр дүн, тайлан
илтгэл хэлэлцүүлэх зөвлөгөөнийг зохион байгууллаа.
Сайн хичээл, үйл ажиллагааны зөвлөгөөнөөр 4310 сайн хичээл, 292
сайн туршлага, судалгааны үр дүнгийн сан бүрдэж, 4310 удаагийн хэлэлцүүлэг
25179 багш, мэргэжилтнүүдийн хүрээнд амжилттай зохион байгуулагдсан.
Энэ үеэр 4320 эцэг эхчүүд, 257 орон нутгийн удирдлагууд сайн хичээл, үйл
ажиллагаанд оролцох болон ажиглалт хийлээ.
2015 оны 5 дугаар сарын 15-нд Сайн хичээл, үйл ажиллагааны
үндэсний зөвлөгөөн Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдаж, нийт 60 сайн
хичээл, үйл ажиллагаа, 30 шилдэг илтгэл тавигдаж үндэсний хэмжээнд таван
телевиз /Eagle, C1, MNC, NTV, TV5/-ээр шууд дамжуулж олон нийтийн хүртээл
боллоо.
Сайн хичээл, үйл ажиллагааны үндэсний боловсролын инновацийн санг
хөгжүүлснээр хүүхэд бүр, багш бүр, сургууль бүр орон нутгийн онцлогтойгоор
илүү хурдтай хөгжих боломж бүрдэж байна.
Бүх нийт боловсролын төлөө!” Иргэний нийгмийн Үндэсний Эвслээс 2014 онд зохион байгуулсан
Бага боловсролын цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтэд
хөндлөнгийн мониторинг хийсэн судалгааны дүнгээс
хӨНДЛӨНГИЙН ҮНЭЛГЭЭ
“Туршилт зохионбайгуулахбагсургалтынхөтөлбөрийгамжилттайхэрэгжүүлэхийн
тулд сургалтад ашиглах тодорхой технологи – арга аргачлалыг боловсруулах, багш
нарт түгээн дэлгэрүүлэх, эзэмшүүлэх тал дээр маш санаачилгатай ажилласан”
гэсэн дүгнэлт гарчээ.
Хичээлд оролцсон Хичээлд оролцоогүй
Лаборатори
сургууль
Дундаж
Хүүхдийн оролцооны байдал
14 төрлийн 38 хичээлд ажиглалт хийхэд:
Лаборатори
бус
сургууль
3

43
42
бага
боловсрол
“Таны хүүхэд сургуульд орлоо” зөвлөмжийг боловсрууллаа
Ерөнхий боловсролын сургуулийн
нэгдүгээр ангид шинээр элсэн орсон
сурагчдын эцэг эхэд зориулсан “Таны хүүхэд
сургуульд орлоо” зөвлөмжийг боловсруулж,
ЯпоныХүүхдийгИвээхсангийнсанхүүжилтээр
хэвлэн, ЕБС-ийн нэгдүгээр ангийн хүүхдийн
60,000 эцэг эх, асран хамгаалагч нарт
хүргэлээ.
4
5
6
Дотуур байранд амьдарч буй малчдын 6 настай хүүхдийг дасан
зохицох, амжилттай суралцахад нь дэмжсэн сургалтын хөтөлбөр
боловсрууллаа
Ерөнхий боловсролын сургуулийн дотуур байранд
буюу эцэг эх, гэр бүлээсээ тусдаа, айлд амьдарч байгаа бага
ангийн хүүхдүүд шинэ орчинд дасан зохицоход нь туслах,
сурах, хөгжих үйл явцыг нь дэмжих арга зүйгээр дотуур
байрны болон бага ангийн багш, нийгмийн ажилтан, сайн
дурын идэвхтнүүдийг хангах зорилго бүхий гарын авлагыг
боловсруулан хэвлэж, түгээлээ.
Бага боловсрол нөхөн олгох хөтөлбөрт сургуульд огт ороогүй
болон сургууль завсардсан 104 хүүхдийг хамрууллаа
Японы Хүүхдийг ивээх сангийн “Алслагдсан хөдөөгийн малчдын
хүүхдүүдийн бага боловсролын үр дүнг сайжруулах нь” төслийн хүрээнд Бага
ангиас сургууль завсардсан болон сургуульд сурч байгаагүй алслагдсан хөдөө,
орон нутгийн малчдын хүүхдүүдэд Бага боловсрол нөхөн олгох туршилтын
хөтөлбөр боловсруулан Архангай, Дорнод, Өвөрхангай, Сүхбаатар гэсэн 4
аймгийн алслагдсан 30 сумдад хэрэгжүүллээ.
СУУРЬ БОЛОВСРОЛ:
Суурь боловсролыг амьдрах ухаан, шинжлэх ухааны суурь
мэдлэг, чадвар, бие даан бүтээлчээр суралцах чадамж эзэмших үе
хэмээн хөгжүүлнэ.
(2014-2024)
хүүхЭд БҮРИЙГ хөгжүүлэх суурь боловсролын цөм хөтөлбөр
үндэсний хэмжээнд амжилттай хэрэгжиж байна
Суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийг 2013-2015 онд 40
лаборатори сургууль дээр 2034 багш, 20543 сурагч, 17872 эцэг
эхчүүдийн хүрээнд амжилттай хэрэгжүүлж, үндэсний хэмжээнд
түгээн дэлгэрүүлэхэд бэлтгэв.
Суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийг 283 эрдэмтэн, багш,
судлаачид үндэсний болон олон улсын судалгаа, туршилтын үр
дүнд боловсруулж, Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын
2015 оны 6 дугаар сарын 10-ны өдрийн А/220 тоот тушаалаар
батлан 768 сургуулийн 19249 багш, 147031 сурагчийн хүрээнд
хэрэгжүүлж байна.
2015.01.07 - 01.14 160 багш, нийгмийн ажилтны сургалт
40 лаборатори сургуулийн 120 багш, 40 нийгмийн ажилтан оролцсон.
Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийн сургалтыг
дэмжих үйл ажиллагааны үүрэг, арга зүй, технологи, зохион байгуулалт,
ач холбогдол, хүрэх үр дүнг тодорхойлсон сургалт боллоо.
2015.03.04 - 03.06 Цөм хөтөлбөр зохиогчдын сургалт
Суурь боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрийн боловсруулалтыг
дэмжих, үр дүн, сайн туршлагыг түгээн дэлгэрүүлэх сургалтыг 120 сургагч
багшийн хүрээнд зохион байгуулсан.
суурь боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөр
1

44
45
суурь
боловсрол
2015.03.11 - 03.13 Сурах бичиг зохиогчдын сургалт
Суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийн сурах бичиг зохиогчид болох багш бэлтгэх
сургууль, ерөнхий боловсролын сургууль, холбогдох мэргэжлийн институтиудын
120 эрдэмтэн, судлаач, багш нарын нэгдсэн сургалт, хэлэлцүүлэг боллоо.
2015.03.16 - 03.18 Лаборатори сургуулиудын удирдлагуудын сургалт
Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийг амжилттай
хэрэгжүүлэх сургуулийн менежмент, хүний нөөцийн хөгжил, төлөвлөлт, хичээл
үйл ажиллагааны арга зүй, технологи, зохион байгуулалтыг тодорхойлсон
сургалт, түгээн дэлгэрүүлэлтийн зураглал, төлөвлөгөөг гаргасан.
2015.04.08 - 04.10 Боловсрол, соёлын газрын удирдлагуудын сургалт
Суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн бэлтгэлийг хангах
зорилгоор орон нутгийн сургагч нарыг бэлтгэх сургалтыг 190 багш нарын
хүрээнд зохион байгуулсан.
2015.03.09 - 03.10 Онлайн сургалтыг чиглүүлэгч багш нарын сургалт
Суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийг үндэсний хэмжээнд хэрэгжүүлэхэд
судлагдахуун тус бүрийн багш нарыг чадавхижуулах, сургагч багш нарыг
бэлтгэх, онлайн сургалтыг 21 аймаг, 9 дүүргийн 67 багш, арга зүйчдийн хүрээнд
зохион байгуулсан.
2015.05.20 - 05.22 Боловсролын газрын арга зүйчдийн сургалт
Үндэсний хэмжээнд хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх суурь боловсролын цөм
хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд арга зүйн удирдлагаар хангах, Боловсрол, соёлын
газрын хичээл судлагдахуун, үйл ажиллагааны 260 арга зүйчдийн семинар,
уулзалт зохион байгууллаа.
2015.08.04 - 08.29 19816 дунд ангийн багш нарын сургалт
2015-2016 оны хичээлийн жилд 21 аймаг, нийслэлийн 9 дүүргийн 768 сургуульд
Суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх 19816 багшийн сургалтыг 7
бүсээр 180 сургагч багш амжилттай зохион байгуулж, хичээлийн шинэ жилийг
эхлүүллээ.
2015.10.15 - 12.25 26469 дунд ангийн багш, нийгмийн ажилтны сургалт
Суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтэд дэмжлэг үзүүлж, зөвлөн
туслах загвар хичээл, үйл ажиллагааг гарган, сургуулийн соёл, менежментийг
дэмжих сургалтыг 6 бүсээр 128 сургагч багш 21 аймаг, нийслэлийн 9 дүүрэгт
зохион байгууллаа.
Суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийн зорилго:
Суурь боловсролын сургалтын цөм хөтөлбөрийн зорилго нь сурагч
бүрийг сурах арга барил, амьдрах ухаан, шинжлэх ухааны суурь мэдлэг,
чадвар, бие даан бүтээлчээр суралцах чадвар эзэмших, үндэсний хэл,
түүх соёлоо дээдлэн хөгжүүлэх, ардчилсан хүмүүнлэг үзэлтэй иргэн болон
төлөвших боломж олгоход оршино.
XXI ЗУУНЫ СУРАЛЦАХУЙН ЗАГВАР
ЧАДАМЖ
Суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийн
суралцахуйн зарчим
10%
СОНССОН ЗҮЙЛИЙН
СУРЧ ҮЛДДЭГ
90%
ХЭРЭГЖҮҮЛЖ, СУРСНАА
ЗААСНААР ЧАДВАРЖДАГ
ҮЙЛИЙН ЯВЦАД СУРАЛЦАЖ, ШИНЖЛЭН
СУДЛАХ АРГА БАРИЛТАЙ БОЛОХ

46
47
суурь
боловсрол
• Өмнө нь сургалтын хөтөлбөрийн агуулгыг сонгохдоо шинжлэх ухааны
мэдлэгт түлхүү анхаарч, агуулгыг аль болохоор бүгдийг нь багтаахыг
чухалчилдаг байсан бол суурь боловсролын цөм хөтөлбөр нь сурагчдад
сурах арга барил эзэмшүүлэхэд чиглэсэн.
• Суурь боловсролын цөм хөтөлбөрт “бүгдийг нь бус чухлыг нь сонгон ”,
багц хичээлийн сургалтын хөтөлбөрүүдэд сурагчдын сурах арга барилын
хөгжлийг үндсэн зорилт болгон дэвшүүлсэн.
• Судлагдахууны агуулгын онцлог, сурагчдын гүйцэтгэх үйл ажиллагаа
зэргээс хамааран сурах арга барил нь сургалтын хөтөлбөр бүрт туссан.
суурь боловсролын цөм хөтөлбөр нь:2
Багц, судлагдахуун Сурах арга барил
Монгол хэл бичиг Эх хэлээрээ харилцах, мэдээлэлтэй ажиллах арга барил
Гадаад хэл Гадаад хэлээр харилцах, мэдээлэлтэй ажиллах арга барил
Математик Асуудал шийдвэрлэх арга барил
Мэдээллийн технологи Мэдээлэлтэй ажиллах арга барил
Байгалийн ухаан Шинжлэн судлах арга барил
Түүх-нийгмийн ухаан Судлан шинжлэх арга барил
Урлаг Бүтээлч эрэлхийллийн арга барил
Дизайн технологи Бүтээлч эрэлхийллийн арга барил
Биеийн тамир,
эрүүл мэнд
Бие бялдар, эрүүл мэндээ хамгаалан хөгжүүлэх арга барил
Судлагдахуун, хичээл бүр нэг арга барилыг онцолсон хэдий ч дээрх арга
барилууд нь хослон нэгдмэл байдлаар хүүхдийн суурь чадварын хөгжлийг
дэмжих байдлаар хэрэгжинэ. Тухайлбал, түүх нийгмийн ухааны багцад судлан
шинжлэх арга барил гэж тодорхойлсон нь асуудал шийдвэрлэх, мэдээлэлтэй
ажиллах арга барил зэрэгцэн хөгжиж байх учиртай.
Өмнө нь сургалтын хөтөлбөрийн арга зүй унших, чээжлэх, өгсөн
даалгавар гүйцэтгэх байдлаар суралцдаг байсныг байгаль, нийгмийн юмс,
үзэгдлийг ажиглах,таамаглал дэвшүүлэх, таамаглалаа батлахын тулд хийх
эрэл хайгуул хийх, төлөвлөх, төлөвлөсний дагуу гүйцэтгэх, үр дүнг нэгтгэх,
үнэлэх зэрэг сурагчийн бүтээлч суралцахуйн үйлийн явцад ур чадвар, суралцах
арга барилд хүүхэд эзэмшинэ.
Байгаль, нийгмийн юмс,
үзэгдлийг ажиглах
цөм хөтөлбөр
арга зүй
Үр дүнг нэгтгэх, үнэлэх
сургалтын хөтөлбөр
арга зүй
Унших
Чээжлэх
Даалгавар гүйцэтгэх
Таамаглал дэвшүүлэх
Таамаглалаа батлахын тулд
эрэл хайгуул хийх
Төлөвлөх, төлөвлөсний
дагуу гүйцэтгэх
• Сургалтын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх хэрэглэгдэхүүний хувьд багш ажлын
хуудас, тараах материал, даалгавар, бодлого зэргийг олон хувилбартай
боловсруулан суралцагчдын хөгжлийн онцлог, ялгаатай байдалд нийцүүлэн
хэрэглэхээс гадна даалгаврын тавил нь хийж бүтээх сэдэл тэмүүллийг төрүүлсэн,
үйлийн аргад хөтөлсөн байна.
Гадны удирдлагатай
суралцахуй
Өөрийн удирдлагатай
суралцахуй
(Үйлийн явцад суралцах)
Сургалтын цөм хөтөлбөрт үнэлгээний зорилго, зорилтыг тодорхойлон зорилт тус
бүрт нийцсэн шалгуурыг боловсруулсан. Тухайлбал, байгалийн ухааны хөтөлбөрийн
үнэлгээний зорилтыг дараах байдлаар томьёолсон. Үүнд:
• Байгалийн юмс, үзэгдлийг судлах явцад сурагчдын эзэмшсэн сорил туршилт
хийх, мэдээлэлтэй ажиллах чадвар
• Байгалийн шинжлэх ухааны мэдлэг, ойлголт
• Шинжлэх ухаанд сонирхолтой болж, байгалийн ухааныг судлах хүсэл
эрмэлзэл
• Байгаль, орчин тойрноо хайрлах, хамгаалах үйл ажиллагаанд суралцагчдын
бүтээлч, санаачилгатай оролцоо
• Сургалтын цөм хөтөлбөрт “иргэний боловсрол”, “хичээлээс гадуурх үйл
ажиллагаа”, “амьдрах ухааны чадварт суралцах цаг” гэсэн сургалтыг дэмжих
үйл ажиллагаа нь сурагчдад хичээлээр эзэмшсэн мэдлэг, чадвараа өдөр тутмын
амьдралдаа хэрэглэж турших болон анги хамт олон, сургууль, орон нутгийн
асуудлыг шийдвэрлэх чадварт суралцан, тэдний хүн болох төлөвшилд эерэг
нөлөө үзүүлж, нийгмийн идэвхтэй, бүтээлч иргэн болоход дэмжих зорилготой.

48
49
суурь
боловсрол
-Шинэчилсэн хөтөлбөрөө сурагч сурагчтайгаа харилцах, сурагчыг хөгжихөд багш цаг
олгодгоороо онцлог. Хуучин багшид илүү их цагийг зарцуулдаг байсан бол одоо хүүхдийг
сурч мэдэхэд, өөрөө өөрийгөө хөгжүүлж нээхэд цаг олгодог, тэднийг урамшуулдаг
үнэлгээний сайхан аргатай болсон. Дээрээс нь багаар ажиллах чадварыг маш сайн
хөгжүүлж байна. Нийгэм багаар ажиллана, нийгэмд нэг хүн ажиллана гэж байхгүй. Тэгэхээр
багийн үйл ажиллагааг дээд зэргийн өндөр төвшинд тавьдгаараа онцлогтой. Сурагчид
гэлтгүй багш нар хүртэл өдөр тутам сурч байна.
Чингэлтэй дүүргийн 23 дугаар сургуулийн Монгол хэлний багш С.Тамир
Боловсролын шинэчлэл хүүхдүүдийг мэтгэлцэх
чадвартай болгосон
Сүхбаатар дүүргийн 45 дугаар сургуулийн Түүх, нийгмийн багш С.Нямсүрэн:
сургалтын цөм хөтөлбөр сурагчдыг судалгааны
ажилд сургаж байна
Хүүхдийг илүү их баримт дээр ажиллуулах, өөрсдөө архивын баримт олоход тусалж
байна. Хүүхдийг судлаач, шинжээч болгох чадварт дөхүүлж буй юм. Багш нар өмнө нь онол
заагаад тэрийг хүүхдүүд ойлгосон бол үр дүн гэж үздэг байсан. Гэтэл одоо зөвхөн онол
биш. Харин практик дээр хэрэглэж мэддэг болох, өөрөө зүй тогтлыг нь олж илрүүлэх,
нухацтайгаар ойлгож, ухаарах гэсэн чадвар шингэж байгаа байх. Хүүхдийг зөвхөн мэдлэг
хандлагыг нь үнэлдэг биш, чадварыг нь тодорхой баримт, даалгавраар дүгнэдэг ийм л
арга зам руу орж байна.
Баянгол дүүргийн 28 дугаар сургуулийн Биологийн багш Г.Хишигсайхан:
ХҮҮХЭД ӨӨРӨӨ ОЛЖ АВСАН МЭДЛЭГ НЬ ӨӨРТ НЬ ГҮН
ҮЛДДЭГажилд сургаж байна
Хичээлээс гадуурх үйл ажиллагаа, амьдрах чадварт суралцах цаг ордог болсноор
хүүхэд бүр зорилгоо гаргаж түүндээ хүрэх төлөвлөгөө боловсруулаад ажилладаг болсон
нь олзуурхууштай. Ангийн багшид энэ цагийг тусгайлан гаргаж өгсөн нь их зөв бодлого
болсон.
Суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй
багш нарын сэтгэгдлээс ...
бидний амжилтад Юу саад болж байна вэ?
Mонгени цогцолбор сургуулийн 8д ангийн сурагчид суурь боловсролын цөм
хөтөлбөрийн амьдрах чадварт суралцах цагаараа “Бидний амжилтад юу саад болж
байна вэ?” сэдвийг сонгож нэг улирлын туршид судалгаа, үнэлгээ хийж, шийдэх
арга замыг тодорхойлон асуудлаа шийдвэрлэж чадсан.
Бидний амжилтад РС тоглоом саад болж байна гэдгийг судалгаагаар илрүүлж РС
тоглоом бидэнд хэрхэн нөлөөлж байгааг тодорхойлж, дараах дүгнэлтийг гаргасан.
монгени цогцолбор сургууль амьдрах чадварт суралцах цаг
Ач холбогдол
• Гар хурууны хөгжил
сайжирна
• Хэлний мэдлэг сайжирна
• Багаар ажиллах чадвар
сайжирна
• Компьютер дээр
ажиллаж сурна
Сөрөг нөлөө
• Мэдрэлийн хэт ядаргаанд орох
• Түргэн ууртай болох
• Худлаа ярих
• Хулгай хийх
• Ааш зан эвдрэх
• Хараалын үг хэллэг сурах
• Хараа, сонсгол муудах
• Хий юм хардаг болдог
• Айх эмээх мэдрэмжгүй болно
• Гэмт хэрэгт холбогдох шалтгаан
болох
Сонгинохайрхан дүүргийн 12 дугаар сургуулийн биологийн багш Л.Алтантуяа
“ТӨЛӨВЛӨЖ СУРСНААР ХҮҮХДҮҮД МААНЬ
МАТЕМАТИКТ САЙЖИРСАН”
-Хүүхэд бүрийн түвшинд тохируулж хичээллэдгээрээ энэ хөтөлбөр давуу талтай. Би
биологийн багш. Өөрийнхөө хичээлээр жишээ аваад ярихад манай ангийн бүх хүүхэд цэцэг
тарьж сурсан. Хүүхэд бүр өөрийнхөө гараар цэцэг тариад эхлэхээр эргээд биологийн
хичээл, ургамал судлалыг сонирхоод юмны цаад учрыг олох гээд хичээдэг болсон.
Өөрийнхөө хүссэн зүйлээ судлаад суралцаад ирэхээр шантрах нь бага болдог юм байна.
Сургалтын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхийн тулд багшаас чадвар шаардаж байгаа.
Жишээ нь хүүхдэд хэцүү гэж санагдсан юмыг багш яаж энгийн аргаар ойлгуулах чадварт
суралцах шаардлага тулгарч байна. Яг үнэндээ эхэн үедээ төвөгтэй хэцүү юм шиг
байсан боловч хагас жилээс хойш энэ хөтөлбөрийн давуу талыг нь ухаарсан. Лаборатори
сургуулийн багш нар бие биеээсээ туршлага солилцож ажилладаг.
Хүүхэд өдөрт дунджаар 3 цаг тоглоход гарах
зардлын тооцоо

50
51
суурь
боловсрол
Шалтгаан, бодит байдлыг тогтоосноор РС тоглодог
хүүхдийн тоо 88 хувиас 22 хувь болж буурсан.
Хүүхдүүд бие даан судлаад асуудлын мөн чанарыг таньж мэдсэнээр
зөв шийдвэр гаргаж РС тоглоомноос татгалзсанаар сурлагын чанар, зан үйлд
эерэг өөрчлөлт гарч чадсан.
суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийн
хэрэгжилтийн талаар Эцэг эхчүүдийн
санал, сэтгэгдлээс....
• Хүүхэд өөртөө дүгнэлттэй хандаж өөрийгөө төлөвшүүлэхэд, хөгжүүлэхэд
анхаарч байгаа нь илт мэдрэгдэх болсон.
Өвөрхангай аймаг, Мэргэд сургууль - 8a
Одбаярын ээж
• Бусадтай хамтрах, өөрийгөө хөгжүүлэх, цагийг үр дүнтэй өнгөрүүлэх, бусадтай
харилцах харилцаанд өөрчлөлт гарч байгаад талархаж байна.
Дорнод аймаг, Хан-Уул цогцолбор сургууль - 6а Ариунсайханы ээж
• Бусдыг үнэлж дүгнэх, өөртэйгөө харьцуулан санаа бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх
чадвартай болж байна.
Хэнтий аймаг, 1-р сургууль - 9ж Түвшинжаргалын ээж
• Манай хүүхэд их бүрэг ноомой, аливаад идэвх султай оролцдог байсан бол
одоо эрс өөрчлөгдөж их идэвхтэй, хүмүүстэй харьцахдаа чөлөөтэй, үзэл бодлоо
чөлөөтэй илэрхийлдэг, аливаа ажилд оролцох гэж мэрийдэг болсон.
Дорноговь аймаг, 1-р сургууль - 9е Нарангэрэлийн эмээ
суралцагчдын санал, сэтгэгдлээс....
• Хичээлүүд их сонирхолтой болсон...
Өвөрхангай аймаг, Мэргэд сургууль, 8-р ангийн сурагч
• Зөвхөн багшаас биш интернет, ном, сонин сэтгүүл, мэргэжлийн хүмүүстэй
уулзаж мэдээллийг авдаг болсон...
Дорнод аймаг, Хан-Уул сургуулийн 9а
ангийн сурагч
• Бүх хичээлүүд нээлттэй хичээл шиг болсон
Дорнод аймаг, Хан-Уул сургуулийн 9б
• АУБ-тайгаа Хичээлээс гадуурх үйл ажиллагааны цагаар илүү дотно болсон.
Говь-Алтай аймаг, 1-р сургуулийн 7б
• Бид багаар ажиллаж, туршилт хийн, мэдээлэл цуглуулж, харилцан ярилцаж
дүгнэлт хийж чаддаг болсон. Энэ нь илүү бат бөх мэдлэг болж чадаж байна.
Ховд аймаг, 1-р сургуулийн 9а
ангийн сурагч О.Билгүүн
• Өмнө нь багш ярьдаг, бичүүлдэг, хуулж бичсэн зүйлийг яриулж
дүн тавьдаг байсан. Харин одоо хичээлийн явцад бидний идэвхи
оролцоог үнэлж, дүгнэдэг болсон нь сурах хүслийг нэмэгдүүлж байна.
Дархан-Уул аймаг, Оюуны Ирээдүй цогцолбор сургуулийн сурагч Б.Энх-Эрдэнэ
багшийн дүгнэлт

52
53
суурь
боловсрол
Хичээл, үйл ажиллагаа (12,310)
• Ажиглалт хийсэн: 8,620
• Хэлэлцүүлэг хийсэн: 3,260
• Хамтран сайжруулсан: 430
Сургалт (42,608)
• Багш: 39,638
• Сургуулийн удирдлага: 2,728
зөвлөн туслах (181)
• Нийслэлийн сургууль: 117
• Орон нутгийн сургууль: 64
Уулзалт, ярилцлага (2,637)
• Эцэг эхчүүд: 2,283
• Орон нутгийн удирдлага: 74
явсан зам, цаг:
26,567 км 19,080 цаг
Цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг мэргэжил арга зүйн удирдлагаар
хангах, зөвлөн туслах чиг үүрэг бүхий “Ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүн”
Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайдын 2015 оны А/220 дугаар
тушаалаар томилогдов.
суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн баг
үндэсний хэмжээнд нийт 26,567 км зам туулж 21 аймаг, 9
дүүргийн сургууль бүрт хүрч ажиллалаа
хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх туршлага судлахаар
япон улсад 292 багш, удирдлага, мэргэжилтнүүд 5-60 хүртэл
хоногийн хугацаагаар мэргэжил дээшлүүллээ.
Мэргэжил дээшлүүлсэн чиглэл:
• Амьдрах чадварт суралцах үйл ажиллагаа
• Хичээлээс гадуурх үйл ажиллагаа
• Ёс суртахуун, Иргэний боловсрол
• Сургалтын хөтөлбөр, үнэлгээ, сургуулийн менежмент, сурах бичиг
2
3
428

54 бодлого - хэрэгжилт
55
боловсрол
79 сургууль, 39 дотуур байр, 33 спорт заал шинээр барьлаа
Бага сургууль, цэцэрлэгийн цогцолборууд
ашиглалтад орж байна.
Монгол гуравдугаар сургуулийн
шинэ байр ашиглалтад орлоо
4
Багш солилцооны хөтөлбөрөөр
112 багш БНСУ-д гурван сар ажиллалаа
БНСУ-ын Боловсролын яамтай хамтран Монгол-Солонгосын багш
солилцооны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна. 2015 oны байдлаар жилдээ
Монгол Улсын 21 аймгийн Ерөнхий боловсролын сургуулийн 112 багш Бүгд
Найрамдах Солонгос Улсад, Бүгд Найрамдах Солонгос Улсын 97 багш Монгол
Улсад харилцан гурван сарын хугацаанд ажиллаад байна.
“АМЬДРАХ УХААНЫ ТАНХИМ” нээлтээ хийлээ
Залуу хүмүүсийн ажил, амьдралд нэн чухал чадваруудыг эзэмшүүлдэг
амьдрах ухааны боловсрол олгох танхимыг нийслэлийн дүүргүүд, 11 аймаг,
ерөнхий боловсролын болон их, дээд сургуулиудыг түшиглэн нээлээ. “Амьдрах
ухааны танхим” нь 15-35 насны залуучуудад насан туршийн боловсрол олгох
юм.
5
6

Jiliin tailan 2015

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Ähnlich wie Jiliin tailan 2015

Ähnlich wie Jiliin tailan 2015 (20)

Mehr von mecss

Mehr von mecss (20)

Jiliin tailan 2015