İnternet, sosyal medya insanlara yeni iletişim olanakları sağlamakla birlikte çocuklarımız ve aileleri için yararlarının yanında bazı riskler de içermektedir. Çağa ayak uydurup, yasaklayan değil yönlendirici rolünü üstlenerek zararlarından koruyup çocukların kişisel, sosyal, düşünsel ve akademik gelişimlerine katkı sağlayacak şekilde internet ve sosyal medya kullanımını yönlendirmek ve şekillendirmek gerekmektedir.

1. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Bilişim Hukuku Tezsiz İkinci Öğretim Yüksek Lisans Programı
SOSYAL MEDYA VE
ÇOCUK
Mehmet BİLİR
BİH620 PROJE DERSİ RAPORU
Ankara,2017

2. SOSYAL MEDYA VE ÇOCUK
Mehmet BİLİR
Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Bilişim Hukuku Tezsiz İkinci Öğretim Yüksek Lisans Programı
BİH620 PROJE DERSİ RAPORU
Ankara,2017

3. KABUL VE ONAY
Mehmet BİLİR tarafından hazırlanan “SOSYAL MEDYA VE ÇOCUK” başlıklı bu
çalışma tarafımdan başarılı bulunarak [BİH 620 Proje Dersi Raporu] olarak kabul
edilmiştir.
İmza
Prof. Dr. Hasan Tahsin FENDOĞLU

4. BİLDİRİM
Hazırladığım BİH620-Proje Dersi Raporunun tamamen kendi çalışmam
olduğunu ve her alıntı için kaynak gösterdiğimi taahhüt ederim. Aksinin kanıtlanması
halinde her türlü hukuki sorumluluk şahsıma aittir.
…./01/2017
Mehmet BİLİR

5. ÖZET
Bilir, Mehmet, Sosyal Medya ve Çocuk, BİH620-Proje Dersi Raporu, Ankara, 2017.
İnternet teknolojilerinin yaygınlaşması, yeni medya iletişim kanallarının gelişmesiyle
birlikte insanların birbiriyle içerik ve bilgi paylaşmasını sağlayan internet siteleri ve
uygulamalar sayesinde herkes aradığı, ilgilendiği içeriklere ulaşabildiği, zaman ve
mekân sınırlaması olmadan paylaşımın, tartışmanın esas olduğu çift taraflı ve eş
zamanlı bilgiye ulaşılmasını sağlayan yeni medya mecraları hayatımızda hızla yer
edinmektedir.
Ülkemizde 2004 yılında % 18,8 olan internet kullanımı 2016 yılında % 61’e
ulaşmıştır. Ülkemizde 42 milyon sosyal medya kullanıcısı bulunmakta, kullanıma açık
olan 71 milyon cep telefonunun 36 milyonunda sosyal medya hesabı bulunmaktadır.
Ülkemiz sosyal medyada en fazla zaman geçiren ülkeler arasında 2,5 saat ile ilk on
ülke arasında yer almaktadır. Ayrıca insanların % 83’ü uyumadan önce telefonlarını ve
sosyal medya hesaplarını kontrol etmektedir.
İnternet, sosyal medya insanlara yeni iletişim olanakları sağlamakla birlikte
çocuklarımız ve aileleri için yararlarının yanında bazı riskler de içermektedir. Çağa
ayak uydurup, yasaklayan değil yönlendirici rolünü üstlenerek zararlarından koruyup
çocukların kişisel, sosyal, düşünsel ve akademik gelişimlerine katkı sağlayacak şekilde
internet ve sosyal medya kullanımını yönlendirmek ve şekillendirmek gerekmektedir.
Anahtar Sözcükler
İnternet, teknoloji, iletişim, çocuk, yeni medya, sosyal medya,

6. İÇİNDEKİLER
I. GİRİŞ.........................................................................................................................7
II. DÜNYADA İNTERNETİN TARİHÇESİ.................................................................8
III. DÜNYADA VE AVRUPA’DA İNTERNET KULLANIMI ..................................11
IV. TÜRKİYE’DE İNTERNET KULLANIMI.............................................................16
V. ÇOCUKLAR AÇISINDAN İNTERNETİN GENEL DEĞERLENDİRMESİ.......28
A. İNTERNET BAĞIMLILIK MIDIR?..................................................................28
B. ÇOCUK İNTERNETTE NELERLE KARŞILAŞIR? ........................................29
C. İNTERNETTE BİLGİLERİMİZİN GİZLİLİĞİ.................................................34
D. GÜVENLİ İNTERNET.......................................................................................39
E. ÇOCUK EĞİTİMİNDE SOSYAL MEDYA-İNTERNET KULLANIMI..........43
VI. SONUÇ....................................................................................................................44
ŞEKİLLER......................................................................................................................48
RESİMLER.....................................................................................................................49
ÇİZELGELER.................................................................................................................50

7. I. GİRİŞ
İnternet, genel anlamda bütün bilgisayarları ve bilgisayar sistemlerini birbirine
bağlayan, haberleşmelerini sağlayan elektronik iletişim sistemidir. İnternet ortamı ise,
haberleşme ile kişisel veya kurumsal bilgisayar sistemleri dışında kalan ve kamuya açık
olan internet açık olan internet üzerinde oluşturulan ortam olarak tanımlanmaktadır.1
Her türlü bilgiyi kişilere ve topluma aktaran, eğlence, bilgi, ve eğitim gibi üç temel
sorumluluğa sahip görsel, işitsel ve hem görsel, hem işitsel araçların
tümüne medya denmektedir.2
Latincede ortam, araç anlamına gelen medium
kelimesinin çoğulundan gelmektedir.3
Bilgi teknolojileri, iletişim ağları ile medya
sektörlerinin birbirlerine yakınlaşarak iç içe geçmeye başlaması sonucu ortaya çıkan
(internet, mobil, vb. ağlar üzerinde oluşturulan web sitesi, haber sitesi, arama motoru,
blog, wiki, sosyal medya gibi) ve hızla değişen yeni iletişim araçları ise yeni medya
olarak tanımlanmaktadır.4
Sosyal medya, insanların birbiriyle içerik ve bilgi paylaşmasını sağlayan internet siteleri
ve uygulamalar sayesinde herkes aradığı, ilgilendiği içeriklere ulaşabildiği, zaman ve
mekân sınırlaması olmadan paylaşımın, tartışmanın esas olduğu çift taraflı ve eş
zamanlı bilgiye ulaşılmasını sağlayan medya sistemidir. Kişilerin internet üzerinde
birbirleriyle yaptığı diyaloglar ve paylaşımların bütünüdür.5
Sosyal medya denilince
akla ilk olarak Facebook, Twitter, Skype, Whatsapp, Linkedin, Snapchat, Messenger,
Youtube, Blogger gelmektedir.
Çocuk Hakları Sözleşmesi (ÇHS) ve mevzuatımızda on sekiz yaşına kadar her insan
çocuk sayılır. Hayatımızın her alanında teknolojinin yer almasıyla birlikte çocukların da
bu teknolojik iletişim kanallarını kullanmaları kaçınılmaz hale gelmiştir. Çocukların
haber alma, bilgi alma, bilgiye ulaşma hakkı çerçevesinde teknolojiyi ve özellikle de
internet teknolojilerini kullanım oranları gün geçtikçe artmaktadır. Teknolojinin faydalı
1
İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele
Edilmesi Hakkında Kanun Madde 2.
2
http://www.nedir.com/medya#ixzz4U4QtV88T (27/12/2016).
3
https://tr.wikipedia.org/wiki/Medya (27/12/2016).
4
http://www.khas.edu.tr/300/yeni-medya (27/12/2016).
5
https://tr.wikipedia.org/wiki/Sosyal_medya (27/12/2016).

8. olarak kullanımının yanında fiziksel, sosyal, psikolojik bazı etkileri de olabilmekte, bazı
tehlikeler de içermektedir.
Bu çalışmada internetin tarihçesi, kullanım alanları ve çocuklar açısından öneminden
bahsedilecek olup, çocukların medya-internet-sosyal medyada karşılaşabileceği
sorunlar, alınabilecek önlemler üzerinde durulacaktır.
II. DÜNYADA İNTERNETİN TARİHÇESİ
Dünya üzerinde bilgi ve teknolojinin gelişmesi, ilerlemesi ile birlikte bilgisayar icat
edilmiş, 1950’li yıllarda bilgisayarların gelişmesi ile birlikte cihazlar arasında
haberleşmenin sağlanabilmesi amacıyla yeni iletişim protokolleri araştırılmaya
başlanmıştır. İkinci Dünya Savaşı’nın ardından soğuk savaş döneminde 1960’lı yılların
başında ABD Savunma Bakanlığı İleri Araştırma Projeleri Kurumu (ARPA) tarafından
gerçekleştirilen, daha sonra ise internetin atası olarak kabul edilecek olan ARPANET
adlı projeyle olası bir nükleer saldırıdan etkilenmeyecek bir iletişim sistemi kurmak
amacıyla internetin temelleri atılmıştır. ARPANET üzerinden ilk mesaj, Los
Angeles'taki Kaliforniya Üniversitesi (UCLA)'daki Profesör Leonard Kleinrock'un
laboratuvarından, Stanford Araştırma Enstitüsü(ISR)'de bulunan bir bilgisayara
gönderilmiştir. Bilgisayar teknolojilerinin geliştirilmeye ve kullanılmaya başladığı ilk
dönemlerde geliştirilen bu teknoloji ile merkezsiz bir ağ yapısı oluşturulacak, mesaj ağ
içinde dağılıp, ağın herhangi bir noktasında anlamlı bir şekilde yeniden toplanabilecekti.
1960'ların sonlarında ve 1970'lerin başlarında birçok haberleşme protokolü kullanılarak
ARPANET, NPL network , CYCLADES, Merit Network, Tymnet ve Telenet gibi
paket-anahtarlamalı ağlar geliştirildi. 1981 yılında Computer Science Network
(CSNET)'in National Science Foundation (NSF) tarafından fonlanmasıyla ARPANET'e
erişim genişletilmiş ve internet yaygınlaşmaya başlamıştır. 1980'lerin başında NSF
tarafından çeşitli üniversitelerde bilgisayar merkezlerinin kurulması desteklenmiş ve
1986 yılında NSFNET projesi ile bu merkezler birbirine bağlanmıştır. Ticari internet

9. servis sağlayıcıları bu sürecin ardından 1980'lerin sonlarında ortaya çıkmaya
başlamıştır.
Cenevre’deki Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi’nde (CERN), 1990 yılında World
Wide Web geliştirildi ve bedava olarak piyasaya sürüldü, böylece ilk web siteleri de
dünyanın dört bir yanındaki araştırma merkezleri tarafından kurulmuştur. 1989’da
CERN’de World Wide Web’in temel unsurları olan adres sistemi (Uniform Resource
Locator – URL), ağ protokolü (HTTP), hiper-metin işaretleme dili (Hyper-Text Markup
Language – HTML) geliştirilmiş, böylece ilk web sitesi CERN’de açılmıştır. İlk olarak
17 Mayıs 1991’de çalıştırılan bu web sitesi, o dönem için her bakımdan bir devrim
niteliğindedir.6
Ülkemizde internet, ABD’den tam 25 yıl sonra başlamıştır. Genel amaçlı geniş
bilgisayar ağları ilk olarak 1986’da üniversitelerin önderliğinde kurulan TÜVAKA
(Türkiye Üniversiteler ve Araştırma Kurumları Ağı) ile kurulmuştur. 1990’lı yılların
başlarında ODTÜ ve TÜBİTAK’ın ortaklaşa yürüttükleri çalışmalar sonuç vermiş, 12
Nisan 1993’te TÜBİTAK ile ABD arasında 64 Kbps’lik bir hızla uluslar arası internet
bağlantısı gerçekleştirilmiştir.
12 Nisan 1993’de Türkiye'de internetin doğum günü kabul edilmektedir. O gün, ODTÜ-
Bilkent ve TÜBİTAK'ta yerel ağa bağlı herkes internete girebilmiştir. Bu tarihten sonra
internet teknolojileri baş döndürücü hızla gelişmiş, uluslar arası bilgi erişim
kaynaklarının yanında ülkemizde de ICANN & ODTÜ ".tr" alan adı dağıtımı başlamış,
internet üzerindeki bilgi kaynakları gelişmeye başlamıştır. 1999 yılı sonu itibariyle
Türkiye’de tanımlanan ve “.tr” alan adı uzantısı ile yayın yapan site sayısı 15 bin
civarında iken, bugün 301.853’ü .com.tr, 10.391’i org.tr olmak üzere .tr alan adı
uzantısı tahsis edilmiş ve yayın yapan site sayısı 380 bini geçmiştir.7
Verisign
firmasının yaptığı araştırmaya göre 2005 yılında 90 binler civarında iken, 2016 yılının
ikinci çeyreğinde dünya üzerinde 335 milyon alan adı bulunmaktadır. Bu alan adlarının
143 milyonu “.com” ve “.net” alan adı uzantısına sahiptir.8
6
https://tr.wikipedia.org/wiki/World_Wide_Web(13/12/2016).
7
https://www.nic.tr/index.php?USRACTN=STATICHTML&PAGE=about_stats (28/11/2016).
8
https://www.verisign.com/en_US/domain-names/dnib/index.xhtml (28/11/2016).

10. İnternet, yazılım mimarisinden bağımsız olarak, içerik açısından değerlendirildiğinde
bazı evreler yaşamıştır. Web 1.0 internetin ilk dönemi için kullanılır. Bu dönemde
kullanıcılar internet sitelerini bilgi edinme amacıyla ziyaret eder, almak istediği bilgili
alır ve siteden gider. Kullanıcı olarak verilen içeriğe yorum yapma, katkıda bulunma,
içerik üretme gibi bir olanağı olmaz. Bu dönemin internet anlayışı genel olarak bunun
üzerine kurulmuştur. Site sahibi ne yazarsa, kullanıcılar onu okur. Dönem içerisinde
internet kullanımının da artmasıyla beraber internette bulunan kişiler ihtiyaçlarını
karşılayacak içeriklere ulaşamamaya başladılar, sunulan içeriklerinin yetersizliği,
bunlara müdahale edebilme isteği, kendi içeriğini oluşturma, paylaşma ve etkileşim hali,
kendini internet içinde belirli bir sosyal sınıfa ait görme ihtiyacı arttı ve değişim süreci
başladı. Web 2.0 döneminde kullanıcılar web 1.0 da oldukları gibi pasif ve tüketici değil
bunun tam aksine üretici ve aktif bir rol üstlenmişlerdir. Kullanıcılar web 2.0 dönemi ile
beraber içerik oluşturmaya bu içerikleri paylaşmaya, yorumlamaya başlamışlardır.
Wikipedia, Youtube bu dönemin ilk web sitelerinden olup, Facebook, Twitter, Pintrest,
Instagram vb. sosyal ağlar bu dönemin en popüler siteleridir. Web 3.0 ise semantik web
yani “yapay zekalı web” demektir. Web 3.0, içerik kontrolünün insan elinden çıkarak
yazılımların kontrolüne geçtiği dünyadır diyebiliriz. Öyle ki birbiri ile konuşan
veritabanları ve yazılımlar sayesinde, bizim neyi sevip neyi sevmediğimizi anlayan ve
buna göre içerik üreten bir web dünyasıdır. Bu dünyanın içinde internet olan tüm
cihazları da kapsayacağını düşünürsek, Web 3.0’ı bizi anlayan robotik teknolojilerin
bütünü olarak düşünebiliriz.9
9
Burç, Ayberk, web 1.0, 2.0, 3.0 nedir? http://www.ayberkburc.com/internet/web-1-0-2-0-3-0-
nedir.html (22/11/2016).

11. III. DÜNYADA VE AVRUPA’DA İNTERNET KULLANIMI
Dijital pazarlama ajansı We Are Social, ülkemizin de içinde bulunduğu 30 ülkeyi
kapsayan küresel ve lokal dijital istatistikleri içeren raporlar hazırlamaktave kamuoyu
ile paylaşmaktadır. 2016 yılı raporunda, 7,4 milyarlık dünya nüfusunun 3,4 milyarının
internete erişim olanağı olduğu belirtilmektedir. 2,3 milyar insan aktif olarak sosyal
medya kullanıcısıdır. 3,8 milyar insan cep telefonuna sahiptir, bunların da yaklaşık 2
milyonu mobil cihazlardan aktif sosyal medya kullanıcısıdır. Rapora göre aktif internet
ve aktif sosyal medya kullanıcı sayısı bir yılda % 10 artarken, mobil cihazlardan sosyal
medya kullanan kişi sayısı % 17 artmıştır.10
Dünyada internete ulaşım ve internetin kullanımı açısından Doğu Asya (Kore, Japonya)
ilk sırayı alırken, Okyanusya ülkeleri, Kosta Rika, El Salvador, Honduras, Guatemala,
Nikaragua, Panama gibi ülkelerin içinde bulunduğu Orta Amerika ülkeleri ile Orta
Doğu’da yer alan ülkelerde internet ve internete bağlı teknoloji kullanımı en düşük
seviyededir. İnternet kullanıcı sayısı İzlanda, Norveç, Danimarka, Hollanda, İngiltere
gibi ülkelerde en yüksek oranda olduğu görülürken, en düşük internet penetrasyonu
Nijer, Çad, Kongo, Etiyopya, Somali gibi ülkelerde karşımıza çıkmaktadır.11
Ülkemiz
bu sıralamada dünya ortalamasının üzerinde yer almaktadır.
Avrupa Komisyonu'nun bünyesinde yer alan ve temel amacı Avrupa çapında yürüttüğü
anket çalışmalarıyla Avrupa Birliği'ne istatistikî bilgiler sağlamak Avrupa İstatistik
Ofisi (EUROSTAT) verilerine göre 28 AB ülkesinde ve aday ülkelerde 16-74 yaş arası
bireylerde son üç ayda bireysel internete girme oranı 2010 yılında % 68 iken 2015
yılında % 79’dur. “Asla internete girmem” diyen birey oranı Norveç’te % 1 ve
Danimarka’da % 3 ile en düşük iken, Türkiye, Romanya, Bulgaristan ve Yunanistan’da
bu oran % 30’ların üzerindedir. AB ülkelerinde evde bireysel internet kullanım oranı
10
We Are Social, Digital in 2016, http://wearesocial.com/uk/special-reports/digital-in-2016
(28/11/2016).
11
We Are Social. s.24.

12. %72, işyerinde % 32, okulda % 10, internet kafe tarzı internete ulaşım mekanlarında ise
% 19’dur.12
Şekil 1: Dünyada dijital teknolojilerin kullanımı13
Şekil 2: Ülkeler bazında internet kullanımı13
12
EUROSTAT, Dijital Ekonomi ve Toplum İstatistikleri, http://ec.europa.eu/eurostat/web/digital-
economy-and-society/data/main-tables (19/12/2016).
13
We Are Social, Digital in 2016, http://wearesocial.com/uk/special-reports/digital-in-2016
(28/11/2016).

13. İnternette yer alan içeriğin paylaşıldığı ortamlar dikkate alındığında % 56 oranında
masaüstü ve dizüstü bilgisayardan girilirken, % 39 mobil cihazlardan, % 5 tabletlerden
veri girilmektedir.14
Geçen yıla oranla mobil cihazlardan paylaşımlar % 21 oranında
artarken, tabletlerden paylaşım % 21, bilgisayarlardan paylaşım ise % 9 oranında
azalmıştır. Türkiye mobil cihazlardan paylaşım oranı açısından Nijerya, Güney Afrika,
Endonezya, Hindistan, Suudi Arabistan, Polonya, Birleşik Arap Emirlikleri ve
Malezya’nın ardından dokuzuncu sıradadır.15
İnternetin yoğun olarak kullanılmasıyla birlikte bağlanma hızları da önem taşımaktadır.
Güney Kore’de ortalama internet bağlantı hızı 20 Mbps iken, 16 Mbps ile Hong Kong,
15 Mbps Japonya izlemekte, ülkemiz ise 6,2 Mbps bağlantı hızıyla 5,1 Mbps olan
dünya ortalamasının üzerinde yer almaktadır. Mısır 1,7 Mbps, Nijerya ve Hindistan
Mbps, Endonezya 3 Mbps ile en düşük bağlantı hızına sahip ülkeler arasındadır.11
Dünya üzerinde 2,3 milyar sosyal medya kullanıcısı bulunmakta, 1,97 milyar kişi ise
sosyal medya ortamlarına mobil cihazlardan erişim sağlamaktadır. Tayvan’da nüfusun
% 77’sinin sosyal medya hesabı bulunurken Güney Kore’de % 76, Katar’da % 75’tir.11
AB ülkelerinde EUSTAT’ın verilerine göre bireylerin sosyal ağları kullanma oranı %50
civarındadır. Sırasıyla Belçika, Danimarka, Litvanya, Almanya ve Estonya birlik
ortalamasının üzerinde yer almakta iken, Fransa, Bulgaristan ve Çek Cumhuriyetinde
ise oran en düşük seviyededir.16
Dünyada en fazla kullanılan sosyal medya mecrası 1,6 milyar ile Facebook yer alırken
900 milyon Whatsapp, 400 milyon Instagram, 320 milyon Twitter, 300 milyon Skype,
100 milyon Pinterest, 100 milyon Linkedin kullanıcısı bulunmaktadır.17
Sosyal medya
kullanıcıları Filipinler’de günde 3,7 saat zaman geçirirken, Brezilya’da 3,3, Suudi
Arabistan’da 2,9 saattir. Ülkemiz ise günde 2,5 saat ile (günlük çalışma saatinin
yaklaşık dörtte biri) sosyal medyada en fazla zaman geçiren ülkeler arasında ilk onda
yer almaktadır. Ülkemiz sosyal medya kullanım oranında % 45 ile 12. Sırada yer alırken
14
We Are Social, Digital in 2016, http://wearesocial.com/uk/special-reports/digital-in-2016
(28/11/2016) s.26.
15
We Are Social. s.27.
16
EORUSTAT, Dijital Ekonomi ve Toplum İstatistikleri, http://ec.europa.eu/eurostat/web/digital-
economy-and-society/data/main-tables (19/12/2016).
17
We Are Social, s,36.

14. ilk sıralarda % 6 ile Güney Kore, % 67 ile Birleşik Arap Emirlikleri, % 59 ile Hong
Kong yer almaktadır.18
Şekil 3: Dünyada sosyal medya kullanımı
Dünya üzerinde 6,8 milyar cep telefonunun kullanımda olduğu tahmin edilmektedir.19
Ülkelerde cep telefonu kullanımı açısından yapılan çalışmada İspanya % 87 oranıyla ilk
sırada yer alırken ülkemiz % 78 ile 12. sıradadır.20
Bu istatistiklerde ve raporlarda
dünya üzerinde bulunan sim kart sayısının dünya nüfusu kadar olduğu da ayrıca dikkate
değer bir ayrıntı olarak göze çarpmaktadır. Mobil cihazların kullandıkları işletim
sistemleri açısından ise % 66 Android, % 19 Apple Ios, % 15 diğer mobil işletim
sistemleri kullanılmaktadır.21
Şekil 4: Dünya üzerinde kullanılan mobil cihazların sahip oldukları işletim sistemleri
18
We Are Social, Digital in 2016, http://wearesocial.com/uk/special-reports/digital-in-2016
(28/11/2016).
19
Central Intelligence Agency (CIA), The World Factbook, https://www.cia.gov/library/publications/the-
world-factbook/fields/2151.html#xx (19/12/2016).
20
We Are Social. s.45.
21
We Are Social. s.54.

15. Deloitte tarafından dünyanın birçok ülkesinde mobil telefon kullanıcılarının tercihleri
ile ilgili Global Mobil Kullanıcı Araştırması yapılmaktadır. Bireylerin davranışlarının
analiz edildiği araştırmada Brezilya’daki bireylerin % 14’ünün bir günde 200’den fazla
telefona baktığı, ülkemizin ise % 11 ile ikinci sırada olduğu görülmektedir. Bu da
ortalama olarak her 15 dakikada bir telefona baktığımız anlamına gelmektedir. Toplu
yaşamda % 77, TV izlerken % 52, aile/arkadaş ile konuşurken % 41, araç kullanırken
%11 oranında kullanıcılar telefonuyla ilgilenmektedir.22
Dünya üzerinde bu kadar detaylı değerlendirmeler yapmak, internetin, internet
teknolojilerinin ve mobil cihazların aslında hayatımızda ne kadar öneme sahip olduğunu
görmemiz açısından dikkate değer bulunmaktadır. Çocuklarımızın bu teknolojik
cihazları öğrenmeleri ve kullanmaları bizlere göre çok daha hızlı ve yoğun olduğundan,
mevcut durum analizi ve gelecek projeksiyonları çok doğru bir şekilde yapılmalı,
gerekli önlemleri alabilmemiz açısından büyük öneme sahiptir.
22
Deloitte, Global Mobil Kullanıcı Araştırması, https://www2.deloitte.com/tr/tr/pages/technology-
media-and-telecommunications/articles/global-mobile-consumer-survey.html (19/12/2016).

16. IV. TÜRKİYE’DE İNTERNET KULLANIMI
Ülkemizde bilişim teknolojilerinin yaygınlaştırılması ile ilgili önceleri Başbakanlık
Devlet Planlama Teşkilatı, günümüzde ise Kalkınma Bakanlığı bünyesinde “e-dönüşüm
Türkiye Projesi” kapsamında ülkemizin bilgi ve teknoloji toplumuna geçişi ve bu
geçişin hızlandırılması, yaygınlaştırılması için bir dizi faaliyetler yürütülmüş ve halen
yürütülmektedir. Bu çerçevede Bilgi Toplumu Stratejisi, bu stratejiye bağlı Eylem
Planları oluşturulmuş, uygulama ve güncellemeler devam etmektedir. Bu süreçlerin
izlenme ve değerlendirme görevi ise Türkiye İstatistik Kurumu’na tevdi edilmiştir.
TÜİK bu kapsamda çeşitli çalışmalar yapmakta olup, en dikkate değer ve ülkemizi
değerlendirebileceğimiz bilişim teknolojileri kullanımı konulu çalışması Hanehalkı
Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması’dır. 2004 yılından itibaren her yıl
tekrarlanan araştırma kapsamında 2013 yılında çalışma konumuzla doğrudan ilgisi
bulunan “06-15 Yaş Grubu Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanımı ve Medya”
anket çalışması yapılmıştır. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından da Türkiye
Aile Yapısı Araştırmaları(TAYA) kapsamında ailelerde internet kullanımı, internetin
hayatımıza etkileri konusunda çalışmalar yapılmaktadır.
2004 yılında ülkemizde toplam bilgisayar kullanım oranı % 23,6 iken, 2016 yılında %
54,9’a ulaşmış, internet kullanımı ise 2004 yılında % 18,8 iken, 2016 yılında 61,2’ye
ulaşmıştır. 2004 yılında hanelerde internet erişimi % 7 iken, bugün % 76,5’tir.23
Erkeklerde bilgisayar kullanımı % 64,1 iken kadınların % 45,9’u bilgisayar kullanmakta
iken, erkeklerin % 70,5’i internet kullanırken kadınlarda bu oran % 51,9 oranındadır.
Kadınlarımızın bilgi teknolojilerini kullanma oranı erkeklere göre oldukça düşüktür.24
23
TÜİK, 06-15 Yaş Grubu Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanımı ve Medya Anketi, 2013.
http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=15866 (28/11/2016).
24
TÜİK, Hanelerde Bilişim Teknolojileri Kullanımı Anketi, 2016.

17. Şekil 5: 2004 ve 2016 yıllarına ait cinsiyetlere göre bilgisayar kullanım oranları25
Şekil 6: 2004 ve 2016 yıllarına ait cinsiyetlere göre internet kullanım oranları25
25
TÜİK, Hanelerde Bilişim Teknolojileri Kullanımı Anketi, 2016.

18. Aynı ankette yer alan, son üç ay içinde İnternet kullanan bireylerin İnterneti kişisel
kullanma amaçları araştırılmış, araştırmada 16-74 yaş arası bireylerin görüşleri
değerlendirilmiştir. Buna göre 2004 yılında insanlar interneti % 68.8 oranında mesaj
gönderme/alma amaçlı kullanırken % 55,9’u eğitimle ilgili bilgi alma, % 36’sı sağlıkla
ilgili bilgi alma, % 30’u seyahat ve konaklama ile ilgili hizmetler için kullanmaktadır.
Her üç kişiden ikisi interneti oyun, müzik ya da resim indirmek ya da oyun oynamak
için kullanırken, internet bankacılığı için kullanım oranı % 15,9, ileri eğitim kurslarında
% 14,1’dir.26
2016 yılına gelindiğinde ise trendler değişmiş, % 82,4 ile sosyal medya üzerinde profil
oluşturma, mesaj gönderme veya fotoğraf vb. içerik paylaşma, % 74,5 ile paylaşım
sitelerinden video izleme (Örn. YouTube), % 47 ile kendi oluşturduğunuz metin,
görüntü, fotoğraf, video, müzik vb. içerikleri herhangi bir web sitesine paylaşmak üzere
yükleme, % 34,2 oranıyla da web sitesi üzerinden bir doktordan randevu alma (sağlık
kuruluşu veya hastane vb.) işlemleri gerçekleştirilmektedir.27
İnsanların yaşlarına göre bilgisayar kullanımı değerlendirildiğinde, en fazla kullanan
grubun yaklaşık % 70’ler civarında 16-24 yaş grubu yani genç bireylerin olduğu,
internet kullanımında da 55-64 yaş grubunda internet kullanım oranı % 20’nin altında
gözlemlenirken, gençlerde bu oranın % 85’ler civarında olduğu gözlemlenmektedir.28
Şekil 7: Yaş grubuna göre bilgisayar kullanım oranları29
26-27-28-29
TÜİK, Hanelerde Bilişim Teknolojileri Kullanımı Anketi, 2016.
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
2004 2005 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Bilgisayarkullanımoranı(%)
16-24 yaş
25-34 yaş
35-44 yaş
45-54 yaş
55-64 yaş
65-74 yaş

19. Tablo 1: Son üç ay (Nisan - Haziran 2004) içinde İnternet kullanan bireylerin interneti
kişisel kullanma amaçları(%) (2004) 30
Amaçlar Türkiye Kent Kır
İletişim
Mesaj gönderme/alma 68,8 71,4 52,9
İnternet üzerinden telefonla görüşme/video
konferansı
6,0 6,4 3,5
Diğer (chat sitelerini kullanmak gibi) 40,5 39,8 44,3
Bilgi arama ve çevirimiçi (on-line) hizmetler
Mal ve hizmetler hakkında bilgi aramak 47,6 50,1 32,5
Eğitimle ilgili konularda bilgi aramak 55,9 56,7 51,6
Sağlıkla ilgili konularda bilgi aramak 36,0 37,6 26,0
Seyahat ve konaklama ile ilgili hizmetlerin
kullanımı
30,2 32,1 18,7
Radyo dinlemek ya da televizyon izlemek 37,9 38,4 34,8
Oyun, resim ya da müzik indirmek ya da oyun
oynamak
62,7 62,9 61,4
Gazete ya da dergi okumak, haber indirmek 61,5 63,0 52,0
İş aramak ya da iş başvurusu yapmak 17,0 17,4 14,9
Mal ve hizmet siparişi vermek ve satmak, bankacılık
İnternet bankacılığı 15,9 16,6 11,2
Diğer finansal hizmetler (hisse senedi alımı vb.) 5,8 5,8 5,9
Mal ve hizmet almak/ sipariş vermek (finansal
hizmetler hariç)
3,5 3,6 2,9
Mal ve hizmet satmak (örn:müzayede ile satış
gibi)
1,7 1,9 0,8
Kamu kurum/kuruluşlarıyla iletişim
Kamu kuruluşlarına ait web sitelerinden bilgi
edinmek
42,9 44,0 36,6
Resmi formların/dokümanların indirilmesi 20,7 20,8 20,1
Doldurulmuş form göndermek 10,4 10,6 8,9
Eğitim
Eğitim faaliyetleri (okul,üniversite vb.) 40,2 40,9 35,7
İleri eğitim kursları 14,1 14,8 9,9
Özellikle istihdamla ilgili diğer eğitim
faaliyetleri
8,2 8,2 8,2
30
TÜİK, Hanelerde Bilişim Teknolojileri Kullanımı Anketi, 2016.

20. Tablo 2: Son üç ay içinde İnternet kullanan bireylerin interneti kişisel kullanma
amaçları (2016)(%)31
Amaçlar Türkiye Erkek Kadın
E-Posta gönderme / alma 46,3 50,8 40,2
İnternet üzerinden telefonla görüşme/ video görüşmesi
(webcam ile)
41,3 41,1 41,6
Sosyal medya üzerinde profil oluşturma, mesaj gönderme
veya fotoğraf vb. içerik paylaşma
82,4 85,0 78,8
Online haber, gazete ya da dergi okuma 69,5 73,0 64,8
Mal ve hizmetler hakkında bilgi arama 65,5 66,9 63,6
Oyun indirme veya oynama 40,8 44,5 35,9
Müzik dinlemek (Web radyosu dahil) 63,7 63,9 63,5
İnternet üzerinden TV izleme (Canlı veya kaçırılan
programlar dahil)
33,7 34,2 33,1
Ücretli video izleme 3,0 3,3 2,6
Paylaşım sitelerinden video izleme (Örn. YouTube) 74,5 76,8 71,3
Kendi oluşturduğunuz metin, görüntü, fotoğraf, video,
müzik vb. içerikleri herhangi bir web sitesine paylaşmak
üzere yükleme
47,0 48,6 44,8
Web sitesi veya blog oluşturma 3,3 4,0 2,3
Sağlıkla ilgili bilgi arama (yaralanma, hastalık, beslenme,
vb.)
65,9 60,6 73,2
Web sitesi üzerinden bir doktordan randevu alma (sağlık
kuruluşu veya hastane vb.)
34,2 32,5 36,4
Seyahat veya seyahat ile ilgili konaklama için online
hizmetleri kullanma
20,5 23,0 17,0
Mal veya hizmet satışı 20,0 22,8 16,1
İnternet bankacılığı 31,0 38,3 21,1
İnternet üzerinden alınan mal ve hizmetler için ödeme
hesabı kullanma (Örn. BKM express veya PayPal gibi)
6,9 8,5 4,6
Kişisel dokümanlarını internetteki bir alanda depolayan
bireyler
14,2 16,2 11,5
31
TÜİK, Hanelerde Bilişim Teknolojileri Kullanımı Anketi, 2016.

21. Şekil 8: Yaş grubuna göre internet kullanım oranları32
Dijital pazarlama ajansı We Are Social’e göre ülkemizde 46 milyon internet, 42 milyon
sosyal medya kullanıcısı bulunmakta, 71 milyon cep telefonunun, 36 milyonunda aktif
olarak sosyal medya kullanılmaktadır. Cep telefonu sayısı geçen yıla göre %2, sosyal
medya kullanıcısı sayısı %5 artarken, cep telefonu ile sosyal medya kullanımı %13
artmıştır. Günlük kullanım açısından insanlar günde 4 saatini bilgisayar veya tablette
geçirirken, 2 saat 35 dakika cep telefonu ile, 2 saat 32 dakika sosyal medya ile, 2 saat 18
dakika televizyonda vakit geçirmektedir. İnternet kullanıcılarının %51’i laptop veya
masaüstü bilgisayardan paylaşım yaparken %46’sı mobil cihazlardan giriş yapmaktadır.
Geçen yıla göre bilgisayarlardan yapılan paylaşım %25 azalırken, mobil cihazlardan
giriş %55 artmıştır. İnsanların %77’si her gün, %16’sı ise en az haftada bir kez interneti
kullanmaktadır. Sosyal medya mecralarında %32 ile Facebook, %24 ile Whatsapp, %20
ile Facebook Messenger kullanılmaktadır. Facebook kullanıcıları yaş gruplarına göre
incelendiğinde yaklaşık %4 oranında 13-19 yaş, %7 civarında 20-29 yaş, %4 civarında
da 30-39 yaş grubunun kullandığı görülmektedir. Diğer tüm bilgi teknolojileri
32
TÜİK, Hanelerde Bilişim Teknolojileri Kullanımı Anketi, 2016.
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
2004 2005 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
İnternetkullanımoranı(%)
16-24 yaş
25-34 yaş
35-44 yaş
45-54 yaş
55-64 yaş
65-74 yaş

22. istatistiklerinin aksine, Facebook kullanıcılarında 13-19, 30-39 ve 40-49 yaş gruplarında
kadınların erkeklere göre daha fazla kullandığı tespit edilmiştir.33
Şekil 9: Türkiye'de sosyal medya kullanım oranları
Ayrıca Türkiye’de 71 milyon cep telefonu abonesinden mobil cihazlarda mesajlaşma
amaçlı %43, vido izleme amaçlı %36, oyun amaçlı %28, internet-mobil bankacılık
amaçlı %35, navigasyon-harita servisleri içinse %37 oranında kullanılmaktadır.33
Şekil 10: Mobil cihazların (Cep Telefonu) kullanım amaçları
2013 yılı Nisan ayında gerçekleştirilen Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım
Araştırmasının kapsamı ilk defa 06-15 yaş grubu çocukların da içerecek şekilde
33
We Are Social, Digital in 2016, http://wearesocial.com/uk/special-reports/digital-in-2016, s.460
(28/11/2016).

23. genişletilmiştir. Bu araştırmada 6-15 yaş grubu genel olmak üzere, farklılıkları daha iyi
gözlemleyebilmek için 06-10 ve 11-15 yaş grubu ayrımında bilgisayar, internet ve cep
telefonu kullanımı, kullanım sıklığı ve kullanım amaçları yanında medya ile ilişkileri de
irdelenmiş, yapılan çalışmalar 06-15 Yaş Grubu Çocuklarda Bilişim Teknolojileri
Kullanımı ve Medya adıyla raporlanmıştır.34
Bu rapora göre 06-15 yaş grubundaki bilgisayar kullanan çocukların bilgisayar
kullanmaya başlama yaşı ortalama 8 iken, 06-10 yaş grubunda ortalama başlama yaşı 6,
11-15 yaş grubunda ise 10’dur. 06-15 yaş grubundaki İnternet kullanan çocukların
İnternet kullanmaya başlama yaşı ortalama 9’dur. İnternet kullanan çocukların İnternet
kullanmaya ortalama başlama yaşı 06-10 yaş grubunda 6, 11-15 yaş grubunda ise
10’dur.34
06-15 yaş grubundaki çocukların % 24,4’ü kendi kullanımına ait bilgisayara sahip iken,
% 13,1’i cep telefonuna ve % 2,9’u oyun konsoluna sahiptir. 06-15 yaş grubundaki
çocukların bilgisayar, internet ve cep telefonu kullanım oranları sırasıyla % 60,5, %
50,8 ve % 24,3’tür. Bu oranlar 06-10 yaş grubundaki çocuklarda sırasıyla % 48,2, %
36,9 ve % 11, 11-15 yaş grubundaki çocuklarda ise sırasıyla % 73,1, % 65,1 ve %
37,9’dur.34
Haftalık ortalama internet kullanım süreleri dikkate alındığında, 06-15 yaş grubundaki
internet kullanan çocukların % 38,2’si interneti iki saate kadar, % 47,4’ü üç ile on saat
arasında, % 11,8’i on bir ile yirmi dört saat arasında % 2,6’sı ise yirmi dört saatin
üzerinde kullanmıştır.34
06-15 yaş grubu çocuklar interneti en çok %84,8 ile ödev veya öğrenme amacıyla
kullanırken, bunu %79,5 ile oyun oynama, %56,7 ile bilgi arama, %53,5 ile sosyal
medya ağlarına katılma takip etmektedir.34
34
TÜİK, 06-15 Yaş Grubu Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanımı ve Medya, 2013.

24. Tablo 3: İnternette yürütülen faaliyetler35
6-15 yaş 6-10 yaş 11-15 yaş
Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın
Ödev veya
öğrenme
amacıyla
internete
başvurma
84,8 82,3 87,8 72,5 69,5 75,7 92 89,4 95,2
Sosyal medya
ağlarına katılma
53,5 57,8 48,4 32,8 35,8 29,4 65,5 70 60
Sesli ya da
görüntülü
görüşme yapma
7,3 7,8 6,6 4,4 4,1 4,8 8,9 9,8 7,8
e-posta ve/veya
anlık ileti
yazılımları ile
ileti gönderme
17,9 19,9 15,4 6,5 7 5,9 24,5 27 21,3
Oyun oynama 79,5 86 71,8 91,4 92,5 90,2 72,5 82,5 60,4
Film, dizi, tv
yayınları, video
izleme, müzik
dinleme
50,1 50 50,3 44,2 43,2 45,4 53,6 53,7 53,4
Online haber,
gazete ya da
dergi okuma
13,8 14,5 12,9 5,7 5,3 6,1 18,5 19,6 17,1
Bilgi arama 56,7 55,7 57,8 46,9 45,5 48,4 62,4 61,3 63,7
Dosya indirme
(oyun, film,
program, müzik
vb.)
21,9 25,9 17,1 11,2 14,5 7,6 28,1 32,3 23
İnternet kafe, 06-15 yaş grubu internet kullanan çocukların % 21,4’ü, 06-10 yaş
grubunun % 8,7’si, 11-15 yaş grubunun ise % 28,8’i tarafından tercih edilmiştir.35
06-15 yaş grubundaki cep telefonu kullanan çocukların ortalama cep telefonu
kullanmaya başlama yaşı 10 iken 06-10 yaş grubunda ortalama başlama yaşı 7, 11-15
yaş grubunda ise 11’dir. Cep telefonu kullanım amaçları arasında ilk sırayı % 92,8 ile
konuşma alırken, bunu % 66,8 ile oyun oynama, % 65,4 ile mesajlaşma ve % 30,7 ile
internete girmek takip etmiştir. Cep telefonu kullanan 06-10 yaş grubu çocukların %
35
TÜİK, 06-15 Yaş Grubu Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanımı ve Medya, 2013.

25. 80’i, 11-15 yaş grubu çocukların ise % 62,9’u cep telefonu üzerinden oyun oynarken,
06-10 yaş grubu çocukların % 29,4’ü, 11-15 yaş grubu çocukların ise % 76,2’si
mesajlaşmıştır.36
Çalışma kapsamında çocukların televizyon izleme alışkanlıkları da incelenmiş, her on
çocuktan dokuzu hemen her gün TV izlediği tespit edilmiştir. 06-15 yaş grubundaki
çocukların % 92,5’i hemen her gün TV izlerken, bu oran 06-10 yaş grubundaki
çocuklarda % 94,8 ve 11-15 yaş grubu çocuklarda ise % 90,2’dir. Günde ortalama dört
saatin üzerinde TV izleyen çocukların oranı 06-15 yaş grubunda % 12 iken, 06-10 yaş
grubunda % 12,5, 11-15 yaş grubu çocuklarda ise % 11,6’dır. İnternete bağlı araçların
hanelerde bulunma oranına bakıldığında, evde internet erişimi olan hanelerin %
15,5’inde internete bağlanabilen televizyon olduğu belirtilmektedir.36
Tablo 4: Yaş gruplarına göre çocuklarda televizyon izleme alışkanlıkları36
6-15 yaş 6-10 yaş 11-15 yaş
Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın
TV izleme sıklığı
Hemen her gün 92,5 92,8 92,3 94,8 94,8 94,9 90,2 90,7 89,6
Haftada en az bir
defa
7,5 7,2 7,7 5,2 5,2 5,1 9,8 9,3 10,4
İzlenen program
türleri
Haber programları 10,2 11,3 9 4,3 4,8 3,7 16,3 17,7 14,7
Film, dizi 60,3 56,5 64,3 44,2 41,5 46,9 76,8 71,2 82,9
Çizgi film 72,1 73,7 70,5 93,8 94,2 93,4 50 53,5 46,2
Eğlence, müzik,
yarışma
49,1 43,8 54,7 36,9 33,4 40,5 61,7 54,1 69,8
Spor programları 22,8 38,6 6,4 14,1 24,3 3,8 31,8 52,8 9,1
Belgesel, kültür,
sanat gibi eğitici
programlar
20 22,2 17,8 15,8 18,3 13,2 24,4 26 22,6
Günlük ortalama
TV izleme süresi
0-2 saat 48,7 46,1 51,5 48 44,7 51,4 49,4 47,5 51,5
3-4 saat 39,3 41,4 37 39,5 41,3 37,7 39 41,4 36,4
5-8 saat 11,7 12,1 11,2 12,1 13,4 10,7 11,2 10,8 11,8
8 saatten fazla 0,4 0,4 0,3 0,4 0,5 0,2 0,4 0,3 0,4
36
TÜİK, 06-15 Yaş Grubu Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanımı ve Medya, 2013.

26. 06-10 yaş grubu çocuklarda en çok izlenen program türü % 93,8 ile çizgi film iken 11-
15 yaş grubu çocuklar tarafından en çok izlenen program türü ise % 76,8 ile film ve
dizilerdir.37
06-15 yaş grubundaki çocukların % 16,6’sı basılı ortamda gazete, % 15,8’i dergi okudu.
Aynı yaş grubundaki çocukların % 19,1’i gazeteyi, % 14,3’ü dergiyi hemen her gün
okurken, % 10,3’ü gazeteyi, % 16,3’ü dergiyi iki üç ayda bir okudu. Basılı ortamda
gazete ve dergi okuma oranı 06-10 yaş grubu çocuklarda % 9,7 ve % 10,1 iken, 11-15
yaş grubu çocuklarda % 23,6 ve % 21,6’dır. Burada her iki yaş grubunda da kız
çocuklarının erkek çocuklarına göre basılı gazete okumada yaklaşık % 20, basılı dergi
okumada ise yaklaşık % 30 daha fazla oldukları oldukça dikkat çekicidir.37
Tablo 5: Yaş gruplarına göre çocukların basılı ortamda gazete ve dergi okuma oranı (%)
6-15
yaş
6-10
yaş
11-15
yaş
Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın
Gazete 16,6 15,2 18 9,7 9,2 10,3 23,6 21,2 26,3
Dergi 15,8 13,9 17,7 10,1 9,5 10,8 21,6 18,3 25,1
06-15 yaş grubundaki çocuklar gazetede en çok %40,9 ile TV, magazin, eğlence
yazılarını, dergide ise %42,2 ile çocuk dergileri okudu. 06-10 yaş grubu çocuklarda
%34,2 ile komedi ve mizah yazıları en çok okunurken, dergi türüne göre %72 ile çocuk
dergisi okunmuştur. 11-15 yaş grubu çocuklarda ise bu oranlar %45,7 ile en çok TV,
magazin, eğlence haberleri, %31,7 ile bilim ve teknik konulu dergiler olmuştur.37
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin bu denli yaygın olmasının yanında interneti
kullanmayanlar üzerinde de durmak gerekmektedir. TÜİK’in 2016 Hanehalkı Bilişim
Teknolojileri Kullanım Araştırması sonuçlarına göre evden internet erişimi olmayan
hane oranı %23,4’tür. Bunların %59’u internet içeriğinin faydasız, gereksiz, ilginç
bulması veya zararları sebebiyle hanelerinde kimsenin internet kullanmasının gerekli
37
TÜİK, 06-15 Yaş Grubu Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanımı ve Medya, 2013.

27. olmadığını belirtmişlerdir. % 15,9’u kullanmayı bilmediğinden, % 4,2’si ise gizlilik ya
da güvenlik endişeleri sebebiyle interneti kullanmamaktadır.38
Yapılan bu çalışmaların sonuçlarını, herhangi bir anket sonucu olarak okumak yerine,
üzerine analizler yapıp yeni stratejiler belirlemek gerekir. İnternetin ve teknolojinin
zararlarından çok, gelişme trendlerini tespit edip olumlu ve verimli kullanabileceğimiz
hale getirmek için çalışmalar yapmak gerekmektedir.
38
TÜİK, Hanelerde Bilişim Teknolojileri Kullanımı Anketi, 2016.

28. V. ÇOCUKLAR AÇISINDAN İNTERNETİN GENEL
DEĞERLENDİRMESİ
A. İNTERNET BAĞIMLILIK MIDIR?
Teknolojinin ve bilgi teknolojilerine erişilebilen cihazların kullanımının artması,
ihtiyaçlarımızı karşılayacak noktanın da ötesinde kontrol edilemeyecek bağımlılık
noktasına gelmektedir. Deloitte tarafından yapılan mobil kullanıcı araştırmasının
sonuçlarına göre ülkemizde toplu taşımada, TV izlerken, sohbet ederken, yemek yerken,
araç kullanırken cep telefonu kullananların sayısı azımsanmayacak derecededir.
Kullanıcıların % 80’inden fazlasının ortalama ve üzeri bağımlılık seviyesine sahip
olduğunun tespit edildiği araştırmada 18-24 yaş grubu zirve yapmaktadır. Bağımlı
kullanıcılar % 90 oranında uyandıktan sonra 15 dakika içinde telefonunu kontrol ederek,
uykuda geçirdikleri süre zarfında bir gelişme olup olmadıklarını öğrenmeye
çalışmaktadır. Günlük fotoğraf çekme % 71, günlük oyun oynama % 46 iken,
kullanıcıların % 83’ü uyumadan önce telefonlarını kontrol etmektedir. Aile bireyleri ile
birlikte geçirilen zamanlarda 18-25 arası yaş grubunun, 45-50 arası yaş grubuna oranla
iki kat daha fazla telefon kullandığı tespit edilmiştir. Her iki kullanıcıdan biri, çektiği
fotoğrafları günlük olarak sosyal medyada paylaşmaktadır. Bu oranla Türkiye, hem
akıllı telefonunu fotoğraf çekmek için kullanma, hem de bu fotoğrafı sosyal medyada
paylaşmada Brezilya, Çin, Rusya, İngiltere, Almanya gibi pek çok ülkeyi geride
bırakıyor.39
Bir önceki bahiste ve bu bahiste konu edilen istatistikler incelendiğinde, internete bağlı
cihazların kullanımın hayatımızın çok önemli bir parçası haline geldiği anlaşılmakla
birlikte bağımlılık noktasına geldiği de gözlerden kaçmamaktadır. Teknolojinin ve
sunulan içeriğin gelişmesi ile birlikte kullanımın ve dolayısıyla bağımlılığın da artacağı
konusu dikkatle irdelenmelidir.
En büyük risk grubunu çocuklar ve gençler oluşturmaktadır. İnternette geçirilen zaman
haftada 40-80 saat, bir oturumda 12-15 saat bilgisayar başında zaman geçirmek
kesinlikle müdahale edilmesi gereken bir durumdur. Kız çocukların okuyarak, sohbet
39
Deloitte, Global Mobil Kullanıcı Araştırması, https://www2.deloitte.com/tr/tr/pages/technology-
media-and-telecommunications/articles/global-mobile-consumer-survey.html (19/12/2016).

29. ederek internette zaman geçirirken, erkek çocukların spor ve şiddet oyunlarını tercih
ettikleri özellikle ergenlik döneminde sosyal fobi, şiddet eğilimi ve depresyona yol
açmakta, hiperaktiviteye veya dikkat eksikliğine sebep olmaktadır.
B. ÇOCUK İNTERNETTE NELERLE KARŞILAŞIR?
İnternet okyanus gibidir, çocuklara büyük fırsatlar sunar ama tehlikeleri de vardır40
.
Çocuklar interneti oyun parkı olarak kullanmaktadır ama aktif ilişkiye girmeye ve
fotoğraf paylaşmaya başladıklarında riskler artmaktadır.41
Çocukların internet kullanım alışkanlıkları, hem internetin eğitim ve gelişim amaçlı
kullanımı ve hem de çocuklara verdiği zararlar açısından tıp fakültelerinden, eğitim
fakültelerine, sosyal bilgiler alanına kadar çok farklı alanlarda araştırmalar
yapılmaktadır. Çocukların %85’inin sosyal medya hesabı bulunurken %46’sının profili
herkese açık bir şekilde bulunmakta, % 65’i kendilerinin açıkça tanınabileceği
fotoğraflar paylaşmakta, %59’u profil güvenliğini nasıl güncelleyeceğini bilmemekte, %
19’unun ise adres-telefon bilgileri profilinde herkese açık bir şekilde
yayınlanmaktadır.42
Ebeveynlerin % 72’den fazlası, çocuklarının internet’te karşılaştıkları rahatsız edici
durumlarda onlara yardım edebilecekleri konusunda kendilerine güvenmektedirler.
Ebeveynlerin çoğu (% 60) çocuklarına internet’i güvenli kullanma yolları hakkında
tavsiyede bulunduklarını belirtmişlerdir.43
Bu iki akademik çalışma da çocuklarımızın
internet üzerinde ne kadar savunmasız kalabileceklerini göstermektedir.
40
Cha, Paul, Bildiri, Masum Görüntülerle Mücadele Gücü, Risk(4),2012 (aktaran: Fendoğlu, Hasan Tahsin,
Çocuk Hakları Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014, s.297).
41
Verstrate, Erik, Bildiri, Çevrimiçi Saldırgan Profili Belirleme İhtimalleri, Risk(4),2012 (aktaran: Fendoğlu,
Hasan Tahsin, Çocuk Hakları Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014, s.297).
42
ULUKOL, Betül, 2013, Sunum, Çocuk Sağlığı ve Bilişim Uygulamaları,
http://slideplayer.biz.tr/slide/3725643 (29/11/2016).
43
EU Kids Online III, Avrupa Çevrimiçi Çocuklar Araştırma Projesi Türkiye Bulguları,
http://eukidsonline.metu.edu.tr (29/11/2016).

30. Çocuklar ve sosyal ağlar üzerine İngiltere’deki ve İspanya’daki çocuklarla ve onların
ebeveynleri ile yapılan anket çalışmasında, çocukların % 88’i sosyal medyada zarar
veren kişi veya davranışlarla karşılaşmıştır. Yine çocukların % 12’si son bir yılda en az
bir kez zorbalığa maruz kaldığını ifade etmiştir. Çocukların profilini sadece
arkadaşlarına açanların oranı % 62, arkadaşların arkadaşlarına açanların oranı % 19 ve
herkese açık olanların oranı ise % 17’dir. Arkadaşları ile şifresini paylaşan çocuk
oranının % 30 olduğu saptanmıştır. Yine yapılan başka bir çalışmada da öğrencilerin %
40’ının izin almadan hesabında değişiklik yapabilecek ve olumsuz yorumlar
yazabilecek bir arkadaşıyla şifresini paylaştığı tespit edilmiştir.44
Çocuklar interneti ödev yapmak, oyun oynamak, sosyal medya ortamlarında paylaşım
yapmak için kullanırken, uygun olmayan içeriklerle, duygusal, cinsel, fiziksel
saldırılarla, virüsler, hackerlar veya kontrolsüz bilgi paylaşımı nedeniyle güvenlik
tehditleriyle karşı karşıya gelebilmektedir. 45
Bunların yanında özellikle sosyoloji ve
psikoloji alanlarında yapılan bir çok çalışmada çocukların bilgisayar, mobil cihazlar,
sosyal medya ve internet bağımlılığı sonucunda yaşayabileceği tespit edilen
olumsuzluklar şöyle özetlenebilir:46
 İnternet ile ilgili yoğun zihinsel meşguliyet,
 Doyum sağlamak için internet başında geçirilen sürenin giderek artması,
 Sosyal iletişimin bozulması,
 Akademik yeteneklerin ve başarının körelmesi,
 Kimlik kargaşası,
 Bağımlılık,
 Güçlü reklamcılık unsurlarıyla yanıltılma,
 Bazı hastalıklar47
o Duruş ve iskelet sorunları, baş/boyun/sırt ağrısı
o Karpal tünel sendromu
44
Beder, Abdülkadir, Ortaokul Öğrencilerinin Güvenli İnternet Kullanım Durumlarının Belirlenmesi,
Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar, Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2015.
45
Nurmedov, Serdar, Bir Bağımlılık Olarak İnternet, http://slideplayer.biz.tr/slide/3005393
(01/12/2016).
46
Bozkurt, Dilek, İnternetin Çocuklar Üzerindeki Etkileri http://cocuklailgilihersey.blogcu.com/internetin-
cocuklar-uzerindeki-etkileri/12407635 (30/11/2016).
47
Nöropsikiyatri Portalı, İnternet Bağımlılığı, http://e-psikiyatri.com/kategori/internet-bagimliligi-
bagimlilik-tedavileri (19/12/2016).

31. o Görme sorunları, kuru göz hastalığı
o Radyasyon riski
o Daha az hareketten kaynaklanan fiziksel problemler
o Yeme sorunu
o Uyku sorunu
o Sosyal izolasyon ve kaçınganlık gibi bazı psikolojik sorunlar
Çocuklarınız bilgisayar oyunu oynarken onların sadece iyi vakit geçirdiğini
düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Çünkü bu çocuklar aynı zamanda şişmanlıyor.
Arada gösterilen reklamlardan etkilenen çocuklar bol bol şekerli abur cubur
tüketiyor. Aslında çok masum bir eğlendirici gibi görünüyor. Parlak renkler, çizgi
film karakterleri ve eğlence iç içe. Küçük bir çocuğu mutlu etmek için bundan
başka bir şey istenebilir mi? Ama uzmanlar sağlık açısından farklı düşünüyor.
Uzmanlar, bilgisayar oyunu oynanan sitelerin sık sık fast food zincirleri, şekerli
tahıl gevrekleri ve şekerli abur cuburun reklamlarına yer verdiğini belirtti.
Bilgisayar oyunu oynayan çocukların yüzde 50 daha fazla abur cubur tükettiği
ortaya çıkarıldı.48
Hollanda’da Radbaus Üniversitesi’nde haftada iki üç kez oyun oynayan 11-15 yaş arası
bin çocuk üzerinde bir araştırma yapılmış, online oyunların ve oyunlar için hazırlanan
reklamların beslenme alışkanlıkları üzerine etkileri incelenmiştir. Reklamların oyun
sitesi ile birlikte kullandığı akıllı telefon uygulamaları ve sosyal medya
uygulamalarında da sık sık gösterildiğini tespit eden uzmanlar, bilgisayar oyunu
oynayan çocukların sağlıklı beslenme yerine % 50 daha fazla abur cubur tükettiğini
tespit etmiştir. Birçok firmanın tüketim ve pazarlama stratejisi olarak nörobilimcilerle
çalışarak bu tarz bilinçaltı tüketimi özendirme yöntemlerine büyük bütçeler ayırdığı
ifade edilmektedir. Çevrimiçi reklam uygulamalarında ailelerle çocukların aynı reklamı
görmediğini, ailelerin, çocuklarının online aktivitelerini takip edemediklerini de
değerlendirdiğimizde olayın ayrı bir boyutu karşımıza çıkmaktadır.
48
Karar Gazetesi, Bilgisayar oyunları çocukları şişmanlatıyor, http://www.karar.com/hayat-
haberleri/bilgisayar-oyunlari-cocuklari-sismanlatiyor-337409 (14/12/2016).

32. 1980-2000 yılları arasında doğan Y nesli, 2000’den sonra doğan çocuklar ise Z
nesli çocuklarıdır. Z nesline aynı zamanda “net nesli” de denir. Sessizdirler,
otistik veya dikkat eksikliği sendromu yaşadıkları ileri sürülür. TV seyretmek,
kitap/gazete okumak gibi dikkat gerektiren becerileri yeterli değildir. İçe
kapanıktırlar, bir önceki neslin hırsları bunlarda yoktur, sabırsızdırlar, anlık
zihne sahip diye tanımlanırlar, “gerçek insanlar” ile vakit geçirmekten
hoşlanmazlar, daha çok tüketim odaklıdırlar. Daha bireysel takılırlar. Bundan
sonra doğacak olan nesiller internet ve teknolojiden daha fazla etkilenen nesil
olacağı bir gerçektir.49
NPİSTANBUL (Nöropsikiyatri İstanbul) Hastanesi’nde hastalar üzerinde yapılan bir
araştırmada internet bağımlılarının % 50’sinde başka bir psikiyatrik bozukluk
saptanmıştır. Madde kullanımı % 38, duygu/durum bozukluğu % 33, depresyon % 25,
psikotik bozukluk % 14, anksiyete (kaygı) bozukluğu % 10 oranındadır. Bu kișilerin %
38’nin en az bir başka bağımlılığının daha olduğu, % 19’unda kompülsif (saplantı-
takıntı) alışveriş, % 10’unda kumar oynama, % 10’unda piromani (kasıtlı yangın
çıkarma hastalığı), % 10’unda cinsel dürtü bozukluğu ve kompülsif seks bağımlılığı
bulunduğu belirtilmiştir. Yine aynı kaynakta Nurmedov’un bildirdiğine göre; ülkemizde
yapılan bir çalışmada özellikle genç yaş grubunda dikkat eksikliği-hiperaktivite
bozukluğu, sosyal fobi, hafif depresyon varlığında ailede bağımlılığa yatkınlık söz
konusu olduğunda riskli internet kullanımının görülebileceği belirtilmiştir.50
Ergenler tıpkı sigara, alkol esrar gibi internetle de arkadaş ortamına uymak için tanışır.
Çünkü bu gencin arkadaşlarının büyük bir kısmı ya online oyun oynamakta, ya da
sohbet odalarında forumlarda görüşmektedir. Kendi aralarında konuşulduğunda bir
araya geldiklerinde sohbetlerindeki ortak konu, oyunda kimin kaçıncı “level”da olduğu,
veya hangi forumda en son neyin tartışıldığı olduğunda sohbete katılabilmek için
bunlardan haberdar olması gerekir.
49
Nurmedov, Serdar, Bir Bağımlılık Olarak İnternet, http://slideplayer.biz.tr/slide/3005393
(01/12/2016), s.8.
50
Nurmedov, Serdar, Bir Bağımlılık Olarak İnternet, http://slideplayer.biz.tr/slide/3005393
(01/12/2016), s.12.

33. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü
tarafından 2006, 2011 ve 2013 yıllarında yapılan Türkiye Aile Yapısı Araştırması’da
“eşinizle nasıl tanıştınız” sorusuna cevap aranmış, “İnternet/evlilik ajansı” cevabı,
“Aile, komşu çevresi”, “Okul çevresi”, “İş çevresi”, “Arkadaş çevresi” cevabından
sonra gelmiştir.51
Çocukların ve gençlerin internetten tanıştıkları, bazen yaşça
kendilerinden çok büyük olan bu kişilerle evlendikleri ve sorunlu evlilik hayatı
yaşadıkları toplumumuzda son zamanlarda karşımıza çıkan gerçeklerden bir tanesidir.
Çocukların internet kullanım profilleri ve ülkelerin güvenli internet profillerinin
değerlendirildiği bir çalışmada kullanım ve risk grupları değerlendirilmiş, İngiltere ve
Polonya “Yüksek kullanım, orta risk”, Almanya ve İtalya “Düşük kullanım, orta risk”,
Türkiye ve İspanya ise “Düşük kullanım, orta risk” olarak sınıflandırılmıştır.52
Bilgisayar, internet bağımlılığı okuma alışkanlıklarımızı da çok ciddi oranda
değiştirmiştir. Okuyan, algılayan, yorumlayan toplum yerine bizleri okuyan veya gören
değil bakan, algı ve yorumdan uzak, her şeyden bilgisi varmış gibi gözükmesine karşın
bir çok konuyu derinlemesine bilmeyen, analizci düşünce yapısından uzaklaşmış bir
noktaya sürüklemektedir.
51
T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Türkiye Aile Yapısı
Araştırması: Tespitler, Öneriler, Araştırma ve Sosyal Politika Serisi: 07, Ankara, 2014.
52
EU Kids Online III, Avrupa Çevrimiçi Çocuklar Araştırma Projesi Türkiye Bulguları Özet Raporu, 2011,
http://eukidsonline.metu.edu.tr (29/11/2016).

34. İnternetin güvenli bir şekilde kullanımına yeterli önem gösterilmemesi
durumunda, günümüzde yapılan bir hata gelecek zamanda beklenmedik sıkıntılı
durumlara neden olabilecektir. Bu durumda nasıl ki bir caddede karşıdan karşıya
geçerken, bisiklet binerken, spor yaparken, araba sürerken bazı riskleri göz
önünde bulunduruyorsak, interneti kullanırken de karşılaşılabilecek olumsuz
durumlar da göz önünde bulundurulmalıdır.53
C. İNTERNETTE BİLGİLERİMİZİN GİZLİLİĞİ
Bilgi güvenliği kavramı bilgi sistemlerinin ve altyapıların güvenliğini sağlamak için
uygulanan temel ilkeler olarak tanımlanmakta ve bu çerçeve içerisinde bilginin gizliliği,
erişilebilirliği ve bütünlüğü ile ilgilenmektedir. Bilginin yetkisiz kişilerin eline
geçmemesi durumu bilginin gizliliği; bilginin ilgili ya da yetkili kişiler tarafından
ulaşılabilir ve kullanılabilir olması, bilginin erişilebilirliği, bilginin yetkisiz kişilerce
değiştirilmemesi durumu da bilginin bütünlüğü olarak ifade edilmektedir.54
Bilgi teknolojilerinin, özellikle de sosyal medya mecralarının kullanımın
yaygınlaşmasıyla hatta hayatımızın en önemli öğelerinden birisi haline gelmesiyle,
bilginin erişebilirliği kolaylaşmış, bütünlüğü ve doğruluğu tartışılır hale gelmiş, en
önemlisi ise bilginin özellikle de kişisel bilgilerin gizliliği çok büyük risk altına
girmiştir. İnsanlar günlük hayatlarının neredeyse her anını popüler sosyal medya
ortamlarında paylaşmaktadır. Bir anlamda insanlarla tanışma, sosyalleşme, paylaşma,
ilişkilerini geliştirme imkanı bulurken, diğer yandan da bu bilgileri suistimal edebilecek
üçüncü tarafların eline geçmesine olanak tanımaktadır. Her ne kadar yapılan
paylaşımların silinme imkanı olsa da tümüyle internetten kaldırılmasının imkan
dahilinde olmadığı, temizlenemeyen bu verilerin yüzünden bazen telafisi güç noktalara
53
Donovan, L. and Lehman, K., 2011, Internet Safety and Teens Today, Library Media Connection,
Sayı:29, ss. 28-29 (Aktaran: Beder, Abdülkadir, Ortaokul Öğrencilerinin Güvenli İnternet Kullanım
Durumlarının Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar, Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü, 2015).
54
T.C. Kalkınma Bakanlığı, Bilgi Toplumu Stratejisinin Yenilenmesi Projesi, Bilgi Güvenliği, Kişisel
Bilgilerin Korunması ve Güvenli Internet Ekseni Küresel Eğilimler ve Ülke İncelemeleri Raporu, Ankara,
2013.

35. gelinebileceği göz ardı edilmemelidir. Bu bilgiler, kişisel bilgilerimiz olabileceği gibi,
kişi üzerinden de bazı kurumsal bilgilere, kişilerin paylaşımlarına göre alacakları
kararlara hatta kullanabilecekleri şifrelere kadar bir çok çalışmaya imkan vermektedir.
Bu durumda ise siber güvenlik kavramı karşımıza çıkmaktadır. Bu bilgiler tüketimi
artırmak amaçlı reklamlarla ticari olarak kullanabileceği gibi, siber sızma, siber saldırı
amaçlı da kullanılabilmekte ve çok büyük zararlara sebep olabilmektedir.
Örnek olay:
Geçtiğimiz aylarda ülkemizde aktif siyasetin içinde olan bir siyasetçi tarafından sosyal
medya hesabında bir fotoğraf paylaşılmıştır. Olay ilk bakışta masumca bir paylaşımdan
ibarettir. Arka planda deniz ve Batı Toroslar görünmektedir. Seçmenlere “Seçim
bölgesindeyiz, evimizdeyiz” mesajı verilmektedir. Fotoğrafta arka planda görülen
eczane tabelası ise her şeyi değiştirmektedir. Eczanenin isminden hareketle sokak
bilgisine ulaşılmakta, ardından herkese açık olan Google Map web sitesinde “Sokak
Görünümü” modu seçilerek kişinin adres tespiti yapılabilmektedir.
Resim 1: Örnek olay incelemesi-1

36. Resim 2: Örnek olay incelemesi-2
Bu tür olaylar kişisel güvenlik açısından önemli olduğu kadar, kişinin yakınlarına karşı
güven müessesi açısından da önemlidir. Seyahate çıkan bir kişinin, iyi olduğunu, sorun
olmadığını yakınlarına bildirmek için otel odasından paylaştığı fotoğrafta başka bir
bavul, başka bir ayakkabının da kareye girebilmesi veya fotoğraf karesinde odadaki
aynanın yansımalarının hesaba katılmaması sonucu ortaya çıkan ilişkilerdeki güven
problemleri son zamanlarda haberlerde karşımıza çıkmaktadır.
Yetişkinlerde çeşitli sorunlara sebep olabilen bu tür beklenmedik durumlar, çocuklar
arasında çok daha ciddiye alınmaktadır. Yapılan bir paylaşımın kimler tarafından
beğenildiği, kendisiyle duygusal anlamda ilgilenilip ilgilenilmediğinin bile
yorumlandığı üzerine düşünülmesi gerekmektedir.
Toplumsal olayların önceden tespit edilebilmesi veya gerçekleşen olaylarda geriye
dönük araştırma yapılabilmesi için, sosyal medya verileri önemli bir istihbarat ortamı
haline gelmiştir. Siber istihbarat günümüzde daha da önem kazanmaya başlamıştır.
Ülkeler istihbarat kurumlarında siber istihbarat birimleri oluşturmaya başlamıştır.
Gereksinimler doğrultusunda farklı program ve algoritmalar kullanılarak, sosyal medya
veri yığınlarından istendik sonuçlara ulaşmak mümkündür. Bu kadar yoğun verinin

37. aktığı ortamlara kayıtsız kalınmamalıdır. İstihbarat açısından çok önemli olan sosyal
medya sitelerinden ticari, akademik veya güvenlik amaçlarıyla analiz edilebilir.55
Amerika’da Department of Homeland Security tarafından hazırlanan bir raporda
CIA’nın 2004’den beri, Facebook veritabanını istihbarat(bilgi) toplamak için
kullandığından bahsedilmektedir. İnsanların politik görüşlerini, dinlerini, tüm
arkadaşlarını, kişisel e-posta adreslerini, yüzlerce fotoğrafı, durum güncellemelerini
yani her şeyi gizlece izlediklerinden bahsedilmektedir.56
Keza internette paylaşılan bilgilerle kişinin annesinin kızlık soyadına, doğum yerine,
cep telefonu numarasına hatta TC KİMLİK numarasına ulaşılabilmektedir. Bu bilgiler
dolandırıcıların eline geçtiğinde elektronik ortamda bankacılık işlemlerine kadar bir çok
işlem gerçekleştirilebilmektedir. Adlarına sahte kimlik belgeleri çıkarılabilmekte,
telefon aboneliği, alışveriş yapılabilmekte hatta şirket kurulduğuna da şahit
olunmaktadır.
16 Aralık 2016 tarihinden bir haber sitesinde yer alan habere göre Tapu Müdürlüğü’ne
gelen şahıslar satış işlemi yapmak istediklerini belirtmişler, şahısların değerinin çok
altında bir bedelle satış yapacak olmalarından şüphelenen personelin polise haber
vermesi ve detaylı inceleme yapılması sonucu kişilerin sahte kimlikle işlem yapmaya
çalıştıkları tespit edilmiştir. Çok yüksek meblağa sahip bir alım satım işinde, taşınmaz
sahibinin tapu ve kimlik bilgilerine ulaşan dolandırıcılar, noterden bu bilgilerle vekalet
çıkartmış, ön ödeme adı altında da yüklü miktar parayı dolandırmışlardır.57
Bu tür
olaylar gün geçtikçe artmaktadır.
Son yıllarda insan kaynakları yönetiminde de, işe alma, performans değerlendirme,
kişinin bazı özelliklerinin tespitinde sosyal medya istihbarat yöntemleri
kullanılmaktadır. Kişinin istihbari/güvenlik amaçlı olmasa bile, kişilik, dünya görüşü,
siyasi görüşü, tarafını tespit etmek için sosyal medya ilişkileri, arkadaşlıkları, dahil
olduğu gruplar, beğendiği sayfaları incelemek yeterlidir.
55
Ödünç, Murat, Sosyal Medya ve İstihbarat, https://muratodunc.wordpress.com/2012/04/25/sosyal-
medya-istihbarat (25/11/2016).
56
Savaş, Serkan/ Topaloğlu, N, Nurettin, Sosyal Medya Verileri Üzerinden Siber İstihbarat Faaliyetleri,
ISCTurkey 2015 Bilgi Güvenliği ve Kriptoloji Konferansı (30-31 Ekim 2015), Ankara, 2015.
57
Polis sahte vekaletle arsa satanları böyle yakaladı, http://www.memurlar.net/haber/632701
(19/12/2016).

38. “Sizin ağzınızda olduğu sürece, söz sizin esiriniz, ağzınızdan çıktıktan sonra siz
sözünüzün esiri olursunuz” özdeyişinde olduğu gibi, sosyal medyaya taşınan bir bilginin
yayılmasının kontrol edilememesi sonucu, yıllar sonra karşımıza çıkabilmektedir.
Geçtiğimiz günlerde ABD’de başkanlık seçimleri yapılmış, sürpriz bir sonuçla kazanan
adayın eşinin sosyal medyada yer alan fotoğrafları veya ülkemizde bir siyasetçinin yıllar
önce yaptığı bir twitter paylaşımının yankıları günlerce gündemde yerini korumuştur.
Kamu yararı olmadığı sürece, dijital hafızada yer alan geçmişte yaşanılan olumsuz
olayların bir süre sonra unutulmasını, başkalarının bilmesini istemediği kişisel verilerin
silinmesini ve yayılmasının önlemesini isteme hakkı olarak ifade edilen unutulma hakkı
ile ilgili olarak, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu E.2014/4-56, K.2015/1679 sayılı
kararında davacının geçmişte yaşadığı kötü bir olayın toplum hafızasından silinmesini,
unutularak geleceğini serbestçe şekillendirmek istediği, bu hakkın yalnızca dijital
ortamdaki kişisel veriler için değil kamunun kolayca ulaşabileceği yerde tutulan kişisel
verilere yönelik olarak da kabul edilmesi gerektiğini talep ettiği başvurusunu kabul
etmiş ve aksini özel hayatın gizliliğini ihlal olarak değerlendirmiştir.
Yine 1998 ve 1999 yıllarında işlediği suçlardan dolayı başvurucu hakkında bir
gazetenin internet sitesinde yer alan ve haber arşivinde erişilebilir durumda olan
yayınların kaldırılması yönündeki talebin reddedilmesi sonucu, Anayasa Mahkemesi
Genel Kurulu, 3/3/2016 tarihinde yapılan bireysel başvuruda (B. No: 2013/5653),
Anayasa’nın 17. Maddesinde güvence altına alınan şeref ve itibarın korunması hakkının
ihlal edildiğine karar vermiştir. Kararda “Devletin bireye geçmişte yaşadıklarının
başkaları tarafından öğrenilmesi engellenerek yeni bir sayfa açma olanağı verme
hususunda bir sorumluluğunun olduğu”, Anayasa’nın 20. Maddesinde güvence altına
alınan kişisel verilerin korunmasını isteme hakkı kapsamında değerlendirilerek
“kişilerin geçmişte yaşadıkları olumsuzlukların unutulmasına imkan tanıma”yı ifade
özgürlüğünün ve basın özgürlüğünün önünde bir hak olarak görmüş ve devlete ödevler
yüklemiştir.58
58
Anayasa Mahkemesi’nin Unutulma Hakkına İlişkin N.B.B Kararı,
http://www.anayasa.gov.tr/icsayfalar/basin/kararlarailiskinbasinduyurulari/bireyselbasvuru/detay/pdf/
2013-5653.pdf (28/12/2016).

39. D. GÜVENLİ İNTERNET
Güvenli internet kapsamında iki hususun değerlendirilmesi gerekmektedir. İlki,
internette bulunan bilgilerin güvenliği, diğeri ise internetin güvenli kullanılmasıdır.
Yeryüzünde varolan toplam bilginin katlanma süresi olarak da ifade edilen bilgi yaşı
matbaanın icadından önce birkaç yüz yıl, 1950’li yıllarda 35-40 yıl iken, bilgi toplumu
çağını yaşadığımız günümüzde ise bilginin yaşı birkaç ayla ifade edilmektedir. Bilginin
bu kadar yüksek ve logaritmik bir hızda artıyor olması, güvenilirliği konusundaki
endişeleri artırmaktadır. Sosyal medyanın da iletişimin içine dahil olmasıyla farklı
boyutlara taşınabilmektedir. Dolayısıyla internetteki bilginin mutlak doğru bilgi
olmayıp, basılı yayınlarda olduğunun aksine teyit edilecek, doğrulayacak bir mecrası da
bulunmamaktadır.
İnternetin yaygınlaşması ile birlikte bireylerin, ama özelliklede çocukların ve gençlerin,
internet kullanımının artması ve değişik şekiller alması internetin açık ve özgür
doğasının yan etkisi olarak ortaya çıkan olumsuz içerik ve eylemlerin risklerini
artırmaktadır. Bu kapsamda özellikle iki eğilim ortaya çıkmaktadır; ilki, çocuklar
internete daha yüksek oranda maruz kalmaktadır. Çocukların ve gençlerin bilgisayara ve
internete erişim oranı ve kullanım miktarı gün geçtikçe artmakta, çocukların interneti
kullanmaya başlama yaşları düşmekte, sadece içerik okumanın yanında çok daha
etkileşimli bir ortamla karşı karşıya kalınmaktadır. İkincisi ise, ebeveynler ile çocuklar
arasında dijital nesil kopukluğu ortaya çıkmakta, bu hem ebeveynlerin çocuk üzerinde
kontrolünü zorlaştırmakta, hem de ebeveynler ile çocukların birbirini anlamada
zorlandığı gözlemlenmektedir.59
Avrupa Birliği Dijital Gündem kapsamında çocukların internet kullanımını da daha
etkin ve güvenli hale getirecek bir strateji üzerinde çalışılmış, bu kapsamda “Çocuklara
Daha İyi İnternet için Avrupa Stratejisi” ortaya konmuştur. Geliştirilen strateji adımları
dört başlık altında toplanmıştır60
:
59
T.C. Kalkınma Bakanlığı, Bilgi Toplumu Stratejisinin Yenilenmesi Projesi, Bilgi Güvenliği, Kişisel Bilgilerin
Korunması ve Güvenli Internet Ekseni Küresel Eğilimler ve Ülke İncelemeleri Raporu, Ankara, 2013, s.96.
60
T.C. Kalkınma Bakanlığı, 2013,s.109.

40.  Genç ve çocuklara yönelik kaliteli içeriğin teşvik edilmesi başlığı altında
çocuklara yönelik eğitici içeriğin artırılması, çocukların yaratıcı içerik
üretiminin teşvik edilmesi amaçlanmaktadır.
 Farkındalığın ve yetkinliğin artırılması konusunda medya okuryazarlığı,
okullarda temel bilgi teknolojileri ve güvenli internet eğitimleri verilmesi, ihbar
mekanizması kurulması gibi hedefler planlanmıştır.
 Çocuklara internette güvenli bir ortam sunulması alanında yaş gruplarına uygun
gizlilik ayarları kurulması, ebeveynlerin gözetim mekanizması gibi sınırlayıcı
önlemler planlanmıştır.
 Çocukların cinsel istismarı ile mücadele edilmesi konusunda da istismar
unsurlarının çabuk ve sistematik olarak tespit edilmesi amaçlanmıştır.
2013 yılında tamamlanan bu çalışma kapsamında ülkemizde de bazı adımlar atılmış,
okullarda bilişim teknolojileri ve medya okuryazarlığı dersleri çok kapsamlı bir şekilde
müfredata konulmuş, güvenli internet profilleri belirlenmiştir.
Güvenli İnternet Hizmeti Anayasamızın ilgili hükümleri (41. ve 58. Madde, Ailenin
korunması ve çocuk hakları-Gençliğin korunması) gereğince yasal olarak ülkemizdeki
internet kullanıcılarının internet’teki zararlı yayınlardan korunmasına yönelik bir
hizmettir. Şubat 2011 yılında yayımlanan “İnternet’in Güvenli Kullanımına İlişkin Usul
ve Esaslar”a göre yürütülmektedir.
Güvenli İnternet Hizmeti’nin amacı internet kullanıcılarına seçenekler sunarak
kullanıcıların internet'ten güvenli hizmet almalarına yönelik Erişim Sağlayıcılar
tarafından altyapısı oluşturulacak alternatif bir hizmet almalarını sağlamak şeklinde
özetlenebilir. Bu hizmeti almada kullanıcıların rızası esas olup, seçme ve seçmeme
konusunda tam bir özgürlük mevcuttur. 61
İnternet servis sağlayıcıları tarafından ücretsiz olarak sunulan ve internetteki zararlı
içeriklerden büyük oranda koruyan alternatif bir internet erişimidir. Zararlı yazılımlar ve
dolandırıcılık sitelerinden yüksek oranda koruma sağlar.
61
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Güvenli Web Portalı http://www.guvenliweb.org.tr
(24/11/2016).

41. Çocuk Profili ile erişebileceğiniz tüm siteler uzman kontrolünden geçmiş belirli
kriterlere göre onaylanmış sitelerdir. Yabancı kişilerle temas kurulmasının önüne geçer.
Sohbet ve sosyal medya siteleri gibi içeriğini herkesin değiştirebileceği siteler yoktur.
Çocuk profilinde sabit içerikli oyun oynanabilir. Profili çocuklarınızın rahatlıkla ödev
yapabileceği sizin de haber okuyup bankacılık işlemleri yapabileceğiniz sitelerden
oluşan bir internet alanıdır.
Aile Profilinde, kumar, intihara yönlendirme, çocukların cinsel istismarı, uyuşturucu ve
uyarıcı madde kullanımını kolaylaştırma, sağlık için tehlikeli madde temini, fuhuş,
müstehcenlik, ırkçılık, ayrımcılık, nefret, terör, şiddet görüntüleri, kan ve şiddet içeren
dövüş sporları, hayvan dövüşleri, dolandırıcılık, zararlı yazılım vb. içerikleri barındıran
web siteleri bulunmamaktadır. Çocuk profiline ek olarak kişisel sitelere, forum ve
paylaşım sitelerine erişilebilir. Aile Profili oyun sitelerini, sohbet sitelerini ve sosyal
medya sitelerini ise ayrı ayrı veya birlikte seçme imkanı sunar.
13 Altın Kural62
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Güvenli İnternet kapsamında farkındalık amaçlı
olarak çocuklar için şu önerilerde bulunmaktadır:
1. İnternet hayatınızın tamamı değil, sadece bir parçası olsun. Çok fazla zamanınızı
çalmasına izin vermeyin.
2. İnterneti ailelerinize ve arkadaşlarınıza değişmeyin. Aileleriniz ön koltukta, internet
ise arka koltukta otursun.
3. İnternette her bilgi doğru olmayabilir. İnternette elde ettiğiniz bilgiyi en az 3
kaynaktan kontrol edin. Ödevinizde kullanıyorsanız kaynağını belirtin.
4. İnternet ortamındaki bedava teklifler büyük ihtimalle gerçek değildir. Tanımadığınız
kişi size neden bedava bir şey teklif etsin ki.
5. Adınız, okulunuz, adresiniz, telefon numaranız, aile bireylerinizin adı vb. gibi kişisel
bilgilerinizi paylaşmayın. Paylaşılan küçük gibi görünen bilgiler, büyük zararlara sebep
olabilir.
62
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Güvenli Web Portalı http://www.guvenliweb.org.tr
(24/11/2016).

42. 6. İnternet ortamında paylaşacağınız resminiz, size ait video gibi paylaşımları önce
düşünün, sonra paylaşın. Paylaştıklarınız sizin veya sevdiklerinizin üzülmesine sebep
olmasın.
7. Şifreleriniz güçlü olsun. Adınızı ve doğum tarihinizi, art arda gelen kelimeleri ve
sayıları şifre olarak belirlemeyin. Anlamlı bir cümle kurun ve o cümlenin
kelimelerinden seçtiğiniz en az 8 karakterden oluşan şifreler oluşturun
8. İyi ve nazik bir kullanıcı olmaya çalışın. Gerçek hayatta Merhaba dediğiniz
arkadaşınıza internet ortamında "mrb" değil, yine merhaba deyin. Tamam derken "Ok."
veya "Tmm" yerine yine tamam deyin.
9. Gerçek hayatta yüzüne söylemeyeceğiniz ifadeleri internet ortamında da söylemeyin.
10. Gerçek hayatta olduğu gibi, internet ortamında da tanımadıklarınızı arkadaş
edinmeyin.
11. İnternet ortamında tanımadıklarınıza cevap vermeyin, tekliflerini reddedin, size
gönderdikleri mesajları açmadan silin
12. İnternet ortamında sizi rahatsız edenleri, sizi taciz edenleri ailelerinize söyleyin.
Ailelerinizle birlikte emniyete veya savcılığa suç duyurusunda bulunun
13. İnternetin zararlı içeriklerinden korunmak için tamamıyla ücretsiz olan ''Güvenli
İnternet Hizmeti''nden ailelerinizi haberdar edin.

43. E. ÇOCUK EĞİTİMİNDE SOSYAL MEDYA-İNTERNET
KULLANIMI
İnternet kullanımının sayılan tüm bu olumsuz özelliklerine rağmen pek çok da olumlu
etkisi bulunmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir63
:
 İnternet kullanımı bireylerin yaratıcılıklarının geliştirilmesine katkı sağlar.
 Eleştirel düşüncelerinin geliştirilmesinin bir sonucu olarak toplumsal olaylara
farklı bakış açısıyla bakmayı öğrenebilirler. İnternet bireylerin hayal güçlerinin
geliştirilmesinde ve düşünce anlamında daha üretken olmaları konusunda
bireylere yardımcı olmaktadır.
 Bireylerin karşılaştıkları sorunlara karşı pratik çözümler geliştirebilmelerine
yardımcı olabilmektedir.
 İnternet uygun ve belirli saatler içerisinde kullanıldığı takdirde çocukların
araştırırken öğrenmelerini de sağlamaktadır.
Günümüzde madem çocuklarımız bilgi teknolojileri ile bu kadar fazla muhatap
olmaktadır. Öyleyse bu ortamlardan uzaklaşmak/uzaklaştırmak yerine öğrenme
nesnelerini bu ortamlara taşıyarak çocukların eğitiminde kullanmak gerekmektedir.
Eğitim sürecinde bilişim teknolojisi donanımlarını kullanarak etkin materyaller
kullanılması amacıyla Milli Eğitim Bakanlığı Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel
Müdürlüğü tarafından tasarlanan Eğitim Bilişim Ağı (EBA) sınıf seviyelerine uygun,
güvenilir ve incelemeden geçmiş doğru e-içerikleri bulabileceğiniz sosyal bir platform
haline gelmiştir. Her sınıf grubundaki öğrenci tüm ders içeriğine ulaşabilmektedir. EBA
platformu, FATİH Projesi kapsamında yapılan çalışmaların akıllı tahtada
kullanılabilecek modüllerinin yanı sıra öğrencilerin evden de ulaşımına imkan
sağlamaktadır. Yine aynı proje kapsamında okullarda öğrencilere dağıtılan tabletler de
teknoloji kullanımı ile davranışları farklılaşan öğrencilerin bu farklılaşan ortamlarla
bilgiye erişimini kolaylaştırmaktadır.
63
Bilgisayar ve İnternetin Çocuklar Üzerindeki Olumsuz Etkileri ve Alınabilecek Önlemler,
http://artvingazi.meb.k12.tr/tema/icerikler/bilgisayar-ve-internetin-cocuklar-uzerindeki-olumsuz-
etkileri-ve-alinabilecek-onlemler_115258.html (22/11/2016).

44. VI. SONUÇ
Bilgi teknolojileri, internet dünyası, mobil teknolojiler, semantik web, yapay zeka,
nesnelerin interneti, giyilebilir teknolojiler gibi yeni ve gelişen teknolojilerle,
ölçülenebilir ve kıyaslanabilir oranların dışında asimetrik ve logaritmik bir artış
göstermektedir. Bilgi toplumu çağında teknoloji farklı içerikleriyle hayatımızın her
aşamasına girmekte, adeta kaçılmaz ve kaçınılmaz bir noktaya doğru ilerlemektedir. Bu
durumda zararlarını göz önüne alıp kaçmak yerine öğrenmek, göz ardı etmek yerine
zararları için önlem almak, faydalı olarak kullanılabilecek her alanda da çalışmalar
yapmak gereklidir.
Kamu kurumları farkındalığı artırmak, güvenilir bilgi kaynaklarını geliştirmek, bilgiye
ulaşım imkanlarını artırmak ve iletişimde güvenliği sağlamak adına gerekli her türlü
adımı atmakta, gerekli faaliyetleri yürütmektedir. Eğitim kurumları çocuklarımıza
yönelik gerekli eğitimleri vermektedir. Akademik camialar, risklerin tespiti, alınacak
önlemler, yapılması gereken iş ve faaliyetler konusunda akademik çalışmalar
yürütmekte ve gerekli raporlama ve uyarıları yapmaktadır.
Askeri kaynakların kullandığı “stratejideki hata taktikte düzeltilemez” sözünün
doğrultusunda, Avrupalıların söylediği “ölçemediğin veriyi yönetemezsin” ifadesi de
değerlendirildiğinde, önlem almak, doğru yönlendirmeler yapmak için bilişim
teknolojilerinin, sosyal medyanın hayatımızdaki etkileri başta TÜİK gibi resmi
kurumlarımız olmak üzere sürekli olarak ölçülmeli, araştırılmalı ve karar
mekanizmalarına raporlanmalıdır.
Son olarak ailelere düşen ise, çağa ayak uydurup, yasaklayan değil yönlendirici rolünü
üstlenerek zararlarından koruyup çocukların kişisel, sosyal, düşünsel ve akademik
gelişimlerine katkı sağlayacak şekilde internet ve sosyal medya kullanımını
yönlendirmeli ve şekillendirmelidir.
Alınacak önlemlerden ve uygulanacak kurallardan en önemlisi ise çocuğu ayırt
edebilme yetisine sahip bir birey olarak kabul edip ona güvenmek, onunla karşılıklı
konuşmak, tıpkı TV programlarında olduğu gibi seçici olmayı öğretmek gerekmektedir.

45. KAYNAKÇA
Anayasa Mahkemesi, Unutulma Hakkına İlişkin N.B.B Kararı,
http://www.anayasa.gov.tr/icsayfalar/basin/kararlarailiskinbasinduyurulari/bireys
elbasvuru/detay/pdf/2013-5653.pdf (28/12/2016).
Beder, Abdülkadir, Ortaokul Öğrencilerinin Güvenli İnternet Kullanım Durumlarının
Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar, Afyon Kocatepe Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü, 2015.
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Güvenli Web Portalı
http://www.guvenliweb.org.tr (24/11/2016).
Bilgisayar ve İnternetin Çocuklar Üzerindeki Olumsuz Etkileri ve Alınabilecek
Önlemler, http://artvingazi.meb.k12.tr/tema/icerikler/bilgisayar-ve-internetin-
cocuklar-uzerindeki-olumsuz-etkileri-ve-alinabilecek-onlemler_115258.html
(22/11/2016).
Bozkurt, Dilek, İnternetin Çocuklar Üzerindeki Etkileri,
http://cocuklailgilihersey.blogcu.com/internetin-cocuklar-uzerindeki-
etkileri/12407635 (30/11/2016).
Burç, Ayberk, web 1.0, 2.0, 3.0 nedir?, http://www.ayberkburc.com/internet/web-1-0-
2-0-3-0-nedir.html (22/11/2016).
Central Intelligence Agency (CIA), The World Factbook,
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-
factbook/fields/2151.html#xx (19/12/2016).
Deloitte, Global Mobil Kullanıcı Araştırması,
https://www2.deloitte.com/tr/tr/pages/technology-media-and-
telecommunications/articles/global-mobile-consumer-survey.html (19/12/2016).
EU Kids Online III, Avrupa Çevrimiçi Çocuklar Araştırma Projesi Türkiye Bulguları,
http://eukidsonline.metu.edu.tr (29/11/2016).

46. EUROSTAT, Dijital Ekonomi ve Toplum İstatistikleri,
http://ec.europa.eu/eurostat/web/digital-economy-and-society/data/main-tables
(19/12/2016).
Fendoğlu, Hasan Tahsin, Çocuk Hakları Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
http://www.khas.edu.tr/300/yeni-medya (27/12/2016).
http://www.nedir.com/medya#ixzz4U4QtV88T (27/12/2016).
https://tr.wikipedia.org/wiki/Medya (27/12/2016).
https://tr.wikipedia.org/wiki/Sosyal_medya (27/12/2016).
İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen
Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun
Karar Gazetesi, Bilgisayar oyunları çocukları şişmanlatıyor,
http://www.karar.com/hayat-haberleri/bilgisayar-oyunlari-cocuklari-
sismanlatiyor-337409 (14/12/2016).
Nurmedov, Serdar, Sunum, Bir Bağımlılık Olarak İnternet,
http://slideplayer.biz.tr/slide/3005393 (01/12/2016).
Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) NIC.TR., Alan Adı İstatistikleri
https://www.nic.tr/index.php?USRACTN=STATICHTML&PAGE=about_stats
(28/11/2016).
Ödünç, Murat, Sosyal Medya ve İstihbarat,
https://muratodunc.wordpress.com/2012/04/25/sosyal-medya-istihbarat
(25/11/2016).
Savaş, Serkan, Topaloğlu, N, Nurettin, Sosyal Medya Verileri Üzerinden Siber
İstihbarat Faaliyetleri, ISCTurkey 2015 Bilgi Güvenliği ve Kriptoloji
Konferansı (30-31 Ekim 2015), Ankara, 2015.

47. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü,
Türkiye Aile Yapısı Araştırması: Tespitler, Öneriler, Araştırma ve Sosyal
Politika Serisi: 07, Ankara, 2014.
T.C. Kalkınma Bakanlığı, Bilgi Toplumu Stratejisinin Yenilenmesi Projesi, Bilgi
Güvenligi, Kisisel Bilgilerin Korunması ve Güvenli Internet Ekseni Küresel
Egilimler ve Ülke Incelemeleri Raporu, Ankara, 2013.
TUNCER, Nilüfer, Çocuk ve İnternet Kullanımı, Türk Kütüphaneciliği Dergisi, Yıl:
2000, Cilt:14, Sayı:2, ss.205-212.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 06-15 Yaş Grubu Çocuklarda Bilişim Teknolojileri
Kullanımı ve Medya. Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması,
Ankara, 2013, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=15866
(03/12/2016).
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Hanelerde Bilişim Teknolojileri Kullanımı,
Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, Ankara, 2016.
ULUKOL, Betül, 2013, Sunum, Çocuk Sağlığı ve Bilişim Uygulamaları,
http://slideplayer.biz.tr/slide/3725643 (29/11/2016).
UNICEF, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme,
https://www.unicef.org/turkey/crc/_cr23c.html (22/11/2016).
VERISIGN, Domain Name Industry Brief (DNIB),
https://www.verisign.com/en_US/domain-names/dnib/index.xhtml (05/12/2016).
We Are Social, Digital in 2016, http://wearesocial.com/uk/special-reports/digital-in-
2016 (28/11/2016).

48. ŞEKİLLER
Şekil 1: Dünyada dijital teknolojilerin kullanımı............................................................12
Şekil 2: Ülkeler bazında internet kullanımı ....................................................................12
Şekil 3: Dünyada sosyal medya kullanımı......................................................................14
Şekil 4: Dünya üzerinde kullanılan mobil cihazların sahip oldukları işletim sistemleri.14
Şekil 5: 2004 ve 2016 yıllarına ait cinsiyetlere göre bilgisayar kullanım oranları .........17
Şekil 6: 2004 ve 2016 yıllarına ait cinsiyetlere göre internet kullanım oranları.............17
Şekil 7: Yaş grubuna göre bilgisayar kullanım oranları..................................................18
Şekil 8: Yaş grubuna göre internet kullanım oranları .....................................................21
Şekil 9: Türkiye'de sosyal medya kullanım oranları.......................................................22
Şekil 10: Mobil cihazların (Cep Telefonu) kullanım amaçları .......................................22

49. RESİMLER
Resim 1: Örnek olay incelemesi-1.................................................................................35
Resim 2: Örnek olay incelemesi-2.................................................................................36

50. ÇİZELGELER
Tablo 1: Son üç ay (Nisan - Haziran 2004) içinde İnternet kullanan bireylerin interneti
kişisel kullanma amaçları................................................................................................19
Tablo 2: Son üç ay içinde İnternet kullanan bireylerin interneti kişisel kullanma
amaçları...........................................................................................................................20
Tablo 3: İnternette yürütülen faaliyetler .........................................................................24
Tablo 4: Yaş gruplarına göre çocuklarda televizyon izleme alışkanlıkları.....................25
Tablo 5: Yaş gruplarına göre çocukların basılı ortamda gazete ve dergi okuma oranı ..26

51. Özgeçmiş Sayfası
Kişisel Bilgiler
Adı Soyadı : Mehmet BİLİR
Doğum Yeri ve Tarihi : Balıkesir 23/02/1977
Eğitim Durumu
Lisans Öğrenimi : Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi – 1998
Bildiği Yabancı Diller : İngilizce
Deneyimi
Çalıştığı Kurumlar : Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (
1994-1998 Teknisyen,
1998-2012 Mühendis,
2012 – halen Gıda Tarım ve Hayvancılık Uzmanı)
İletişim : Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Eğitim Yayım ve Yayınlar Dairesi Başkanlığı
Gayret Mah. Bankacılar Cad. No:10
Yenimahalle ANKARA
E-posta Adresi : mehmet.bilir@tarim.gov.tr