2. TEMA: OS ALCUMES
1.- INTRODUCCIÓN:
O SEGUINTE TRABALLO TEN COMO OBXECTIVO
COMPRENDER A ORIXE E IMPORTANCIA DOS ALCUMES
ÍNDICE: NA ZONA DE BERGANTIÑOS, AINDA QUE ESTE
SOBRENOME É COMÚN EN TODA GALICIA.
OS ALUMNOS DE SEXTO DO COLEXIO “A CRISTINA” DE
INTRODUCCIÓN. CARBALLO, SAÍMOS Á RÚA COA INTENCIÓN DE
INVESTIGAR.
ORIXE DOS ALCUMES. CADA UN DE NÓS PREGUNTABA, CADERNO EN MAN
PARA TOMAR NOTAS, A AMIGOS, VECIÑOS, AVÓS, PAIS…E
ALCUMES HABITUAIS DA ZONA DE BERGANTIÑOS. DÉMONOS CONTA A GRANDE CANTIDADE DE APODOS
QUE ÍAN SAÍNDO, TAMÉN OBSEVAMOS COMO A XENTE
OPINIÓN PERSOAL DO GRUPO SOBRE O TRABALLO. MAIOR ERA A QUE MAIS SABÍA, PORQUE NA SÚA
MOCIDADE, DICÍAN QUE ERA MOI RARO QUE HOUBESE
FONTES UTILIZADAS ALGUNHA FAMILIA QUE NON FOSE COÑECIDA POR UN
ALCUME.
NESTE TRABALLO AMOSARÉMOSLLE ALGÚNS DELES.
3. Alcumes
2.- ORIXE: 3.-ALCUMES DA ZONA:
O ALCUME VEN SER UN SOBRENOME CO QUE SE COÑECE
UN INDIVIDUO OU FAMILIA. É UN FENÓMENO SOCIAL 1.ALGARROBO: Chamábanlle así a un home que era moi
DE CASE TODAS AS CULTURAS DO MUNDO E DENDE A forte e cando pelexaba sempre gañaba e era moi parecido a
ANTIGUEDADE CASE NINGUÉN SE LIBRABA DO SEU un actor daquel tempo que facía a película de “Curro
PROPIO APODO. Jimenez” que se chamaba Algarrobo.
NON SE PODEN ESTABLECER NORMAS OU TEORÍAS
EXACTAS SOBRE A ORIXE DOS ALCUMES, PERO 2.A GATIÑEIRA:O alcume puxéronllo a unha casa que foi a
ALGUNHAS DELAS PODEN SER: primeira que se fixo nunha aldea da parroquia en Muiño
POR RAZÓN DE OFICIO, PROFESIÓN…(O ZAPATEIRO, A (Zás) que se chamaba o lugar da gatiñeira. Primeiro
COSTUREIRA ETC). quedoulle o nome “A casa da Gatiñeira”e despois pasou as
POR CARACTERES FÍSICOS… (O CHOSCO, A COXA, O persoas da casa “Antonio da Gatiñeira”, “Os da Gatiñeira” é
MANCO ETC) aínda que agora hai máis casas no mesmo lugar, só esa casa
POR VICIOS OU DEFECTOS NA FALA… (O TATEXO, O segue tendo ese alcume.
BORRACHÍN ETC).
POR RAZÓN DO LUGAR DE PROCEDENCIA… ( O 3.ANTONIA DA RISCA: Chamábanlle así a unha señora que
ALEMÁN, O CATALÁN ETC). riscaba moi ben a pandeireta e aproveitaba calquera
POR REITERARSE MOITO NA REPETICIÓN DE ALGO… ocasión para tocala e votar unhas cantigas.
A ACEPTACIÓN DO ALCUME É MOI DIVERSA, UNS
ACÉPTANO PERFECTAMENTE, MENTRAS QUE OUTROS
SÉNTENSE OFENDIDOS.
4. Alcumes
4.ARROVELLA: Quedoulle este alcume a 7.MATACHÍN: Chamábanlle así a un señor
unha familia que o seu avó tiña un rabaño que se adicaba a matar os porcos de todos
moi grande de ovellas e sempre andaba os veciños dos pobos cercanos.
con ellas polas fincas e guiabaas dicindo
“Arre ovella” e quedoulle este nome á 8.O AVÓ: Chamábanlle así a un señor de
familia desde hai uns 80 anos. Muiño (Zás) que tiña 98 anos era o home
máis vello de todo o pobo e moi boa
5.CLARETES: É o alcume que lle puxeron a persoa. Tíñanlle este alcume cariñoso e
un mozo que bebía moito pero tratábano como o avó de toda a parroquia.
sempre, viño clarete.
9.O Finisterre:Chamábanlle así a un mozo
6.CINTURIÑAS: Chamábanlle así aos que
empleados dunha fábrica a súa xefa andaba na moto facendo sempre a mesma
porque estaba moi gorda e sempre entraba ruta para
na fábrica berrando ver a súa moza e quedoulle o nome do
autobús que
antes facía a mesma ruta.
5.
Alcumes
14.A Perrachica: Chamábanlle así a muller do Patacón que
tamen era baixa e a Perra chica era unha moeda ainda mais
pequena ca o Patacón.
10.O Galo:Quedoulle este alcume a un home
dunha aldea que se chama Pudenza(Zas)que se 15.O Cerralleiro: É un home que arregla potas e botalle o
levantaba sempre moi cedo e espertaba a todos os cú os caldeiros.
veciños.
16.Gorrión: por ser moi pequeño.
11.O Raposo:Quedoulle este alcume a un home 17.Barrigón: por ter moita barriga.
que cazou o raposo no galiñeiro despois de levalo
vixiando seis noites seguidas. 18.Valente: por non ter medo a nada.
19.O paxaro: porque sempre andaba cantando.
12.O Trancas:Chamanlle así a un home que ten
as pernas moi longas,os pés moi abertos e unha
20.Alicates: por ter as pernas moi longas.
rara forma de andar.
21.Cantarolo:por ser gordo e pequeño.
13.Patacón:Chamábanlle así a un home que era
moi baixo e quedoulle o nome de Patacón que era 22.A do naris encarnado:por ter a nariz
unha moeda antiga que tiña pouco valor colorada.
23.O melenas:por ter sempre o pelo moi longo.
24.José dos rapaces:porque tiña moitos fillos.
25.Barriga verde:porque tiña moita forza.
6. Alcumes
26.O lorito:porque falaba moito. 35.A cotareira:porque a zona onde estaba a súa
casa chamábase así.
27.Casa blanca:por ter a casa de blanco.
36.O feixe:porque era un home bastante gordo.
28.Casa deriba:por estar a casa nun alto.
37.A Casa do Escudo:chamábanlle así a unha
29.O raposo:por ser moi peludo. casa que enriba da porta tiña un escudo.
30.O xílgaro:púxolle o alcume un avó ao seu 38.A Casa do Cruceiro:chámanlle a unha casa
neto porque non tiña parado. porque alí había un cruceiro.
31.O chorón:porque sempre se queixaba. 39.O largo:chámanlle así a un señor que era moi
alto.
32.O xusto:porque metía a todos en xuizos.
40.A casa do mutilado:chámanlle así a unha
casa que nela vivía un señor que fora a guerra e lle
33.A viuda de ONASIS:porque era viuva e estaba faltaban as dúas pernas.
sempre moi preparada.
34.O miñato:porque se quedaba mirando moi
atentamente.
7. Alcumes
41.A paroleira:chámanlle así a unha señora que 49.Calzacarros:chámanlle así porque lle poñía
falaba moito. pedras nas rodas dos carros aos veciños para
gastarlle bromas.
42.A casa da trenca:chámanlle así a unha casa na
que vivía unha señora que ten as pernas torcidas. 50.Martes de entroido: chámanlle así porque o
señor era moi feo.
43.A Cascarilla:chámanlle así a un señor que
traballaba coa madeira. 51.Pepe da mexa: porque mexou moito tempo
por él,case ata que foi mozo.
44.A Petila:chámanlle así a unha señora que
fumaba moito. 52.Pipas:porque fumaba en pipa e tíñaa na boca
ainda que non estuvera encendida.
45.Pipi:porque lle quedou de nena.
53.Guerrilleiro:porque sempre se metía en líos.
46.Nanaina:porque non falaba ben.
54.Divina peseta:porque cando era pequena era
47.Araña blanca:porque era moi mala. moi rubiña e feitiña.
48.A casa do cereiro:chámanlle así porque
facían velas de cera.
8. Alcumes
55.Casa do pombeiro:A casa estaba nunha
pedreira,onde ivan as pombas. 62.Os do “jorcheteiro”:Porque vendían
ou fabricaban jorchetes.
56.O pin:Era un home cazador,cando
disparaba dicía``Pin Pin´´ e quedoulle ese 63.Os da “chira”:Porque tiñan galiñas,e
nome. cando as chamaban para darlle de comer
decíanlle “chiras,chiras”.
57.A casa de lañares:Era unha casa que
sempre tivo moita madeira. 64.O zamarras:Porque sempre levaba
uns abrigos moi quentes aos que se lle
58.O bellotas:Un home que vive nun chaman “zamarras”.
lugar no que hai moitos carballos,e él
apañaba moitas bellotas. 65.A casa dos do carballo:Porque tiña
dous carballos moi vellos.
59.A casa dos capadores:Eran 4 irmáns e
eran todos capadores. 66.A casa grande:Porque era a máis
grande das Salgueiras.
60.Mil mañas:Eran un home que
intentaba aranxar de todo.
61.O periódico:Enterábase de todo o que
pasaba.
9.
Alcumes
67 .A casa dos esclavos:Porque 4.-OPINIÓN PERSOAL:
antiguamente exclavizaban os
Nós,os alumnos de 6º fixemos un traballo
obreiros. sobre os alcumes das diferentes zonas de
Bergantiños.
Pareceunos un traballo moi
68 .A casa do interesante,entretido e enriquecedor.
cruceiro:Chamabanlle asi porque Tivemos que sair a rúa e para elaboralo
ten un cruceiro no medio da preguntamoslle aos nosos avós,veciños,amigos
etc...
leira.
Os veciños e sobre todo os avós eran os que
máis sabían.Cando empezaban a dicir
nomes,primeiro
69 .A casa do escoitábamos con moita atencion e interés e logo
comezabamos a escribir o que nos dicían.
Americano:Chamabanlle asi
porque foi o primeiro da Todos eles estaban encantados de que lle
preguntásemos sobre os alcumes que poñían,e a
Salgueiras que foi a América. nós tamén nos interesaba o que eles dicían.
70 …………………………………… Con este traballo non só aprendemos,senón
que tamén nos divertimos.
10. Alcumes
5.-FONTES UTILIZADAS
As fontes utilizadas foron
especialmente orais.
Avós, bisavós, veciños, amigos
de meus avós...
ALUMNOS DE 6º