1. wijziging van de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra en
de Wet primair onderwijs BES in verband met de overheveling van taak en
budget voor aanpassingen in onderwijshuisvesting van gemeente naar school
Voorstel van wet
Allen, die deze zullen zien of horen lezen, saluut! doen te weten:
Alzo Wij in overweging genomen hebben, dat het wenselijk is dat in plaats van de
gemeenten de bevoegde gezagsorganen in het primair onderwijs de
verantwoordelijkheid dragen en de bekostiging ontvangen voor het buitenonderhoud van
en voor aanpassingen aan schoolgebouwen;
dat in verband hiermee de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra
en de Wet primair onderwijs BES dienen te worden gewijzigd;
Zo is het, dat Wij, de Afdeling advisering van de Raad van State gehoord, en met
gemeen overleg der Staten-Generaal, hebben goedgevonden en verstaan, gelijk Wij
goedvinden en verstaan bij deze:
ARTIKEL I. WIJZIGING WET OP HET PRIMAIR ONDERWIJS
De Wet op het primair onderwijs wordt als volgt gewijzigd:
A
Artikel 92, eerste lid, wordt als volgt gewijzigd:
1. Onderdeel b vervalt.
2. Onderdeel c wordt verletterd tot onderdeel b.
B
Artikel 114, onderdeel a, komt te luiden:
a. onderhoud van en aanpassingen aan het gebouw en het terrein,.
C
W10130.K-2
1

2. Na artikel 194 worden drie artikelen ingevoegd, luidende:
Artikel 194a. Invoeringsbepaling wet van xxx houdende wijziging van de Wet
op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra en de Wet primair
onderwijs BES in verband met de overheveling van taak en budget voor
aanpassingen in onderwijshuisvesting van gemeente naar school (Stb. xxx)
1. Onze Minister stelt regels van tijdelijke aard vast die de invoering van de Wet van xxx
houdende wijziging van de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra
en de Wet primair onderwijs BES in verband met de overheveling van taak en budget
voor aanpassingen in onderwijshuisvesting van gemeente naar school (Stb. xxx)
vergemakkelijken, door het verstrekken van aanvullende bekostiging aan bevoegde
gezagsorganen die in ieder geval voldoen aan de volgende eisen:
a. het bevoegd gezag ontvangt een in de ministeriële regeling te bepalen maximum aan
bekostiging als bedoeld in artikel 134, eerste lid, van deze wet, en
b. het onder het bevoegd gezag ressorterende hoofdgebouw van een school of
nevenvestiging is gebouwd in een bij ministeriële regeling te bepalen tijdvak of één of
meer van de onder het bevoegd gezag ressorterende hoofdgebouwen van scholen of
nevenvestigingen is of zijn gebouwd in een bij ministeriële regeling te bepalen tijdvak.
2. De hoogte van het bedrag van de aanvullende bekostiging wordt per leerling
vastgesteld.
3. Dit artikel vervalt met ingang van 1 januari van het vierde jaar na de datum van
inwerkingtreding van artikel I van de Wet van xxx houdende wijziging van de Wet op het
primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra en de Wet primair onderwijs BES in
verband met de overheveling van taak en budget voor aanpassingen in
onderwijshuisvesting van gemeente naar school (Stb. xxx).
Artikel 194b. Overgangsbepaling aanhangige bezwaren en beroepen in verband
met de overheveling buitenonderhoud en aanpassingen aan het gebouw (wet
van xxx, Stb. xxx)
Op geschillen die in bezwaar, beroep of hoger beroep aanhangig zijn of binnen de
bezwaar- dan wel beroepstermijn dan wel verschoonbaar daarbuiten aanhangig worden
gemaakt tegen besluiten van de gemeente inzake bouwkundige aanpassingen die zijn
genomen voor de inwerkingtreding van artikel I van de Wet van xxx houdende wijziging
van de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra en de Wet primair
onderwijs BES in verband met de overheveling van taak en budget voor aanpassingen in
onderwijshuisvesting van gemeente naar school (Stb. xxx) op grond van bepalingen bij
of krachtens hoofdstuk I, titel IV, afdeling 3, van deze wet, zoals luidend op de dag voor
de inwerkingtreding van artikel I van die wet, blijven de op die datum geldende
regelingen van toepassing. De eerste volzin is hangende het bezwaar, beroep of hoger
beroep van overeenkomstige toepassing op de bevoegdheid tot het intrekken en
vervangen van besluiten die tot de aldaar bedoelde geschillen hebben geleid.
Artikel 194c. Overgangsbepaling liggende aanvragen en vastgestelde
programma’s huisvestingsvoorzieningen in verband met de overheveling
buitenonderhoud en aanpassingen aan het gebouw (wet van xxx, Stb. xxx)
1. Aanvragen als bedoeld in artikel 94 van deze wet, voor zover betreft voorzieningen
als bedoeld in artikel 92, eerste lid, onderdeel b, van deze wet zoals luidend op de dag
voor de inwerkingtreding van artikel I van de Wet van xxx houdende wijziging van de
Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra en de Wet primair onderwijs
BES in verband met de overheveling van taak en budget voor aanpassingen in
2

3. onderwijshuisvesting van gemeente naar school (Stb. xxx), die worden ingediend na de
inwerkingtreding van artikel I van die wet, blijven buiten behandeling.
2. Het programma huisvestingsvoorzieningen dat op grond van artikel 95 van deze wet
is vastgesteld voor het jaar waarin artikel I van de Wet van xxx houdende wijziging van
de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra en de Wet primair
onderwijs BES in verband met de overheveling van taak en budget voor aanpassingen in
onderwijshuisvesting van gemeente naar school (Stb. xxx) in werking treedt, vervalt
voor zover het betreft voorzieningen als bedoeld in artikel 92, eerste lid, onderdeel b,
van deze wet zoals luidend op de dag voor de inwerkingtreding van artikel I van die wet.
3. De programma’s huisvestingsvoorzieningen die op grond van artikel 95 van deze wet
zijn vastgesteld voor de jaren voorafgaand aan de inwerkingtreding van artikel I van de
Wet van xxx houdende wijziging van de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de
expertisecentra en de Wet primair onderwijs BES in verband met de overheveling van
taak en budget voor aanpassingen in onderwijshuisvesting van gemeente naar school
(Stb. xxx) worden volledig uitgevoerd.
ARTIKEL II. WIJZIGING VAN DE WET OP DE EXPERTISECENTRA
De Wet op de expertisecentra wordt als volgt gewijzigd:
A
Artikel 90, eerste lid, wordt als volgt gewijzigd:
1. Onderdeel b vervalt.
2. Onderdeel c wordt verletterd tot onderdeel b.
B
Artikel 112, eerste lid, onderdeel a, komt te luiden:
a. onderhoud van en aanpassingen aan het gebouw en het terrein,.
C
Het kopje “Titel VIa. Overgangs- en invoeringsbepalingen” vervalt.
D
Artikel 173a wordt vernummerd tot artikel 178a.
E
Na artikel 178a worden drie artikelen ingevoegd, luidende:
Artikel 178b. Invoeringsbepaling wet van xxx houdende wijziging van de Wet
op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra en de Wet primair
onderwijs BES in verband met de overheveling van taak en budget voor
aanpassingen in onderwijshuisvesting van gemeente naar school (Stb. xxx)
3

4. 1. Onze Minister stelt regels van tijdelijke aard vast die de invoering van de Wet van xxx
houdende wijziging van de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra
en de Wet primair onderwijs BES in verband met de overheveling van taak en budget
voor aanpassingen in onderwijshuisvesting van gemeente naar school (Stb. xxx)
vergemakkelijken, door het verstrekken van aanvullende bekostiging aan bevoegde
gezagsorganen die in ieder geval voldoen aan de volgende eisen:
a. het bevoegd gezag ontvangt een in de ministeriële regeling te bepalenmaximum aan
bekostiging als bedoeld in artikel 128, eerste lid, van deze wet, en
b. het onder het bevoegd gezag ressorterende hoofdgebouw van een school of één of
meer van de onder het bevoegd gezag ressorterende hoofdgebouwen van de scholen
zijn gebouwd in een bij ministeriële regeling te bepalen tijdvak.
2. De hoogte van het bedrag van de aanvullende bekostiging wordt per leerling
vastgesteld.
3. Dit artikel vervalt met ingang van 1 januari van het vierde jaar na de datum van
inwerkingtreding van artikel II van de Wet van xxx houdende wijziging van de Wet op
het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra en de Wet primair onderwijs BES in
verband met de overheveling van taak en budget voor aanpassingen in
onderwijshuisvesting van gemeente naar school (Stb. xxx).
Artikel 178c. Overgangsbepaling aanhangige bezwaren en beroepen in verband
met de overheveling buitenonderhoud en aanpassingen aan het gebouw (wet
van xxx, Stb. xxx)
Op geschillen die in bezwaar, beroep of hoger beroep aanhangig zijn of binnen de
bezwaar- dan wel beroepstermijn dan wel verschoonbaar daarbuiten aanhangig worden
gemaakt tegen besluiten van de gemeente inzake bouwkundige aanpassingen die zijn
genomen voor de inwerkingtreding van artikel II van de Wet van xxx houdende wijziging
van de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra en de Wet primair
onderwijs BES in verband met de overheveling van taak en budget voor aanpassingen in
onderwijshuisvesting van gemeente naar school (Stb. xxx) op grond van bepalingen bij
of krachtens titel IV, afdeling 3, van deze wet zoals luidend op de dag voor de
inwerkingtreding van artikel II van die wet , blijven de op die datum geldende regelingen
van toepassing. De eerste volzin is hangende het bezwaar, beroep of hoger beroep van
overeenkomstige toepassing op de bevoegdheid tot het intrekken en vervangen van
besluiten die tot de aldaar bedoelde geschillen hebben geleid.
Artikel 178d. Overgangsbepaling liggende aanvragen en vastgestelde
programma’s huisvestingsvoorzieningen in verband met de overheveling
buitenonderhoud en aanpassingen aan het gebouw (wet van xxx, Stb. xxx)
1. Aanvragen als bedoeld in artikel 92 van deze wet, voor zover betreft voorzieningen
als bedoeld in artikel 90, eerste lid, onderdeel b, van deze wet zoals luidend op de dag
voor de inwerkingtreding van artikel II, van de Wet van xxx houdende wijziging van de
Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra en de Wet primair onderwijs
BES in verband met de overheveling van taak en budget voor aanpassingen in
onderwijshuisvesting van gemeente naar school (Stb. xxx), die worden ingediend na de
inwerkingtreding van artikel II van die wet, blijven buiten behandeling.
2. Het programma huisvestingsvoorzieningen dat op grond van artikel 93 van deze wet
is vastgesteld voor het jaar waarin artikel II van de Wet van xxx houdende wijziging van
de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra en de Wet primair
onderwijs BES in verband met de overheveling van taak en budget voor aanpassingen in
onderwijshuisvesting van gemeente naar school (Stb. xxx) in werking treedt, vervalt
voor zover het betreft voorzieningen als bedoeld in artikel 90, eerste lid, onderdeel b,
4

5. van deze wet, zoals luidend op de dag voor de inwerkingtreding van artikel II van die
wet.
3. De programma’s huisvestingsvoorzieningen die op grond van artikel 93 van deze wet
zijn vastgesteld voor de jaren voorafgaand aan de inwerkingtreding van artikel II van de
Wet van xxx houdende wijziging van de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de
expertisecentra en de Wet primair onderwijs BES in verband met de overheveling van
taak en budget voor aanpassingen in onderwijshuisvesting van gemeente naar school
(Stb. xxx) worden volledig uitgevoerd.
ARTIKEL III. WIJZIGING VAN DE WET PRIMAIR ONDERWIJS BES
De Wet primair onderwijs BES wordt als volgt gewijzigd:
A
Artikel 79, eerste lid, wordt als volgt gewijzigd:
1. Onderdeel b vervalt.
2. Onderdeel c wordt verletterd tot onderdeel b.
B
Artikel 97, eerste lid, onderdeel a, komt te luiden:
a. onderhoud van en aanpassingen aan het gebouw en het terrein,.
ARTIKEL IV. INWERKINGTREDING
Deze wet treedt in werking op een bij koninklijk besluit te bepalen tijdstip, dat voor de
verschillende artikelen of onderdelen daarvan verschillend kan worden vastgesteld.
Lasten en bevelen dat deze in het Staatsblad zal worden geplaatst en dat alle
ministeries, autoriteiten, colleges en ambtenaren die zulks aangaat, aan de nauwkeurige
uitvoering de hand zullen houden.
Gegeven
De Staatssecretaris van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap,
5

6. Memorie van toelichting
I. ALGEMEEN
De verantwoordelijkheid voor onderwijshuisvesting is in het primair onderwijs verdeeld
over gemeenten en bevoegde gezagsorganen van scholen. Dit levert een aantal
knelpunten op, namelijk dat gemeenten en bevoegde gezagsorganen verschillende
belangen hebben, dat er sprake is van trage procedures en administratieve lasten, en
dat bevoegde gezagsorganen weinig autonomie hebben en afhankelijk zijn van de
gemeente voor het buitenonderhoud en aanpassingen aan het gebouw. Deze knelpunten
spelen minder in het voortgezet onderwijs, waar de verantwoordelijkheid voor
buitenonderhoud en aanpassingen aan het gebouw in 2005 is overgeheveld van de
gemeente naar het bevoegd gezag. Inmiddels bestaat er politiek en maatschappelijk een
brede wens om deze verantwoordelijkheden ook in het primair onderwijs over te
hevelen. Dit wetsvoorstel beoogt deze verantwoordelijkheden over te hevelen en de
knelpunten binnen het stelsel van onderwijshuisvesting in het primair onderwijs te
verminderen.
1. Inleiding
1.1 De huidige verantwoordelijkheidsverdeling
In het (speciaal) basisonderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs (hierna samen:
primair onderwijs) is de verantwoordelijkheid voor onderwijshuisvesting in 1997
overgeheveld van het Rijk naar gemeenten. De gemeente is verantwoordelijk voor de
voorzieningen in de huisvesting op het grondgebied van de gemeente.1 Destijds is met
deze overheveling beoogd de toekenning van huisvestingsvoorzieningen doelmatiger,
eenvoudiger en doorzichtiger te maken. De verwachting was dat door gemeenten een
meer integrale, op de lokale situatie toegespitste afweging gemaakt kon worden. In het
primair onderwijs omvat de verantwoordelijkheid van de gemeente op dit moment het
onderhoud aan de buitenkant van het gebouw, aanpassingen aan het gebouw,
medegebruik van een ruimte die geschikt is voor het onderwijs, nieuwbouw, uitbreiding
en herstel van constructiefouten. Om invulling te kunnen geven aan hun zorgplicht voor
onderwijshuisvesting ontvangen gemeenten een vergoeding van het Rijk. Deze
vergoeding voor onderwijshuisvesting is – niet geoormerkt – onderdeel van het
gemeentefonds en wordt via een verdeelsleutel verdeeld over gemeenten.
Ook bevoegde gezagsorganen hebben een belangrijke verantwoordelijkheid voor de
huisvesting van scholen. Het bevoegd gezag is verantwoordelijk voor onderhoud aan de
binnenkant van het gebouw, onderhoud aan het schoolterrein, schoonmaakonderhoud,
nutskosten, publiekrechtelijke heffingen en voor de exploitatie van de scholen. Hiervoor
ontvangt het bevoegd gezag middelen in de lumpsum.
De precieze definiëring van de taken van de gemeente alsmede de taken van het
bevoegd gezag is vastgelegd in de zogenaamde kruisjeslijst.2
1.2 Knelpunten en noodzaak wetsvoorstel
Gemeenten en bevoegde gezagsorganen werken over het algemeen in een goede
verstandhouding aan het bouwen en onderhouden van schoolgebouwen. Niettemin levert
de huidige verantwoordelijkheidsverdeling een aantal knelpunten op, die door middel
1
Zie artikel 91, eerste lid, van de Wet op het primair onderwijs (hierna: WPO), artikel 76b, eerste
lid, van de Wet op het voortgezet onderwijs (hierna: WVO) en in artikel 89, eerste lid, van de Wet
op de expertisecentra (hierna: WEC).
2
Kamerstukken II, 1995/96, 24 455, nr. 7, p. 54-57 (bijlage 1).
6

7. van de overheveling van de verantwoordelijkheid voor het buitenonderhoud naar scholen
aanzienlijk kunnen worden verminderd:
Verschillende belangen
De splitsing van verantwoordelijkheden en middelen over gemeenten en bevoegde
gezagsorganen leidt ertoe dat investerings- en exploitatiebeslissingen moeizaam op
elkaar afgestemd worden: voor gemeenten staan zo laag mogelijke stichtingskosten
voorop, terwijl bevoegde gezagsorganen gebaat zijn bij zo laag mogelijke kosten voor
onderhoud en energieverbruik. Bovendien hebben bevoegde gezagsorganen veel belang
bij een gebouw dat aansluit bij het onderwijskundige concept van de school en bij de
inhoudelijke eisen voor modern onderwijs.
Trage procedures en administratieve lasten
De gescheiden geldstromen en verantwoordelijkheden leiden ook tot trage procedures
en administratieve lasten bij beide partijen. De cyclus van aanvragen van een
huisvestingsvoorziening, overleggen daarover, beoordelen en beslissen op de aanvraag
zorgt ervoor dat bijvoorbeeld aanpassingen pas na ruim een jaar kunnen worden
uitgevoerd.
Weinig autonomie bevoegde gezagsorganen
Bevoegde gezagsorganen in het primair onderwijs mogen niet investeren in bijvoorbeeld
energiezuinigheid of binnenklimaat, terwijl zo’n investering zich op termijn terugverdient
door bijvoorbeeld lagere stookkosten. Ook mag het bevoegd gezag het gebouw niet zelf
aanpassen aan het onderwijsconcept. Bevoegde gezagsorganen in het primair onderwijs
zijn bij groot onderhoud aan de buitenkant van hun gebouwen en voor
(onderwijskundige) aanpassingen afhankelijk van de gemeente en daarmee ook van de
lokale politiek en (financiële) prioritering.
1.3 Doelen wetsvoorstel
Dit wetsvoorstel beoogt dat de knelpunten in het stelsel worden verminderd, doordat de
autonomie van de bevoegde gezagsorganen wordt vergroot en doordat administratieve
lasten voor bevoegde gezagsorganen en gemeenten worden verminderd. Tevens wordt
de verantwoordelijkheidsverdeling in het primair en voortgezet onderwijs op het gebied
van onderwijshuisvesting gelijk geschakeld.
1.3.1 Vergroten autonomie
Op dit moment hebben bevoegde gezagsorganen weinig autonomie op het gebied van
onderwijshuisvesting en bestaat een grote afhankelijkheid van de gemeente. Het college
van burgemeester en wethouders van de gemeente stelt jaarlijks het
bekostigingsplafond voor onderwijshuisvesting vast en beslist binnen dat kader over de
toekenning van middelen voor onderwijshuisvesting. Het bekostigingsplafond dient van
zodanige hoogte te zijn dat de gemeente ‘redelijkerwijs’ kan voorzien in de
onderwijshuisvesting. Hierover vindt periodiek overleg plaats met de bevoegde
gezagsorganen. Gemeenten kunnen een aanvraag van een bevoegd gezag weigeren.
Eén van de weigeringsgronden is het niet toereikend zijn van het bekostigingsplafond.
Indien er sprake is van overschrijding van het bekostigingsplafond, bepaalt de gemeente
de urgentie van alle aanvragen en kent de meest urgente aanvragen toe. Het uitvoeren
van onderhoud aan schoolgebouwen is op dit moment dus nog mede afhankelijk van de
(politieke) prioriteiten en de financiële positie van de gemeente.
7

8. Het wetsvoorstel zal op verschillende manieren bijdragen aan het vergroten van de
autonomie van bevoegde gezagsorganen in het primair onderwijs.
Bevoegde gezagsorganen zullen de bevoegdheid en middelen krijgen om te investeren in
aanpassingen aan het gebouw, bijvoorbeeld op het gebied van energiezuinigheid,
binnenklimaat of het aanpassen van het gebouw aan het onderwijsconcept. Bevoegde
gezagsorganen zullen ook niet meer afhankelijk van de gemeente zijn bij
buitenonderhoud en bij aanpassingen aan het gebouw. Nog meer dan de nu
verantwoordelijke gemeenten, zullen bevoegde gezagsorganen een op de lokale situatie
toegespitste afweging kunnen maken. In de nieuwe situatie is het schoolbestuur
bijvoorbeeld niet langer afhankelijk van de gemeente bij de vervanging van enkel glas
voor dubbel glas, of voor dak- of gevelisolatie. Maatregelen die gunstig effect hebben op
de energierekening en waarvan de opbrengsten bij het schoolbestuur landen.
Wanneer meerdere scholen onder een bevoegd gezag ressorteren, zal er bovendien een
integrale afweging gemaakt kunnen worden over de besteding van middelen voor
huisvesting. Schoolbesturen met een beperkte omvang hebben minder mogelijkheden
om die integrale afweging te maken. Voor deze schoolbesturen worden
overgangsmaatregelen getroffen. In alle gevallen zal het bevoegd gezag de bestedingen
aan huisvestingsmiddelen kunnen bezien in het kader van haar meerjarenbegroting en
daarmee in samenhang met andere bestedingen, reserveringen en investeringen.
1.3.2 Verminderen administratieve lasten
De huidige procedures zijn langdurig en leveren administratieve lasten op bij zowel de
gemeente als het bevoegd gezag. Veel gemeenten gebruiken de modelverordening
huisvestingsvoorzieningen van de VNG. Hierin is opgenomen dat het bevoegd gezag
voor 1 februari bij de gemeente een aanvraag moet indienen voor een voorziening in de
huisvesting. Voor september moet de gemeente daarover beslissen om vervolgens als
de aanvraag noodzakelijk wordt geacht én er voldoende budget beschikbaar is de
werkzaamheden in het jaar daarop te laten uitvoeren.
Door de verantwoordelijkheid voor buitenonderhoud en aanpassingen aan het gebouw
over te hevelen, zal het bevoegd gezag zelf zeggenschap krijgen over deze taken. De
school hoeft geen aanvraag meer te doen en de gemeente hoeft deze niet meer te
beoordelen en te prioriteren. Dit scheelt capaciteit bij beide partijen. Ook de doorlooptijd
van ongeveer een jaar zal aanmerkelijk worden bekort. De nu verplichte aanvraag van
het schoolbestuur en de beoordeling daarvan door de gemeente zal voor
buitenonderhoud en aanpassingen aan het gebouw vervallen. Een nadere berekening
van de vermindering van de administratieve lasten is opgenomen in paragraaf 8.
1.3.3 Gelijkschakelen verantwoordelijkheidsverdeling met voortgezet onderwijs
Voorstel is om de verantwoordelijkheidsverdeling op het gebied van
onderwijshuisvesting in het primair onderwijs aan te passen conform de systematiek in
het voortgezet onderwijs, waar de verantwoordelijkheid voor buitenonderhoud en
aanpassingen aan gebouwen in 2005 al is overgeheveld van gemeente naar bevoegd
gezag. In vergelijking met het onderzoek in 2005 blijkt uit het waarderingsonderzoek uit
2011 onder schoolbesturen in het primair onderwijs een breder draagvlak.
De bestedingsmogelijkheid van bevoegde gezagsorganen wordt niet aangepast conform
de systematiek in het voortgezet onderwijs. Bevoegde gezagsorganen in het primair
onderwijs hebben – anders dan in het voortgezet onderwijs - niet de mogelijkheid om
(onder voorwaarden) te investeren in nieuwbouw. De verantwoordelijkheid voor
nieuwbouw blijft bij één partij (de gemeente) belegd, waardoor er geen discussies
8

9. ontstaan over wie wat met betrekking tot de nieuwbouw moet betalen. Zie tevens
paragraaf 3.2.
2. Alternatieven
Aanpassing van de huidige verantwoordelijkheidverdeling is mogelijk op verschillende
manieren. De belangrijkste alternatieven worden in deze paragraaf toegelicht, evenals
de redenen waarom deze opties niet worden voorgesteld.
2.1 Volledige overheveling
Zoals beschreven levert de gescheiden verantwoordelijkheid voor huisvesting in het
primair onderwijs een aantal knelpunten op. Het volledig in één hand brengen van alle
verantwoordelijkheden kan zorgen voor een efficiënter en effectiever stelsel. Volledige
overheveling van alle verantwoordelijkheden rondom onderwijshuisvesting naar
bevoegde gezagsorganen zou een denkbaar alternatief kunnen zijn. Om verschillende
redenen is volledige overheveling op dit moment echter niet opportuun. Dit hangt samen
met de huidige deskundigheid van bevoegde gezagsorganen, mogelijke (financiële)
risico’s voor bevoegde gezagsorganen, gebrek aan draagvlak binnen het primair
onderwijs en een grote belasting van bevoegde gezagsorganen in tijden waarin er al veel
ontwikkelingen op scholen afkomen en er forse ambities zijn rondom
onderwijsopbrengsten. Daarbij moet worden opgemerkt dat er in het primair onderwijs
relatief veel kleine schoolbesturen (zogenaamde éénpitters) zijn. Voor deze besturen is
een volledige overheveling vaak nog een te grote stap.
2.2 Recht op doordecentralisatie
Op dit moment is vrijwillige doordecentralisatie mogelijk. De onderwijswetten voor het
primair onderwijs3 bieden ruimte om een andere invulling te geven aan de taakverdeling
tussen bevoegde gezagsorganen en gemeenten, namelijk door (een gedeelte van) de
huisvestingstaken door te decentraliseren naar bevoegde gezagsorganen. Beide partijen
moeten het dan eens worden over de invulling van deze vrijwillige doordecentralisatie.
In het primair onderwijs is bij 1% van de besturen sprake van vrijwillige
doordecentralisatie.4
Een denkbaar alternatief om het bevoegd gezag een sterkere positie te geven op het
gebied van onderwijshuisvesting ten opzichte van de gemeente is om scholen het recht
op doordecentralisatie van alle huisvestingsmiddelen te geven. De motie van het
Kamerlid Beertema (PVV) van 14 november 2011 pleit voor dit alternatief (de motie is
door de Kamer aangenomen).5 Bij deze maatregel zouden criteria vastgesteld moeten
worden waaraan een bevoegd gezag moet voldoen om aanspraak te kunnen maken op
doordecentralisatie. Het bevoegd gezag moet dan bijvoorbeeld een gezonde financiële
positie hebben. Indien een bevoegd gezag aan de criteria voldoet, mag de gemeente
doordecentralisatie van huisvestingsmiddelen en verantwoordelijkheden niet weigeren.
Op dit moment is het echter geen reële optie om scholen het recht op
doordecentralisatie te geven. Dit hangt samen met de positie van gemeenten, die door
deze maatregel gedwongen zouden kunnen worden een deel van hun bevoegdheden en
middelen door te decentraliseren. De verwachting is dat alleen scholen in nieuwe of
recent opgeknapte gebouwen een beroep zullen doen op deze mogelijkheid. Het gevolg
is dat gemeenten dan met alleen de oude en dus kostbare gebouwen blijven zitten.
3
4
5
Artikel 111 WPO, artikel 109 WEC en artikel 95 WPO BES.
Regioplan, “Onderzoek overheveling buitenonderhoud schoolgebouwen PO”, januari 2012.
Kamerstukken II 2011/12, 32 764, nr. 7).
9

10. 3. Ervaringen in het voortgezet onderwijs
Op 22 december 2011 is de evaluatie materiële bekostiging voortgezet onderwijs aan de
Tweede Kamer aangeboden.6 In deze evaluatie7 van de periode 2006-2010 is onder
meer aandacht besteed aan de gevolgen van de overheveling van het buitenonderhoud
in het voortgezet onderwijs in 2005. Ook in meer algemene zin is onderzoek gedaan
naar onderwijshuisvesting in het voortgezet onderwijs.8 De belangrijkste bevindingen
worden in deze paragraaf weergegeven.
De overheveling van de verantwoordelijkheid voor buitenonderhoud en aanpassingen
aan het gebouw heeft in het voortgezet onderwijs de beoogde positieve effecten gehad,
zoals minder benodigde afstemming tussen en betere aansluiting bij de wensen van het
bevoegd gezag. Bijvoorbeeld op het gebied van binnenmilieu en een efficiëntere
exploitatie.
Uit de evaluatie blijkt dat ruim vijf jaar na de overheveling in het voortgezet onderwijs
de kwaliteit bij ruim driekwart van de schoolgebouwen voldoende tot goed is. Omdat er
op het moment van de overheveling geen nulmeting is gedaan, kan er geen uitspraak
worden gedaan over het effect van de overheveling op de kwaliteit van de
schoolgebouwen. Veruit de meeste bevoegde gezagsorganen geven aan te kunnen
rondkomen met de materiële bekostiging. Van de besturen werkt 97% met meerjarige
onderhoudsplannen, waardoor ze benodigde onderhoudswerkzaamheden tijdig zien
aankomen en zonodig geld kunnen reserveren.
Naar verwachting zal ook in het primair onderwijs na de overheveling een dergelijke
situatie ontstaan. Om te voorkomen dat schoolbesturen in het primair onderwijs gaan of
willen investeren in de taken die een verantwoordelijkheid van de gemeente blijven
(waaronder nieuwbouw en uitbreiding) voorziet de wet in een verbod op dergelijke
investeringen.
4. Wettelijke uitwerking
In het wetsvoorstel wordt in hoofdlijnen het volgende geregeld.
In het primair onderwijs zal de verantwoordelijkheid voor buitenonderhoud en
aanpassingen aan het gebouw overgeheveld worden van de gemeente naar het bevoegd
gezag. In de artikelen 92 van de WPO, 90 WEC en 79 WPO BES is aangegeven welke
voorzieningen in de huisvesting onder de verantwoordelijkheid van de gemeente vallen.
De gemeente zal niet langer verantwoordelijk zijn voor buitenonderhoud en
aanpassingen aan het gebouw.
De verantwoordelijkheid voor buitenonderhoud en aanpassingen aan het gebouw zal bij
het bevoegd gezag komen te liggen. Het bevoegd gezag zal de uitvoering van de
bijbehorende taken zelf bekostigen en krijgt daarvoor extra budget in de lumpsum. Dit
wordt tot uiting gebracht in de artikelen 114 WPO, 112 WEC en 97 WPO BES. In plaats
van onderhoud wordt nu gesproken over onderhoud van het gebouw en het terrein. Dit
verduidelijkt dat het niet langer alleen gaat om het klein onderhoud waar de bevoegde
gezagsorganen verantwoordelijk voor zijn.
6
Kamerstukken II 2011/12, 31 289, nr. 111.
IOO, “Evaluatie materiële bekostiging Voortgezet onderwijs; periode 2006-2010 eindrapport,”
december 2011.
8
Oberon, Stichting Brede School Nederland en Research voor Beleid, “Onderwijshuisvesting in het
voortgezet onderwijs,” 2011.
7
10

11. Er verandert niets aan de verantwoordelijkheden voor het onderhoud van de lokalen
bewegingsonderwijs. Aanpassing van en buitenonderhoud aan deze lokalen blijft de
verantwoordelijkheid van gemeenten.
De verantwoordelijkheid voor renovatie zal niet uitdrukkelijk bij ofwel de gemeente ofwel
het bevoegd gezag komen te liggen, omdat renovatie niet als aparte voorziening is
opgenomen in de onderwijswetten. Gemeenten en bevoegde gezagsorganen zullen in
voorkomende gevallen in goede verstandhouding tot een redelijk vergelijk moeten
komen over de verdeling van de kosten en een eventuele keuze tussen renovatie en
nieuwbouw.
De programma’s van eisen zullen gewijzigd worden in de ministeriële regeling op grond
van de artikelen 113, eerste en vierde lid, en 118, vierde lid, van de WPO, en artikel
111, eerste en vierde lid, van de WEC.
Gemeenten zullen een lager budget krijgen, doordat er een bedrag uit het
gemeentefonds wordt gehaald. De hoogte van het over te hevelen bedrag wordt
vastgelegd in de begrotingen van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
en het gemeentefonds.
In het wetsvoorstel zijn grondslagen opgenomen in de WPO en de WEC voor een
ministeriële regeling die beoogt de invoering van deze wet te vergemakkelijken voor
bevoegde gezagsorganen met een beperkte omvang aan overheidsbekostiging en met
scholen die zijn gehuisvest in oudere gebouwen. Aan deze bevoegde gezagsorganen
wordt tijdelijk een vaste aanvullende bekostiging toegekend op basis van het aantal
leerlingen.
5. Resultaten waarderingsonderzoek
Regioplan heeft bij bevoegde gezagsorganen in het primair onderwijs en bij gemeenten
onderzoek gedaan9 naar de waardering en belangstelling voor overheveling van het
buitenonderhoud en aanpassingen en naar de vormgeving van deze maatregel.10 Uit dit
onderzoek blijkt onder meer dat bijna driekwart (72%) van de bevoegde gezagsorganen
voor aanpassing van de huidige verantwoordelijkheidsverdeling is. Van de gemeenten is
57% voorstander van aanpassing.
Als de verantwoordelijkheidsverdeling wordt aangepast, vindt 83% van de bevoegde
gezagsorganen en 73% van de gemeenten het neutraal tot zeer wenselijk om het
buitenonderhoud over te hevelen, waardoor de verantwoordelijkheidsverdeling in het
primair onderwijs gelijk wordt geschakeld met die in het voortgezet onderwijs. Er is dus
draagvlak bij bevoegde gezagsorganen en gemeenten voor deze maatregel.
Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat grotere besturen positiever staan ten opzichte van
overheveling dan kleinere besturen. Kleine besturen zijn vaker onzeker over de vraag in
hoeverre zij de grotere verantwoordelijkheden willen of kunnen dragen.
Verder valt in het onderzoek op dat scholen veel waarde hechten aan het juist
vaststellen van het bedrag dat moet worden overgeheveld van het gemeentefonds naar
de lumpsum, dat zij het belangrijk vinden dat er een overgangsregeling komt en dat zij
graag ondersteuning willen hebben bij hun nieuwe taak.
9
Regioplan, Onderzoek overheveling buitenonderhoud schoolgebouwen PO, januari 2012.
Kamerstukken II 2011/12, 31 289, nr. 118.
10
11

12. Hieronder wordt aangegeven op welke manier tegemoet wordt gekomen aan
bovengenoemde wensen en zorgen van bevoegde gezagsorganen.
5.1 Invoering wet
Tussen schoolgebouwen bestaan verschillen in de staat van het onderhoud op het
moment dat de verantwoordelijkheid voor het buitenonderhoud en de aanpassingen van
de gebouwen overgeheveld wordt van gemeente naar bevoegd gezag. Idealiter zou bij
elk schoolgebouw (circa 10.000 gebouwen en circa 11 miljoen vierkante meter) de stand
van het buitenonderhoud vastgesteld moeten worden en zou op basis daarvan een
maatwerkbedrag toegekend worden in de lumpsum. Dit soort maatwerk is echter zeer
complex, duur, tijdrovend en in feite onuitvoerbaar. Ook is het vrijwel onmogelijk om
bruikbare indicatoren te vinden die recht zouden doen aan de verschillen tussen
bevoegde gezagsorganen. Om de kleinste (en daarmee mogelijk kwetsbare) bevoegde
gezagsorganen met onderhoudsgevoelige gebouwen in staat te stellen het onderhoud
adequaat vorm te kunnen geven, is een overgangsregeling ingericht. Uitgangspunt
hierbij is dat deze regeling budgetneutraal, uitvoerbaar, tijdelijk en doeltreffend is.
Daarvoor is het noodzakelijk dat een deel van het over te hevelen bedrag tijdelijk
ingezet wordt voor de overgangsmaatregelen.
Daarom is ten eerste gekozen om deze aanvullende bekostiging alleen toe te kennen
aan bevoegde gezagsorganen met een beperkte bestuursomvang in termen van
bekostiging. Het gaat dan om de bekostiging als bedoeld in artikel 134, eerste lid, WPO
en artikel 128, eerste lid, WEC. Dit is bekostiging ten behoeve van de materiële
instandhouding waarop de programma’s van eisen betrekking hebben. In de ministeriële
regeling wordt de maximale hoogte van deze bekostiging als een drempelbedrag voor
het al dan niet toekennen van de aanvullende bekostiging vastgesteld. Daarmee wordt
de reikwijdte van de regeling bepaald, want alleen bevoegde gezagsorganen met een
bepaald maximum aan die bekostiging komen voor aanvullende bekostiging in
aanmerking. Het zal dan gaan om met name éénpitters en bevoegde gezagsorganen die
twee of meer kleine scholen in stand houden. Dit zijn de bevoegde gezagsorganen die
vanwege hun beperkte omvang aan bekostiging mogelijk minder goed financiële
tegenvallers kunnen opvangen direct na de overheveling van het buitenonderhoud en
aanpassingen aan het gebouw.
Ten tweede wordt van de onder deze bevoegde gezagsorganen ressorterende scholen
het bouwjaar van de hoofdvestiging als indicatie van onderhoudsgevoeligheid
gehanteerd. Oudere gebouwen zijn onderhoudsgevoeliger en daardoor duurder in
onderhoud. Alleen voor deze gebouwen wordt aanvullende bekostiging toegekend. Dit
sluit aan bij de systematiek die bij de overheveling in het voortgezet onderwijs is
gehanteerd.
Tot slot is gekozen om, als aan deze voorwaarden wordt voldaan, een vast bedrag per
leerling toe te kennen. Hoe meer leerlingen er in een gebouw naar school gaan, hoe
groter het gebouw is en hoe meer onderhoudskosten er zullen zijn. De keuze voor een
vast bedrag per leerling beperkt de administratieve lasten bij de uitvoering van de
overgangsregeling, omdat dit gegeven al bekend is.
12

13. 5.2 Kleine besturen
Voor kleinere besturen geldt dat zij beperktere vereveningsmogelijkheden hebben
wanneer zij geconfronteerd worden met uitgaven voor onderhoud. Zo kan de verevening
in het geval van een éénpitter uiteraard niet plaatsvinden tussen scholen. Van alle
bevoegde gezagsorganen wordt wel verwacht dat zij op basis van een
meerjarenbegroting hun uitgaven aan onderhoud als onderdeel van hun totale uitgaven
zien. Bevoegde gezagsorganen bezien hoe zij uitgaven aan bijvoorbeeld het
schoolgebouw, personeel, opleidingen en leermiddelen inzetten ten behoeve van de
onderwijskwaliteit. De overheveling gaat bovendien uit van het idee van een
onderhoudscyclus waarbij alle scholen vroeg of laat geconfronteerd worden met grotere
uitgaven. Om tegemoet te komen aan kleinere besturen die op het moment van de
overheveling geconfronteerd kunnen worden met grote uitgaven is een
overgangsregeling ingericht. Het kabinet verwacht dat met deze overgangsregeling
voldoende zekerheid wordt gecreëerd voor alle bevoegde gezagsorganen om deze
nieuwe taak uit te voeren. Het kabinet wil nog verkennen of het nodig is extra zekerheid
te bieden aan bevoegde gezagsorganen die ondanks de overgangsregeling niet kunnen
voorzien in de kosten van het uitvoeren van noodzakelijk onderhoud.
5.3 Ondersteuning
Uit onderzoek11 blijkt dat bevoegde gezagsorganen graag ondersteuning willen hebben
bij hun nieuwe taak. Over deze ondersteuning vindt overleg plaats met de PO-Raad.
Gedacht wordt aan ondersteuning voor een aantal jaren door enerzijds het beschikbaar
stellen van kennisproducten en anderzijds door professionaliseringsactiviteiten voor
bevoegde gezagsorganen. Om de kosten van deze ondersteuning gedurende een aantal
jaren te financieren kan een klein deel van het over te hevelen budget worden
gereserveerd voor ondersteuning.
5.4 Staat van onderhoud
Er is overigens geen aanleiding om te veronderstellen dat schoolgebouwen onvoldoende
technisch worden onderhouden. Uit het onderzoek van PRC Arcadis, dat op 29 november
2011 naar de Tweede Kamer is gezonden,12 is naar voren gekomen dat het niveau van
het buitenonderhoud en technische staat van de schoolgebouwen in het primair
onderwijs over het algemeen goed genoemd kan worden. Immers, als er sprake is van
achterstallig onderhoud, zal het bevoegd gezag de gemeente daarop moeten
aanspreken.
Gelet op de hoogte van het budget dat aan de bevoegde gezagsorganen beschikbaar
wordt gesteld voor deze taak en de extra maatregelen die genomen zullen worden voor
de kleinere besturen in het kader van de overgangsregeling, is het kabinet van mening
dat overdracht van deze taken op een verantwoorde wijze geschiedt en de instemming
heeft van het merendeel van de bevoegde gezagsorganen.
6. Gevoerd overleg
6.1 PO-Raad
De PO-Raad is voorstander van overheveling van het buitenonderhoud en aanpassingen
aan het gebouw en heeft er op aangedrongen dat dit een plek zou krijgen in het
actieplan ‘Basis voor Presteren’. In dit actieplan is aangekondigd dat het kabinet meer
financiële bevoegdheden bij bevoegde gezagsorganen wil neerleggen. Eén van de
onderdelen van het programma is het voornemen om in het primair onderwijs de
11
12
Regioplan, “Onderzoek overheveling buitenonderhoud schoolgebouwen PO”, januari 2012.
Kamerstukken II, 2011/12, 33 000 B, nr. 5.
13

14. verantwoordelijkheid voor het buitenonderhoud neer te leggen bij de scholen. Deze
ambitie is tevens vastgelegd in het Bestuursakkoord Primair Onderwijs 2012-2015, dat
op 17 januari 2012 is ondertekend door de bewindslieden van het Ministerie van
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de voorzitter van de PO-Raad.
Over de invulling van dit wetsvoorstel, evenals over de hoogte van het bedrag, de
invulling van de overgangsregeling en de ondersteuning van bevoegde gezagsorganen
bij hun nieuwe taak heeft overleg plaatsgevonden met de PO-Raad. De PO-Raad is
positief over het wetsvoorstel. Zij wijst erop dat het belangrijk is dat gemeenten hun
verantwoordelijkheid voor aanpassingen aan en buitenonderhoud van schoolgebouwen
blijven nemen totdat dit wetsvoorstel in werking zal treden. Gemeenten en bevoegde
gezagsorganen dienen goede afspraken te maken over de overdracht van
verantwoordelijkheden.
6.2 VNG
De VNG, het IPO, de UvW en het Rijk hebben bestuursafspraken 2011-2015 gemaakt.13
Daarin is over onderwijshuisvesting afgesproken dat het Rijk de wenselijkheid om de
verantwoordelijkheid voor het buitenonderhoud voor scholen in het primair onderwijs
over te hevelen van gemeenten naar bevoegde gezagsorganen zou verkennen. Dit
onderzoek is inmiddels afgerond (zie paragraaf 5) en de resultaten tonen aan dat er bij
gemeenten draagvlak is voor de maatregel. Het voorliggende wetsvoorstel is – conform
de code interbestuurlijke verhoudingen – ter advisering voorgelegd aan de VNG.
De VNG heeft gereageerd op het wetsvoorstel en gemeld geen principiële bezwaren te
hebben tegen de overheveling van het buitenonderhoud in het primair onderwijs. Wel
plaatste zij een aantal kanttekeningen:
1. De vereniging vraagt zich af of het moment van de overheveling goed gekozen is
gezien een aantal andere ontwikkelingen in het veld, en of de overheveling iets toevoegt
aan de vrijwillige mogelijkheid daartoe die al bestaat.
De overheveling komt tegemoet aan een breed gedragen wens van het veld en een deel
van de voor de overheveling beschikbare middelen zal gebruikt worden om
schoolbesturen te ondersteunen bij hun nieuwe taak. De mogelijkheid tot vrijwillige
doordecentralisatie die al bestaat is bovendien beperkt, omdat gemeenten een veto
kunnen uitspreken over vrijwillige doordecentralisatie.
2. De VNG vraagt tevens aandacht voor een zorgvuldige vaststelling van het over te
hevelen bedrag.
Het over te hevelen bedrag is bepaald in onderhandeling door het Ministerie van
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap met de fondsbeheerders (Ministerie van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties met mandaat van Ministerie van Financiën). Uitgangspunt is
onderzoek naar de uitgaven van gemeenten aan buitenonderhoud en aanpassingen aan
schoolgebouwen in het primair onderwijs.14
13
Kamerstukken II 2010/11, 29 544, nr. 336.
Cebeon, “Onderhoud buitenkant schoolgebouwen primair onderwijs. Inventarisatie gemeentelijke
uitgaven”, mei 2012.
Regioplan, “Gemeentelijke apparaatskosten. Buitenonderhoud en aanpassingen schoolgebouwen
PO”, juni 2013.
14
14

15. 3. Voorts kaart de VNG de vergoeding voor de materiële instandhouding van de lokalen
bewegingsonderwijs aan, waarvan hen niet duidelijk was dat die ongemoeid wordt
gelaten in het wetsvoorstel.
De lokalen bewegingsonderwijs zijn buiten de overheveling gehouden. Artikel 117 van
de WPO heeft betrekking op de bekostiging voor materiële instandhouding lichamelijke
oefening. Dit artikel blijft dan ook ongewijzigd. De reden hiervoor is dat deze lokalen
worden gebruikt voor vele doeleinden (gebruik door sportvereniging, buurtcentrum,
etcetera). De huidige gang van zaken functioneert goed en er is geen noodzaak daar iets
aan te veranderen.
4. De vereniging wijst tot slot op de onduidelijke status van renovatie. De VNG
interpreteert de wetgeving zo, dat renovatie ook overgeheveld wordt naar bevoegde
gezagsorganen. Zij verwacht dat hierover discussie kan ontstaan tussen gemeente en
bevoegd gezag, met name als de keuze tussen renovatie en nieuwbouw aan de orde is.
Renovatie is niet apart opgenomen in de WPO, noch in de modelverordening van de
VNG. De reden daarvoor is dat het begrip niet eenduidig is te definiëren. In de praktijk is
renovatie een tussenvorm tussen groot onderhoud/aanpassingen aan het gebouw
enerzijds (na de overheveling voor rekening van het bevoegd gezag) en nieuwbouw
anderzijds (is en blijft voor rekening van de gemeente). Renovatie kent bovendien vele
vormen: soms wordt een gebouw volledig opgeknapt, aangepast aan de moderne eisen
en kan het gebouw weer 20 jaar mee. Soms betreft renovatie slechts energiebesparende
maatregelen, zoals het plaatsen van dubbel glas. Omdat renovatie zo lastig is te
definiëren, is het niet haalbaar om op Rijksniveau een goede
verantwoordelijkheidsverdeling tussen gemeente en bevoegd gezag vast te leggen. Dit is
de reden dat renovatie niet in wetgeving in formele zin vastgelegd wordt, maar dat er
ruimte gelaten wordt voor het gesprek op lokaal niveau. Beide partijen kunnen in goed
overleg gezamenlijk kiezen voor renovatie. Dan zal tevens in gezamenlijk overleg een
kostenverdeling moeten worden gemaakt: wat spaart het bevoegd gezag uit aan groot
onderhoud, wat bespaart de gemeente door de relatief goedkopere renovatie in plaats
van nieuwbouw?
7. Caribisch Nederland
De openbare lichamen hebben laten weten geen inhoudelijke op- en/of aanmerkingen te
hebben op het wetsvoorstel.
Het wetsvoorstel heeft op het punt van overheveling van de verantwoordelijkheid voor
het buitenonderhoud en aanpassingen aan het gebouw ook betrekking op het
basisonderwijs in Caribisch Nederland. Caribisch Nederland kent geen (voortgezet)
speciaal onderwijs. De verantwoordelijkheidsverdeling tussen openbaar lichaam en
bevoegd gezag in de Wet primair onderwijs BES (hierna: WPO BES) is, behoudens
overgangsrecht, gelijk aan de verantwoordelijkheidsverdeling tussen gemeente en
bevoegd gezag in de WPO.
Vaststellen bedrag
Voor de WPO BES zal nog niet worden onderhandeld over het bedrag dat moet worden
overgeheveld van het BES-fonds naar de lumpsum. Dat zal gebeuren als het
overgangsrecht van artikel 167a van de WPO BES afloopt. De komende jaren kan
ervaring worden opgedaan met onder meer het prijspeil op de eilanden, zodat een
bedrag kan worden afgesproken dat bevoegde gezagsorganen in Caribisch Nederland in
15

16. staat stelt de verantwoordelijkheden die zij overgeheveld krijgen op een goede manier
uit te voeren.
8. Uitvoering en handhaafbaarheid
Uit de uitvoerbaarheids- en handhaafbaarheidstoets van DUO blijkt dat het wetsvoorstel
geen directe impact heeft op de uitvoeringsprocessen bij DUO, dat er voor DUO geen
uitvoeringsconsequenties zijn verbonden aan het wetsvoorstel en dat de
handhaafbaarheid geen problemen oplevert.
9. Administratieve lasten
Eén van de doelen van dit wetsvoorstel is vermindering van de administratieve lasten
voor gemeenten en bevoegde gezagsorganen. Onder administratieve lasten worden
verstaan: de kosten om te voldoen aan informatieverplichtingen aan de overheid,
voortvloeiend uit wet- en regelgeving van de overheid. Het gaat om het verzamelen,
bewerken, registreren, bewaren en ter beschikking stellen van informatie. Het gaat niet
om kosten die zijn gemoeid met de uitvoering van de wetgeving die voor de
Rijksoverheid nodig zijn.
De administratieve lasten voor scholen en instellingen zullen per jaar door dit
wetsvoorstel met € 2,9 miljoen afnemen. Bevoegde gezagsorganen hoeven niet langer
een aanvraag in te dienen op het gebied van buitenonderhoud en aanpassingen aan het
gebouw. Voor een aanvraag zijn handelingen nodig zoals het uitwerken van de
technische wensen, het aanvragen en beoordelen van offertes, het (laten) uitvoeren van
(technisch) onderzoek en het beschrijven van de noodzaak van het gewenste
buitenonderhoud of de gewenste aanpassing. Per aanvraag vindt met de gemeente een
aantal keren overleg plaats. Zowel voorafgaand aan de aanvraag, bij de beoordeling van
de aanvraag door de gemeente, bij de beslissing en eventueel bij het bijstellen van de
aanvraag. Een aantal van deze handelingen zullen vervallen, waardoor de
administratieve lasten verminderen.
De uitvoeringslasten zullen voor de meeste scholen niet toenemen. Ze moesten immers
al aanvragen voor onderhoud indienen bij de gemeente, en ze in de meeste gevallen
vervolgens zelf laten uitvoeren. Alleen kleine scholen konden dit soms aan de gemeente
overlaten. Voor hen kunnen de uitvoeringslasten dus wel toenemen. Deze scholen zullen
worden ondersteund (zie ook paragraaf 5.3).
Als deze wet in werking treedt voor de BES, is het effect op de administratieve lasten
niet vast te stellen. Dit komt doordat niet is vast te stellen hoeveel administratieve
lasten bevoegde gezagsorganen hadden in de periode vóór de transitie waarbij de BES
eilanden onderdeel werden van Nederland.
Het wetsvoorstel heeft geen gevolgen voor de administratieve lasten van burgers.
Volgens de hierboven beschreven definitie kan een gemeente geen administratieve
lasten hebben. Wel is het zo dat door dit wetsvoorstel de benodigde personele inzet van
gemeenten op het gebied van onderwijshuisvesting fors zal afnemen. Gemeenten
hoeven aanvragen van bevoegde gezagsorganen op het gebied van buitenonderhoud en
aanpassingen aan het gebouw niet meer te beoordelen en hoeven hierover geen overleg
meer te voeren met bevoegde gezagsorganen. Ook hoeven gemeenten geen
(meerjarige) onderhoudsplannen meer te maken en hoeven zij de werkzaamheden op de
genoemde terreinen niet meer uit te voeren.
16

17. 10. Financiële gevolgen
Samenhangend met het wetsvoorstel wordt een bedrag uit het gemeentefonds gehaald
en aan de lumpsum toegevoegd. Uit onderzoek15 blijkt dat de juiste hoogte van het over
te hevelen bedrag een belangrijke factor is voor bevoegde gezagsorganen bij het
bepalen van hun steun voor deze maatregel. De hoogte van het over te hevelen bedrag
wordt vastgelegd in de begrotingen van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap en het gemeentefonds en in de ministeriële regeling als bedoeld in artikel
113, vijfde lid jo. vierde lid, van de WPO en artikel 111, vijfde lid jo. vierde lid, van de
WEC. De ministeriële regeling stelt de bedragen en het programma van eisen vast. De
regeling wordt uiterlijk 1 oktober voorafgaand aan het jaar waarop hij betrekking heeft,
vastgesteld.
Conform de Financiële-verhoudingswet heeft overleg plaatsgevonden met de
fondsbeheerders (de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de
Minister van Financiën) over de hoogte van het over te hevelen bedrag. In dit overleg is
het bedrag vastgesteld op € 158,8 miljoen structureel. Dit bedrag is op een reëel niveau
vastgesteld, zodat bevoegde gezagsorganen in staat zijn de overgedragen
verantwoordelijkheden op een goede manier uit te voeren.
11. Inwerkingtreding
De beoogde datum van inwerkingtreding van de artikelen I en II van de wet is 1 januari
2015. Artikel III zal waarschijnlijk in werking treden na afloop van het overgangsrecht
dat is opgenomen in artikel 167a WPO BES.
II. ARTIKELSGEWIJS
Artikel I, onderdeel A, artikel II, onderdeel A, en artikel III, onderdeel A
De gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders zorgen op grond van
de artikelen 91 WPO en 89 WEC voor de voorzieningen in de huisvesting van
basisscholen en scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs op het grondgebied van de
gemeente. Artikel 78 WPO BES kent de verantwoordelijkheid voor de voorzieningen in
de huisvesting op het grondgebied van het openbaar lichaam toe aan de eilandsraad of
het bestuurscollege. Artikel 92 WPO, artikel 90 WEC, en artikel 79 WPO BES geven aan
wat onder voorzieningen in de huisvesting begrepen moet worden.
Doordat de verantwoordelijkheid voor het onderhoud van gebouwen en terreinen van
scholen wordt overgeheveld van de gemeente naar het bevoegd gezag, vervalt het
eerste lid, onderdeel b, van artikel 92 WPO, het eerste lid, onderdeel b, van artikel 90
WEC en het eerste lid, onderdeel b, van artikel 79 WPO BES. De aanpassingen en de
vervanging van binnenkozijnen en binnendeuren inclusief hang- en sluitwerk, algehele
vervanging van radiatoren, convectoren en leidingen voor de centrale verwarming,
alsmede onderhoud aan de buitenzijde van het gebouw behoren nu volledig tot de
verantwoordelijkheid van het bevoegd gezag van de school.
Artikel I, onderdeel B, artikel II, onderdeel B, en artikel III, onderdeel B
In plaats van onderhoud wordt nu gesproken over onderhoud van het gebouw en het
terrein. Dit verduidelijkt dat het niet langer alleen gaat om het klein onderhoud waar de
bevoegde gezagsorganen verantwoordelijk voor zijn. De artikelen wijzigen de artikelen
15
Regioplan, “Onderzoek overheveling buitenonderhoud schoolgebouwen PO”, januari 2012.
17

18. 114 WPO, 112 WEC en 97 WPO BES. De ministeriële regeling op grond van artikelen
113, eerste en vierde lid, van de WPO, 111, eerste en vierde lid, van de WEC en 97,
vierde en vijfde lid, van de WPO BES (vaststelling programma’s van eisen) zal naar
aanleiding van deze wetswijziging worden gewijzigd.
Artikel I, onderdeel C, en artikel II, onderdeel E
In artikel I, onderdeel C, en artikel II, onderdeel E, is onder meer de grondslag voor een
ministeriële regeling opgenomen waarin regels kunnen worden vastgesteld om de
invoering van het wetsvoorstel soepel te laten verlopen (artikel 194a van de WPO en
artikel 178b van de WEC). Er is voor een ministeriële regeling gekozen, om twee
redenen. In de eerste plaats gaat het om regels van administratieve aard. In de regeling
wordt vastgelegd wie er precies aanvullende bekostiging kunnen aanvragen, hoe de
procedure precies verloopt en hoe de hoogte van de bekostiging berekend wordt. Ten
tweede is de ministeriële regeling tijdelijk van aard en de grondslag daarvoor verdwijnt
na vier jaar. Zie voor meer informatie paragraaf 5.1 van het algemene deel van de
memorie van toelichting.
Ook is bepaald dat op aanhangige bezwaren en (hoger) beroepen tegen een besluit van
de gemeente, het oude recht van toepassing blijft. Voor alle duidelijkheid is tevens
expliciet bepaald dat de gemeente bevoegd blijft om een besluit waartegen beroep is
ingesteld hangende het bezwaar of (hoger) beroep in te trekken en vervolgens een
nieuw besluit te nemen, maar ook alleen op basis van het oude recht (artikel 194b van
de WPO en artikel 178c van de WEC).
Aanvragen voor buitenonderhoud en aanpassingen aan het gebouw die na de
inwerkingtreding van de wet worden ingediend, worden niet meer in behandeling
genomen. Indien dergelijke aanvragen nog voor inwerkingtreding van dit wetsvoorstel
bij de gemeente zijn ingediend, dienen deze wel in behandeling genomen te worden ten
behoeve van de vaststelling van het gemeentelijk programma huisvestingsvoorzieningen
van het daarop volgende jaar (artikel 194c van de WPO en artikel 178d van de WEC).
Uiteraard dienen de voorzieningen uitgevoerd te worden die opgenomen zijn op het
huisvestingsprogramma van het jaar voorafgaand aan het jaar van de inwerkingtreding
van de wet.
Artikel IV
De inwerkingtredingsbepaling voorziet in de mogelijkheid van gefaseerde
inwerkingtreding.
De inwerkingtreding van de artikelen I en II van de wet zullen vanwege de jaarlijkse
vaststelling van de bekostiging van de materiële instandhouding in ieder geval per
kalenderjaar geschieden. De beoogde datum van inwerkingtreding van de artikelen I en
II van de wet is 1 januari 2015.
18

19. Artikel III dient in werking te treden op het moment dat het overgangsrecht als bedoeld
in artikel 167a WPO BES vervallen is. Dit is waarschijnlijk op een later moment dan de
beoogde inwerkingtreding van de overige artikelen uit dit wetsvoorstel.
De Staatssecretaris van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap,
Sander Dekker
19