1. Accompagnement
des projets Quartiers
durables citoyens
9 octobre/oktober 2013
Begeleiding van de
projecten van de
Participatieve
duurzame wijken
2012-2014
Quelles installations,
équipements,
aménagements?
Welke installaties,
uitrustingen,
inrichtingen?
INVESTIR LES ESPACES PUBLICS
INVESTEREN IN DE OPENBARE
RUIMTES

2. Déroulement de la soirée
Verloop van de avond
19.00 – 19.45
20.00 – 21.00
Exposé Principes d’aménagements urbains
Ateliers pratiques (3 tables)
Avec la collaboration d’André Vital,
Laurence Jenard, François de Lantsheere
21.00 – 21.30
Conclusions
19.00 – 19.45
20.00 – 21.00
Uiteenzetting Principes van stadsinrichtingen
Praktische workshops (3 tafels)
In samenwerking met André Vital,
Laurence Jenard, François de Lantsheere
Conclusies
21.00 – 21.30
2

3. Qu’entend-on par ‘Espace public’?
Wat verstaat men onder 'openbare ruimte'?
‘ESPACE PUBLIC’ ENTENDU AU SENS LARGE
 Tout espace non bâti extérieur et ouvert (> < espace privé)
 Un critère : sa vocation collective, publique
'OPENBARE RUIMTE' IN DE BREDE ZIN
 Alle niet-bebouwde en open ruimtes buiten ( > < privéruimte)
 Een criterium: het collectieve, openbare doel
3

4. Qu’entend-on par ‘Espace public’?
Wat verstaat men onder 'openbare ruimte'?
CATEGORIES: GENERALITES
 Le réseau viaire
Rues, grands axes (boulevards, avenues…), places
 Les espaces verts
Parcs, squares, jardins publics, bois et forêts
 Gestion: pouvoirs publics
(communes, services régionaux)
CATEGORIEËN: ALGEMEEN
 Het wegennetwerk
Straten, grote assen (boulevards, lanen, ...), pleinen
 Groene ruimtes
Parken, squares, openbare tuinen, bossen en
wouden
 Beheer: de openbare machten
(gemeenten, gewestelijke diensten)
4

5. Qu’entend-on par ‘Espace public’?
Wat verstaat men onder 'openbare ruimte'?
CATEGORIES: CAS PARTICULIERS
 Les espaces résiduels dans l’espace bâti
Terrains en friche, non constructibles => pas
(souvent) publics!
Talus d’infrastructures (canal, chemin de fer),
anciennes friches industrielles, « dents creuses » …
CATEGORIEËN: BIJZONDERE GEVALLEN
 Restruimtes in de bebouwde ruimte
Braakliggende terreinen, niet bebouwbaar => niet
(vaak) openbaar!
Hellingen van voorzieningen (kanaal, spoorweg),
oud braakliggend industriegebied, niet-bebouwde
percelen tussen bebouwd terrein, ...
5

6. Qu’entend-on par ‘Espace public’?
Wat verstaat men onder 'openbare ruimte'?
CATEGORIES: CAS PARTICULIERS
 Les cités-jardins
Espaces publics paysagers et de grande qualité
Gestionnaire – communal / société de logements
 Cas particuliers: abords des logements publics
Parfois espaces résiduels, parfois mal définis,
« perdus »
Gestionnaire: société de logements
CATEGORIEËN: BIJZONDERE GEVALLEN
 Tuinwijken
Openbare hoogkwalitatieve tuinruimtes
Beheerder - gemeentelijk /
huisvestingsmaatschappij
 Bijzondere gevallen: rand van openbare woningen
Soms restruimtes, soms slecht bepaald, 'verloren'
Beheerder: huisvestingsmaatschappij
6

7. Qu’entend-on par ‘Espace public’?
Wat verstaat men onder 'openbare ruimte'?
FONCTIONS DE L’ESPACE PUBLIC
 Espace de circulation
 Espace de « séjour »
- lieux d’échanges (marchés)
- lieux de travail
- lieux de loisir
FUNCTIES VAN DE OPENBARE RUIMTE
 Verkeersruimte
 'Verblijfsruimte'
- ruimtes voor uitwisselingen (markten)
- werkruimtes
- ontspanningsruimtes
7

8. Qu’entend-on par ‘Espace public’?
Wat verstaat men onder 'openbare ruimte'?
FONCTIONS DE L’ESPACE PUBLIC
 Primauté de l’espace de circulation sur l’espace
de séjour
 Multiplications des modes de déplacement
=> espace de + en + segmenté
=> trottoirs: piétons
=> pistes cyclables, bandes bus …
FUNCTIES VAN DE OPENBARE RUIMTE:
evolutie
 Voorrang van de verkeersruimte op de
verblijfsruimte
 Vermenigvuldiging van de verplaatsingsmodi
=> bijkomende ruimte, meer gesegmenteerd
=> voetpaden: voetgangers
=> fietspaden, busstroken ...
8

9. Qu’entend-on par ‘Espace public’?
Wat verstaat men onder 'openbare ruimte'?
FONCTIONS DE L’ESPACE PUBLIC: évolution
 Conflits, tensions au détriment des modes doux
 Retour de la notion d’espaces partagés
Ex.: expérience hollandaise: ville de Haren
FUNCTIES VAN DE OPENBARE RUIMTE: evolutie
 Conflicten, spanningen ten nadele van de zachte mobiliteit
 Terugkeer van de notie gedeelde ruimtes
Bv.: Nederlandse ervaring: stad van Haren
9
Foto: Pierre Vanderstraeten

10. Qu’entend-on par ‘Espace public’?
Wat verstaat men onder 'openbare ruimte'?
ESPACE PARTAGE, PARTAGE DE L’ESPACE
 Espace destiné à tous => lieu de la collectivité
 Espace aux usages et attentes multiples:
Plus de social: passage, rencontre, expression,
visibilité, animation …
Mais aussi: plus de services, équipement et plus
de nature / biodiversité
GEDEELDE RUIMTE, DELEN VAN DE RUIMTE
 Ruimte voor iedereen => collectieve plaats
 Ruimte voor uiteenlopend gebruik en
verschillende verwachtingen:
Socialer: doorgang, ontmoeting, uitdrukking,
zichtbaarheid, animatie, ...
Maar ook: meer diensten, uitrusting en meer
natuur/biodiversiteit
10

11. Usages et place du citoyen
Verschillend gebruik en plaats van de burger
CITOYENS: UTILISATEURS + ACTEURS
 Agir sur l’espace public implique des moyens
Financiers, compétences, capacité-temps
 Agir implique aussi des autorisations et obligations
BURGERS: GEBRUIKERS + SPELERS
 Om de openbare ruimte te verbeteren zijn er middelen nodig
Financiële, vaardigheden, capaciteit-tijd
 Handelen betekent ook toestemmingen en verplichtingen
11

12. Projets d’intérêt collectif (PIC)
Projecten van gemeenschappelijk belang (PGB)
POSSIBILITES D’ACTION
QUARTIERS DURABLES
PROJETS
Subsides ‘PIC’ disponibles pour:
 Réflexions globales collectives
Avis citoyen pour des changements structurels
Modes : cahier de recommandations, carto Map-it…
 Micro-aménagements : Mobilier, signalétique, jeux,
affichage, plantations, équipements…
ACTIEMOGELIJKHEDEN
PROJECTEN DUURZAME WIJKEN
PGB-subsidies beschikbaar voor:
 Collectieve globale reflexies
Bericht aan de burgers voor structurele
veranderingen
Manieren: aanbevelingen, cartografie Map-it, ...
 Micro-inrichtingen: Meubilair, signaletiek, spelen,
aanplakborden, beplantingen, uitrustingen, ...
12

13. Usages et place du citoyen
Verschillend gebruik en plaats van de burger
POSSIBILITES D’ACTION DU CITOYEN
Micro-aménagements:
 Interventions temporaires ou pérennes
 Interventions mobiles ou fixes
 Interventions « statiques » ou « vivantes »
ACTIEMOGELIJKHEDEN VAN DE BURGER
Micro-inrichtingen:
 Tijdelijke of duurzame tussenkomsten
 Mobiele of vaste tussenkomsten
 'Statische' of 'levendige' tussenkomsten
13

14. Présentation des ateliers pratiques
Voorstelling van de praktische workshops
14

15. Quelques règles et conseils
Enkele regels en tips
REGLES LORS DE LA CONCEPTION
L’intervention sur l’espace public implique:
 La consultation du/des services compétents
Qui est le gestionnaire – voiries communales /
régionales / autres
Prévoir les délais suffisants (approbation,
autorisations)
REGELS TIJDENS HET ONTWERP
Tussenkomen in de openbare ruimte houdt in:
 Het raadplegen van de bevoegde dienst(en)
Wie is de beheerder - gemeentelijk/gewestelijk
wegennetwerk/andere
Voldoende lange termijnen voorzien (goedkeuring,
toestemmingen)
15

16. Quelques règles et conseils
Enkele regels en tips
REGLES LORS DE LA CONCEPTION
L’intervention sur l’espace public implique:
 Des règles à suivre
RRU, Titre VII – Voirie, ses accès et abords
 Règlements communaux - A vérifier
REGELS TIJDENS HET ONTWERP
Tussenkomen in de openbare ruimte houdt in:
 Na te leven regels:
GSV, Titel VII - Wegennetwerk, toegang en
aangrenzende omtrekken
 Gemeentelijke reglementen - Na te kijken
16

17. Quelques règles et conseils
Enkele regels en tips
REGLES LORS DE LA CONCEPTION
Le Règlement régional d’urbanisme
Titre VI - Publicités et Enseignes
Titre VII - La voirie, ses accès et ses abords
Titre VIII - Normes de stationnement en dehors de
la voie publique
REGELS TIJDENS HET ONTWERP
De Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening
Titel VI - Reclame en uithangborden
Titel VII - Wegennetwerk, toegang en aangrenzende
omtrekken
17

18. Quelques règles et conseils
Enkele regels en tips
REGLES LORS DE LA CONCEPTION
Conseils d’aménagement
 Prendre en compte tous les publics
 Aménagements sobres et lisibles
 Capacité de bon entretien
 Choix des matériaux
 Considérations environnementales (eau, végétal,
pollutions)
REGELS TIJDENS HET ONTWERP
Tips voor de inrichting
 Rekening houden met alle soorten publiek
 Sobere en leesbare inrichtingen
 Goed kunnen onderhouden
 Materiaalkeuze
 Milieu-overwegingen (water, planten, vervuiling)
18

19. Quelques règles et conseils
Enkele regels en tips
REGLES LORS DE LA CONCEPTION
Les interventions sur l’espace public implique:
 Accord du gestionnaire: pour les petits aménagements
Ex.: ponctuellement panneaux / plantations / mobilier …
Dossier de présentation (illustré)
 Permis d’urbanisme: pour des aménagements d’importance
Ex. plantation d’une rue complète, modification de largeur …
REGELS TIJDENS HET ONTWERP
Tussenkomen in de openbare ruimte houdt in:
 Akkoord van de beheerder: voor kleine inrichtingen
Bv.: op gerichte wijze panelen/beplantingen/meubilair, ...
Presentatiedossier (geïllustreerd) ...
 Stedenbouwkundige vergunning: voor grotere inrichtingen
Bv. beplanting van een volledige straat, wijziging van de breedte ...
19

20. Quelques règles et conseils
Enkele regels en tips
REGLES D’APPROPRATION COLLECTIVE
 Avis des riverains et implication dans la démarche
 Quelques idées pour fédérer autour du projet
 Clés pour être compréhensibles de tous
REGELS VOOR COLLECTIEVE TOE-EIGENING
 Mening van de buurtbewoners en
betrokkenheid bij het project
 Enkele ideeën om rond het project
samen te komen
 Bepaalde 'sleutels' om voor iedereen
verstaanbaar te zijn
20

21. Responsabilité et assurances
Verantwoordelijkheid en verzekeringen
REGLES DE GESTION
Responsabilité: se couvrir en cas de problème
 Responsabilité des installations: revient au gestionnaire
 Évènements: assurance gratuite volontariat COCOF
 RC organisation d’événements
REGELS VAN BEHEER
Verantwoordelijkheid: zich dekken in geval van problemen
 Verantwoordelijkheid van de installaties: komt toe aan de beheerder
 Evenementen: gratis verzekering vrijwillige dienst COCOF
 BA organisatie van evenementen
21

22. Présentation des ateliers pratiques
Voorstelling van de praktische workshops
QUELQUES OUVRAGES DE REFERENCES
e.a.
 Règlement régional d’urbanisme (RRU)
 Info-fiches de Bruxelles Environnement
 Manuel des espaces publics bruxellois
 Plan stratégique piéton
ENKELE REFERENTIEWERKEN
o.a.
 Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV)
 Informatiefiches van Leefmilieu Brussel
 Handboek van de Brusselse publieke ruimtes
 Strategisch voetgangersplan
22

23. Présentation des ateliers pratiques
Voorstelling van de praktische workshops
3 ATELIERS
Animés par 3 experts thématiques
 Installations et contexte: plans d’aménagement >> André Vital
 Concevoir une signalétique / panneaux d’affichage
>> François de Lantsheere
 Installations temporaires / pérennisation / gestion >> Laurence Jenard
3 WORKSHOPS
Onder leiding van 3 thematische experts
 Installaties en context: plannen voor de inrichting >> André Vital
 Een signaletiek ontwerpen / aanplakborden
>> François de Lantsheere
 Tijdelijke installaties / duurzaamheid / beheer > > Laurence Jenard
23