SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 41
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE
W CIĄŻY
Dr n. med. Maria Brzozowska
Klinika Patologii Ciąży
I Katedra Ginekologii i Położnictwa UM w Łodzi
POWIKŁANIA
MATKA
RZUCAWKA
WYLEW ŚRÓDCZASZKOWY
WYLEWY KRWI DO SIATKOWKI
ZESPÓŁ DIC
ZESPÓŁ HELLP
PORÓD OPERACYJNY
PŁÓD
PRZEDWCZESNE ODDZIELENIE
ŁOŻYSKA
OSTRE NIEDOTLENIENIE
WEWNĄTRZMACICZNE
PRZEWLEKŁE NIEDOTLENIENIE
WEWNĄTRZMACICZNE
HIPOTROFIA PŁODU
ZGON WEWNĄTRZMACICZNY
WCZEŚNIACTWO
KLASYFIKACJA NADCIŚNIENIA
TĘTNICZEGO W CIĄŻY
(Wg. ACOG z 1972 r oraz modyfikacja wg. NHBPEP z 1990r)
• Nadciśnienie tętnicze przewlekłe
• Nadciśnienie tętnicze indukowane ciążą w tym
preeclampsia/eclampsia
• Nadciśnienie tętnicze ciążowe
przemijające (jeśli w czasie porodu nie wystąpił stan
przedrzucawkowy i ciśnienie tętnicze uległo
normalizacji w ciągu 12 tygodni po
porodzie)
przewlekłe (jeżeli nie ustępuje po tym okresie)
• Preeclampsia / eclampsia nałożone na przewlekłe
nadciśnienie tętnicze lub chorobę nerek
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE PRZEWLEKŁE
• Nadciśnienie tętnicze samoistne ( ok..90%)
• Nadciśnienie tętnicze nerkopochodne
( przewlekłe kłębkowe zapalenie nerek,
wielotorbielowatość nerek, przewlekłe odmiedniczkowe
zapalenie nerek, nefropatia cukrzycowa, kolagenozy)
• Nadciśnienie tętnicze innego pochodzenia
- choroby serca (koarktacja aorty, niedomykalność
zastawki aortalnej)
- przyczyny hormonalne ( pheochromocytoma, zespól
Cushinga, nadczynność tarczycy)
NADCIŚNIENIE INDUKOWANE CIĄŻĄ
Zaburzenie ogólnoustrojowe charakterystyczne dla okresu
ciąży,upośledzające funkcje nerek, mózgu, wątroby
i układu krzepnięcia związane z upośledzeniem perfuzji
i funkcji łożyskaoraz uszkodzeniem śródbłonków naczyń,
występujące u ciężarnych po 20 tygodniu ciąży, klinicznie
objawiające się nadciśnieniem tętniczym i białkomoczem
Brown M.A.:Clin Exp Pharmacol Physiol., 1995
STAN PRZEDRZUCAWKOWY - PREDYKCJA
• Średnie ciśnienie tętnicze (MAP) w II trymestrze ciąży
≥85-90mmHg
• Ocena przepływów naczyniowych w tt. macicznych
(pojawienie się zjawiska „notch” oraz wzrost indeksu RI
oraz PI)
• Oznaczanie stężenia fibronektyny (marker uszkodzenia
śródbłonka naczyniowego), α-lipoproteiny (nasilenie
„atherozy” naczyń), AT III (wykładnik zaburzeń
krzepnięcia)
PROFILAKTYKA
• Ograniczenie wysiłku fizycznego - zwolnienie z pracy,
częsty wypoczynek w pozycji leżącej
• ograniczenie wzrostu masy ciała - dieta ubogowęglanowa,
wysokobiałkowa
• całkowite powstrzymywanie się od spożycia alkoholu oraz
palenia papierosów
• suplementacja: wapniem, witaminą E, magnezem,
cynkiem, olejem z wiesiołka lub ryb
• małe dawki Aspiryny
• metyloksantyny (Diprophyllinum)
SUPLEMENTACJA WAPNIEM
MECHANIZM DZIAŁANIA
OBCIĄŻENIE WAPNIEM - WZROST STĘŻENIA WAPNIA
W SUROWICY
OBNIŻENIE SEKRECJI PARATHORMONU
ZMNIEJSZENIE STĘŻENIA WAPNIA
WEWNĄTRZKOMÓRKOWEGO MIN. W KOMÓRKACH MIĘŚNI
GŁADKICH NACZYŃ
ZMNIEJSZENIE ODPOWIEDZI NACZYŃ NA BODŹCE
PRESYJNE
OBNIŻENIE PODWYŻSZONEGO CIŚNIENIA TĘTNICZEGO
Suplementacja wapniem
(dawka 1500-2000mg/d)
Przeprowadzono 7 randomizowanych badań, zarówno w
grupie niskiego ryzyka jak i w grupie wysokiego ryzyka
(dodatni test obrotowy lub zwiększona wrażliwość na
wlew angiotensyny II).
Suplementacja wapniem zmniejsza całkowitą częstość
występowania nadciśnienia w ciąży, z zaznaczoną
tendencją do redukcji odsetka preeklampsji.
OCTAN α-TOKOFEROLU (WITAMINA E)
- najsilniej działający antyutleniacz w organizmie,
przerywający kaskadowy proces peroksydacji lipidów,
poprzez „zmiatanie” wtórnych wolnych rodników
tlenowych
- stabilizuje struktury błon biologicznych, ograniczając
miejsca działania reaktywnych form tlenu
- niedobór – odkładanie fibrynogenu i płytek krwi w
przestrzeniach międzykosmkowych – zawały i martwica
tkanki łożyskowej – wzrost oporu naczyniowego
SUPLEMENTACJA WITAMINĄ E
• W grupie kobiet ciężarnych z podwyższonym ryzykiem
wystąpienia preeclampsji zaobserwowano:
- znamiennie niższy odsetek występowania
preeclampsji w porównaniu z grupą przyjmującą placebo
• W grupie kobiet ciężarnych z nadciśnieniem tętniczym
- obniżenie ciśnienia tętniczego krwi
Champbell i wsp., Hypertens.,1999
KWAS ACETYLOSALICYLOWY
ASPIRYNA 100mg/dobę
Hamuje syntezę tromboksanu A poprzez blokowanie syntezy
prostaglandyn dzięki nieodwracalnej acetylacji i inaktywacji
cykloxygenazy płytkowej
odwrócenie niekorzystnego stosunku obniżenie stężenia
TXA2/PGI2 nadtlenków lipidów
Zmniejsza wrażliwość presyjną na angiotensynę II u ciężarnych
z wysokim ryzykiem rozwoju nadciśnienia tętniczego
Aspiryna
• Wykazano, że zastosowanie Aspiryny u ciężarnych z
grupy wysokiego ryzyka zmniejsza częstość występowania
nadciśnienia w ciąży, IUGR oraz porodu przedwczesnych
Hauth i wsp. Am J Obst Gynec 1996, Sibai i wsp. Am J Obst Gynec 1998
Pomimo obniżenia częstości preeklampsji, wyniki
położnicze nie różniły się !!!
METYLOKSANTYNY
DIPROPHYLLINUM - 3 x 200 mg/ dobę
DZIAŁANIE HYPOTENSYJNE
• rozkurczanie mięśniówki gładkiej
• niewielki efekt moczopędny
KRYTERIA ROZPOZNANIA NADCIŚNIENIA
TĘTNICZEGO W CIĄŻY
• Przy nieznanych wartościach ciśnienia tętniczego
przed ciążą
RR > 130/80 mmHg w czasie dwóch pomiarów
w odstępie 4 godzin
• Przy znanych wartościach sprzed ciąży
- dla ciśnienia skurczowego > 30 mmHg
- dla ciśnienia rozkurczowego > 15 mmHg
NADZÓR NAD MATKA I PŁODEM W CIĄZACH
POWIKŁANYCH NADCIŚNIENIEM TETNICZYM
• NADZÓR NAD MATKĄ:
- Pomiar RR 3-4 x / dobę, pomiar masy ciała
- Wywiad w kierunku zagrażającej rzucawki (bóle głowy, zaburzenia widzenia,
bóle w nadbrzuszu
- Badania laboratoryjne: kw.moczowy, mocznik, kreatynina, stężenie białka,
Ht, Plt, utrata białka/dobę, próby wątrobowe(Ast, Alt, GGTP)
• NADZÓR NAD PŁODEM:
- Obserwacja ruchów płodu przez ciężarną
- 3-4x/dobę osłuchiwanie tętna płodu
- Codzienne NST z komputerowa analizą zapisu w ciążach >30 hbd
- USG z ocena biometrii płodu, przepływów naczyniowych, AFI
- RKZ krwi pępowinowej - kordocenteza
BEZWZGLĘDNE WSKAZANIA DO CIĘCIA
CESARSKIEGO
• przewlekłe niedotlenienie wewnątrzmaciczne płodu (hypotrofia,
nieprawidłowe wartości parametrów przepływów naczyniowych,
nieprawidłowe wartości RKZ)
• brak stabilizacji ciśnienia tętniczego
• retinopatia nadciśnieniowa
PORÓD DROGAMI NATURY
WARUNKI
• stabilne ciśnienie tętnicze - RR<140/90
• eutrofia płodu
• szyjka macicy „przygotowana” do porodu - >7 punktów w
skali Bishopa
• pełna gotowość sali operacyjnej
PORÓD DROGAMI NATURY
• ciągłe monitorowanie ciśnienia i tętna rodzącej
• ciągłe monitorowanie stanu płodu - kardiotokografia, pulsoksymetria
• skrócenie II okresu porodu przy wzroście RR
• znieczulenie ZOP kontrowersyjne- spadek obwodowego oporu
naczyniowego
• pogorszenie przepływu maciczno - łożyskowego
CIĘŻKIE NADCIŚNIENIE
TĘTNICZE
POSTEPOWANIE
• Wcześniejsze rozwiązanie jeśli ciąża >34hbd oraz PROM i/lub
IUGR
• jeśli ciąża < 34 hbd: - według
doniesień retrospektywnych postępowanie zachowawcze
poprawia wyniki położnicze w przedziale ciążowym 27-34 hbd
-przeprowadzone dotychczas
3 badania randomizowane wykazały, że postępowanie
zachowawcze przed ukończeniem 34 hbd wydłuża czas trwania
ciąży, zwiększa masę urodzeniową noworodków, obniża
odsetek powikłań neonatologicznych
CIĘŻKIE NADCIŚNIENIE TETNICZE –PROMOCJA
DOJRZEWANIA PŁUC
• Uważa się, że u płodów z ciąż powikłanych nadciśnieniem
tętniczym występuje akceleracja dojrzewania płuc
• W piśmiennictwie anglosaskim zaleca się stosowanie stymulacji
glikokortykoidami ze względu na brak objawów ubocznych
takiej terapii
• W naszym ośrodku podawanie glikokortykoidow uzależnione
jest zawsze od rodzaju stosowanego leczenia hypotensyjnego.
Wykazano, że tlenek azotu wpływa na proces adaptacji płuc do
życia pozamacicznego poprzez zmniejszanie wydzielania
śródbłonka w pęcherzykach płucnych, przez co zwiększa się ich
zdolność do rozprężania się po porodzie. Alternatywnie
stosujemy także Ambroxol – Mucosolvan (po 34 tygodniu
ciąży)
RZUCAWKA - ECLAMPSIA
• Zespół objawów stanu przedrzucawkowego:
RR >160/110 mierzone w odstępie 6 godzin, bez tendencji do
obniżania się
białkomocz > 5g/24 h
skąpomocz (<20-30ml/h lub <500ml/24h)
zaburzenia widzenia, bóle głowy, ból w nadbrzuszu
połączony z napadem drgawek toniczno - klonicznych
oraz utratą świadomości
RZUCAWKA
MECHANIZM POWSTAWANIA OBJAWÓW
• Nagły wzrost ciśnienia tętniczego
• zaburzenie mechanizmów regulacji hemodynamiki krążenia
mózgowego
• zwiększone przekrwienie bierne mózgu
• zwiększenie przepuszczalności błony podstawnej naczyń włosowatych
• obrzęk mózgu
• miejscowe lub uogólnione niedokrwienie mózgu
• objawy kliniczne:silny ból głowy, mdłości, wymioty, zaburzenia
widzenia i słuchu, zaburzenia świadomości, drgawki, śpiączka
• Zaburzenia przepływu nerkowego - białkomocz, skąpomocz,
bezmocz
RZUCAWKA
LECZENIE FARMAKOLOGICZNE
• Przerwanie napadu drgawek Diazepam 5-10mg i.v. - dawka
początkowa, następnie 10mg i.m. co 4 godziny MgSO4 6g w wolnym
wlewie (15-20 min), następnie w stałym wlewie 2g/godz
• Obniżenie ciśnienia tętniczego Nepresol 5mg i.v. we wlewie,
następnie stały wlew i.v. pod kontrolą ciśnienia tętniczego
• W trakcie napadu rzucawki oraz po ustąpieniu drgawek obowiązuje
bezwzględna kontrola stanu płodu
• W ok. 20% przypadków może wystąpić przedwczesne oddzielenie
łożyska, w ponad 65% niedotlenienie wewnątrzmaciczne płodu
• NATYCHMIASTOWE UKOŃCZENIE CIĄŻY DROGĄ CIĘCIA
CESARSKIEGO
ZESPÓŁ HELLP
• Występuje w 2-12% ciąż powikłanych nadciśnieniem tętniczym
• Umieralność okołoporodowa waha się od 7,7-60%
• Umieralność matek 0-24%
• Zwiększenie zachorowalności matek
- ostra niewydolność nerek
- obrzęk płuc
-wysięk w opłucnej
- pęknięcie wątroby
OBJAWY ZESPOŁU HELLP
• Złe samopoczucie (90%)
• bóle w nadbrzuszu lub prawym górnym kwadrancie (65%)
• nudności, wymioty (50%)
• niespecyficzne objawy grypopodobne
• objawy laboratoryjne:
• mikroangiopatyczna anemia hemolityczna
• bilirubina >1,2mg/dl
• wzrost wskaźników wątrobowych (AspAt >72 IU/l, LDH)
• trombocytopenia <30000/m3
ZESPÓŁ HELLP - POSTĘPOWANIE
• Zakończenie ciąży , najczęściej drogą cięcia cesarskiego jest
postępowaniem z wyboru
• Hospitalizacja w OIOM
• Leczenie objawowe:
• leczenie hypotensyjne
• osocze
• masa erytrocytarna
• koncentrat płytek krwi (<30000/mm3
)
• sterydy
• AT III
LEKI HYPOTENSYJNE STOSOWANE
U CIĘŻARNYCH
(RR rozkurczowe > 95mmHg)
• Metyldopa (Dopegyt)
• αβ-blokery (Labetalol)
• donory tlenku azotu (Arginina,Minitran, Nitraderm)
• blokery kanałów wapniowych (Nifedipina, Isoptin,
Amlozek)
• NA-blokery – Klonidyna ( Catapressan, Iporel)
• blokery receptorów serotoninowych S-2- Ketanseryna
MgSO4 – siarczan magnezu
• Hydrazynoftalazyny (Dihydralazyna, Nepresol)
DOPEGYT
• Blokuje dekarboksylazę DOPA oraz zmniejsza stężenie
amin katecholowych w ośrodkowym i obwodowym
układzie nerwowym
• zmniejsza obwodowy opór naczyniowy, przy
niezmienionym przepływie nerkowym
• zmniejsza aktywność reninową osocza
DOPEGYT
• Dzienna dawka doustna
250-2000mg/dobę
OBJAWY NIEPOŻĄDANE
• senność
• ortostatyczne spadki ciśnienia tętniczego
• depresja
U około 30% kobiet metyldopa nie
normalizuje ciśnienia tętniczego
LABETALOL
• Blokuje zarówno receptory α- jak i β-adrenergiczne
• Obniża ciśnienie tętnicze poprzez zmniejszenie oporu
naczyniowego oraz nieznaczne zmniejszenie rzutu serca
• Nie ma niekorzystnego wpływu na płód
• Nie upośledza perfuzji łożyska
• Dawka doustna 100-400 mg w dwóch dawkach
podzielonych
DZIAŁANIE TLENKU AZOTU
NO CYKLAZA GUANYLOWA
GTP c GMP
ROZKURCZ KOMÓRKI MIĘŚNIOWEJ
NACZYNIA KRWIONOŚNE MIĘSIEŃ MACICY
POPRAWA PRZEPŁYWU
PRZEZ NACZYNIA MACICZNO-ŁOŻYSKOWE
OBNIŻENIE CIŚNIENIA TĘTNICZEGO UTLENOWANIE PŁODU
ARGININA
eNOS
ARGININA NO + CYTRULINA
CYKL KREBSA
6 – 12 g ivi/ dobę
TRÓJAZOTAN GLICEROLU
POSTAĆ PRZEZSKÓRNA – PLASTRY
(NITRADERM) – 10 mg/dobę
ŁATWE PRZENIKANIE PRZEZ ŁOŻYSKO –
BEZPOŚREDNIE DZIAŁANIE ROZKURCZAJĄCE NA
NACZYNIA KOSMKÓW
DOBRA TOLERANCJA LEKU
BRAK UJEMNEGO DZIAŁANIA NA PŁÓD
OBNIŻENIE ŚREDNIEGO CIŚNIENIA TĘTNICZEGO
POPRAWA PRZEPŁYWU MACICZNO-ŁOZYSKOWEGO
Cacciatore B et al.. 1998; Joupilla P et al. 1997; Lees C. et al.1993;
David M et al.. 2000; Giles W et al.. 1992; Bogaert MG. 1987
BLOKERY KANAŁÓW WAPNIOWYCH
(Nifedipina, Isoptin, Amlozek )
Leczenie wspomagające
• NIFEDIPINA
30-60mg/dobę podjęzykowo w trzech dawkach
podzielonych
• ISOPTIN
240mg doustnie 1-2x/dobę
• AMLOZEK
5-10 mg/dobę doustnie w jednej dawce
KLONIDYNA (Catapressan, Iporel)
• Hamuje uwalnianie NA z obwodowych i ośrodkowych
zakończeń nerwowych, co prowadzi do rozkurczu naczyń
krwionośnych i obniżenia ciśnienia tętniczego
• 0,075 – 0,3 mg/dobę doustnie w dwóch dawkach,
maksymalnie 1,2 mg/dobę.
BLOKERY RECEPTORÓW SEROTONINOWYCH S-
2 - KETANSERYNA
• Serotonina – odpowiedzialna za wzrost ciśnienia tętniczego krwi
• W nadciśnieniu indukowanym ciążą:
- wzrost stężenia serotoniny łożyskowej, bo obniżenie stężenia MAO
- wzrost serotoniny płytkowej, bo agregacja płytek krwi i ich
uszkodzenie
- uszkodzenie śródbłonka naczyniowego – brak receptorow S-1
związanych ze śródbłonkiem; stymulacja receptorów S-2
zlokalizowanych na błonie mięśniowej naczyń krwionośnych – skurcz
naczyń krwionośnych
SIARCZAN MAGNEZU
• Efekt działania leku jest następstwem uwalniania prostacykliny z
komórek śródbłonka oraz bezpośredniego wpływu na adhezję płytek
• Brak badań randomizowanych dotyczących stosowania siarczanu
magnezu w nadciśnieniu tętniczym łagodnym i średniociężkim
• Stosowany wyłącznie w leczeniu kobiet z ciężkim stanem
przedrzucawkowym oraz w przypadku wystąpienia rzucawki
• Przeciwwskazany u kobiet z niewydolnością nerek
Schematy podawania:
I – powolna infuzja dożylna 4,0g/100 ml glukozy, następnie 4-10g co 4h.
II – 2-4g w ciągu 5 min., następnie ciągły wlew dożylny 1,0g/h
DIHYDRALAZYNA
Działa bezpośrednio na błonę mięśniową tętniczek,
rozszerzając je , co w efekcie obniża opór
obwodowy i ciśnienie tętnicze
OGRANICZENIA STOSOWANIA
• pobudza układ współczulny
• zwiększa aktywność reninową osocza
• zatrzymuje sód we krwi
• zwiększa objętość osocza
DIHYDRALAZYNA
OBJAWY UBOCZNE
• kołatania serca
• nasilenie czynności skurczowej mięśnia macicy
• bóle głowy
• zaczerwienienie skóry
• objawy immunologiczne
• Rozwój tachyfilaksji podczas przewlekłego stosowania
NEPRESOL
W ciężkiej postaci nadciśnienia tętniczego początkowo
Nepresol bolus 5mg i.v., następnie wlew kroplowy pod
stałą kontrolą ciśnienia tętniczego do uzyskania obniżenia
i stabilizacji ciśnienia tętniczego do wartości nie niższych
niż 140/90 mmHg

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Stany nagle w poloznictwie
Stany nagle w poloznictwieStany nagle w poloznictwie
Stany nagle w poloznictwiePolanest
 
Podstawy wentylacji
Podstawy wentylacjiPodstawy wentylacji
Podstawy wentylacjiPolanest
 
Znieczulenie rodzącej. Wpływ na poród i stan noworodka.
Znieczulenie rodzącej. Wpływ na poród i stan noworodka.Znieczulenie rodzącej. Wpływ na poród i stan noworodka.
Znieczulenie rodzącej. Wpływ na poród i stan noworodka.Polanest
 
Środki psychoaktywne
Środki psychoaktywneŚrodki psychoaktywne
Środki psychoaktywneMarta Sobolska
 
Opieka paliatywna w geriatrii mgr beata kozak
Opieka paliatywna w geriatrii mgr beata kozakOpieka paliatywna w geriatrii mgr beata kozak
Opieka paliatywna w geriatrii mgr beata kozakMrtinez86
 
Blokada nerwowo-mięśniowa w różnych znieczuleniach
Blokada nerwowo-mięśniowa w różnych znieczuleniachBlokada nerwowo-mięśniowa w różnych znieczuleniach
Blokada nerwowo-mięśniowa w różnych znieczuleniachPolanest
 
Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych
Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych
Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych Piotr Michalski
 
Nalbufina (nalpain) - zastosowanie u dorosłych
Nalbufina (nalpain) - zastosowanie u dorosłychNalbufina (nalpain) - zastosowanie u dorosłych
Nalbufina (nalpain) - zastosowanie u dorosłychPolanest
 
Tomasz łazowski niv
Tomasz łazowski nivTomasz łazowski niv
Tomasz łazowski nivPolanest
 
Зародження анімалістичного жанру. 6 клас
Зародження анімалістичного жанру. 6 класЗародження анімалістичного жанру. 6 клас
Зародження анімалістичного жанру. 6 класAndy Levkovich
 
Znieczulenie porodu
Znieczulenie poroduZnieczulenie porodu
Znieczulenie poroduPolanest
 
Choroby i higiena układu nerwowego
Choroby i higiena układu nerwowegoChoroby i higiena układu nerwowego
Choroby i higiena układu nerwowegokaleksander
 
Technik.hotelarstwa 341[04] z4.03_u
Technik.hotelarstwa 341[04] z4.03_uTechnik.hotelarstwa 341[04] z4.03_u
Technik.hotelarstwa 341[04] z4.03_uPusiu99
 
Trudna intubacja
Trudna intubacjaTrudna intubacja
Trudna intubacjaPolanest
 
2. Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych
2.   Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych 2.   Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych
2. Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych Jakub Duda
 
7_Кончаковська_Т_Дихальна_підтримка
7_Кончаковська_Т_Дихальна_підтримка7_Кончаковська_Т_Дихальна_підтримка
7_Кончаковська_Т_Дихальна_підтримкаMedprosvita
 

Was ist angesagt? (20)

Stany nagle w poloznictwie
Stany nagle w poloznictwieStany nagle w poloznictwie
Stany nagle w poloznictwie
 
Podstawy wentylacji
Podstawy wentylacjiPodstawy wentylacji
Podstawy wentylacji
 
Podstawy prawa
Podstawy prawaPodstawy prawa
Podstawy prawa
 
Znieczulenie rodzącej. Wpływ na poród i stan noworodka.
Znieczulenie rodzącej. Wpływ na poród i stan noworodka.Znieczulenie rodzącej. Wpływ na poród i stan noworodka.
Znieczulenie rodzącej. Wpływ na poród i stan noworodka.
 
Środki psychoaktywne
Środki psychoaktywneŚrodki psychoaktywne
Środki psychoaktywne
 
Opieka paliatywna w geriatrii mgr beata kozak
Opieka paliatywna w geriatrii mgr beata kozakOpieka paliatywna w geriatrii mgr beata kozak
Opieka paliatywna w geriatrii mgr beata kozak
 
Blokada nerwowo-mięśniowa w różnych znieczuleniach
Blokada nerwowo-mięśniowa w różnych znieczuleniachBlokada nerwowo-mięśniowa w różnych znieczuleniach
Blokada nerwowo-mięśniowa w różnych znieczuleniach
 
Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych
Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych
Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych
 
Nalbufina (nalpain) - zastosowanie u dorosłych
Nalbufina (nalpain) - zastosowanie u dorosłychNalbufina (nalpain) - zastosowanie u dorosłych
Nalbufina (nalpain) - zastosowanie u dorosłych
 
Tomasz łazowski niv
Tomasz łazowski nivTomasz łazowski niv
Tomasz łazowski niv
 
Rozwój prenatalny
Rozwój prenatalnyRozwój prenatalny
Rozwój prenatalny
 
Зародження анімалістичного жанру. 6 клас
Зародження анімалістичного жанру. 6 класЗародження анімалістичного жанру. 6 клас
Зародження анімалістичного жанру. 6 клас
 
Znieczulenie porodu
Znieczulenie poroduZnieczulenie porodu
Znieczulenie porodu
 
Tkanki zwierzęce
Tkanki zwierzęceTkanki zwierzęce
Tkanki zwierzęce
 
Choroby i higiena układu nerwowego
Choroby i higiena układu nerwowegoChoroby i higiena układu nerwowego
Choroby i higiena układu nerwowego
 
Technik.hotelarstwa 341[04] z4.03_u
Technik.hotelarstwa 341[04] z4.03_uTechnik.hotelarstwa 341[04] z4.03_u
Technik.hotelarstwa 341[04] z4.03_u
 
Trudna intubacja
Trudna intubacjaTrudna intubacja
Trudna intubacja
 
Technik.weterynarii 18
Technik.weterynarii 18Technik.weterynarii 18
Technik.weterynarii 18
 
2. Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych
2.   Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych 2.   Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych
2. Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów społecznych
 
7_Кончаковська_Т_Дихальна_підтримка
7_Кончаковська_Т_Дихальна_підтримка7_Кончаковська_Т_Дихальна_підтримка
7_Кончаковська_Т_Дихальна_підтримка
 

Andere mochten auch

Breviarium Fidei
Breviarium FideiBreviarium Fidei
Breviarium Fideisiloam
 
Wykonywanie wybranych prac z zakresu obróbki ściernej i wiórowej
Wykonywanie wybranych prac z zakresu obróbki ściernej i wiórowejWykonywanie wybranych prac z zakresu obróbki ściernej i wiórowej
Wykonywanie wybranych prac z zakresu obróbki ściernej i wiórowejSebastian Bończyk
 
Powstanie Warszawskie
Powstanie WarszawskiePowstanie Warszawskie
Powstanie Warszawskiegblonska
 
Hejdyk maleńka część mazur
Hejdyk maleńka część mazurHejdyk maleńka część mazur
Hejdyk maleńka część mazurAdam Warski
 
Technik.teleinformatyk 312[02] z1.02_u
Technik.teleinformatyk 312[02] z1.02_uTechnik.teleinformatyk 312[02] z1.02_u
Technik.teleinformatyk 312[02] z1.02_uRzeźnik Sebastian
 
2008 Raport Z Badania Wykorzystania Poczty Elektronicznej SARE
2008 Raport Z Badania Wykorzystania Poczty Elektronicznej SARE2008 Raport Z Badania Wykorzystania Poczty Elektronicznej SARE
2008 Raport Z Badania Wykorzystania Poczty Elektronicznej SAREDivbi
 
Wytyczne głodzenia w okresie przedoperacyjnym
Wytyczne głodzenia w okresie przedoperacyjnymWytyczne głodzenia w okresie przedoperacyjnym
Wytyczne głodzenia w okresie przedoperacyjnymPolanest
 
Projekt Ministerstwa Rozwoju
Projekt Ministerstwa RozwojuProjekt Ministerstwa Rozwoju
Projekt Ministerstwa RozwojuDamian Szymański
 
Bilans, Rzis, Cv
Bilans, Rzis, CvBilans, Rzis, Cv
Bilans, Rzis, CvAMP
 
Krajowy program operacyjny efs 2014 2020
Krajowy program operacyjny efs 2014 2020Krajowy program operacyjny efs 2014 2020
Krajowy program operacyjny efs 2014 2020Fundacja "Merkury"
 

Andere mochten auch (15)

Breviarium Fidei
Breviarium FideiBreviarium Fidei
Breviarium Fidei
 
Wykonywanie wybranych prac z zakresu obróbki ściernej i wiórowej
Wykonywanie wybranych prac z zakresu obróbki ściernej i wiórowejWykonywanie wybranych prac z zakresu obróbki ściernej i wiórowej
Wykonywanie wybranych prac z zakresu obróbki ściernej i wiórowej
 
Powstanie Warszawskie
Powstanie WarszawskiePowstanie Warszawskie
Powstanie Warszawskie
 
Raport practica sorina
Raport practica sorinaRaport practica sorina
Raport practica sorina
 
Hejdyk maleńka część mazur
Hejdyk maleńka część mazurHejdyk maleńka część mazur
Hejdyk maleńka część mazur
 
Technik.teleinformatyk 312[02] z1.02_u
Technik.teleinformatyk 312[02] z1.02_uTechnik.teleinformatyk 312[02] z1.02_u
Technik.teleinformatyk 312[02] z1.02_u
 
2008 Raport Z Badania Wykorzystania Poczty Elektronicznej SARE
2008 Raport Z Badania Wykorzystania Poczty Elektronicznej SARE2008 Raport Z Badania Wykorzystania Poczty Elektronicznej SARE
2008 Raport Z Badania Wykorzystania Poczty Elektronicznej SARE
 
Strategia Włocławek
Strategia WłocławekStrategia Włocławek
Strategia Włocławek
 
E-handel oczami sektora MŚP
E-handel oczami sektora MŚPE-handel oczami sektora MŚP
E-handel oczami sektora MŚP
 
Wytyczne głodzenia w okresie przedoperacyjnym
Wytyczne głodzenia w okresie przedoperacyjnymWytyczne głodzenia w okresie przedoperacyjnym
Wytyczne głodzenia w okresie przedoperacyjnym
 
Projekt Ministerstwa Rozwoju
Projekt Ministerstwa RozwojuProjekt Ministerstwa Rozwoju
Projekt Ministerstwa Rozwoju
 
Bezpieczeństwo informacyjne
Bezpieczeństwo informacyjneBezpieczeństwo informacyjne
Bezpieczeństwo informacyjne
 
Bilans, Rzis, Cv
Bilans, Rzis, CvBilans, Rzis, Cv
Bilans, Rzis, Cv
 
Krajowy program operacyjny efs 2014 2020
Krajowy program operacyjny efs 2014 2020Krajowy program operacyjny efs 2014 2020
Krajowy program operacyjny efs 2014 2020
 
BHP Szkolenie
BHP SzkolenieBHP Szkolenie
BHP Szkolenie
 

Ähnlich wie Nadcisnienie w ciazy

En emz krytyczny-krwotok-srodoperacyjny
En emz krytyczny-krwotok-srodoperacyjnyEn emz krytyczny-krwotok-srodoperacyjny
En emz krytyczny-krwotok-srodoperacyjnyMedmeeting
 
Gd terapia ukierunkowana_na_indywidualne_wskazania
Gd terapia ukierunkowana_na_indywidualne_wskazaniaGd terapia ukierunkowana_na_indywidualne_wskazania
Gd terapia ukierunkowana_na_indywidualne_wskazaniaMedmeeting
 
Znieczulenie w położnictwie
Znieczulenie w położnictwieZnieczulenie w położnictwie
Znieczulenie w położnictwiePolanest
 
Masaż kobiety w ciąży - analiza przeciwwskazań
Masaż kobiety w ciąży - analiza przeciwwskazańMasaż kobiety w ciąży - analiza przeciwwskazań
Masaż kobiety w ciąży - analiza przeciwwskazańSerwisMasazysta
 
Postepowanie w krwotokach w położnictwie 2009
Postepowanie w krwotokach w położnictwie 2009Postepowanie w krwotokach w położnictwie 2009
Postepowanie w krwotokach w położnictwie 2009Polanest
 
Gd pekniecie watroby_w_przebiegu_zespołu_hellp
Gd pekniecie watroby_w_przebiegu_zespołu_hellpGd pekniecie watroby_w_przebiegu_zespołu_hellp
Gd pekniecie watroby_w_przebiegu_zespołu_hellpMedmeeting
 
Zaburzenia Oun
Zaburzenia OunZaburzenia Oun
Zaburzenia OunPolanest
 
Wytyczne monitorowania śródoperacyjnego
Wytyczne monitorowania śródoperacyjnegoWytyczne monitorowania śródoperacyjnego
Wytyczne monitorowania śródoperacyjnegoPolanest
 
Znieczulenie do cięcia cesarskiego
Znieczulenie do cięcia cesarskiegoZnieczulenie do cięcia cesarskiego
Znieczulenie do cięcia cesarskiegoPolanest
 
Znieczulenie chorego z niewydolnością serca
Znieczulenie chorego z niewydolnością sercaZnieczulenie chorego z niewydolnością serca
Znieczulenie chorego z niewydolnością sercaPolanest
 
Niedokrwienie serca u ciężarnej
Niedokrwienie serca u ciężarnejNiedokrwienie serca u ciężarnej
Niedokrwienie serca u ciężarnejPolanest
 
Znieczulenie do ciecia cesarskiego
Znieczulenie do ciecia cesarskiegoZnieczulenie do ciecia cesarskiego
Znieczulenie do ciecia cesarskiegoPolanest
 
Znieczulenie do ciecia cesarskiego
Znieczulenie do ciecia cesarskiegoZnieczulenie do ciecia cesarskiego
Znieczulenie do ciecia cesarskiegoPolanest
 
Monika Skuza Diagnostyka niepłodności
Monika Skuza Diagnostyka niepłodnościMonika Skuza Diagnostyka niepłodności
Monika Skuza Diagnostyka niepłodnościMonika Skuza
 
Agata stanek. zatorowość płucna
Agata stanek. zatorowość płucnaAgata stanek. zatorowość płucna
Agata stanek. zatorowość płucnaPolanest
 
Rzucawka w ciąży - aktualny problem kliniczny
Rzucawka w ciąży - aktualny problem klinicznyRzucawka w ciąży - aktualny problem kliniczny
Rzucawka w ciąży - aktualny problem klinicznyPolanest
 
Leki w geriatrii emc silesia 12112014
Leki w geriatrii emc silesia 12112014Leki w geriatrii emc silesia 12112014
Leki w geriatrii emc silesia 12112014EMCSILESIA
 

Ähnlich wie Nadcisnienie w ciazy (20)

En emz krytyczny-krwotok-srodoperacyjny
En emz krytyczny-krwotok-srodoperacyjnyEn emz krytyczny-krwotok-srodoperacyjny
En emz krytyczny-krwotok-srodoperacyjny
 
Gd terapia ukierunkowana_na_indywidualne_wskazania
Gd terapia ukierunkowana_na_indywidualne_wskazaniaGd terapia ukierunkowana_na_indywidualne_wskazania
Gd terapia ukierunkowana_na_indywidualne_wskazania
 
Znieczulenie w położnictwie
Znieczulenie w położnictwieZnieczulenie w położnictwie
Znieczulenie w położnictwie
 
Masaż kobiety w ciąży - analiza przeciwwskazań
Masaż kobiety w ciąży - analiza przeciwwskazańMasaż kobiety w ciąży - analiza przeciwwskazań
Masaż kobiety w ciąży - analiza przeciwwskazań
 
Postepowanie w krwotokach w położnictwie 2009
Postepowanie w krwotokach w położnictwie 2009Postepowanie w krwotokach w położnictwie 2009
Postepowanie w krwotokach w położnictwie 2009
 
Gd pekniecie watroby_w_przebiegu_zespołu_hellp
Gd pekniecie watroby_w_przebiegu_zespołu_hellpGd pekniecie watroby_w_przebiegu_zespołu_hellp
Gd pekniecie watroby_w_przebiegu_zespołu_hellp
 
Wstrzas
WstrzasWstrzas
Wstrzas
 
Zaburzenia Oun
Zaburzenia OunZaburzenia Oun
Zaburzenia Oun
 
Wytyczne monitorowania śródoperacyjnego
Wytyczne monitorowania śródoperacyjnegoWytyczne monitorowania śródoperacyjnego
Wytyczne monitorowania śródoperacyjnego
 
Znieczulenie do cięcia cesarskiego
Znieczulenie do cięcia cesarskiegoZnieczulenie do cięcia cesarskiego
Znieczulenie do cięcia cesarskiego
 
Znieczulenie chorego z niewydolnością serca
Znieczulenie chorego z niewydolnością sercaZnieczulenie chorego z niewydolnością serca
Znieczulenie chorego z niewydolnością serca
 
Niedokrwienie serca u ciężarnej
Niedokrwienie serca u ciężarnejNiedokrwienie serca u ciężarnej
Niedokrwienie serca u ciężarnej
 
Bpd
BpdBpd
Bpd
 
Znieczulenie do ciecia cesarskiego
Znieczulenie do ciecia cesarskiegoZnieczulenie do ciecia cesarskiego
Znieczulenie do ciecia cesarskiego
 
Znieczulenie do ciecia cesarskiego
Znieczulenie do ciecia cesarskiegoZnieczulenie do ciecia cesarskiego
Znieczulenie do ciecia cesarskiego
 
Monika Skuza Diagnostyka niepłodności
Monika Skuza Diagnostyka niepłodnościMonika Skuza Diagnostyka niepłodności
Monika Skuza Diagnostyka niepłodności
 
Agata stanek. zatorowość płucna
Agata stanek. zatorowość płucnaAgata stanek. zatorowość płucna
Agata stanek. zatorowość płucna
 
Obrona
ObronaObrona
Obrona
 
Rzucawka w ciąży - aktualny problem kliniczny
Rzucawka w ciąży - aktualny problem klinicznyRzucawka w ciąży - aktualny problem kliniczny
Rzucawka w ciąży - aktualny problem kliniczny
 
Leki w geriatrii emc silesia 12112014
Leki w geriatrii emc silesia 12112014Leki w geriatrii emc silesia 12112014
Leki w geriatrii emc silesia 12112014
 

Mehr von Polanest

Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej AD 2019
Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej AD 2019Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej AD 2019
Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej AD 2019Polanest
 
Zalecenia postępowania w bólu pooperacyjnym 2018
Zalecenia postępowania w bólu pooperacyjnym 2018Zalecenia postępowania w bólu pooperacyjnym 2018
Zalecenia postępowania w bólu pooperacyjnym 2018Polanest
 
Postoperative pain management 2018 consensusstatement
Postoperative pain management 2018 consensusstatementPostoperative pain management 2018 consensusstatement
Postoperative pain management 2018 consensusstatementPolanest
 
Późna chorobowość i śmiertelność związana ze znieczuleniem. Neuroprotekcja w ...
Późna chorobowość i śmiertelność związana ze znieczuleniem. Neuroprotekcja w ...Późna chorobowość i śmiertelność związana ze znieczuleniem. Neuroprotekcja w ...
Późna chorobowość i śmiertelność związana ze znieczuleniem. Neuroprotekcja w ...Polanest
 
Postępowanie w stanach zaburzonej przytomności
Postępowanie w stanach zaburzonej przytomnościPostępowanie w stanach zaburzonej przytomności
Postępowanie w stanach zaburzonej przytomnościPolanest
 
Postępowanie z chorym po urazie wielonarządowym
Postępowanie z chorym po urazie wielonarządowymPostępowanie z chorym po urazie wielonarządowym
Postępowanie z chorym po urazie wielonarządowymPolanest
 
Nowe wytyczne ssc jakie zmiany w poste powaniu z chorym we wstrza_sie septy...
Nowe wytyczne ssc   jakie zmiany w poste powaniu z chorym we wstrza_sie septy...Nowe wytyczne ssc   jakie zmiany w poste powaniu z chorym we wstrza_sie septy...
Nowe wytyczne ssc jakie zmiany w poste powaniu z chorym we wstrza_sie septy...Polanest
 
Monitorowanie przewodnictwa nerwowo mięśniowego
Monitorowanie przewodnictwa nerwowo mięśniowegoMonitorowanie przewodnictwa nerwowo mięśniowego
Monitorowanie przewodnictwa nerwowo mięśniowegoPolanest
 
Lekarski obowiązek niesienia pomocy a prawo pacjenta do samostanowienia
Lekarski obowiązek niesienia pomocy a prawo pacjenta do samostanowieniaLekarski obowiązek niesienia pomocy a prawo pacjenta do samostanowienia
Lekarski obowiązek niesienia pomocy a prawo pacjenta do samostanowieniaPolanest
 
Hipotermia śródoperacyjna - zapobieganie i leczenie
Hipotermia śródoperacyjna - zapobieganie i leczenieHipotermia śródoperacyjna - zapobieganie i leczenie
Hipotermia śródoperacyjna - zapobieganie i leczeniePolanest
 
Koncepcja ERAS I PSH w postępowaniu okołooperacyjnym.
Koncepcja ERAS I PSH w postępowaniu okołooperacyjnym.Koncepcja ERAS I PSH w postępowaniu okołooperacyjnym.
Koncepcja ERAS I PSH w postępowaniu okołooperacyjnym.Polanest
 
Enterobacteriaceae wytwarzające karbapenemazy - nowi przeciwnicy w OIT
Enterobacteriaceae wytwarzające karbapenemazy - nowi przeciwnicy w OITEnterobacteriaceae wytwarzające karbapenemazy - nowi przeciwnicy w OIT
Enterobacteriaceae wytwarzające karbapenemazy - nowi przeciwnicy w OITPolanest
 
Ciśnienie śródbrzuszne a układ oddechowy i wentylacja mechaniczna 2
Ciśnienie śródbrzuszne a układ oddechowy i wentylacja mechaniczna 2Ciśnienie śródbrzuszne a układ oddechowy i wentylacja mechaniczna 2
Ciśnienie śródbrzuszne a układ oddechowy i wentylacja mechaniczna 2Polanest
 
Ciśnienie śródbrzuszne a układ oddechowy i wentylacja mechaniczna (1)
Ciśnienie śródbrzuszne a układ oddechowy i wentylacja mechaniczna (1)Ciśnienie śródbrzuszne a układ oddechowy i wentylacja mechaniczna (1)
Ciśnienie śródbrzuszne a układ oddechowy i wentylacja mechaniczna (1)Polanest
 
Zgoda na leczenie pacjenta niezdolnego do wyrażenia woli
Zgoda na leczenie pacjenta niezdolnego do wyrażenia woliZgoda na leczenie pacjenta niezdolnego do wyrażenia woli
Zgoda na leczenie pacjenta niezdolnego do wyrażenia woliPolanest
 
Zasady bezpiecznej wentylacji mechanicznej w sali operacyjnej
Zasady bezpiecznej wentylacji mechanicznej w sali operacyjnejZasady bezpiecznej wentylacji mechanicznej w sali operacyjnej
Zasady bezpiecznej wentylacji mechanicznej w sali operacyjnejPolanest
 
Wykorzystanie prokalcytoniny w regulacji antybiotykoterapii w sepsie
Wykorzystanie prokalcytoniny w regulacji antybiotykoterapii w sepsieWykorzystanie prokalcytoniny w regulacji antybiotykoterapii w sepsie
Wykorzystanie prokalcytoniny w regulacji antybiotykoterapii w sepsiePolanest
 
Kształcenie ustawiczne w anestezjologii
Kształcenie ustawiczne w anestezjologiiKształcenie ustawiczne w anestezjologii
Kształcenie ustawiczne w anestezjologiiPolanest
 
Wydatek energetyczny a kalorymetria posrednia u chorego we wstrzasie septyczn...
Wydatek energetyczny a kalorymetria posrednia u chorego we wstrzasie septyczn...Wydatek energetyczny a kalorymetria posrednia u chorego we wstrzasie septyczn...
Wydatek energetyczny a kalorymetria posrednia u chorego we wstrzasie septyczn...Polanest
 

Mehr von Polanest (20)

Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej AD 2019
Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej AD 2019Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej AD 2019
Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej AD 2019
 
Zalecenia postępowania w bólu pooperacyjnym 2018
Zalecenia postępowania w bólu pooperacyjnym 2018Zalecenia postępowania w bólu pooperacyjnym 2018
Zalecenia postępowania w bólu pooperacyjnym 2018
 
Postoperative pain management 2018 consensusstatement
Postoperative pain management 2018 consensusstatementPostoperative pain management 2018 consensusstatement
Postoperative pain management 2018 consensusstatement
 
Rzucawka
RzucawkaRzucawka
Rzucawka
 
Późna chorobowość i śmiertelność związana ze znieczuleniem. Neuroprotekcja w ...
Późna chorobowość i śmiertelność związana ze znieczuleniem. Neuroprotekcja w ...Późna chorobowość i śmiertelność związana ze znieczuleniem. Neuroprotekcja w ...
Późna chorobowość i śmiertelność związana ze znieczuleniem. Neuroprotekcja w ...
 
Postępowanie w stanach zaburzonej przytomności
Postępowanie w stanach zaburzonej przytomnościPostępowanie w stanach zaburzonej przytomności
Postępowanie w stanach zaburzonej przytomności
 
Postępowanie z chorym po urazie wielonarządowym
Postępowanie z chorym po urazie wielonarządowymPostępowanie z chorym po urazie wielonarządowym
Postępowanie z chorym po urazie wielonarządowym
 
Nowe wytyczne ssc jakie zmiany w poste powaniu z chorym we wstrza_sie septy...
Nowe wytyczne ssc   jakie zmiany w poste powaniu z chorym we wstrza_sie septy...Nowe wytyczne ssc   jakie zmiany w poste powaniu z chorym we wstrza_sie septy...
Nowe wytyczne ssc jakie zmiany w poste powaniu z chorym we wstrza_sie septy...
 
Monitorowanie przewodnictwa nerwowo mięśniowego
Monitorowanie przewodnictwa nerwowo mięśniowegoMonitorowanie przewodnictwa nerwowo mięśniowego
Monitorowanie przewodnictwa nerwowo mięśniowego
 
Lekarski obowiązek niesienia pomocy a prawo pacjenta do samostanowienia
Lekarski obowiązek niesienia pomocy a prawo pacjenta do samostanowieniaLekarski obowiązek niesienia pomocy a prawo pacjenta do samostanowienia
Lekarski obowiązek niesienia pomocy a prawo pacjenta do samostanowienia
 
Hipotermia śródoperacyjna - zapobieganie i leczenie
Hipotermia śródoperacyjna - zapobieganie i leczenieHipotermia śródoperacyjna - zapobieganie i leczenie
Hipotermia śródoperacyjna - zapobieganie i leczenie
 
Koncepcja ERAS I PSH w postępowaniu okołooperacyjnym.
Koncepcja ERAS I PSH w postępowaniu okołooperacyjnym.Koncepcja ERAS I PSH w postępowaniu okołooperacyjnym.
Koncepcja ERAS I PSH w postępowaniu okołooperacyjnym.
 
Enterobacteriaceae wytwarzające karbapenemazy - nowi przeciwnicy w OIT
Enterobacteriaceae wytwarzające karbapenemazy - nowi przeciwnicy w OITEnterobacteriaceae wytwarzające karbapenemazy - nowi przeciwnicy w OIT
Enterobacteriaceae wytwarzające karbapenemazy - nowi przeciwnicy w OIT
 
Ciśnienie śródbrzuszne a układ oddechowy i wentylacja mechaniczna 2
Ciśnienie śródbrzuszne a układ oddechowy i wentylacja mechaniczna 2Ciśnienie śródbrzuszne a układ oddechowy i wentylacja mechaniczna 2
Ciśnienie śródbrzuszne a układ oddechowy i wentylacja mechaniczna 2
 
Ciśnienie śródbrzuszne a układ oddechowy i wentylacja mechaniczna (1)
Ciśnienie śródbrzuszne a układ oddechowy i wentylacja mechaniczna (1)Ciśnienie śródbrzuszne a układ oddechowy i wentylacja mechaniczna (1)
Ciśnienie śródbrzuszne a układ oddechowy i wentylacja mechaniczna (1)
 
Zgoda na leczenie pacjenta niezdolnego do wyrażenia woli
Zgoda na leczenie pacjenta niezdolnego do wyrażenia woliZgoda na leczenie pacjenta niezdolnego do wyrażenia woli
Zgoda na leczenie pacjenta niezdolnego do wyrażenia woli
 
Zasady bezpiecznej wentylacji mechanicznej w sali operacyjnej
Zasady bezpiecznej wentylacji mechanicznej w sali operacyjnejZasady bezpiecznej wentylacji mechanicznej w sali operacyjnej
Zasady bezpiecznej wentylacji mechanicznej w sali operacyjnej
 
Wykorzystanie prokalcytoniny w regulacji antybiotykoterapii w sepsie
Wykorzystanie prokalcytoniny w regulacji antybiotykoterapii w sepsieWykorzystanie prokalcytoniny w regulacji antybiotykoterapii w sepsie
Wykorzystanie prokalcytoniny w regulacji antybiotykoterapii w sepsie
 
Kształcenie ustawiczne w anestezjologii
Kształcenie ustawiczne w anestezjologiiKształcenie ustawiczne w anestezjologii
Kształcenie ustawiczne w anestezjologii
 
Wydatek energetyczny a kalorymetria posrednia u chorego we wstrzasie septyczn...
Wydatek energetyczny a kalorymetria posrednia u chorego we wstrzasie septyczn...Wydatek energetyczny a kalorymetria posrednia u chorego we wstrzasie septyczn...
Wydatek energetyczny a kalorymetria posrednia u chorego we wstrzasie septyczn...
 

Nadcisnienie w ciazy

  • 1. NADCIŚNIENIE TĘTNICZE W CIĄŻY Dr n. med. Maria Brzozowska Klinika Patologii Ciąży I Katedra Ginekologii i Położnictwa UM w Łodzi
  • 2. POWIKŁANIA MATKA RZUCAWKA WYLEW ŚRÓDCZASZKOWY WYLEWY KRWI DO SIATKOWKI ZESPÓŁ DIC ZESPÓŁ HELLP PORÓD OPERACYJNY PŁÓD PRZEDWCZESNE ODDZIELENIE ŁOŻYSKA OSTRE NIEDOTLENIENIE WEWNĄTRZMACICZNE PRZEWLEKŁE NIEDOTLENIENIE WEWNĄTRZMACICZNE HIPOTROFIA PŁODU ZGON WEWNĄTRZMACICZNY WCZEŚNIACTWO
  • 3. KLASYFIKACJA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO W CIĄŻY (Wg. ACOG z 1972 r oraz modyfikacja wg. NHBPEP z 1990r) • Nadciśnienie tętnicze przewlekłe • Nadciśnienie tętnicze indukowane ciążą w tym preeclampsia/eclampsia • Nadciśnienie tętnicze ciążowe przemijające (jeśli w czasie porodu nie wystąpił stan przedrzucawkowy i ciśnienie tętnicze uległo normalizacji w ciągu 12 tygodni po porodzie) przewlekłe (jeżeli nie ustępuje po tym okresie) • Preeclampsia / eclampsia nałożone na przewlekłe nadciśnienie tętnicze lub chorobę nerek
  • 4. NADCIŚNIENIE TĘTNICZE PRZEWLEKŁE • Nadciśnienie tętnicze samoistne ( ok..90%) • Nadciśnienie tętnicze nerkopochodne ( przewlekłe kłębkowe zapalenie nerek, wielotorbielowatość nerek, przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek, nefropatia cukrzycowa, kolagenozy) • Nadciśnienie tętnicze innego pochodzenia - choroby serca (koarktacja aorty, niedomykalność zastawki aortalnej) - przyczyny hormonalne ( pheochromocytoma, zespól Cushinga, nadczynność tarczycy)
  • 5. NADCIŚNIENIE INDUKOWANE CIĄŻĄ Zaburzenie ogólnoustrojowe charakterystyczne dla okresu ciąży,upośledzające funkcje nerek, mózgu, wątroby i układu krzepnięcia związane z upośledzeniem perfuzji i funkcji łożyskaoraz uszkodzeniem śródbłonków naczyń, występujące u ciężarnych po 20 tygodniu ciąży, klinicznie objawiające się nadciśnieniem tętniczym i białkomoczem Brown M.A.:Clin Exp Pharmacol Physiol., 1995
  • 6. STAN PRZEDRZUCAWKOWY - PREDYKCJA • Średnie ciśnienie tętnicze (MAP) w II trymestrze ciąży ≥85-90mmHg • Ocena przepływów naczyniowych w tt. macicznych (pojawienie się zjawiska „notch” oraz wzrost indeksu RI oraz PI) • Oznaczanie stężenia fibronektyny (marker uszkodzenia śródbłonka naczyniowego), α-lipoproteiny (nasilenie „atherozy” naczyń), AT III (wykładnik zaburzeń krzepnięcia)
  • 7. PROFILAKTYKA • Ograniczenie wysiłku fizycznego - zwolnienie z pracy, częsty wypoczynek w pozycji leżącej • ograniczenie wzrostu masy ciała - dieta ubogowęglanowa, wysokobiałkowa • całkowite powstrzymywanie się od spożycia alkoholu oraz palenia papierosów • suplementacja: wapniem, witaminą E, magnezem, cynkiem, olejem z wiesiołka lub ryb • małe dawki Aspiryny • metyloksantyny (Diprophyllinum)
  • 8. SUPLEMENTACJA WAPNIEM MECHANIZM DZIAŁANIA OBCIĄŻENIE WAPNIEM - WZROST STĘŻENIA WAPNIA W SUROWICY OBNIŻENIE SEKRECJI PARATHORMONU ZMNIEJSZENIE STĘŻENIA WAPNIA WEWNĄTRZKOMÓRKOWEGO MIN. W KOMÓRKACH MIĘŚNI GŁADKICH NACZYŃ ZMNIEJSZENIE ODPOWIEDZI NACZYŃ NA BODŹCE PRESYJNE OBNIŻENIE PODWYŻSZONEGO CIŚNIENIA TĘTNICZEGO
  • 9. Suplementacja wapniem (dawka 1500-2000mg/d) Przeprowadzono 7 randomizowanych badań, zarówno w grupie niskiego ryzyka jak i w grupie wysokiego ryzyka (dodatni test obrotowy lub zwiększona wrażliwość na wlew angiotensyny II). Suplementacja wapniem zmniejsza całkowitą częstość występowania nadciśnienia w ciąży, z zaznaczoną tendencją do redukcji odsetka preeklampsji.
  • 10. OCTAN α-TOKOFEROLU (WITAMINA E) - najsilniej działający antyutleniacz w organizmie, przerywający kaskadowy proces peroksydacji lipidów, poprzez „zmiatanie” wtórnych wolnych rodników tlenowych - stabilizuje struktury błon biologicznych, ograniczając miejsca działania reaktywnych form tlenu - niedobór – odkładanie fibrynogenu i płytek krwi w przestrzeniach międzykosmkowych – zawały i martwica tkanki łożyskowej – wzrost oporu naczyniowego
  • 11. SUPLEMENTACJA WITAMINĄ E • W grupie kobiet ciężarnych z podwyższonym ryzykiem wystąpienia preeclampsji zaobserwowano: - znamiennie niższy odsetek występowania preeclampsji w porównaniu z grupą przyjmującą placebo • W grupie kobiet ciężarnych z nadciśnieniem tętniczym - obniżenie ciśnienia tętniczego krwi Champbell i wsp., Hypertens.,1999
  • 12. KWAS ACETYLOSALICYLOWY ASPIRYNA 100mg/dobę Hamuje syntezę tromboksanu A poprzez blokowanie syntezy prostaglandyn dzięki nieodwracalnej acetylacji i inaktywacji cykloxygenazy płytkowej odwrócenie niekorzystnego stosunku obniżenie stężenia TXA2/PGI2 nadtlenków lipidów Zmniejsza wrażliwość presyjną na angiotensynę II u ciężarnych z wysokim ryzykiem rozwoju nadciśnienia tętniczego
  • 13. Aspiryna • Wykazano, że zastosowanie Aspiryny u ciężarnych z grupy wysokiego ryzyka zmniejsza częstość występowania nadciśnienia w ciąży, IUGR oraz porodu przedwczesnych Hauth i wsp. Am J Obst Gynec 1996, Sibai i wsp. Am J Obst Gynec 1998 Pomimo obniżenia częstości preeklampsji, wyniki położnicze nie różniły się !!!
  • 14. METYLOKSANTYNY DIPROPHYLLINUM - 3 x 200 mg/ dobę DZIAŁANIE HYPOTENSYJNE • rozkurczanie mięśniówki gładkiej • niewielki efekt moczopędny
  • 15. KRYTERIA ROZPOZNANIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO W CIĄŻY • Przy nieznanych wartościach ciśnienia tętniczego przed ciążą RR > 130/80 mmHg w czasie dwóch pomiarów w odstępie 4 godzin • Przy znanych wartościach sprzed ciąży - dla ciśnienia skurczowego > 30 mmHg - dla ciśnienia rozkurczowego > 15 mmHg
  • 16. NADZÓR NAD MATKA I PŁODEM W CIĄZACH POWIKŁANYCH NADCIŚNIENIEM TETNICZYM • NADZÓR NAD MATKĄ: - Pomiar RR 3-4 x / dobę, pomiar masy ciała - Wywiad w kierunku zagrażającej rzucawki (bóle głowy, zaburzenia widzenia, bóle w nadbrzuszu - Badania laboratoryjne: kw.moczowy, mocznik, kreatynina, stężenie białka, Ht, Plt, utrata białka/dobę, próby wątrobowe(Ast, Alt, GGTP) • NADZÓR NAD PŁODEM: - Obserwacja ruchów płodu przez ciężarną - 3-4x/dobę osłuchiwanie tętna płodu - Codzienne NST z komputerowa analizą zapisu w ciążach >30 hbd - USG z ocena biometrii płodu, przepływów naczyniowych, AFI - RKZ krwi pępowinowej - kordocenteza
  • 17. BEZWZGLĘDNE WSKAZANIA DO CIĘCIA CESARSKIEGO • przewlekłe niedotlenienie wewnątrzmaciczne płodu (hypotrofia, nieprawidłowe wartości parametrów przepływów naczyniowych, nieprawidłowe wartości RKZ) • brak stabilizacji ciśnienia tętniczego • retinopatia nadciśnieniowa
  • 18. PORÓD DROGAMI NATURY WARUNKI • stabilne ciśnienie tętnicze - RR<140/90 • eutrofia płodu • szyjka macicy „przygotowana” do porodu - >7 punktów w skali Bishopa • pełna gotowość sali operacyjnej
  • 19. PORÓD DROGAMI NATURY • ciągłe monitorowanie ciśnienia i tętna rodzącej • ciągłe monitorowanie stanu płodu - kardiotokografia, pulsoksymetria • skrócenie II okresu porodu przy wzroście RR • znieczulenie ZOP kontrowersyjne- spadek obwodowego oporu naczyniowego • pogorszenie przepływu maciczno - łożyskowego
  • 20. CIĘŻKIE NADCIŚNIENIE TĘTNICZE POSTEPOWANIE • Wcześniejsze rozwiązanie jeśli ciąża >34hbd oraz PROM i/lub IUGR • jeśli ciąża < 34 hbd: - według doniesień retrospektywnych postępowanie zachowawcze poprawia wyniki położnicze w przedziale ciążowym 27-34 hbd -przeprowadzone dotychczas 3 badania randomizowane wykazały, że postępowanie zachowawcze przed ukończeniem 34 hbd wydłuża czas trwania ciąży, zwiększa masę urodzeniową noworodków, obniża odsetek powikłań neonatologicznych
  • 21. CIĘŻKIE NADCIŚNIENIE TETNICZE –PROMOCJA DOJRZEWANIA PŁUC • Uważa się, że u płodów z ciąż powikłanych nadciśnieniem tętniczym występuje akceleracja dojrzewania płuc • W piśmiennictwie anglosaskim zaleca się stosowanie stymulacji glikokortykoidami ze względu na brak objawów ubocznych takiej terapii • W naszym ośrodku podawanie glikokortykoidow uzależnione jest zawsze od rodzaju stosowanego leczenia hypotensyjnego. Wykazano, że tlenek azotu wpływa na proces adaptacji płuc do życia pozamacicznego poprzez zmniejszanie wydzielania śródbłonka w pęcherzykach płucnych, przez co zwiększa się ich zdolność do rozprężania się po porodzie. Alternatywnie stosujemy także Ambroxol – Mucosolvan (po 34 tygodniu ciąży)
  • 22. RZUCAWKA - ECLAMPSIA • Zespół objawów stanu przedrzucawkowego: RR >160/110 mierzone w odstępie 6 godzin, bez tendencji do obniżania się białkomocz > 5g/24 h skąpomocz (<20-30ml/h lub <500ml/24h) zaburzenia widzenia, bóle głowy, ból w nadbrzuszu połączony z napadem drgawek toniczno - klonicznych oraz utratą świadomości
  • 23. RZUCAWKA MECHANIZM POWSTAWANIA OBJAWÓW • Nagły wzrost ciśnienia tętniczego • zaburzenie mechanizmów regulacji hemodynamiki krążenia mózgowego • zwiększone przekrwienie bierne mózgu • zwiększenie przepuszczalności błony podstawnej naczyń włosowatych • obrzęk mózgu • miejscowe lub uogólnione niedokrwienie mózgu • objawy kliniczne:silny ból głowy, mdłości, wymioty, zaburzenia widzenia i słuchu, zaburzenia świadomości, drgawki, śpiączka • Zaburzenia przepływu nerkowego - białkomocz, skąpomocz, bezmocz
  • 24. RZUCAWKA LECZENIE FARMAKOLOGICZNE • Przerwanie napadu drgawek Diazepam 5-10mg i.v. - dawka początkowa, następnie 10mg i.m. co 4 godziny MgSO4 6g w wolnym wlewie (15-20 min), następnie w stałym wlewie 2g/godz • Obniżenie ciśnienia tętniczego Nepresol 5mg i.v. we wlewie, następnie stały wlew i.v. pod kontrolą ciśnienia tętniczego • W trakcie napadu rzucawki oraz po ustąpieniu drgawek obowiązuje bezwzględna kontrola stanu płodu • W ok. 20% przypadków może wystąpić przedwczesne oddzielenie łożyska, w ponad 65% niedotlenienie wewnątrzmaciczne płodu • NATYCHMIASTOWE UKOŃCZENIE CIĄŻY DROGĄ CIĘCIA CESARSKIEGO
  • 25. ZESPÓŁ HELLP • Występuje w 2-12% ciąż powikłanych nadciśnieniem tętniczym • Umieralność okołoporodowa waha się od 7,7-60% • Umieralność matek 0-24% • Zwiększenie zachorowalności matek - ostra niewydolność nerek - obrzęk płuc -wysięk w opłucnej - pęknięcie wątroby
  • 26. OBJAWY ZESPOŁU HELLP • Złe samopoczucie (90%) • bóle w nadbrzuszu lub prawym górnym kwadrancie (65%) • nudności, wymioty (50%) • niespecyficzne objawy grypopodobne • objawy laboratoryjne: • mikroangiopatyczna anemia hemolityczna • bilirubina >1,2mg/dl • wzrost wskaźników wątrobowych (AspAt >72 IU/l, LDH) • trombocytopenia <30000/m3
  • 27. ZESPÓŁ HELLP - POSTĘPOWANIE • Zakończenie ciąży , najczęściej drogą cięcia cesarskiego jest postępowaniem z wyboru • Hospitalizacja w OIOM • Leczenie objawowe: • leczenie hypotensyjne • osocze • masa erytrocytarna • koncentrat płytek krwi (<30000/mm3 ) • sterydy • AT III
  • 28. LEKI HYPOTENSYJNE STOSOWANE U CIĘŻARNYCH (RR rozkurczowe > 95mmHg) • Metyldopa (Dopegyt) • αβ-blokery (Labetalol) • donory tlenku azotu (Arginina,Minitran, Nitraderm) • blokery kanałów wapniowych (Nifedipina, Isoptin, Amlozek) • NA-blokery – Klonidyna ( Catapressan, Iporel) • blokery receptorów serotoninowych S-2- Ketanseryna MgSO4 – siarczan magnezu • Hydrazynoftalazyny (Dihydralazyna, Nepresol)
  • 29. DOPEGYT • Blokuje dekarboksylazę DOPA oraz zmniejsza stężenie amin katecholowych w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym • zmniejsza obwodowy opór naczyniowy, przy niezmienionym przepływie nerkowym • zmniejsza aktywność reninową osocza
  • 30. DOPEGYT • Dzienna dawka doustna 250-2000mg/dobę OBJAWY NIEPOŻĄDANE • senność • ortostatyczne spadki ciśnienia tętniczego • depresja U około 30% kobiet metyldopa nie normalizuje ciśnienia tętniczego
  • 31. LABETALOL • Blokuje zarówno receptory α- jak i β-adrenergiczne • Obniża ciśnienie tętnicze poprzez zmniejszenie oporu naczyniowego oraz nieznaczne zmniejszenie rzutu serca • Nie ma niekorzystnego wpływu na płód • Nie upośledza perfuzji łożyska • Dawka doustna 100-400 mg w dwóch dawkach podzielonych
  • 32. DZIAŁANIE TLENKU AZOTU NO CYKLAZA GUANYLOWA GTP c GMP ROZKURCZ KOMÓRKI MIĘŚNIOWEJ NACZYNIA KRWIONOŚNE MIĘSIEŃ MACICY POPRAWA PRZEPŁYWU PRZEZ NACZYNIA MACICZNO-ŁOŻYSKOWE OBNIŻENIE CIŚNIENIA TĘTNICZEGO UTLENOWANIE PŁODU
  • 33. ARGININA eNOS ARGININA NO + CYTRULINA CYKL KREBSA 6 – 12 g ivi/ dobę
  • 34. TRÓJAZOTAN GLICEROLU POSTAĆ PRZEZSKÓRNA – PLASTRY (NITRADERM) – 10 mg/dobę ŁATWE PRZENIKANIE PRZEZ ŁOŻYSKO – BEZPOŚREDNIE DZIAŁANIE ROZKURCZAJĄCE NA NACZYNIA KOSMKÓW DOBRA TOLERANCJA LEKU BRAK UJEMNEGO DZIAŁANIA NA PŁÓD OBNIŻENIE ŚREDNIEGO CIŚNIENIA TĘTNICZEGO POPRAWA PRZEPŁYWU MACICZNO-ŁOZYSKOWEGO Cacciatore B et al.. 1998; Joupilla P et al. 1997; Lees C. et al.1993; David M et al.. 2000; Giles W et al.. 1992; Bogaert MG. 1987
  • 35. BLOKERY KANAŁÓW WAPNIOWYCH (Nifedipina, Isoptin, Amlozek ) Leczenie wspomagające • NIFEDIPINA 30-60mg/dobę podjęzykowo w trzech dawkach podzielonych • ISOPTIN 240mg doustnie 1-2x/dobę • AMLOZEK 5-10 mg/dobę doustnie w jednej dawce
  • 36. KLONIDYNA (Catapressan, Iporel) • Hamuje uwalnianie NA z obwodowych i ośrodkowych zakończeń nerwowych, co prowadzi do rozkurczu naczyń krwionośnych i obniżenia ciśnienia tętniczego • 0,075 – 0,3 mg/dobę doustnie w dwóch dawkach, maksymalnie 1,2 mg/dobę.
  • 37. BLOKERY RECEPTORÓW SEROTONINOWYCH S- 2 - KETANSERYNA • Serotonina – odpowiedzialna za wzrost ciśnienia tętniczego krwi • W nadciśnieniu indukowanym ciążą: - wzrost stężenia serotoniny łożyskowej, bo obniżenie stężenia MAO - wzrost serotoniny płytkowej, bo agregacja płytek krwi i ich uszkodzenie - uszkodzenie śródbłonka naczyniowego – brak receptorow S-1 związanych ze śródbłonkiem; stymulacja receptorów S-2 zlokalizowanych na błonie mięśniowej naczyń krwionośnych – skurcz naczyń krwionośnych
  • 38. SIARCZAN MAGNEZU • Efekt działania leku jest następstwem uwalniania prostacykliny z komórek śródbłonka oraz bezpośredniego wpływu na adhezję płytek • Brak badań randomizowanych dotyczących stosowania siarczanu magnezu w nadciśnieniu tętniczym łagodnym i średniociężkim • Stosowany wyłącznie w leczeniu kobiet z ciężkim stanem przedrzucawkowym oraz w przypadku wystąpienia rzucawki • Przeciwwskazany u kobiet z niewydolnością nerek Schematy podawania: I – powolna infuzja dożylna 4,0g/100 ml glukozy, następnie 4-10g co 4h. II – 2-4g w ciągu 5 min., następnie ciągły wlew dożylny 1,0g/h
  • 39. DIHYDRALAZYNA Działa bezpośrednio na błonę mięśniową tętniczek, rozszerzając je , co w efekcie obniża opór obwodowy i ciśnienie tętnicze OGRANICZENIA STOSOWANIA • pobudza układ współczulny • zwiększa aktywność reninową osocza • zatrzymuje sód we krwi • zwiększa objętość osocza
  • 40. DIHYDRALAZYNA OBJAWY UBOCZNE • kołatania serca • nasilenie czynności skurczowej mięśnia macicy • bóle głowy • zaczerwienienie skóry • objawy immunologiczne • Rozwój tachyfilaksji podczas przewlekłego stosowania
  • 41. NEPRESOL W ciężkiej postaci nadciśnienia tętniczego początkowo Nepresol bolus 5mg i.v., następnie wlew kroplowy pod stałą kontrolą ciśnienia tętniczego do uzyskania obniżenia i stabilizacji ciśnienia tętniczego do wartości nie niższych niż 140/90 mmHg