Weitere ähnliche Inhalte
Ähnlich wie การจัดการข้อมูลยา (20)
Mehr von DMS Library (20)
การจัดการข้อมูลยา
- 4. คํานํา
ยาเปนเทคโนโลยีดานสุขภาพหนึ่งที่มีสัดสวนคาใชจายที่สูง..และมีผลกระทบอยางมาก
ตองบดุลของโรงพยาบาล...โรงพยาบาลทุกแหงมีขอมูลการใชยาอยูแลว...แตสวนใหญมักจะอยู
ในรูปแบบที่ไมเอื้อตอการนํามาประกอบการตัดสินใจเชิงนโยบายของผูบริหาร...มีโรงพยาบาล
เพียงนอยแหงที่นําขอมูลเกี่ยวกับการใชยามาใชประกอบการตัดสินใจทั้งในระดับนโยบาย...และ
ระดับเวชปฏิบัติไดอยางมีประสิทธิภาพ
กรมการแพทยไดเล็งเห็นถึงความสําคัญและจําเปนในการนําระบบการจัดการขอมูล
ดานยาที่มีความเปนมาตรฐานมาใชกับสถานบริการสุขภาพ...เพื่อสนับสนุนการนําขอมูลดานยา
ของสถานบริการสุขภาพมาใชในการติดตามและประเมินผล...(monitoring and evaluation)
การใชยาอยางตอเนื่อง...และเพื่อสรางสารสนเทศที่สามารถใชประโยชนในการสนับสนุนการ
ตัดสินใจแบบ evidence-based decision-making ทั้งในระดับสถานบริการสุขภาพและระดับ
นโยบายของประเทศ
กรมการแพทย โดย สถาบันวิจัยและประเมินเทคโนโลยีทางการแพทยจึงไดรวมมือกับ
มูลนิธิเพื่อการวิจัยและพัฒนาระบบยา (วพย.) ซึ่งมีความชํานาญในการจัดการขอมูลยาขนาด
ใหญ จัดทําโครงการ “การจัดการขอมูลดานยาเพื่อติดตามประเมินผลการใชยา-นโยบายดานยา
อยางเปนระบบ”...เพื่อใหสถานบริการสุขภาพไดพัฒนาโครงสร างระบบขอมูลยา...และทราบ
วิธีการประเมินการใชยาในดานตางๆ...นอกจากนี้ยังเปนโอกาสใหบุคลากรที่เกี่ยวของกับการใชยา
และบริหารจัดการดานยาไดเรียนรูและแลกเปลี่ยนประสบการณการจัดการขอมูลดานยา...เพื่อ
นําไปใชประโยชนตอยอดในการปฏิบัติงาน...เชน...การติดตามการใชยา...การกําหนดนโยบาย
ที่เกี่ยวกับการใชยา ตลอดจนเปนการสรางขอมูลเชิงประจักษของหนวยงาน ทั้งนี้ขอมูลปอนกลับ
จะชวยในการพัฒนากระบวนการทํางานเพิ่มคุณภาพการรักษาพยาบาล...เพิ่มประสิทธิภาพ
ในการใชทรัพยากรที่มีอยูจํากัด...ลดความเสี่ยงในการทํางาน...ตลอดจนใชเปนขอมูลสําหรับ
หนวยงานในการจัดการกับระบบประกันสุขภาพอีกดวย
(นายแพทยเรวัต วิศรุตเวช)
อธิบดีกรมการแพทย
- 6. บทสรุปผูบริหาร
สารสนเทศที่ถูกตอง ตรงประเด็น และทันสมัย เปนองคประกอบนําเขาที่สําคัญอยางยิ่งสําหรับ
การตัดสินใจดานตางๆ ตั้งแตระดับจุลภาคไปจนถึงมหภาค เพื่อใหการตัดสินใจตั้งอยูบนฐานของหลักฐาน
ขอเท็จจริงที่เกี่ยวของ
ยาเปนทรัพยากรสุขภาพที่มีสัดสวนมูลคาการใชคอนขางสูงเมื่อเทียบกับคาใชจายสุขภาพโดยรวม
สําหรับประเทศไทยพบวามูลคาการใชยาในผูปวยนอกคิดเปนรอยละ 70 ของคาใชจายในการรักษาผูปวยนอก
และคิดเปนรอยละ 30 ของคาใชจายในการรักษาผูปวยใน การมีสารสนเทศที่ถูกตอง ตรงประเด็น ทันสมัย
เพื่อสนับสนุนการตัดสินใจทางนโยบาย และติดตามและประเมินคุณภาพ และความเหมาะสมของการรักษา
ดวยยาจึงเปนสิ่งที่สําคัญ และจําเปน
โครงการจัดการขอมูลดานยาเพื่อติดตามประเมินผลการใชยา-นโยบายดานยาอยางเปนระบบจัด
ทําขึ้นโดยมีโรงพยาบาล 16 แหงเขารวมโครงการ ในจํานวนนี้ 11 แหงเปนโรงพยาบาลในสังกัดกรมการแพทย
และอีก 5 แหงเปนโรงพยาบาลนอกสังกัดกรมการแพทย โครงการนี้จัดทําขึ้นโดยมีวัตถุประสงคเพื่อประเมิน
การใชยาในดานตางๆ...ซึ่งสวนหนึ่งเปนขอมูลพื้นฐานที่สถานบริการสุขภาพใชสําหรับติดตามสถานการณ
การใชยา ซึ่งหากมีการสรางขอมูลอยางสมําเสมอ จะทําใหเห็นแนวโนมการใชยา และชวยใหชี้ปญหาของ
ระบบยาไดอยางรวดเร็วและทันทวงที นอกจากนี้การวิเคราะหเจาะลึกประเด็นปญหาการใชยา ยังชวยทําให
สถานบริการสุขภาพเกิดความเขาใจในสภาพปญหามากขึ้นและไดขอมูลปอนกลับสําหรับชวยการตัดสินใจ
ปรับเปลี่ยนหรือผลักดันนโยบาย
กรอบใหญที่ใชในการวิเคราะหและประเมินผลสําหรับโครงการนี้คือ...การติดตามแนวโนมการใชยา
(utilization..trend)..การประเมินการทํางานของโรงพยาบาลเทียบกับแนวปฏิบัติที่ดี...ซึ่งสะทอนเรื่องของ
คุณภาพการรักษา (quality of care) การดูประสิทธิภาพ (efficiency) ของระบบยาเพื่อชวยลดการใชงบ
ประมาณดานยาเกินความจําเปน
การดําเนินงานโครงการประกอบดวยขั้นตอนหลักๆ 7 ขั้นตอนไดแก การศึกษาโครงสรางขอมูล
ของโรงพยาบาล การตรวจสอบขอมูลในฐานขอมูล (ทั้งในแงความครบถวน และความถูกตอง) การจับคูรหัส
ยา และสิทธิการรักษา การแปลงขอมูลใหอยูในโครงสรางหรือรูปแบบกลางที่พรอมวิเคราะหขอมูล การตรวจ
ทานความถูกตองในการแปลงขอมูล การกําหนดคําถามที่โรงพยาบาลตองการทราบ การวิเคราะหขอมูล
และการนําเสนอขอมูล
รายงานฉบับนี้กลาวถึงผลการวิเคราะหขอมูลการจายยาของโรงพยาบาลโดยแยกเปน...2...สวน
ส ว นแรกเป น ส ว นการวิ เคราะห ข อ มู ล พื้ นฐานที่ บ ง บอกถึ ง การรั บ บริ ก ารด า นยาในช ว ง...1...ป . ..และ
สวนที่...2 เปนการเจาะลึกสําหรับบางตัวยา กลุมยา หรือกลุมโรคเพื่อใหเขาใจสถานการณชัดเจนมากยิ่งขึ้น
จากการวิเคราะหขอมูลโรงพยาบาลสรุปเปนประเด็นตางๆ ไดดังนี้
•.มูลคาการใชยา.และคายาเฉลี่ย/คน/ปของผูปวยสวัสดิการรักษาพยาบาลขาราชการสูงกวาผูปวย
สิทธิอื่นอยางมากทั้งที่ผูปวยมีจํานวนนอยเมื่อเทียบกับผูปวยสิทธิอื่น...หนึ่งในสาเหตุที่ทําใหเปนเชนนี้คือวิธี
การจายเงินคายาแบบปลายเปดของผูปวยขาราชการ...ผูปวยมีโอกาสมากกวาที่จะไดรับยาตนแบบซึ่งมีราคา
สูง...หรือไดยาที่ใหมที่อยูนอกบัญชียาหลักเมื่อเทียบกับผูปวยที่คายาถูกเหมาจายแบบปลายปด...แตการที่
- 7. ผูปวยสิทธินี้มีคายา/คน/ปสูงมาจากสถานพยาบาลใหยาฟุมเฟอยเกินความจําเปนหรือไม...หรือในความเปน
จริงเปนการใชยาที่สมเหตุสมผลแลว...หรือในมุมตรงขามผูปวยประกันสังคม...และประกันสุขภาพถวนหนา
ไดรับยาที่นอยกวาที่ควรจะไดรับ ก็ยังเปนสิ่งที่ตองพิสูจนเพื่อเปนการประกันคุณภาพการรักษาพยาบาลตอไป
• สถานพยาบาลเกือบทุกแหงมีการจายยาในปริมาณที่มาก เชน พบการจายยาตอ 1 ใบสั่งใน
ปริมาณที่มากกวาการใช 6 เดือน หรือการจายยาใหผูปวยรายหนึ่งๆ ในปริมาณที่มากกวาการใชในระยะ
เวลา 1 ป การจายยาคราวละมากๆ แมจะเปนการชวยลดภาระผูปวยที่มีปญหาเรื่องการเดินทาง แตในทาง
ตรงขามอาจกอใหเกิดความสูญเสียไดหากผูปวยตองเปลี่ยนยา...ทํายาหาย...หรือเก็บรักษายาในสภาพที่ไม
เหมาะสม
• การแทนที่ยาดวยยาชื่อสามัญ หรือยาอื่นที่มีฤทธิทางเภสัชวิทยาเหมือนกัน ใหผลในการรักษา
ไมแตกตางกัน แตมีราคาถูกกวา จะชวยใหคายาของประเทศลดลงได ชวยลดตนทุนการจัดซื้อยาสํารอง
ในคลัง แตขณะเดียวกันทําใหรายไดของโรงพยาบาลลดลง การผลักดันนโยบายนี้ใหไดผลตองคํานึงถึงผล
การรักษาของผูปวยแตละรายเปนอันดับแรก ซึ่งหากใชไมไดผลแพทยสามารถปรับยาใหผูปวยได และขณะ
เดียวกันผูท่ไดประโยชนจากนโยบายนี้ (เชนผูใหประกัน โดยเฉพาะอยางยิ่งกรมบัญชีกลาง) อาจจะตองมีวิธี
ี
สรางจูงใจทางการเงินใหกับโรงพยาบาลเพื่อชดเชยผลประโยชนที่โรงพยาบาลสูญเสียไป
• การติดตามคุณภาพการรักษาเทียบกับมาตรฐานการรักษาที่ดีชวยใหทราบวาแนวทางการรักษาผู
ปวยปจจุบันเปนอยางไร พบวา
- รอยละ 30 ของผูปวยเบาหวานที่อายุ 65 ปขึ้นไป ยังไดรับยา Glibenclamide ซึ่งอาจทําใหเกิด
ภาวะ hypoglycemia ไดในผูปวยที่การทํางานของตับ และไตไมดี
- รอยละ 44 และรอยละ 35 ของผูปวยเบาหวาน ไมไดรับยาลดไขมัน และยาตานการแข็งตัวของ
เกร็ดเลือดเพื่อปองกันความเสี่ยงของการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด ตามลําดับ
- รอยละ 63.28 ของผูปวย Primary open angle glaucoma ไดรับยาที่เปน Drug of Choice
(Beta Blockers หรือ Prostaglandins)
- รอยละ 7 ของผูปวย Primary open angle glaucoma ไดรับยาสเตียรอยดชนิดหยอดตาซึ่งอาจ
ทําใหภาวะความดันในลูกตาสูงขึ้น
- รอยละ 12.36 ของใบสั่งยาของผูปวยที่ไมมีความเสี่ยงในการเกิดภาวะเลือดออกในทางเดินอาหาร
ไดรับยา COX-2 Inhibitor โดยในจํานวนนี้รอยละ 35.48 ไดรับยา Proton Pump Inhibitor รวมดวย ขณะ
ที่ในกรณีที่ผูปวยมีปจจัยเสี่ยงตอการเกิดภาวะเลือดออกในทางเดินอาหารถึงรอยละ 40.27 ไดรับยา NSAIDs
โดยไมไดรับยา H2 Antagonist หรือ Proton Pump Inhibitor รวมดวย
- รอยละ 23.32 ของใบสั่งยาของผูปวย stroke ไมไดรับยาตานการแข็งตัวของเกร็ดเลือดหรือยา
ละลายลิ่มเลือด และ รอยละ 40 และ 14.49 ของผูปวย stroke ไมไดรับยาลดไขมัน และยาลดความดันตาม
ลําดับ
ทั้งนี้สารสนเทศที่ไดจากการวิเคราะหขอมูลการจายยา สามารถนําไปพัฒนาการปฏิบัติงาน ทั้งใน
แงคณภาพการรักษาดวยยา และการเพิ่มประสิทธิภาพของการบริหารจัดการระบบยาตอไป
ุ
- 8. สารบัญ
หนา
บทนํา ...................................................................................................................... 11
ทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวของ ................................................................................. 14
วิธีการศึกษา ............................................................................................................. 17
ผลการดําเนินการ ..................................................................................................... 19
สรุปบทเรียนรู ........................................................................................................... 37
อภิปรายและขอเสนอแนะ.......................................................................................... 45
เอกสารอางอิง............................................................................................................ 47
ภาคผนวก.................................................................................................................. 49
- โครงการการจัดการขอมูลดานยาเพื่อติดตามและประเมินผล 51
การใชยา-นโยบายดานยาอยางเปนระบบ
- สําเนาคําสั่งกรมการแพทย ที่ 212 / 2552 เรื่อง แตงตั้งคณะทํางาน 55
จัดการขอมูลยาเพื่อติดตามและประเมินผลการใชยา-นโยบาย
ดานยาอยางเปนระบบ
- เอกสารประกอบการอบรม 57
- 9. สารบัญตาราง
หนา
ตารางที่ 1 ภาพรวมการใชบริการดานยาโดยเฉลี่ยของผูปวยนอก …………….........20
ของสถานบริการสุขภาพ 16 แหง ปงบประมาณ 2550 และ 2551
ตารางที่ 2 ภาพรวมมูลคาการใชยาในกลุมผูปวยนอก แยกตามสิทธิการรักษา……........21
ของสถานบริการสุขภาพ 16 แหง ปงบประมาณ 2551
ตารางที่ 3 ภาพรวมการใชบริการดานยาของผูปวยในโดยเฉลี่ยในแตละโรงพยาบาล 22
ตารางที่ 4 การแปลงปริมาณยาแตละรายการจากเม็ดเปนวัน……………………….....…25
ตารางที่ 5 มูลคายาที่มีการจายใหผูปวยมากกวา 365 วัน และ 400 วัน........................26
ตารางที่ 6 การครอบครองยาในปริมาณที่มากเกิน 365 วัน และ 180 วัน ………….....27
กรณียาแกแพ ยาสําหรับโรคกระเพาะอาหาร และกลุมยาแกปวด
แกอักเสบ (NSAIDs)
ตารางที่ 7 ผลของการแทนที่ยาทั้ง 6 กลุมในรพ. 12 แหง.............................................30
ตารางที่ 8 การจายยา NSAIDs และยาปองกันภาวะเลือดออกในกระเพาะอาหาร 31
ใหกับผูปวยของสถานบริการสุขภาพ 13 แหง
ตารางที่ 9 การจายยา Glibenclamide ในผูปวยเบาหวานสูงอายุ และการเกิด.. 34
ภาวะ hypoglycemia
- 10. สารบัญภาพ
หนา
ภาพที่ 1 มูลคาการใชยาในกลุมผูปวยนอก แยกตามสิทธิการรักษาจําแนก……........….21
แตละสถานบริการสุขภาพ 16 แหง ปงบประมาณ 2551
ภาพที่ 2 กราฟแสดงปริมาณยาที่จายในแตละใบสั่งสําหรับยาเม็ด ………………….......24
Paracetamol 500 mg ในกลุมผูปวยนอก โรงพยาบาล
แหงหนึ่ง ปงบประมาณ 2551
ภาพที่ 3 ผูปวยที่มีความเสี่ยงในการเกิดภาวะเลือดออกในกระเพาะอาหาร…………......32
ที่ไดรับยา Traditional NSAIDs แบงตามการไดรับยาเพื่อลดผลขางเคียง
ภาพที่ 4 การจายยา COX-2 ในผูปวยที่ไมมีความเสี่ยงตอการเกิดภาวะ……………......32
เลือดออกในกระเพาะอาหารและการไดรับยาปองกันภาวะเลือดออก
ในกระเพาะอาหาร
ภาพที่ 5 สัดสวนผูปวยเบาหวานที่ไดรับยากลุม HMG CoA Reductase.......................35
Inhibitor
ภาพที่ 6 สัดสวนของผูปวยเบาหวานที่มีปจจัยเสี่ยงในการเกิดภาวะแทรกซอน……........36
จากโรคหัวใจและหลอดเลือด ที่ไดรับยา Antiplatelet
- 12. บทนํา
ความเปนมา
ยาเปนทรัพยากรสุขภาพที่มีสัดสวนมูลคาการใชสูงเมื่อเทียบกับคาใชจายสุขภาพโดยรวม
สําหรับประเทศไทยพบวามูลคาการใชยาคิดเปนรอยละ..70..ของคาใชจายในการรักษาผูปวยนอก
และคิดเปนรอยละ.30..ของคาใชจายในการรักษาผูปวยใน..ผูมีสวนเกี่ยวของในระบบสุขภาพจึง
เพงเล็งเรื่องการใชยา...โดยมีความพยายามที่จะควบคุมการใชยาใหเปนไปอยางสมเหตุสมผล...มี
ประสิทธิภาพ และคุมคา
ปจจุบันมีสถานบริการสุขภาพจํานวนนอยแหงที่มีขอมูลการใชยาที่ครบถวน ถูกตอง และ
เปนปจจุบัน...เพื่อชวยสนับสนุนการตัดสินใจตางๆ...ที่เกี่ยวของกับนโยบายดานยา...สาเหตุหลัก
มาจาก.1)..ขาดแผนงานในการกําหนดโครงสรางขอมูลและมาตรฐานขอมูล..ทําใหไมสามารถ
รวบรวมขอมูลจากแหลงตางๆ..ไดโดยงาย 2) รูปแบบการเงินการคลังของระบบประกันสุขภาพที่
เปนแบบเหมาจายรายหัว และเหมาจายรายโรคทําใหทั้งผูจายเงินและผูใหบริการไมเห็นความสําคัญ
ในการเก็บขอมูลการใชยา 3) สถานบริการสุขภาพขาดแคลนบุคลากรที่เชี่ยวชาญการจัดการขอมูล
และบุคลากรสวนใหญมีภาระประจําในการดูแลผูปวยทีหนักมากอยูแลว
่
กรมการแพทยไดเล็งเห็นถึงความสําคัญและจําเปนในการนําระบบการจัดการขอมูลดาน
ยาทีมความเปนมาตรฐานมาใชกบสถานบริการสุขภาพ จึงไดมอบ สถาบันวิจัยและประเมินเทคโนโลยี
่ ี ั
ทางการแพทย จัดทําโครงการ “การจัดการขอมูลดานยาเพื่อติดตามประเมินผลการใชยา-นโยบาย
ดานยาอยางเปนระบบ”...เพื่อสนับสนุนการนําขอมูลดานยาของสถานบริการสุขภาพมาใชในการ
ติดตามและประเมินผล (monitoring and evaluation) การใชยาอยางตอเนื่อง และเพื่อสราง
สารสนเทศที่สามารถใชประโยชนในการสนับสนุนการตัดสินใจแบบ evidence-based decision-
making..ในระดับสถานบริการสุขภาพ..โดยรวมมือกับมูลนิธิเพื่อการวิจัยและพัฒนาระบบยา.
(วพย.)..ที่มีความชํานาญในการจัดการขอมูลยาขนาดใหญ..เพื่อใหสถานบริการสุขภาพมไดพัฒนา
โครงสรางระบบขอมูลยา...รวมทั้งทราบวิธีการประเมินการใชยาในดานตางๆ...นอกจากนี้ยังเปน
โอกาสใหบุคลากรที่เกี่ยวของกับการใชยา...และบริหารจัดการดานยาไดเรียนรู...และแลกเปลี่ยน
ประสบการณการจัดการขอมูลดานยา...เพื่อนําไปใชประโยชนตอยอดในการปฏิบัติงาน...เชนการ
ติดตามการใชยา...การกําหนดนโยบายที่เกี่ยวกับการใชยาตลอดจน...เปนการสรางขอมูลเชิง
ประจักษของหนวยงาน...ทั้งนี้ขอมูลปอนกลับจะชวยในการพัฒนากระบวนการทํางานเพิ่มคุณภาพ
การรักษาพยาบาล...เพิ่มประสิทธิภาพในการใชทรัพยากรที่มีอยูจํากัด...ลดความเสี่ยงในการทํางาน
ตลอดจนใชเปนขอมูลสําหรับหนวยงานในจัดการระบบประกันสุขภาพ
- 13. วัตถุประสงค
1....พัฒนาวิธีการจัดการโครงสรางของระบบขอมูลดานยา ระเบียบวิธีการประเมิน และ
ติดตามการใชยาของโรงพยาบาล...และพัฒนาขีดความสามารถของบุคลากรในการประเมินและ
ติดตามการใชยาอยางตอเนื่อง
2. ประเมินการใชยาในดานตางๆ ทําใหทราบปญหาของระบบยา ปญหาการใชยา ทั้งใน
ดานคุณภาพการรักษา และประสิทธิภาพในการบริหารจัดการระบบยาในระดับสถานบริการสุขภาพ
ระยะเวลาดําเนินการ
ธันวาคม 2551 – ธันวาคม 2553
กลุมเปาหมาย
สถานบริการสุขภาพ จํานวน 17 แหง ประกอบดวย
1. โรงพยาบาล/สถาบันในสังกัดกรมการแพทย จํานวน 11 แหง
2. โรงพยาบาลนอกสังกัดกรมการแพทย จํานวน 6 แหง ไดแก
- โรงพยาบาลทั่วไป 3 แหง
- โรงพยาบาลศูนย 3 แหง
วิธีดําเนินการ
1..จั ด อบรมให ค วามรู ในการจั ด การระบบข อ มู ล ด า นยาให แ ก ผู บ ริ ห าร..เภสั ช กร..และ
เจาหนาที่ที่เกี่ยวของ เชน เจาหนาที่เทคโนโลยีสารสนเทศ เจาหนาที่บันทึกขอมูล เจาหนาที่ดูแลฐาน
ขอมูลยาของโรงพยาบาล เปนตน
2..จัดระบบขอมูลยาจากระบบคอมพิวเตอรของสถานบริการสุขภาพที่เขารวมโครงการให
เขากับรหัสมาตรฐาน เพื่อใหรหัสตางๆ อยูบนมาตรฐานเดียวกัน สื่อสารกันได สําหรับการวิเคราะห
ขอมูล
3. ติดตามและประเมินการใชยาทั้งในแตละระดับและกลุมสถานบริการสุขภาพในดานตางๆ
4. ติดตามและประเมินนโยบายดานยาในระดับสถานบริการสุขภาพ และกลุมสถานบริการ
สุขภาพ
5. นําเสนอขอมูลสูสาธารณะถึงผลการติดตามและประเมินการใชยาและนโยบายดานยาใน
ระดับสถานบริการสุขภาพ และกลุมสถานบริการสุขภาพ
รายงานการศึกษาการจัดการขอมูลดานยา
12 เพื่อติดตามประเมินผลการใชยา-นโยบายดานยาอยางเปนระบบ
- 14. ขอพิจารณาดานจริยธรรม
สถานบริการสุขภาพทั้ง 11 แหง ไดยินยอมสมัครใจเขารวมโครงการ และผูอํานวยการได
ลงนามเปนลายลักษณอักษรในการใหขอมูล และการนําเสนอผลการศึกษาในภาพรวม โดยไมมีการ
ระบุชื่อสถานบริการสุขภาพในการนําเสนอขอมูล
งบประมาณ
ไดรับงบประมาณสนับสนุนจากกองทุนสนับสนุนวิชาการ กรมการแพทย
ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ
1...ชวยใหสถานบริการสุขภาพสามารถนําขอมูลดานยามาใชใหเกิดประโยชนในการบริหาร
การจัดการ
2...สงเสริมใหบุคลากรของสถานบริการสุขภาพตระหนักถึงความสําคัญและประโยชนของ
การนําขอมูลที่มีอยูแลวในสถานบริการสุขภาพมาใชเปนเครื่องมือในการตัดสินใจทางนโยบาย และ
การปฏิบัติ
3...เพื่อใหเกิดระเบียบวิธีวิจัยสําหรับการประเมินและติดตามการใชยาทั้งในระดับสถาน
บริการสุขภาพและในระดับนโยบาย
4...พั ฒ นาขี ด ความสามารถของบุ ค ลากรในการประเมิ น ...และติ ด ตามการใช ย าใน
โรงพยาบาล
5. ผูกําหนดนโยบาย สถานบริการสุขภาพ และผูใหบริการ สามารถติดตามผลของการ
ประกาศใชนโยบายดานยา ทั้งผลที่พึงประสงค และผลที่ไมพึงประสงค เพื่อการพัฒนาปรับปรุงการ
ทํางานใหดียิ่งขึ้นอยางตอเนื่อง
รายงานการศึกษาการจัดการขอมูลดานยา
เพื่อติดตามประเมินผลการใชยา-นโยบายดานยาอยางเปนระบบ 13
- 15. ทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวของ
เปนที่ประจักษแลววาการจัดการดานยาเปนองคประกอบสําคัญในการบรรเทา...การบําบัด
อาการ...การปองกัน...และการรักษาโรคและสภาวะของผูปวย...การจัดการดานยาครอบคลุมระบบ
และกระบวนการที่องคกรใชในการใหบริการดานเภสัชกรรมบําบัดแกผูปวย...การจัดการดานยา
ไมใชเปนความรับผิดชอบของกลุมงาน/ฝายเภสัชกรรม...แตยังเปนความรับผิดชอบรวมของผูให
บริการหรือหัวหนางาน/ผูจัดการทางคลินิก...ตองการความเปนสหสาขาวิชาชีพ...อันเปนความ
พยายามที่จะประสาน บูรณาการกิจกรรมของบุคลากรในสถานบริการสุขภาพ บนหลักการของการ
ออกแบบกระบวนการที่มีประสิทธิภาพ...การนําลงสูการปฏิบัติ และการปรับปรุงการคัดเลือก การ
จัดหา การเก็บรักษา การสั่งใชยา การถายทอดคําสั่ง การกระจาย การเตรียม การสงมอบการ
บริหาร การบันทึกเอกสาร และการติดตาม ที่เกี่ยวของกับการบําบัดดานยา นอกจากนี้ในเชิงระบบ
ยังครอบคลุมเรื่องการวางแผน การจัดองคกร และการประเมินผลการจัดการเชิงระบบ ทั้งนี้โดยมี
เปาประสงคหลักที่สําคัญคือความปลอดภัยผูปวย1
องคการอนามัยโลกรายงานวา...ในปจจุบันการใชยาทั่วโลก...ไมตํากวาครึ่งหนึ่งเปนการ
ใชโดยเปลาประโยชน...ไมมีความจําเปนหรือเปนยาที่ไมมีประสิทธิภาพ...สําหรับประเทศไทยมีการ
บริโภคยาประมาณปละ 67,000 ลานบาท ซึ่งสูงมากเมื่อเทียบกับประเทศเพื่อนบานและประเทศที่
พัฒนาแลว...การบริโภคยาที่สูงมากทําใหประเทศไทยสูญเสียเงินเปนเงินตราตางประเทศในการนํา
เขายาสําเร็จและวัตถุดิบจํานวนมหาศาล ขณะที่สุขภาพของคนไทยมิไดดีไปกวาประเทศอื่นที่มีการ
บริโภคตํากวา2
การใชยาอยางสมเหตุผล...หมายถึง...การใชยาโดยมีขอบงชี้...เปนยาที่มีประสิทธิภาพจริง
สนับสนุนดวยขอมูลหลักฐานที่ปราศจากขอโตแยง ใหประโยชนทางคลินิกที่เหนือกวาความเสี่ยงจาก
การใชยาอยางชัดเจน มีราคาเหมาะสม คุมคาตามหลักเศรษฐศาสตรสาธารณสุข เปนการใชยาตาม
ขั้นตอนที่ถูกตองตามแนวทางการพิจารณาการใชยา...โดยใชยาในขนาดยาที่เหมาะสมกับผูปวย
ในแตละกรณี...ดวยวิธีการใหยาและความถี่ในการใหยาที่ถูกตองตามหลักเภสัชวิทยาคลินิก...ดวย
ระยะเวลาการรักษาที่เหมาะสม ผูปวยใหการยอมรับและสามารถใชยาดังกลาวไดอยางถูกตองและ
ตอเนื่อง...กองทุนในระบบประกันสุขภาพหรือระบบสวัสดิการสามารถใหเบิกจายคายานั้นไดอยาง
ยั่งยืน...และเปนการใชยาที่ผูปวยทุกคนสามารถใชยานั้นไดอยางเทาเทียมกัน...สาเหตุสําคัญสวน
หนึ่งเกิดจากการบริโภคยาที่ไมเหมาะสม เกินความจําเปนและใชยาราคาแพงอยางไมคุมคา ทั้งจาก
การรักษาตนเองของคนไข...การสั่งใชยาที่ไมสมเหตุผลของแพทย เภสัชกร พยาบาลหรือคนขายยา
ซึ่งเนื่องจากการขาดความรู...ความเขาใจที่ถูกตองตลอดจนการถูกจูงใจจากกลยุทธทางการตลาด
ของธุรกิจยา3
รายงานการศึกษาการจัดการขอมูลดานยา
14 เพื่อติดตามประเมินผลการใชยา-นโยบายดานยาอยางเปนระบบ
- 16. การใชยาในระดับโรงพยาบาลมีปจจัยหลายๆ ปจจัยที่เกี่ยวของตั้งแตระดับนโยบาย การใช
ยาตามบัญชียาหลักแหงชาติ ตามแนวทางเวชปฏิบัติ ตามสภาพความเจ็บปวยของผูปวยแตละราย
การใชยาอยางสมเหตุผล หรือเหมาะสมนั้นเปนสิ่งจําเปน เพราะนอกจากจะสงผลตอผูปวยโดยตรง
แลว ยังสงผลถึงคาใชจายทั้งในระดับสถานบริการสุขภาพ ไปจนถึงระดับประเทศ ตัวอยางเชน
การรักษาดวยยาปฏิชีวนะ...ที่มีอยูในปจจุบันก็มีอัตราการประสบความสําเร็จที่ตําลง
เพราะปญหาเชื้อดื้อยาที่เพิ่มสูงขึ้นจนกลายเปนปญหาสาธารณสุขระดับโลก...จากการศึกษาของ
ศิริตรี..สุทธจิตต,.2552..โดยการทบทวนเอกสารวิชาการสถานการณเชื้อดื้อยาในนานาประเทศ..:
สถานการณการใชยาปฏิชีวนะและเชื้อดื้อยา...ระบบติดตามเฝาระวัง...และการควบคุม...พบวา4
สถานการณการใชยาปฏิชีวนะและเชื้อดื้อยา...ระบบติดตามการใชยาปฏิชีวนะ...ระบบเฝาระวังเชื้อ
ดื้อยา และการควบคุมการใชยาปฏิชีวนะและเชื้อดื้อยา ของ 3 ประเทศซึ่งมีอัตราการใชยาปฏิชีวนะ
ที่ตํา และ/หรือมีอัตราการเกิดเชื้อดื้อยาที่ตํา อันไดแก ประเทศสวีเดน ออสเตรเลีย และเกาหลีใต
ปจจัยสําคัญที่นาจะชวยใหประสบความสําเร็จในการควบคุมการใชยาปฏิชีวนะและเชื้อดื้อยา โดย
เฉพาะในออสเตรเลียและสวีเดน คือการสงเสริมการใชยาปฏิชีวนะอยางเหมาะสมและการจัดการ
เชื้อดื้อยาถูกจัดเปนวาระแหงชาติ ที่รัฐบาลและหนวยงาน ตางๆที่เกี่ยวของ รวมถึงภาคเอกชน ให
ความสําคัญและรวมมือกันการแกไขอยางจริงจังและตอเนื่อง
การใชยาลดไขมันกลุม statins โดยอรลักษณ และคณะ, 2553 ไดศึกษารูปแบบการใชยา
กลุม statins ในโรงพยาบาลรามาธิบดี พ.ศ. 2548-2550 พบวา5 การใชยากลุมนี้มีแนวโนมสูงขึ้น
การเพิ่มของคาใชจายดานยาโดยรวมเพิ่มขึ้นรอยละ 35.6 และ 6.4 ในปพ.ศ. 2549 และ 2550 ตาม
ลําดับ..อันเปนผลมาจากผูปวยสิทธิขาราชการเปนหลัก..สวนปจจัยการเลือกใชยาพบวา..ในกลุม
ผูปวยเหมาจายรายหัว มีการเปลี่ยนไปใชยาราคาตําลง ในขณะที่ในกลุมผูปวยจายตามบริการจริง
มีการเปลี่ยนไปใชยาที่มีราคาสูงขึ้น...โดยสรุปการใชยากลุมนี้มีรูปแบบที่ตางกันระหวางผูปวยตาง
สิทธิ และยังอาจมีผูปวยบางกลุมที่ไดรับยามากเกินควร
การใชยาตานการอักเสบที่ไมใชสเตียรอยด..(Nonsteroidal..antiin ammatory..drugs,
NSAIDs) ในกลุม specific COX-2 inhibitor ที่นํามาใชกันอยางแพรหลายเปนจํานวนมาก ไดแก ยา
celecoxib เนื่องจากยาตานการอักเสบที่ไมใช steroid แบบดั้งเดิม (conventional NSAIDs) มีผล
ตอระบบทางเดินอาหาร มีการศึกษาที่แสดงใหเห็นวายากลุม COX-2 inhibitors ไมไดมีประสิทธิผล
ในการลดอาการปวดเหนือกวา conventional NSAIDs แตการเกิดแผลและเลือดออกในกระเพาะ
อาหารในกลุมที่ใชยา COX-2 inhibitors พบไดนอยกวา conventional NSAIDs เทานั้น อยางไร
ก็ตาม ยาในกลุม COX-2 inhibitors มีราคาสูงกวา conventional NSAIDs มาก แมวาจะลดการ
เกิดผลขางเคียงตอระบบทางเดินอาหาร แตผลขางเคียงนี้ก็ยังพบไดในผูที่ใชยา COX-2 inhibitors
ดังนั้นการใชยากลุมนี้ควรใชเฉพาะผูปวยที่มีความเสี่ยงตอการเกิดแผลในกระเพาะอาหารเทานั้น
รายงานการศึกษาการจัดการขอมูลดานยา
เพื่อติดตามประเมินผลการใชยา-นโยบายดานยาอยางเปนระบบ 15
- 17. และไมควรใชยานี้เปนอันดับแรกในการรักษาคนวัยหนุมสาวหรือคนที่มีสุขภาพดี...แตควรพิจารณา
ใหเฉพาะผูที่มีความเสี่ยงตอการเกิดแผลในกระเพาะอาหาร...ซึ่งผูปวยอาจพบอาการขางเคียงของ
กระเพาะอาหารและลําไสได6
โปรแกรมที่สามารถทบทวนการใชยาไดอยางเปนระบบ...จะชวยในกระบวนการทบทวน
วิเคราะห และการแปลผลการใชยาวา เปนไปตามมาตรฐานที่ควรจะเปนของยานั้นๆ หรือไม และ
ลดความผิดพลาดของการสั่งจายยา รวมถึงสามารถควบคุมคาใชจายได บุคลากรทางการแพทย
ตองวางแผนดําเนินการการทบทวนการใชยาอยางระมัดระวัง รวมถึงปญหาที่จะเกิดขึ้นตามมาหาก
ใชยาไมถูกตอง แนวทางการใชโปรแกรมการทบทวนการใชยาในระดับโรงพยาบาล (Guideline for
implement drug utilization review programs in hospitals) มีขั้นตอนการดําเนินการแบงไดเปน
4 ระยะ ไดแก ระยะวางแผน ระยะเก็บขอมูลและประเมินผล ระยะแกไขปญหา และระยะประเมิน
ผลโครงการ7-9
ระบบฐานขอมูลยาเปนสิ่งที่จําเปนและเกี่ยวของกับการใชงานประจําวัน...การตัดสินใจเชิง
นโยบายดานยาในระดับโรงพยาบาลของผูบริหารจะกระทําไดรวดเร็ว ถามีขอมูลที่ถูกตองและเพียง
พอ จึงมีการใชคอมพิวเตอรชวยประมวลผลเพื่อใหไดสารสนเทศดังกลาว...แตการประมวลผลดวย
คอมพิวเตอรจําเปนตองมีหลักการและวิธีการที่ทําใหระบบมีระเบียบแบบแผนที่ดี...ทําใหสามารถ
ติดตามประเมินผลการใชยาไดอยางเปนระบบ นําไปสูการจัดหาและการใชยาไดอยางเหมาะสม
รายงานการศึกษาการจัดการขอมูลดานยา
16 เพื่อติดตามประเมินผลการใชยา-นโยบายดานยาอยางเปนระบบ
- 18. วิธีการศึกษา
การดําเนินการโครงการเนนการสรางความรู ความเขาใจใหกับผูบริหาร ผูเกี่ยวของ และ
พัฒนาบุคลากรในหนวยงานใหสามารถจัดระบบขอมูลยาเพื่อการวิเคราะหขอมูล...ที่สามารถ
นําเสนอผลการวิเคราะหขอมูลตอผูบริหารเพื่อการพัฒนาคุณภาพการใหบริการผูปวยไดอยาง
มีประสิทธิภาพ...รวมทั้งสงเสริมการการใชยาที่สมเหตุผล...โดยมีรูปแบบดําเนินการตั้งแตการ
อบรมใหความรู...การประชุมกลุม...การฝกปฏิบัติการจับคูรหัสยาและรหัสสิทธิการรักษาจากระบบ
คอมพิวเตอรของสถานบริการสุขภาพใหเขากับรหัสมาตรฐาน และนําขอมูลที่ไดไปวิเคราะห และ
แลกเปลี่ยนเรียนรูผลการวิเคราะหรวมกับหนวยงานที่เขารวมโครงการ โดยมีรายละเอียดกิจกรรม
ดังนี้
กิจกรรม
1...จัดอบรมใหความรูในการจัดการระบบขอมูลดานยาใหแกผูบริหาร..เภสัชกร..และเจา
หนาที่ที่เกี่ยวของ เชน เจาหนาที่เทคโนโลยีสารสนเทศ เจาหนาที่บันทึกขอมูล เจาหนาที่ดูแลฐาน
ขอมูลยาของโรงพยาบาล เปนตน
2. จัดระบบขอมูลยาเพื่อการวิเคราะห
• ศึกษาระบบโครงสรางขอมูล รูปแบบขอมูล และความสมบูรณของขอมูลดานยาของ
สถานบริการสุขภาพแตละแหง
..• จับคูรหัสยา และรหัสสิทธิการรักษา จากระบบคอมพิวเตอรของสถานบริการสุขภาพ
ใหเขากับรหัสมาตรฐาน เพื่อใหรหัสตางๆ อยูบนมาตรฐานเดียวกัน สื่อสารกันได
• ถายโอนขอมูลดานยาของหนวยงานใหอยูในรูปแบบพรอมวิเคราะห
• ตรวจสอบความถูกตองของขอมูล
.....................•..วิเคราะหขอมูลตามกรอบที่กําหนด...รวมทั้งนําเสนอตัวอยางการวิเคราะหขอมูลที่
สําคัญสําหรับการพัฒนา
3..นําเสนอขอมูลที่ไดจากการศึกษาและแลกเปลี่ยนเรียนรูกับสถานบริการสุขภาพที่เปน
เจาของขอมูลนั้นๆ...ติดตามและประเมินการใชยาทั้งในแตละระดับและกลุมสถานบริการสุขภาพ
ในดาน :
3.1. มูลคาและแนวโนมการใชยา โดยรวม เฉพาะกลุม และเฉพาะตัวยา
3.2. ความเหมาะสมในการใชยาในประชากร และกลุมผูปวยตางๆ เชน ผูสูงอายุ เด็ก
หรือผูปวยกลุมโรคตางๆ
รายงานการศึกษาการจัดการขอมูลดานยา
เพื่อติดตามประเมินผลการใชยา-นโยบายดานยาอยางเปนระบบ 17
- 19. 3.3. ความเหมาะสมในการใชยาที่มีราคาแพง
3.4. การติดตามความปลอดภัยในการใชยาที่มีความเสี่ยงสูงและการใชยาที่อาจกอ
....................... ใหเกิดอันตรกิริยาระหวางยา
4....ติดตามและประเมินนโยบายดานยาในระดับสถานบริการสุขภาพ...และกลุมสถาน
บริการสุขภาพ ในดานตอไปนี้ :
4.1. การเขาถึงยา โดยเฉพาะยาที่มีความสําคัญทางนโยบาย
4.2. การใชบัญชียาหลักในผูปวยแตละระบบประกันสุขภาพ
4.3. การใชระบบจายตรงในกลุมผูปวยสวัสดิการรักษาพยาบาลขาราชการ
4.4. การใชระบบ Diagnostic Related Groups (DRGs) ในกลุมผูปวยสวัสดิการ
...........................รักษาพยาบาลขาราชการ
4.5. การประมาณการมูลคาสูญเสียจากการจายยา
5....นําเสนอขอมูลสูสาธารณะถึงผลการติดตามและประเมินการใชยาและนโยบายดาน
ยาในระดับสถานบริการสุขภาพ และกลุมสถานบริการสุขภาพ
รายงานการศึกษาการจัดการขอมูลดานยา
18 เพื่อติดตามประเมินผลการใชยา-นโยบายดานยาอยางเปนระบบ
- 20. ผลการดําเนินการ
การศึกษานี้ไดมีการดําเนินการโดยเริ่มตั้งแตประชุมชี้แจงวัตถุประสงคโครงการใหกับ
ผูบริหารโรงพยาบาล/สถาบัน และผูเกี่ยวของในการจัดการขอมูลยา ไดแก คณะกรรมการดานยา
ของโรงพยาบาล เภสัชกร เจาหนาที่สารสนเทศ เจาหนาที่เวชระเบียน เปนตน จัดอบรมใหความรู
ในการจัดการระบบขอมูลดานยาใหแกผูบริหาร คณะกรรมการยาของหนวยงาน และคณะทํางาน
จากหนวยงานที่เขารวมโครงการทั้ง 17 แหง เพื่อใหมีความรูความเขาใจในการจัดการขอมูลดานยา
สามารถใชประโยชนจากระบบขอมูลยามาประกอบการตัดสินใจเชิงนโยบายของผูบริหาร หรือคณะ
กรรมการบริหารดานยาไดอยางถูกตอง และจัดใหมีการฝกปฏิบัติการจับคูรหัสยา และรหัสสิทธิ
การรักษา...จากระบบคอมพิวเตอรของสถานบริการสุขภาพใหเขากับรหัสมาตรฐานของมูลนิธิเพื่อ
การวิจัยและพัฒนาระบบยา เพื่อใหรหัสตางๆ อยูบนมาตรฐานเดียวกัน สื่อสารกันได จากนั้นถาย
โอนขอมูลดานยาของหนวยงานใหอยูในรูปแบบพรอมวิเคราะห ตรวจสอบความถูกตองของขอมูล
วิเคราะหขอมูลตามกรอบที่กําหนด โดยไดโจทยคําถามจากความตองการของแตละหนวยงาน รวม
ทั้งจากขอสังเกตของผูวิเคราะหขอมูล...มีการประชุมติดตามการดําเนินงานสถานบริการสุขภาพที่
เขารวมเปนระยะ...โดยสะทอนขอมูลกลับโดยมีรายละเอียดผลการวิเคราะหดานตางๆใหกับหนวย
งานที่เปนเจาของขอมูลไดทราบ และเมื่อเสร็จสิ้นโครงการไดมีการนําเสนอขอมูลดานยาจากหนวย
งานทุกแหง วิเคราะหเปนภาพรวมเสนอตอผูบริหารทั้งระดับกรมฯ ระดับหนวยงาน และบุคลากรที่
เกี่ยวของการบริหารยา
การวิเคราะหขอมูลดานยาของสถานบริการสุขภาพที่เขารวมโครงการ ในจํานวน 17 แหง
มี 1 แหง ที่ไมสามารถนําขอมูลมาวิเคราะหรวมได เนื่องจาการบันทึกขอมูลไมสมบูรณ และไมได
บันทึกในระบบอิเล็กทรอนิกส และในบางประเด็นที่วิเคราะหอาจจะไดไมครบทั้ง 17 แหง เนื่องจาก
ความถูกตองครบถวนของขอมูลยาไมเทากัน...และการศึกษานี้จะวิเคราะหขอมูลเฉพาะขอมูลที่มี
ความครบถวน และถูกตอง สวนขอมูลที่มีคาผิดปกติ (outlier) จะไมนํามาวิเคราะหรวมดวย
1. ภาพรวมการใชยาในโรงพยาบาล
1.1. ภาพรวมการใชบริการดานยาของผูปวยนอก
ขอมูลจากโรงพยาบาลตางๆ ถูกนํามาวิเคราะหเพื่อใหเห็นภาพรวมการใชยาในโรงพยาบาล
ในเบื้องตนการวิเคราะหภาพรวมจะเนนที่ภาพของผูปวยนอกกอน...เนื่องจากโรงพยาบาลสวนใหญ
มีขอมูลการจายยาในสวนของผูปวยนอกครบถวนสมบูรณ ประเด็นการวิเคราะหมีดังนี้
รายงานการศึกษาการจัดการขอมูลดานยา
เพื่อติดตามประเมินผลการใชยา-นโยบายดานยาอยางเปนระบบ 19
- 21. • จํานวนผูปวยนอกที่มารับบริการดานยาใน 1 ป
• จํานวนครั้งของการใหบริการดานยาใน 1 ป
• มูลคายาโดยรวมของผูปวยนอกใน 1 ป
• จํานวนครั้งของการมารับบริการดานยาเฉลี่ย/คน/ป
• จํานวนรายการยาที่ผูปวยไดรับเฉลี่ย/คน/ป
• คายาผูปวยนอกเฉลี่ย/คน/ป คายาผูปวยนอกเฉลี่ย/ครั้ง
• คายาผูปวยนอกเฉลี่ย/คน/ป แยกตามสิทธิการรักษา
ตารางที่ 1 : ภาพรวมการใชบริการดานยาโดยเฉลี่ยของผูปวยนอกของสถานบริการสุขภาพ 16 แหง
ปงบประมาณ 2550 และ 2551
รายละเอียด ปงบประมาณ
2550 2551
จํานวนผูปวย (คน) 40,518 41,603
จํานวนครั้ง (visit) 123,229 1 32,229
คายา (บาท) 48,480,210
2 317,995,623
จํานวนรายการยา (item) 503,089 554,513
คายา / visit 2,016.41 / 3,700.66 2,404.89 / 4,383.84
รายการยา / visit 4.08 / 2.18 4.19 / 2.37
Visit / คน 3.04 / 2.38 3.18 / 2.70
คายา / คน 6,132.59 / 15,202.92 7,643.57 / 17,658.82
รายการยา / คน 12.42 / 1 3.59 13.33 / 1 5.79
จากตารางที่ 1 เมื่อวิเคราะหขอมูลในภาพรวมพบวา
1. จํานวนผูปวย จํานวนครั้งของการใหบริการดานยา และจํานวนรายการยาในโรงพยาบาล
ระดับตางๆ เปนไปตามศักยภาพ และความสามารถของสถานพยาบาล
2...คายาตอปเพิ่มสูงขึ้นตามระดับศักยภาพที่เพิ่มขึ้นของโรงพยาบาล..ทั้งนี้ไมนับรวมโรง
พยาบาลบางแหงซึ่งมีความเฉพาะทางคอนขางสูงซึ่งแมจํานวนผูปวย...และจํานวนครั้งของการให
บริการดานยาจะนอยกวาโรงพยาบาลที่มีขนาดใหญกวา...เชน...โรงพยาบาลมหาวิทยาลัย...แตพบวา
คายาตอปไมแตกตางไปจากโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยมากนัก
3...คายาตอคนตอปเพิ่มสูงขึ้นตามศักยภาพของโรงพยาบาลที่ใหบริการ..โดยคายาตอคน
ตอปไมแตกตางมากนักระหวางโรงพยาบาลศูนย และโรงพยาบาลทั่วไป และพบเชนเดียวกันวาคายา
ตอคนตอปในโรงพยาบาลที่มีความเฉพาะทางสูงมีคาสูงไมแตกตางจากโรงพยาบาลมหาวิทยาลัย
รายงานการศึกษาการจัดการขอมูลดานยา
20 เพื่อติดตามประเมินผลการใชยา-นโยบายดานยาอยางเปนระบบ
- 22. มูลคาการใชยาในกลุมผูปวยนอกตอคนตอป แยกตามสิทธิการรักษาในโรงพยาบาล เมื่อ
วิเคราะหทั้ง 16 แหง พบวา คายาตอคนตอปสําหรับผูปวยสิทธิสวัสดิการรักษาพยาบาลขาราชการ
สูงกวาผูปวยภายใตระบบประกันสังคม...และผูปวยภายใตระบบหลักประกันสุขภาพถวนหนา
ในโรงพยาบาลเกือบทุกแหง (ภาพที่ 1 และตารางที่ 2)
ภาพที่ 1 : มูลคาการใชยาในกลุมผูปวยนอก แยกตามสิทธิการรักษาจําแนกแตละสถานบริการ
สุขภาพ 16 แหง ปงบประมาณ 2551
ตารางที่ 2 : ภาพรวมมูลคาการใชยาในกลุมผูปวยนอก แยกตามสิทธิการรักษา ของสถานบริการ
สุขภาพ 16 แหง ปงบประมาณ 2551
รวม ขรก สปสช สปส เงินสด
จํานวนผูปวย (คน) 41,603 20,500 2,362 272 18,469
จํานวน visit (visit) 132,229 70,892 13,757 882 46,698
คายา (บาท) 317,995,623 247,630,535 14,382,007 2,627,093 53,355,987
จํานวนรายการยา (item) 554,513 321,419 57,971 2,659 172,464
คายา / visit 2404.89 463.84 3493.07 5437.57 1045.43 1172.37 2978.56 4711.14 1142.58 2066.68
รายการยา / visit 4.19 2.37 4.53 2.54 4.21 2.48 3.01 1.72 3.68 1.93
visit / คน 3.18 2.70 3.46 2.45 5.82 5.82 3.24 2.22 2.53 1.98
คายา / คน 7643.57 17658.82 12079.54 22911.67 6088.91 11657.00 9658.43 19976.88 2888.95 7192.47
รายการยา / คน 13.33 15.79 15.68 15.59 24.54 33.31 9.78 10.14 9.34 10.49
รายงานการศึกษาการจัดการขอมูลดานยา
เพื่อติดตามประเมินผลการใชยา-นโยบายดานยาอยางเปนระบบ 21
- 23. เมื่อทําการวิเคราะหยอยในกลุมผูปวยนอกในแตละชวงอายุ เพศ และสิทธิการรักษาพบวา
• สถานพยาบาลสวนใหญมีผูปวยอายุระหวาง 40-70 ป เปนจํานวนมาก ซึ่งผูปวยเหลานี้
เปนกลุมที่มีคาใชจานดานยาตอคนตอปสูงเมื่อเปรียบเทียบกลับกลุมอายุอื่นๆ
•..คาใชจายดานยาตอคนตอปในการดูแลรักษาพยาบาลผูปวยสูงขึ้นเมื่อผูปวยมีอายุมากขึ้น
โดยสูงที่สุดในชวงอายุ 80 ปขึ้นไป อยางไรก็ตามพบวาในสถานพยาบาลบางแหงที่มีความเฉพาะทาง
สูงคาใชจายดานยาตอคนตอปในผูปวยกลุมที่มีอายุนอยอาจสูงกวาเนื่องจากความซับซอนของโรค
ที่แตกตางจากโรงพยาบาลอื่นๆ
1.2. ภาพรวมการใชบริการดานยาของผูปวยใน
การวิเคราะหภาพรวมการใชยาในผูปวยในมีวัตถุประสงคเพื่อใหทราบสถานการณการใชยา
ในกลุมผูปวยในในชวงเวลา 1 ป โดยประเด็นการวิเคราะหมีดังนี้คือ
• จํานวนครั้งของการรับผูปวยเขารักษาตัวในโรงพยาบาล
• มูลคายาโดยรวมของผูปวยใน
• จํานวนวันนอนในชวงเวลา 1 ป
• มูลคายาเฉลี่ยตอครั้งของการรักษาตัวในโรงพยาบาล
• จํานวนวันนอนเฉลี่ยตอครั้งของการรักษาตัวในโรงพยาบาล
ตารางที่ 3 : ภาพรวมการใชบริการดานยาของผูปวยในโดยเฉลี่ยในแตละโรงพยาบาล
รพ. #admission(ครั้ง/ป) #วันนอนทั้งหมด คายารวม (บาท) วันนอนเฉลี่ย/admission คายาเฉลี่ย/admission
รพศ.8 34,970 232,632 383,134,032 9.56 16.27 10,956.08 41,623.72
รพศ.5 21,551 161,121 108,441,197 7.85 17.75 5,031.84 20,003.81
รพศ.10 46,059 447,677 286,668,882 9.72 29.63 6,223.95 29,460.84
รพท.12 20,745 139,736 81,619,350 5.96 7.87 7,668.62 23,456.69
รพท.11 21,594 164,405 65,556,258 7.62 248.97 3,035.86 13,722.05
รพฉ.14 15,086 134,296 68,193,489 8.90 17.42 4,520.32 20,622.97
รพท.1 17,750 117,682 39,794,626 6.71 11.22 2,241.95 8799.20
รพฉ.9 7,046 88,158 54,033,095 12.52 17.46 7,668.62 23,456.69
รพฉ.16 7,233 58,266 107,596,512 8.09 10.00 14,875.92 23,271.75
รพฉ.3 4,105 64,017 51,396,348 15.61 23.59 12,520.43 40,266.44
รพศ.4 3,204 83,063 22,758,452 17.51 28.30 4,606.97 12,105.82
หมายเหตุ เนื่องจากขอมูลโรงพยาบาลบางแหงไมครบถวนผลการวิเคราะหนี้จึงเปนผลการวิเคราะหของขอมูลระหวาง
ก.พ. 2551 – ก.ย. 2551
รายงานการศึกษาการจัดการขอมูลดานยา
22 เพื่อติดตามประเมินผลการใชยา-นโยบายดานยาอยางเปนระบบ
- 24. เชนเดียวกับผลการวิเคราะหขอมูลภาพรวมการใหบริการดานยาของผูปวยนอก ขอมูลจาก
ตารางที่ 3 พอสรุปไดวา
• จํานวน admission จํานวนวันนอนในโรงพยาบาลระดับตางๆ เปนไปตามศักยภาพ และ
ความสามารถในการใหบริการของสถานพยาบาล
• คายาเฉลี่ยตอ admission เพิ่มสูงขึ้นตามระดับศักยภาพที่เพิ่มขึ้นของโรงพยาบาล ทั้งนี้ไม
นับรวมโรงพยาบาลบางแหงซึ่งมีความเฉพาะทางคอนขางสูงซึ่งแมจํานวน admission และจํานวน
วันนอนจะนอยกวาโรงพยาบาลที่มีขนาดใหญกวา เชน โรงพยาบาลมหาวิทยาลัย แตพบวาคายา
เฉลี่ยตอ admission ไมแตกตางไปจากโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยมากนัก
เมื่อวิเคราะหมูลคาการใชยาในกลุมผูปวยในตอคนตอป...แยกตามสิทธิการรักษาในโรง
พยาบาลตางๆ พบวาคายาตอ admission สําหรับผูปวยสิทธิสวัสดิการรักษาพยาบาลขาราชการ สูง
กวาผูปวยภายใตระบบประกันสังคม และผูปวยภายใตระบบประกันสุขภาพถวนหนาโรงพยาบาลใน
โรงพยาบาลเกือบทุกแหง
1.3 ยาที่มีความถี่ในการจายบอยสําหรับผูปวยนอก และปริมาณยานั้นๆ ที่จายตอ 1 ใบสั่ง
การวิเคราะหขอมูลในสวนนี้เปนการวิเคราะหเพื่อดูวารายการยาใดที่มีการสั่งจายบอยครั้ง
ที่สุด และการสั่งจายดังกลาวเปนอยางไร
ตัวอยางการจายยาเม็ด paracetamol 500 mg ซึ่งเปนยาที่มีการสั่งจายบอยครั้งที่สุดใน
โรงพยาบาลสวนใหญ ปริมาณการสั่งจายที่พบมักเปนจํานวนเต็ม 10 เชน 10, 20 หรือ 30 เม็ด ใน
กรณีนี้โรงพยาบาลอาจทําการเตรียม pre-pack ยากอนในจํานวนที่มีการสั่งจายบอยไวลวงหนาเพื่อ
ยนระยะเวลาในการเตรียมยากอนทําการสงมอบยาใหผูปวยได (ภาพที่ 5)
ผลจากการวิเคราะหขอมูลในสวนนี้ โรงพยาบาลสามารถนําขอมูลไปใชกับยาตัวอื่นไดโดย
หากทราบวาโดยทั่วไปจายเปนปริมาณเทาไหรจะชวยใหโรงพยาบาลสามารถเตรียมจัดยาไวลวงหนา
ได สามารถชวยยนระยะเวลาในการรอรับยาของผูปวยใหสั้นลงได
การวิเคราะหขอมูลในลักษณะดังกลาวอาจสามารถนํามาใชในการตรวจสอบการสั่งจาย
น
ยาที่มีปริมาณมาก เชน การจายยานําจํานวนครั้งละ 30 ขวดใน 1 ใบสั่ง หรือการจายยาครีมครั้ง
ละ 50 หลอด ซึ่งอาจมีผลตอคุณภาพของยาที่ผูปวยนําไปเก็บรักษาหากไมถูกตองอาจทําใหยาเสื่อม
คุณภาพได
รายงานการศึกษาการจัดการขอมูลดานยา
เพื่อติดตามประเมินผลการใชยา-นโยบายดานยาอยางเปนระบบ 23
- 25. ภาพที่ 2 : กราฟแสดงปริมาณยาที่จายในแตละใบสั่งสําหรับยาเม็ด Paracetamol 500 mg ใน
กลุมผูปวยนอกของโรงพยาบาลแหงหนึ่ง ปงบประมาณ 2551
2. ผลการวิเคราะหขอมูลตามกรอบการวิเคราะหเฉพาะประเด็น
2.1 การครอบครองยามากเกินกวาปริมาณการใชในชวงเวลา 1 ปี
กลุมยาที่จะทําการวิเคราะหไดแก...กลุมยาสําหรับโรคเบาหวาน...โดยใชขอมูลจากยาที่มี
รหัส ATC = A10B-Blood Glucose Lowering Drugs, Exclude Insulins รวม 13 รายการ เชน
Metformin, Gliclazide, Acarbose, Rosiglitazone เปนตน กลุมยาสําหรับรักษาภาวะความดัน
โลหิตสูง ซึ่งดึงขอมูลจากยาที่มีรหัส ATC = C08C-Selective Calcium Channel Blockers With
Mainly Vascular Effects รวม 8 รายการ เชน Amlodipine, Felodipine, Manidipine เปนตน
และ ยาที่มีรหัส ATC = C08C-Angiotensin II Antagonists, Plain รวม 6 รายการ เชน Losartan,
Irbesartan, Valsartan เปนตน กลุมยาสําหรับรักษาภาวะไขมันในเลือดสูง ซึ่งดึงขอมูลจากยาที่มี
รหัส ATC = C10A-Lipid Modifying Agent ซึ่งประกอบดวยยาในกลุม HMG CoA reductase
inhibitors รวม 6 รายการ เชน Simvastatin, Atorvastatin, Rosuvastatin และ ยาอื่นๆ ในกลุมนี้อีก
6 รายการ เชน Fenobrate, Gembrozil, Nicotinic Acid เปนตน
การคํานวนเพื่อดูวาผูปวยเปนผูที่ไดรับยาไปครอบครองยาในปริมาณมากเกินสําหรับใชใน
ชวงเวลา 1 ป คํานวนโดยรวมปริมาณยา (ตามชื่อสามัญ) ที่จายใหผูปวยในชวง 1 ปงบประมาณ
หลังจากนันจะทําการแปลงจํานวนยาทีจายใหผปวยจากทีเ่ ปนเม็ด...ใหเปนปริมาณทีมหนวยนับเปนวัน
้ ่ ู ่ ี
รายงานการศึกษาการจัดการขอมูลดานยา
24 เพื่อติดตามประเมินผลการใชยา-นโยบายดานยาอยางเปนระบบ