Presentatie tijdens congres Autisme beleven in Gelderland (2-3-2013)

1. ".
18-02-2013
Autisme bij vrouwen
ASS zijn bij vrouwen
anders
dan bij mannen
Annelies Spek
Klinisch psycholoog, senior onderzoeker
GGZ Eindhoven
ASS bij kinderen Sociaal en communicatief
• Jongens • Meisjes • Sociaal:
Veel lastig qua gedrag • Niet zozeer lastig -Claimend
• Ruzies • Angst, somberheid
- Periodes van terugtrekken
E)(ternaliserend • Internaliserend
• Intensieve bijzondere Intensieve 'gewone' hobby's • Communicatie:
hobby's (dieren, prinses zijn) - Veel vragen stellen
• Veel moeite oogcontact • Redelijk oogcontact
- Observeren en (letterlijk) kopiëren
• Moeite fijne motoriek • Redelijke tot goede fijne
motoriek
Meisjes met ASS Leeftijdsgenoten
• Ouders:
- Evenveel problemen bij dochters met ASS als bij
zoons met ASS
• Vallen wel op bij andere meiSjes
- Maar: vaak gelabeld als 'claimend' of 'verlegen'
• Leerkrachten: • Voelen zich vaak anders dan andere
- Zien minder problemen bij meisjes met ASS dan bij meisjes
jongens met ASS
- Initiatief diagnostiek ASS vaak vanuit school
- Gevolg: meisjes vaak niet onderzocht
1

2. 18-02-2013
Meisjes met ASS Rol van ouders:
• Jong geconfronteerd met anders-zijn • Moeder verbaal meer stimulerend naar dochters
dan naar zoons (Page e.a" 2010)
• Vooral door leeftijdsgenoten
• Naar zoons meer 'instructies', naar dochters
• Sociale codes (delen, kletsen) meer 'communicatie' (Cle.r1Ield & Nelson, 2006)
• Proberen te kopiëren • Oogcontact: bij geboorte vergelijkbaar
• Maar aanpassen lukt nooit 100 % • Na vier maanden: meisjes meer (Leeb & Re~klnd, 2004)
• Veel schaamte en terugtrekken • Dus: in hoeverre beïnvloedt opvoeding sociale
• Trauma's door (subtiel) pesten en communicatieve beperkingen?
• Compenseren begint al rond kleuterleeftijd • Invloed op hoe vaak autisme voorkomt bij
vrouwen?
• Rol van ouders bij compenseergedrag
ASS bij vrouwen
Prevalentie
• 4 x zoveel mannen als vrouwen • Sociaal gedrag
• Hoog functionerend autisme + Asperger: - Veel gecompenseerd I aangeleerd
8-10 x zoveel mannen als vrouwen
- Wel veel moeite/energie
• Zwakbegaafde groep:
2 x zoveel mannen als vrouwen • Communicatie
- Veel aangeleerd
• Deel van de vrouwen compenseert beperkingen - Veel bedenken/anlyseren, kost ook veel moeite
• Vooral slimme vrouwen kunnen dit • F antasielvoorstellingsvermogen
• Daardoor gedragssymptomen milder - Lukt vaak redelijk tot (overmatig) goed
• Geen diagnose - Doorschieten in fantasie
• Is dit positief of negatief? - Voorstelling maken nieuwe situatie wel lastig
• Veel moeite met veranderingen • Hoge prikkelgevoeligheid
Seizoenen, afspraken, weer, dingen in huis..
- Over algemeen erg sensitief
- Meer dan mannen met ASS
MiNDE!!.. MENSEN Ol' VAKANTÎE - Voorbeeld
.ft ~~~~t~fOJ(! • Veel gedragsroutines
/ Dingen op dezelfde manier doen
- Eten, kleding
-:::11"-­
----
AA.~,
~.
• Erg precies/gedetailleerd
In denken en werken
2

3. 18-02-2013
Cijfers Seksualiteit
Vrouwen Mannen • Vaak belangrijk thema DE EISPRONG
Eerder in hulpverlening 94% 63% • Voorstellingsvermogen
66%
30%
33%
14%
• Letterlijk nemen
• Flexibiliteit
w
63% 33% • Sensorisch overprikkeld
(Zeer) veel klachten 95% 30%
Seksuele ontwikkeling 54
Seksuele voorkeur vrouwen
vrouwen met ASS
Sexuele Autisme Controlegroep
Premenstrueel syndroom (25.9 % vs 14.8 %) voorkeur
• Vertraagde puberteit (7.4% vs 0.5 % )
Mannen 67.9% 93%
• Onregelmatig menstruatie (57 % vs 35 %)
__ _ _.
. .. ..
• Menstruatie erg vroeg <10 (5.7 % vs 2.2 %)
Vrouwen 1.9% 2-3%
of juist laat >16 (7.4 % vs 4.4 %)
• Gemiddeld 8 maanden later
Biseksueel 13.2% 1-5 %
Jongensachtig meisje (53.7 % vs 37.9 %)
Excessieve lichaamsbeharing (29.6 % vs 4.4 %)
A-seksueel 17% 1%
• Testosteron?
Wat weten we nu: Verschillende taken/rollen
1. Snel overbelast I meer klachten
2. Diagnostiek lastig • Huishouden
• Moederschap
1. Wat speelt een rol bij de overbelasting? • Werk
- Gevoel anders te zijn • Partner
- Proberen erbij te horen • Hobby
- Meerdere taken
3

4. 18-02-2013
1. Huishouden Koken
• Planning • Kiezen van een gerecht
• Flexibel bij veranderingen • Juiste inkopen (ander merk =andere smaak)
• Op tijd beginnen (wanneer komt wie thuis?)
• Overzicht houden
• Aardappels EN groente EN vlees
• Multi-tasken
• Alles tegelijk warm
• Prioriteiten stellen
• Intussen:
• Filmpje Cathy - Telefoon, kinderen, partner, buurvrouw
• Partner/kinderen die te laat komen
2. Moederschap 3. Werk
• Kinderen niet 'voorspelbaar' • Perfectionisme I detailgerichtheid
• Inschatten • Moeite sociaal contact
Wanneer honger, wanneer moe? • Cathy en collega's
• Filmpje Cathy
• Prikkelverwerking I overprikkeling
• Autisme ook voordelen bij moeder-zijn • Veranderingen
- Consequent • Cathy en reorganisaties
-Eerlijk
4. Partner Dus..
• Aanvoelen
• Anticiperen
• Voor elkaar zorgen
• Prikkels
• Evenwicht vinden
• Puurheid, echtheid
,"
4

5. 18-02-2013
Waarom hebben vrouwen met
ASS meer 'last' dan mannen? Vraag 2:
Proberen aan sociaal beeld te voldoen
lukt vaak niet
Daardoor meer klachten Waarom worden ASS bij vrouwen minder
snel herkend?
Veel verschillende taken
- Sneller overprikkeld
- Meer planningsproblemen
- Meer verlies van overzicht
Filmpje
De praktijk ..
Diagnostiek
• Vaak andere diagnoses
• Lange tijd onduidelijk
• Kort in begeleiding en dan 'beter'
• Filmpje An
Wat vaak gebeurt: ASS I persoonlijkheidsstoornis
1. Sociaal en communicatief weinig
problemen • Vrouwen met ASS sociaal gezien anders
• Wel rigiditeit I moeite met veranderingen - Gezien als manipulerend
• Dan diagnose dwangstoornis • Zwart-wit denken
• Moeite met reguleren emoties
- Blijven hangen in emoties
2. Wel problemen op sociaal en
communicatief gebied • 'Dwingend'
• Dan diagnose persoonlijkheidsstoornis • Borderline persoonlijkheidsstoornis
5

6. 18·02·2013
Onderscheid Behandeling I begeleiding
• Persoonlijkheidsst. • Autisme
Persoonlijkheidsst. • ASS:
- Geen gedragsrituelen Gedragsrituelen
Groepsbehandeling - Indiv of groep
- Taal niet letterlijk nemen - Taal letterlijk nemen
- Geen overmatige
detailgerichtheid
- Detailgerichtheid
Moeite met
Sociaal contact
stimuleren
- Acceptatie van het
sociaal anders-Zijn ~i~j
Contact: onwil - Contact: snel
- Geen moeite (praktische) veranderingen
- Afstand-nabijheid als overprikkeld
veranderingen
- Bijzondere interesses
thema - Structuur en overzicht l; /) %cl"c...t,
- Geen overmatig I intensieve hobby's
- Kwaliteiten ontdekken
~"0/fO')
intensieve hobby's
prl-t~
Sterke kanten als vrouw met
Soorten behandeling
autisme
• Uitleg autisme • Creativiteit
• Contact met andere vrouwen met ASS • Anders denken
• Mindfulness • Meer open staan voor het feit dat je een
beperking hebt
Verminderen spanning + grenzen aanvoelen
• Bewust van je sterke kanten en die goed inzetten
• Cognitieve gedragstherapie • Anderen tot nadenken aanzetten door het vragen
- Negatieve gedachten te verminderen om duidelijkheid
• Seksuologische behandeling • Kinderen profiteren van regelmaat en
• Relationele behandeling duidelijkheid
• Gevoeligheid (sensorisch. sferen..)
MeiSjes en vrouwen
Aspergirls
met Asperger
(Rudy Simone) (T. Attwood)
6