Ιστορία θεωρητικής: Προσφυγικό ζήτημα γ δ-ε

Ιστορία θεωρητικής κατεύθυνσης: ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
(1821-1930)
Γ. Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ
1. Η Επιτροπή Αποκαταστάσεως των προσφύγων
Α. Η ελληνική κυβέρνηση μπροστά στο τεράστιο έργο
→
→
ζήτησε τη βοήθεια της Κοινωνίας των Εθνών.
Ίδρυση ΕΑΠ
Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων
Σεπτέμβριος 1923: Ιδρύθηκε με πρωτοβουλία ΚΤΕ
Αυτόνομος οργανισμός με πλήρη νομική υπόσταση
Έδρα της: Αθήνα
Βασική αποστολή της:
Επιμέλεια: Λία Βαγγοπούλου
Φιλόλογος
81
της περίθαλψης
αποκατάστασης των
προσφύγων

(1821-1930)
•παραγωγική απασχόληση
•οριστική στέγαση στους πρόσφυγες
Β. Η ελληνική κυβέρνηση διέθεσε στην ΕΑΠ:
ΣΥΝΟΛΟ 1.
Ιδιοκτησίες Τούρκων ανταλλαξίμων+ Βουλγάρων πάνω από
2. Κτήματα Δημοσίου 8.000.000
3. Κτήματα που απαλλοτριώθηκαν με την αγροτική στρέμματα
μεταρρύθμιση
4. Μοναστηριακή γη
5. Ποσό από δύο δάνεια (1924, 1928) που είχε συνάψει η ελληνική κυβέρνηση
στο εξωτερικό
6. Οικόπεδα μέσα ή γύρω από τις πόλεις για την ανέγερση αστικών
συνοικισμών
7. Τεχνικό, διοικητικό προσωπικό
Υπουργείου
Γ. Η ΕΑΠ έλαβε υπόψη για την αποκατάσταση των προσφύγων τις
εξής παραμέτρους:
Φιλόλογος
82
Γεωργίας Πρόνοιας & Αντιλήψεως

(1821-1930)
1.Τη διάκριση σε «αστούς» και «αγρότες»
•Μέριμνα για συναφή απασχόληση
•Γεωργοί πρόσφυγες σε εύφορα εδάφη
•Καλλιεργητές δημητριακών Μακεδονία-Δυτική Θράκη
•Καπνοπαραγωγοί Ανατολική Μακεδονία-Δυτική Θράκη
•Αμπελουργοί Κρήτη
•Σηροτρόφοι Σουφλί- Έδεσσα
2. Τον τόπο προέλευσης
Επιδίωξη ΕΑΠ: εγκατάσταση προσφύγων από τον ίδιο τόπο στον ίδιο οικισμό
Αυτός ο λόγος για τα τοπωνύμια Νέα Σμύρνη, Νέα Ιωνία, Νέα Μουδανιά, Νέα
Αλικαρνασός
Σε λίγες κοινότητες έγινε αυτό δυνατό
3.Τις αντικειμενικές συνθήκες
Φιλόλογος
83
Η ΕΑΠ διέκρινε την αποκατάσταση των
προσφύγων σε

(1821-1930)
‘Ομως: Μολονότι οι περισσότεροι πρόσφυγες ασκούσαν στην πατρίδα τους
αστικά επαγγέλματα δόθηκε βάρος στη γεωργία
Για ποιους λόγους δόθηκε βάρος στη γεωργία;
1. Υπήρχαν τα μουσουλμανικά κτήματα
(Μακεδονία –Κρήτη-Λέσβος-Λήμνος)
2. Αγροτική αποκατάσταση ταχύτερη και με μικρότερες δαπάνες
3. Η ελληνική οικονομία βασίζονταν στην γεωργία
4. Πολιτική σκοπιμότητα: καλύτερα γεωργοί μικροϊδιοκτήτες παρά
εργατικό προλεταριάτο
Δ.Γιατί δόθηκε προτεραιότητα στην εγκατάσταση στη Μακεδονία
και τη Δυτική Θράκη;
Φιλόλογος
84
Αγροτική: παροχή
στέγης-κλήρου
Αστική: παροχή
στέγης στις πόλεις

(1821-1930)
1. Δυνατότητα χρησιμοποίησης των κτημάτων των μουσουλμάνων και των
Βουλγάρων μεταναστών (συνθήκη Νεϊγύ)
⇒πρόσφυγες σύντομα αυτάρκεις
⇒αύξηση αγροτικής παραγωγής
2. Θα καλύπτονταν το δημογραφικό κενό που είχε δημιουργήσει η
αναχώρηση των Μουσουλμάνων και των Βουλγάρων και οι απώλειες
από τους πολέμους
3. Εποικίζονταν οι παραμεθόριες περιοχές
Ε. Η εγκατάσταση των προσφύγων δεν ακολούθησε πάντα την
παραπάνω λογική και την κρατική αντίληψη και επιταγή
Πρώτα χρόνια: μεγάλη κινητικότητα προσφύγων
α. Γύριζαν για καλύτερες συνθήκες εγκατάστασης
β. Αστοί πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν ως αγρότες
1. για τα δάνεια
2. για τις παροχές της ΕΑΠ
γ. Αγρότες παρουσιάζονταν ως αστοί για την αποζημίωση που δινόταν στους
αστούς ανταλλάξιμους
Στ. Ασχολήθηκαν με την αποκατάσταση των προσφύγων:
1. ΕΑΠ (1923-1930)
2. ΤΑΜΕΙΟ ΠΕΡΙΘΑΛΨΕΩΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ (1922-1925)
3. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΣ (από το 1925)
4. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ
Η ΕΑΠ λειτούργησε μέχρι το 1930
Με ειδική σύμβαση μεταβίβασε στο Ελληνικό Δημόσιο την περιουσία και τις
υποχρεώσεις που έχει αναλάβει απέναντι στους πρόσφυγες
Φιλόλογος
85

(1821-1930)
Προσοχή !ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ
«Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ )» - σελ. 153 (Η
ελληνική … στέγαση) + σελ. 155 (Η ΕΑΠ … πρόσφυγες )
«Αγροτική αποκατάσταση»- σελ. 154 (Παροχή στέγης και κλήρου στην
ύπαιθρο) + σελ. 156 – 157 ενότητα 2.
«Αστική αποκατάσταση »- σελ . 154(Παροχή στέγης στις πόλεις) + σελ.
157– 159 ενότητα 3
ΟΙ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Σεπτέμβριος 1923:[σελ. 153], ίδρυση ΕΑΠ με πρωτοβουλία ΚΤΕ
(1924,1928): [σελ. 153], σύναψη δύο δανείων από το εξωτερικό για την
αποκατάσταση προσφύγων
(1912-1922): [σελ. 154], συνεχείς πόλεμοι
(1922-1925): [σελ. 155], λειτουργία του Ταμείου Περιθάλψεως Προσφύγων
(1925) : [σελ. 155], το Υπουργείο Πρόνοιας και Αντιλήψεως αναλαμβάνει την
αποκατάσταση των Προσφύγων
Φιλόλογος
86

(1821-1930)
2. Αγροτική αποκατάσταση
Α. Έργο της ΕΑΠ
Απέβλεπε στη δημιουργία μικρών γεωργικών ιδιοκτησιών
Κλήρος:
Φιλόλογος
Η εγκατάσταση των προσφύγων έγινε
Σε εγκαταλελειμμένα χωριά
Σε νέους συνοικισμούς προσαρτημένους σε
χωριά
Σε νέους προσφυγικούς συνοικισμούς
87

(1821-1930)
Κλήρος:
Δεν αποτελούσε συνήθως ενιαία έκταση
Στην αρχή η διανομή ήταν προσωρινή- οριστική μετά την κτηματογράφηση
από την τοπογραφική
Εκτός από τη γη παραχωρούνταν: στέγη, εργαλεία, σπόροι, λιπάσματα, ζώα
Β.
•Μορφή κτισμάτων: Δύο δωμάτια , μία αποθήκη, ένας σταύλος
•Αξία: Θα την πλήρωναν οι πρόσφυγες με δόσεις
•Τίτλος απλής κατοχής, αρχικά
Φιλόλογος
Ο παραχωρούμενος κλήρος
ποίκιλλε ανάλογα με:
Το μέγεθος της οικογένειας των
προσφύγων
Τη δυνατότητα άρδευσης
Την ποιότητα του εδάφους Το είδος της καλλιέργειας
Στέγαση
Εργολαβία
(ανέγερση οικιών απευθείας από
την ΕΑΠ)
Αυτεπιστασία
(Ανέγερση οικιών από τους
ίδιους τους πρόσφυγες μη τη
χορήγηση όλων των οικοδομικών
υλικών)
88

(1821-1930)
•Τίτλος πλήρους κυριότητας, μετά την αποπληρωμή
•1930: Διάλυση ΕΑΠ
•Τα χρέη ανέλαβε να εισπράξει η αγροτική τράπεζα
Προσοχή ! ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ
«Αγροτική αποκατάσταση»- σελ. 154 (Παροχή στέγης και κλήρου στην
ύπαιθρο) + σελ. 156 – 157 ενότητα 2.
«Εργολαβία »- σελ.157 (Το σύστηµα της ανέγερσης οικιών για τους
πρόσφυγες απευθείας από την ΕΑΠ.)
«Αυτεπιστασία»- σελ.157 (Η ανέγερση οικιών από τους ίδιους τους
πρόσφυγες µε τη χορήγηση όλων των οικοδοµικών υλικών)
τέλος 1930 : [σελ. 157], σταματά τη λειτουργία της η Ε.Α.Π
1930:[σελ. 157], διάλυση ΕΑΠ, η Αγροτική Τράπεζα αναλαμβάνει να εισπράξει
τα χρέη των Προσφύγων
Φιλόλογος
89

(1821-1930)
3. Η αστική αποκατάσταση
Α.Την ανέλαβε κυρίως το κράτος
Λιγότερο η ΕΑΠ
•Πρόσφερε οικονομική βοήθεια σε
⇒ Επιχειρήσεις
⇒Οικοτεχνικές
⇒Βιοτεχνικές δραστηριότητες (π.χ. ταπητουργία)
•Περιλάμβανε στέγαση, όχι πρόνοια για εύρεση εργασίας
Εμπόδια
1. Μεγάλος αριθμός προσφύγων
2. Λίγα ανταλλάξιμα μουσουλμανικά σπίτια στις πόλεις
3. Δεκαετία 1920 πολιτικές ανωμαλίες
Δεκαετία 1930 κακή οικονομική κατάσταση
Καθυστέρηση στα οικιστικά προγράμματα
4. Περιπλάνηση αστών προσφύγων από πόλη σε πόλη
Απασχόληση προσφύγων
•Τα πρώτα χρόνια εργάζονταν περιστασιακά
•Μεροκάματα σε οικοδομές, εργοστάσια, βιοτεχνίες
•Πλανόδιοι μικροπωλητές, μικροκαταστηματάρχες
•Στις πόλεις ναυτεργάτες, εργάτες σε δημόσια έργα
•Στην ύπαιθρο: αρδευτικά, αποστραγγιστικά έργα, δρόμοι, λιμάνια
Β. Οι πρώτοι συνοικισμοί
Φιλόλογος
90

(1821-1930)
Αθήνα Πειραιάς
Καισαριανή Κοκκινιά
Βύρωνας
Νέα Ιωνία
Υιοθετήθηκε
•Δημιουργία συνοικισμών με επέκταση των πόλεων που ήταν οι πρόσφυγες
προσωρινά εγκατεστημένοι
•Ανέγερση μικρών κατοικιών
Μονοκατοικιών Μονώροφων
ή διώροφων, με ένα ή δύο δωμάτια,
κουζίνα και βοηθητικούς χώρους
Διπλοκατοικιών
Τετρακατοικιών
Προβλήματα
•Έλειπαν τα έργα υποδομής:
Ύδρευση- αποχέτευση- δρόμοι- πράσινο
•Επικρατούσε ομοιομορφία
(Ελαφρά διαφοροποίηση ως προς το εμβαδόν, ποιότητα κατασκευής,
λειτουργικότητα)
Τα έργα έκαναν
1. Εργολάβοι: ανάθεση από το κράτος ή την ΕΑΠ
2. Οι ίδιοι οι πρόσφυγες: τους εφοδίαζαν το κράτος ή η ΕΑΠ με τα μέσα
3. Ιδρύθηκαν προσφυγικοί οικοδομικοί συνεταιρισμοί που χορηγούσαν
άτοκα δάνεια σε προσφυγικές οικογένειες για τη στέγασή τους
Φιλόλογος
91

(1821-1930)
Γ. Εύποροι πρόσφυγες
•Φρόντιζαν μόνοι τους για τη στέγασή τους
•Νοίκιαζαν ή αγόραζαν κατοικίες μέσα στις πόλεις
•Αναμείχθηκαν με γηγενείς
•Ίδρυσαν οικισμούς
Διαδικασία: Ίδρυαν συνεταιρισμό,
αγόραζαν έκταση σε προνομιούχο περιοχή
και οικοδομούσαν αστικές κατοικίες καλής ποιότητας
π.χ. Νέα Σμύρνη-Αθήνα, Καλλίπολη- Πειραιάς
≠Άποροι πρόσφυγες: Διαβίωση σε καλύβες, χαμόσπιτα, πρόχειρες
κατασκευές στις παρυφές παλιών οικισμών- παραγκουπόλεις
Άθλιες συνθήκες για πολλά χρόνια
Προσοχή ! ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ
«Αστική αποκατάσταση »- σελ . 154(Παροχή στέγης στις πόλεις) + σελ.
157– 159 ενότητα 3
«Εργολαβία »- σελ.157 (Το σύστηµα της ανέγερσης οικιών για τους
Φιλόλογος
92

(1821-1930)
πρόσφυγες απευθείας από την ΕΑΠ.)
«Αυτεπιστασία»- σελ.157 (Η ανέγερση οικιών από τους ίδιους τους
πρόσφυγες µε τη χορήγηση όλων των οικοδοµικών υλικών)
Δεκαετίες 1920 και 1930: [σελ. 157], πολιτικές ανωμαλίες και κακή οικονομική
κατάσταση
Δ. Η ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΩΝ ΚΑΙ Η
ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
1. Η αποζημίωση των ανταλλάξιμων
Α. 30 Ιανουαρίου 1923: Σύμβαση της Λοζάνης προέβλεπε την
αποζημίωση των ανταλλάξιμων προσφύγων από το κράτος
υποδοχής
Μικτή Επιτροπή: ανέλαβε το έργο εκτίμησης της αξίας των εκατέρωθεν
περιουσιών
Γενική Διεύθυνση Ανταλλαγής Πληθυσμών:
•Συστάθηκε το 1924
•Ιδρύθηκε για να βοηθήσει το έργο της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Μικτή
Επιτροπή
Φιλόλογος
93

(1821-1930)
•Υπαγόταν στο Υπουργείο Γεωργίας
Γραφεία Ανταλλαγής Πληθυσμών:
Ιδρύθηκαν κατά τόπους για την αποτελεσματικότερη λειτουργία της Γ.Δ.Α.Π.
Β. Καθυστέρηση στο έργο εκτίμησης
η δυσφορία μεγάλωνε
Λύση: •προσωρινή εκτίμηση της περιουσίας από το ελληνικό δημόσιο και
προκαταβολή
•Δόθηκε η προκαταβολή από την Εθνική Τράπεζα
Γ. Προσωρινή εκτίμηση των περιουσιών
•Έγινε με βάση τις δηλώσεις που υποβλήθηκαν στα Γραφεία Ανταλλαγής
•Τις αιτήσεις εξέταζαν επιτροπές από πρόσφυγες, συμπατριώτες των
ενδιαφερομένων
•Αν θεωρούνταν ανακριβείς⇒ αναθεώρηση από το Ανώτατο Συμβούλιο
•Καθορίστηκαν τα περιουσιακά στοιχεία για τα οποία καταβαλλόταν η
αποζημίωση
•Δικαίωμα προκαταβολής: όσοι δεν είχαν μέχρι τότε αποκατασταθεί
Δ, Οριστική εκτίμηση περιουσιών
•Πρωτοβάθμιες Επιτροπές Εκτίμησης
•Δευτεροβάθμιες Επιτροπές για προβλήματα που ανέκυπταν
Όμως με την πάροδο του χρόνου η ολοκλήρωση του έργου της εκτίμησης
γινόταν όλο και πιο μακρινή
ΑΙΤΙΑ: 1. Τεράστιο έργο
2. Η διαδικασία υπονομευόταν από την τουρκική πλευρά
Φιλόλογος
94

(1821-1930)
Προσοχή! ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ
Γενική διεύθυνση Ανταλλαγής Πληθυσµών»- σελ . 160 (Όπως
είδαµε … Πληθυσµών)
«Γραφεία Ανταλλαγής Πληθυσµών» – «Ανώτατο Συµβούλιο »- σελ .
160 (Η προσωρινή … αποκατασταθεί)
«Πρωτοβάθµιες – Δευτεροβάθµιες Επιτροπές Εκτίµησης»- σελ .
160– 161 (Για την οριστική … πλευρά)
1924 : [σελ. 160], σύσταση Γενικής Διεύθυνσης Ανταλλαγής Πληθυσμών
που υπάγεται στο Υπουργείο Γεωργία)
2. Η ελληνοτουρκική προσέγγιση
Φιλόλογος
95

(1821-1930)
Α. Μετά την υπογραφή της Σύμβασης ανταλλαγής πληθυσμών
και τη Συνθήκη ειρήνης της Λοζάνης
οι σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας δοκιμάστηκαν από εντάσεις
Αύγουστος 1928: Το κόμμα Φιλελευθέρων κέρδισε τις εκλογές
Η νέα κυβέρνηση ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για 2 χρόνια
Ελευθέριος Βενιζέλος επιθυμούσε
⇒διευθέτηση οικονομικών διαφορών
⇒αναγνώριση εδαφικού καθεστώτος μεταξύ των δύο χωρών
Εμπόδιο: η αρνητική στάση των προσφύγων
Β. 10 Ιουνίου 1930: Συμφωνία Άγκυρας
Αποτελούσε οικονομικό σύμφωνο μεταξύ των δύο χωρών
Κυριότερα σημεία της:
1. Ρύθμιζε το ζήτημα των Ελλήνων ορθοδόξων Κων/πολης και μουσουλμάνων
Θράκης & «φυγάδων»
2. Όριζε ότι οι ανταλλάξιμες περιουσίες (μουσουλμανικές στην Ελλάδα-
ελληνικές στην Τουρκία) περιέρχονταν στην κυριότητα της αντίστοιχης χώρας
Φιλόλογος
Υπογράφηκαν μετά από
διαπραγματεύσεις
-ρύθμιζαν επίμαχα θέματα
μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας
-δεν εφαρμόστηκαν ποτέ
Σύμβαση της Άγκυρας
Ιούνιος 1925
Συμφωνία των Αθηνών
Δεκέμβριος 1926
96

(1821-1930)
3. Προέβλεπε αμοιβαία απόσβεση οικονομικών υποχρεώσεων μεταξύ των δύο
χωρών
Γ. 30 Οκτωβρίου 1930: Ολοκληρώθηκε η Συμφωνία της Άγκυρας
μαζί με:
-Σύμφωνο φιλίας, ουδετερότητας και διατησίας
-Πρωτόκολλο για τον περιορισμό ναυτικών εξοπλισμών
-Σύμβαση εμπορίου, εγκατάστασης και ναυτιλίας: δίνεται
η δυνατότητα στους υπηκόους των δύο κρατών να
ταξιδεύουν ή να εγκαθίστανται στο έδαφος του άλλου
κράτους
Δ. Οι προσδοκίες από τις ελληνοτουρκικές συμφωνίες του 1930
διαψεύστηκαν από τις μεταγενέστερες εξελίξεις
Για μεγάλο διάστημα: Δεν σημειώθηκαν τριβές μεταξύ δύο κρατών
Δεν αμφισβητήθηκαν τα μεταξύ τους σύνορα
Βασική επιδίωξη Έλληνα πρωθυπουργού
Θύελλα αντιδράσεων στους πρόσφυγες:
ΑΙΤΙΕΣ:
⇒ Συμψηφισμός ανταλλάξιμων περιουσιών:
Φιλόλογος
97

(1821-1930)
Εξισώθηκε η μεγαλύτερη περιουσία ανταλλάξιμων Ελλήνων ορθοδόξων της
Τουρκίας με την αντίστοιχη περιουσία μουσουλμάνων της Ελλάδας
+
⇒Παρακράτηση 25% της προκαταβολής της αποζημίωσης από την Εθνική
Τράπεζα
+
⇒Άρνηση διακανονισμού προσφυγικών χρεών
Απομάκρυνση προσφυγικού κόσμου από την εκλογική βάση του κόμματος
των Φιλελευθέρων
⇒ ήττα στις εκλογές του 1932 και 1933
Προσοχή! ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ
«Σύµβαση της Άγκυρας» – «Συµφωνία των Αθηνών» - σελ . 161 (Μετά
την..ποτέ)
«Συµφωνία της Άγκυρας» – «Σύµφωνο Φιλίας»- σελ. 161 (Στις 10 Ιουνίου
… άλλου κράτους)
Ιούνιος 1925: [σελ. 161], Σύμβαση Άγκυρας, ελληνοτουρκική προσέγγιση
Δεκέμβριος 1926: [σελ. 161] Συμφωνία Αθηνών
10 Ιουνίου 1930:[σελ. 161], Συμφωνία Άγκυρας
Φιλόλογος
98

(1821-1930)
30 Οκτωβρίου 1930: [σελ. 161], Σύμφωνο φιλίας, ουδετερότητας και
διαιτησίας. Πρωτόκολλο περιορισμού ναυτικών εξοπλισμών, Σύμβαση
εμπορίου, εγκατάστασης και ναυτιλίας
1930: [σελ. 161], ελληνοτουρκικές συμφωνίες
1932 και 1933: [σελ. 162], οι πρόσφυγες απομακρύνονται από το κόμμα
των Φιλελευθέρων που χάνει τις εκλογές
Φιλόλογος
99

(1821-1930)
Ε. Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
1. Η ενσωμάτωση των προσφύγων
Α.Το σημαντικότερο επίτευγμα του νέου ελληνικού κράτους
Αποκατάσταση προσφύγων Αφομοίωση προσφύγων
Αντικειμενικές δυσχέρειες
1. Δεινή οικονομική κατάσταση
2. Πολιτικές περιστάσεις (κατά τη δεκαετία 1920-1930)
3. Ελλιπής κρατική οργάνωση
4. Τεράστιος αριθμός προσφύγων
ΈΡΓΟ ΤΙΤΑΝΙΟ
ΧΡΟΝΟΣ ΕΡΓΟΥ: 1924-1928
Καθοριστικό ρόλος: Η λειτουργία της ΕΑΠ
Αποτίμηση του έργου της ΕΑΠ
•Ήταν υπό διεθνή έλεγχο⇒τη βοήθησε να είναι αποστασιοποιημένη από τα
ελληνικά πολιτικά πράγματα
⇒αποτελεσματικότερη
•Το ελληνικό κράτος της είχε παραχωρήσει υλικά μέσα και ανθρώπινο
δυναμικό
•Αν και σε κάποιες περιπτώσεις το έργο γινόταν βιαστικά, εμπειρικά και πρόχειρα ή
εξυπηρετούσε άμεσες ανάγκες και πολιτικές σκοπιμότητες
⇒Αυτό δε μειώνει τη σπουδαιότητά του
Β. Οι πρόσφυγες δεν αποτελούσαν ένα ενιαίο σύνολο
Φιλόλογος
100

(1821-1930)
Μεταξύ τους διαφορές
1. Κοινωνική προέλευση
2. Πολιτιστική παράδοση
3. Διάλεκτος
4. Γλώσσα (100.000 τουρκόφωνοι)
ΑΙΤΙΑ
Οι περισσότεροι ήταν ψυχικά τραυματισμένοι,
Είχαν άγχος επιβίωσης-βελτίωσης της ζωής τους
Εξέφραζαν παράπονα
Για το κράτος Για τους γηγενείς
ΠΑΡΑΠΟΝΑ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ
Φιλόλογος
Διαφορετικοί ρυθμοί
αποκατάστασης
Εύποροι: όσοι έφεραν μεγάλο
μέρος από την περιουσία τους
ενσωματώθηκαν άμεσα
Μεγάλη μάζα προσφύγων:
Ταχεία αποκατάσταση αλλά
αφομοίωση με πολύ αργούς
ρυθμούς
101

(1821-1930)
1. Σύμβαση ανταλλαγής Λοζάνης-ελληνοτουρκικό σύμφωνο 1930=
παραβίαση βασικών δικαιωμάτων
2. Αποζημιώθηκαν κατά ένα μόνο μέρος για τις περιουσίες που
εγκατέλειψαν
3. Η ανταλλάξιμη περιουσία δεν περιήλθε πάντοτε σε αυτούς, αν και
υπήρχαν νόμοι που απαγόρευαν τη μεταβίβαση της μουσουλμανικής
ιδιοκτησίας
ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΕΦΑΡΜΟΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΝΟΜΟΙ:
1. Έλλειψη κτηματολογίου
2. Ανυπαρξία τίτλων ιδιοκτησίας
3. Δυσκολία στην οριοθέτηση-περίφραξη των μουσουλμανικών
περιουσιών
Α. Περιήλθαν εκτάσεις σε ντόπιους
Β. Το κράτος παραχώρησε ανταλλάξιμη περιουσία
σε γηγενείς ακτήμονες ή ευαγή ιδρύματα
Γ. ΔΙΑΦΟΡΑ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑΣ ΚΑΙ ΙΔΙΟΣΥΓΚΡΑΣΙΑΣ
ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΓΗΓΕΝΕΙΣ
Μιλούσαν για χαμηλό μορφωτικό και
πολιτιστικό επίπεδο των γηγενών
Πρόβαλαν την ελληνικότητά τους
Αναφέρονταν στο ήθος των (αστών)
προσφύγων
Στη ροπή τους για διασκέδαση
Στην κοσμοπολίτικη συμπεριφορά
αυτών και των γυναικών τους
Αμφισβητούσαν την ελληνικότητα των
προσφύγων
Δ. Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ-ΓΗΓΕΝΩΝ ΕΚΦΡΑΣΤΗΚΕ
Φιλόλογος
102

(1821-1930)
Α. ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΗ
Αγορά εργασίας
Ανταγωνισμός
Ιδιοκτησία γης
Άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες
Β. ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ
Οι πρόσφυγες
⇒απέκτησαν πολιτικά δικαιώματα
⇒ελληνική ιθαγένεια
Εντάχθηκαν στο κόμμα του Ελ. Βενιζέλου
(ψηφοφόροι, πολιτευτές, βουλευτές, υπουργοί)
Αντιβενιζελικοί καλλιεργούσαν μίσος
Αντιβενιζελικός τύπος εναντίον τους
Γ. ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ
Πρόσφυγες στους συνοικισμούς:
Απομονωμένοι, λίγες επαφές με τους ντόπιους, ενδογαμία
Φιλόλογος
103

(1821-1930)
Πρόσφυγες στις πόλεις και στα χωριά:
•Χώρος εργασίας, το σχολείο, η εκκλησία,
κυρίως η γειτονιά:
•ευκαιρίες επικοινωνίας με τους ντόπιους,
•μικτοί γάμοι
Ε. ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ-ΓΗΓΕΝΩΝ
•Σε ελάχιστες περιπτώσεις ανοιχτή σύγκρουση αλλά ο όρος πρόσφυγας είχε
υποτιμητική σημασία
• Η διαχωριστική γραμμή έπαψε να υπάρχει μετά τη δεκαετία του 1940, αλλά
και από πιο πριν η πρώτη και η δεύτερη γενιά προσφύγων συμμετείχαν σε
όλες τις δραστηριότητες στη νέα πατρίδα τους.
Δεκαετίες 1920 και 1930: [σελ. 163] αντικειμενικές δυσχέρειες για ενσωμάτωση
προσφύγων, οικονομία και πολιτική
1924-1928: [σελ. 163] το μεγαλύτερο μέρος του έργου από την ΕΑΠ για την
αποκατάσταση των προσφύγων
(από το 1922): [σελ. 163], ύπαρξη νόμων που απαγόρευαν τη μεταβίβαση
ακίνητης μουσουλμανικής περιουσίας
Δεκαετία 1940: [σελ. 166] τερματίζεται ο διαχωρισμός γηγενών και
προσφύγων
Φιλόλογος
104

(1821-1930)
2. Οι επιπτώσεις από την άφιξη των προσφύγων
Α. Μικρασιατική καταστροφή
• Επηρέασε σημαντικά την πορεία του ελληνικού έθνους
• Μερικοί την παραλλήλισαν με την άλωση της Πόλης
• Μερικοί τη θεώρησαν αφετηρία της νέας Ελλάδας
Το προσφυγικό ζήτημα ως συνέπεια της Μικρασιατικής καταστροφής
• Οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό, πολιτιστικό ζήτημα μεγάλης σπουδαιότητας
• Είχε επιπτώσεις σε όλες τις πτυχές της ζωής του νεοελληνικού έθνους
Α. ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Με την ανταλλαγή πληθυσμών εξέλιπε η κυριότερη πηγή προστριβών
Ελλάδας-Τουρκίας
Καλές σχέσεις για τρεις δεκαετίες
Β. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ/ ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ
Α.
•1920-1928: Αύξηση πληθυσμού κατά 20%
•Αύξηση βαθμού αστικοποίησης
•Διπλασιασμός του πληθυσμού της πρωτεύουσας-διαμόρφωση ενιαίου
πολεοδομικού συγκροτήματος
•Διόγκωση Αθηνών, Πειραιά, Θεσσαλονίκης και άλλων αστικών κέντρων
Φιλόλογος
105

(1821-1930)
Β. Επιπτώσεις άφιξης προσφύγων στην εθνολογική σύσταση του
πληθυσμού της Ελλάδας
1920: 20% μη Έλληνες ορθόδοξοι
-Αύξηση ελληνικού πληθυσμού Δυτικής Θράκης- Ηπείρου
-Εξελληνισμός Κρήτης, Λέσβου, Λήμνου
Μακεδονία: κυριότερη μεταβολή
Ενίσχυση του ελληνικού χαρακτήρα της Μακεδονίας
Διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας
Βόρεια Ελλάδα: Εποικίζονται από πρόσφυγες αραιοκατοικημένες περιοχές
Φιλόλογος
106

(1821-1930)
Κατοχυρώνονται και ενσωματώνονται στον εθνικό κορμό οι περιοχές που
αποκτήθηκαν με τους βαλκανικούς πολέμους
Γ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Μεσοπρόθεσμα
Η οικονομία
ωφελήθηκε
Α. Βραχυπρόθεσμα
Η άφιξη των προσφύγων
δυσβάσταχτο φορτίο
Β.Αναδιαρθρώθηκαν οι καλλιέργειες
Πολλαπλασιάστηκε η αγροτική παραγωγή
1922-1931
• 50% αύξηση καλλιεργούμενων εκτάσεων
• Διπλασιασμός αγροτικής παραγωγής
• Εξασφαλίστηκε επάρκεια σε σιτηρά
• Εφαρμόστηκε αμειψισπορά (=εναλλαγή καλλιέργειας) και πολυκαλλιέργεια
• Στηρίχθηκε ο θεσμός της μικρής γεωργικής ιδιοκτησίας
• Το κράτος ανέλαβε εγγειοβελτιωτικά έργα- Μακεδονία-⇒ αύξηση
καλλιεργήσιμων εκτάσεων
• Εισαγωγή νέων καλλιεργειών-επέκταση παλιών
Φιλόλογος
107

(1821-1930)
• Ποσοτική-ποιοτική βελτίωση κτηνοτροφίας-πτηνοτροφίας
• Ανάπτυξη δενδροκομίας, σηροτροφίας, αλιείας από ειδικευμένους
πρόσφυγες
Γ.Αναζωογόνηση βιομηχανίας
Νέο ειδικευμένο, Διεύρυνση Δράση ανθρώπων με
φτηνό εργατικό καταναλωτικής επιχειρηματικές
δυναμικό αγοράς ικανότητες
1922-1932: Διπλασιάζεται ο αριθμός των βιομηχανικών μονάδων
Όμως: η πρόοδος δεν ήταν σημαντική
Διατηρήθηκαν οι παραδοσιακές δομές
Μεγάλη συμμετοχή προσφύγων (ως κεφαλαιούχοι ή ως εργάτες):
Φιλόλογος
108

(1821-1930)
Αρκετοί πρόσφυγες αναδείχτηκαν ως επιχειρηματίες, βιομήχανοι,
μεγαλέμποροι γιατί οι Έλληνες των αστικών κέντρων της Μ. Ασίας-Κων/πολης
υπερείχαν από τους αυτόχθονες:
Α. Σε επιχειρηματικό πνεύμα, εκπαίδευση, κατάρτιση, προοδευτικές αντιλήψεις
Β. Βοήθησαν να οργανώσουν/στελεχώσουν επιχειρήσεις:
1. Ο κοσμοπολίτικος τρόπος ζωής
2. Η γνώση ξένων γλωσσών
3. Οι επαφές με την Ευρώπη
4. Η πείρα
Δ.Ένταξη των γυναικών στον ενεργό οικονομικά πληθυσμό
1930: Οι γυναίκες ήταν πλειοψηφία
Κλωστοϋφαντουργία καπνοβιομηχανία
Βιομηχανία ετοίμων ενδυμάτων
Φιλόλογος
Κλωστο-
ϋφαντουργία
Αλευρο-
βιομηχανία
Παραγωγή
οικοδομικών
υλικών
Μεταξουργία
Ταπητουργία
Συμμετοχή
προσφύγων
109

(1821-1930)
Δ. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
• Οι πρόσφυγες μετέφεραν τη μουσική παράδοση πολλών αιώνων
Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΟΥΣ
Επηρέασε τον τρόπο έκφρασης των λαϊκών στρωμάτων
Αναδείχθηκε σε λαϊκή μουσική της πόλης
Πρόσφυγες τραγουδιστές/οργανοπαίχτες κυριάρχησαν μέχρι το 1940
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Λογοτεχνία: Σεφέρης, Βενέζης, Πολίτης, Θεοτοκάς, Δούκας
Ζωγράφος: Κόντογλου
Μουσικός: Καλομοίρης
Διέπρεψαν στα γράμματα και στις τέχνες
Πλούτισαν τη γλώσσα και συνέβαλαν στην εξέλιξή της
Σημαντική προσφορά στη διαμόρφωση της Ελληνικής Ταυτότητας
Φιλόλογος
110

(1821-1930)
1922: [σελ. 166]. Παραλληλίζεται με το 1453 ή θεωρείται αφετηρία για τη νέα
Ελλάδα
Α. Εξωτερική πολιτική
Β. Πληθυσμός
1920: [σελ. 166], η Ελλάδα είχε 20% μη Έλληνες ορθοδόξους,
1928 [σελ. 167] η Ελλάδα είχε 6% μη Έλληνες ορθοδόξους
1920: [σελ.166] η Μακεδονία είχε 48% μη Έλληνες ορθοδόξους
1928: [σελ. 167] η Μακεδονία είχε 12% μη Έλληνες ορθοδόξους
Γ. Οικονομία
Δεκαετία 1922-1931: [σελ.167] αύξηση κατά 50% των καλλιεργήσιμων
εκτάσεων, διπλασιασμός αγροτικής παραγωγής
Δεκαετία 1922-1932 [σελ. 168] διπλασιασμός βιομηχανικών μονάδων
1930:[σελ. 169] οι γυναίκες αποτελούν την πλειονότητα των εργατών στην
κλωστοϋφαντουργία
Δ. Πολιτισμός
Μέχρι το 1940 [σελ.169], οι πρόσφυγες κυριαρχούν στη μουσική
Φιλόλογος
111

Ιστορία θεωρητικής: Προσφυγικό ζήτημα γ δ-ε

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Ähnlich wie Ιστορία θεωρητικής: Προσφυγικό ζήτημα γ δ-ε

Ähnlich wie Ιστορία θεωρητικής: Προσφυγικό ζήτημα γ δ-ε (20)

Kürzlich hochgeladen

Kürzlich hochgeladen (10)

Ιστορία θεωρητικής: Προσφυγικό ζήτημα γ δ-ε