Παραμύθι και ιστορική πραγματικότητα συμπλέκονται στο πέρασμα των αιώνων και αφορούν τη μέγιστη βυζαντινή εκκλησιά, την Αγία Σοφία, το καμάρι της Ορθοδοξίας.

2. Η Αγία Σοφία είναι το πρώτο κτίσμα που
χτυπάει στα μάτια του επισκέπτη, καθώς
εισέρχεται από την Προποντίδα. Το
ξεχωριστό αυτό σημείο είχαν επιλέξει για να
χτίσουν τους ναούς τους, αιώνες πριν από
τους Βυζαντινούς, οι ειδωλολάτρες. Ο
πρώτος ναός της Αγίας Σοφίας θεμελιώθηκε
από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο το 330 μ.Χ.
όταν ονόμασε τη μετέπειτα
Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσα της
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η ανέγερση του
ναού ολοκληρώθηκε από τον γιο του
Κωνστάντιο και τα εγκαίνια έγιναν το 346.

3.  ΤΟ ΧΤΙΣΙΜΟ ΤΗΑ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ (ΘΡΑΚΙΚΟΣ ΘΡΥΛΟΣ)
Ο θρύλος λοιπόν αυτός μας περιγράφει και μας εξηγεί ότι το σχέδιο για
να κτισθεί η Αγία Σοφία, έγινε γνωστό στον αυτοκράτορα με έναν
τελείως διαφορετικό τρόπο απ΄αυτόν που μάθαμε από το μάθημα της
Ιστορίας. «Ηταν ο καιρός που ο αυτοκράτορας στην Πόλη είχε
αποφασίσει να χτίσει την Αγία Σοφία. Είχε καλέσει τον
πρωτομάστορα, και ο τελευταίος είχε κάνει ένα σχέδιο και ύστερα
και άλλο και ύστερα και άλλα σχέδια, πώς να χτιστεί η μεγάλη
εκκλησία . Κανένα όμως από αυτά τα σχέδια δεν ευχαριστούσε το
βασιλιά. Ηθελε κάτι άλλο, πολύ πιο σπουδαίο. Και ο πρωτομάστορας
κάθε μέρα προβληματιζόταν και πιο πολύ και σκεφτόταν τι νέο
σχέδιο να φτιάξει.

5. Μια Κυριακή, την ώρα που τελείωνε η
λειτουργία, ζύγωσε πρώτος ο αυτοκράτορας
να πάρει το αντίδωρο, εκείνο όμως του
ξεφεύγει από το χέρι και πέφτει κάτω. Μια
στιγμή αργότερα παρουσιάζεται μια μέλισσα
που φτεροκοπούσε προς το ανοιχτό
παράθυρο, κρατώντας το πεσμένο αντίδωρο
του αυτοκράτορα. Βγάζει αμέσως διαταγή ο
βασιλιάς ότι όσοι έχουνε μελίσσια να
τ΄ανοίξουνε και να ψάξουν, για να βρεθεί το
αντίδωρο. Ψάχνει και ο πρωτομάστορας στα
δικά του μελίσσια και τι βλέπει; Είχανε κάτσει
οι μέλισσες μέρες πριν και είχανε φτιάξει με
το κερί μέσα στην κυψέλη μιαν εκκλησία
πανέμορφη και σκαλιστή και μεγαλοπρεπή,
που δεν είχε όμοιά της σ΄ολόκληρη την
Οικουμένη.

6. Όλες οι λεπτομέρειες είχανε γίνει στην εντέλεια μέσα κι έξω
στην εκκλησία. Η πόρτα της ανοιχτή, ο τρούλος έτοιμος οι
κολώνες στη θέση τους, ως και η Αγία Τράπεζα τελειωμένη. Την
είχαν αποτελειώσει σ΄όλα της την εκκλησία, και επάνω στην
Αγία Τράπεζα της είχε φέρει εκείνη η μέλισσα και είχε αποθέσει
το αντίδωρο του βασιλιά. Είδε την εκκλησιά ο πρωτομάστορας
και θαύμασε το τέλειο σχέδιό της. Την είδε κατόπιν και ο
αυτοκράτορας και ήταν όλος χαρά. Το σχέδιο που είχανε φτιάξει
οι μέλισσες, έγινε το σχέδιο που χτίστηκε η Αγία Σοφία!!!

8.  Η ΑΓΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ
Την μέρα που πάρθηκε η Πόλη, έβαλαν σ΄ένα
καράβι την Αγία Τράπεζα της Αγιας-Σοφιάς,
να την πάνε στην Φραγκιά, για να μην πέσει
στα χέρια των Τούρκων.
Εκεί όμως στη θάλασσα του Μαρμαρά άνοιξε
το καράβι και η Αγία Τράπεζα εβούλιαξε στον
πάτο. Στο μέρος εκείνο η θάλασσα είναι λάδι,
όση θαλασσοταραχή και κύματα κι αν είναι
γύρω. Και το γνωρίζουν το μέρος αυτό οι
ναυτικοί από τη γαλήνη, που είναι πάντα εκεί,
και από την ευωδία που βγαίνει. Πολλοί
μάλιστα αξιώθηκαν να την ιδούν στα βάθη
της θάλασσας.

10. Αν κάποια εκκλησιά είχε λόγους να συμβολίζει τον κόσμο αυτή ήταν η
Αγία Σοφία. Συνδέονταν με το παλάτι του αρχηγού του Βυζαντινού
κράτους. Θα αναφερθώ στην σημασία της καινοτομίας του τρούλου που
έχει μια μυστική κοσμολογική σημασία που προήλθε από τον ταφικό
συμβολισμό των Ρωμαίων και διάφορες δοξασίες του Ιράν και της Ινδίας.
Στον τρούλο της Αγίας Σοφιάς υπάρχουν τα σχήματα σφαίρας και κύβου.
Στα αρχαία Ελληνικά μυστήρια η σφαίρα συμβόλιζε τον Ουρανό και με τα
λεγόμενα του Πλάτωνα ο κύβος είναι η γεωμετρική αναπαράσταση της
Γης. Πολλά τα ενδιαφέροντα σημεία μέσα στον Ναό που όλοι όσοι πήγαμε
τα θαυμάσαμε ,όμως θα σταθώ σε δύο από τα πιο ασυνήθιστα και πιο
αγνοημένα τον ομφαλό και την δακρύζουσα κολώνα.

11. Ο ομφαλός θεωρείτο το ιερότερο σημείο του ναού
που γινόταν η στέψη του Αυτοκράτορα. Η
δακρύζουσα κολώνα ειναι ενας τετράγωνος
μαρμάρινος κίονας στην ΒΔ γωνία ,ο οποιος ιδρώνει
εδω και πολλούς αιώνες. Το μέταλλο με το οποίο ειναι
επενδεδυμένος, εχει λειανθεί απο τα χέρια των
τουριστών , ολοι ακουμπούν και θαυμάζουν το
περίεργο αυτό συμβάν.

12.  Όταν οι Τούρκοι μπήκαν στην Πόλη ξεκίνησαν να
καταστρέφουν τις εκκλησίες και τα μοναστήρια. Στην
Αγία Σοφία είχε καταφύγει πολύς λαός, κυρίως
γυναικόπαιδα, για να αποφύγουν τον θάνατο. Όμως η
παρουσία τους εκεί δεν τους έσωσε, καθώς φανατισμένοι
από τους δερβίσηδες μωαμεθανοί μπήκαν στην εκκλησία
και άρχισαν να σφάζουν αδιακρίτως όποιον έβρισκαν
κοντά τους. Ο σωρός των πρωμάτων έφτασε τα δέκα
μέτρα. Όταν μάλιστα ο Σουλτάνος Μωάμεθ προσπάθησε
να μπει στο ναό το άλογο του σκόνταψε πάνω στα
πτώματα. Με την οπλή του το άλογο άφησε ένα σημάδι
στην κορυφή του στύλου, το οποίο σώζεται μέχρι
σήμερα. Τις πιο πολλές εικόνες και τοιχογραφίες της
Αγίας Σοφίας τις κατέστρεψαν οι Τούρκοι.

13. ΄Όταν όμως οι άπιστοι εισβολείς έφτασαν στον εξώστη-
γυναικωνίτη και ένας τσαούσης (Τούρκος αξιωματικός)
προσπάθησε με έναν πέλεκυ να καταστρέψει μια
τοιχογραφία της Παναγίας που κρατά στα χέρια της τον
Ιησού μωρό, έγινε θαύμα! Τη στιγμή που ο Τούρκος
προσπάθησε να καταφέρει το πρώτο χτύπημα στην
τοιχογραφία κεραυνοβολήθηκε κι έπεσε νεκρός. Τη
θέση του πήρε ένας άλλος Τούρκος, αλλά την ίδια στιγμή
κι έκείνος είχε την ίδια τύχη. Οι υπόλοιποι βάρβαροι
πανικοβλήθηκαν από το πρωτόγνωρο γι αυτούς θαύμα
και γεμάτοι τρόμο αλλά και σεβασμό εγκατέλειψαν την
ανόσια προσπάθειά τους. Η συγκεκριμένη τοιχογραφία
σώζεται μέχρι σήμερα στον δεξιό εξώστη της Αγίας
Σοφίας

14.  Το εκπληκτικό με την Αγία Σοφία είναι ότι παραμένει όρθια εδώ και
1500 περίπου χρόνια, παρά τους μεγάλους σεισμούς που έγιναν στην
περιοχή. <Μυστήριο> αποτελεί ο τρόπος κατασκευής του ναού αλλά
και οι τεχνικές που εφαρμόστηκαν. Τα δομικά υλικά που
χρησιμοποιήθηκαν είχαν χαμηλής αξίας μηχανικές ιδιότητες και οι
μηχανικοί και τεχνίτες αναγκάστηκαν να αναπτύξουν έξυπνες
μεθόδους κατανομής των φορτίων και σύνδεσης της κατασκευής. Ο
σχεδιασμός του τρούλου από τοιχοποιία είναι ένα θαύμα μηχανικής,
για τον έξυπνο τρόπο στήριξής του σε τέσσερα τόξα αλλά και τον
τρόπο που μοιράζονται τα φορτία και τις συνδέσεις. Τα υλικά
(τούβλα, πέτρες, μάρμαρα) είχαν αντοχή στη θλίψη αλλά όχι στον
εφελκυσμό. Έπρεπε λοιπόν τα σημεία που δέχονται φορτία να
σχεδιαστούν με τρόπο που να δέχονται θλιπτικές τάσεις. Για την
στήριξη του τρούλου χρησιμοποιήθηκαν τόξα και τοξωτά παράθυρα
που δέχονται θλιπτικές τάσεις. Το φορτίο από τον τρούλο
μεταφέρεται στα τόξα, στις κολόνες, στα θεμέλια και τελικά στο
έδαφος. Τα ροδίτικα τούβλα ήταν πιο ελαφριά, το 1/6 του κανονικού
τούβλου και ο ασβέστης ζυμώθηκε με λάδι αντί για νερό. Η Αγία
Σοφία άντεξε 64 σεισμούς μέχρι 7,4 Ρίχτερ.

15.  Το να επισκεφθεί ένας Έλληνας την Αγια-Σοφιά, δεν είναι πια ένα
θρησκευτικό προσκύνημα. Ούτε καν εθνικό χρέος. Είναι χρέος
αυτογνωσίας. Όπως είναι χρέος αυτογνωσίας η επίσκεψη στον
Παρθενώνα. Αυτογνωσίας του, γεννήσαντος τους τέσσερις
πολιτισμούς, Ελληνικού Τρόπου. Που είναι τρόπος του α-ληθεύειν. Τα
δυο αυτά μνημεία δεν είναι άλλο παρά ο καλλιτεχνικός συμβολισμός
του ίδιου εκείνου τρόπου. Με μόνη διαφορά ότι βρέθηκε απλώς σε
δυο διαλεκτικά αντίθετες εσχατολογικές στάσεις του ανθρώπινου
πνεύματος. Η μεν προ Χριστού στο «κατ’ αλήθειαν ζην», που η
αισθητική της έκφραση είναι το «Ωραίο», η δε μετά Χριστόν στο «ζην
εν τη αληθεία», που εκείνης αισθητική έκφραση είναι το «Υψηλό».

16.  Τέσσερα τόξα βαστάζουν τον μεγάλο τρούλο του ναού, τον
αντιστηρίζουν δε (ανατολικά και δυτικά) δυο κόγχες, ενώ τα άλλα
δύο τόξα είναι πλήρη με τοιχοποιία, εν τούτοις διάτρητη. Οι δυο
κόγχες όμως δεν είναι ολοκληρωμένες ως τεταρτοσφαίρια. Τρεις
μικρότερες δημιουργούνται στη γένεσή τους, η μια αξονικά οι άλλες
πλάγια, προσδίδοντας αριστοτεχνική δραματουργία στην
αντιστήριξή τους, εμπλουτίζουν τη σύνθεση του μεγαλοφυούς αυτού
έργου. Τα πλάγια κλίτη, που διατηρούνται μόνο στα 2/5 του ύψους
του ναού, διαδραματίζουν, ημιφωτιζόμενα, κυρίαρχο ρόλο στην
ανάδειξη του χώρου ως ατέρμονου.

17.  Ο σχεδιασμός ιερού ναού, ασφαλώς, αποτελεί μείζον συνθετικό
πρόβλημα για την αρχιτεκτονική τέχνη. Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης
αναρωτιέται για το θείον και,
στην ουσία, στοιχειοθετεί και το πρόβλημα της ναοδομίας: "Πώς
παραστήσω το άυλον; Πώς να δείξω το αιδές; Πώς διαλάβω το
αμέγεθες, το άποσον, το άποιον, το ασχημάτιστον, το μήτε τόπω,
μήτε χρόνω ευρισκόμενον, το εξώτερον παντός πειρασμού, και
πάσης οριστικής φαντασίας; Όμως, δίνει την απάντηση
οραματιζόμενος έναν νέο τύπο ναού τον οποίο, σε επιστολή που
απευθύνει στον επίσκοπο Ικονίου Αμφιλόχιον στα τέλη του 4ου αι.
μ.Χ., με ακρίβεια περιγράφει και με σοφία αντιμετωπίζει την
κατασκευή του.

18.  http://miraclesofagiasofia.blogspot.gr/
ΜΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ :
ΓΙΩΡΓΟ ΜΠΟΥΝΤΟΥΒΗ
ΓΙΑΝΝΗ ΛΥΚΟΥΡΕΣΗ

19. ΤΕΛΟΣ