8. Energy 1,6
1,4
performance 1,2
BB 2009 1
EPC
LA 2017 0,8
0,6
0,4
0,2
0
0 20 40 60 80 100
100 HP power (%)
90
80
HP energy (%)
70
60
50
40
30
20
10
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
HP power (%)
9. Principe van een WKO-installatie
75 °C 70 °C Warm tapwater
Gasgestookte CV
of
In het gebouw
elektrische boiler
10 °C
Verwarmen
40 °C ca. 28-32 °C Koelen
11 °C
16 / 18 °C
6 °C ca. 25 °C
Warmtepompen
In het gebouw
ca. 22 °C
Technische ruimte
Maaiveld
ca. 8-12 °C ca. 12-16 °C
PT PT
PT PT
Bron Bron
11. Investeringen
Meer Minder
WKO-bronnen Condensors/koeltoren
Warmtepompen Elektrische koelmachine
Buffervaten Buffervaten
Regelingen Regeling
Grotere leidingdiameters Geluid condensors
Netto ca. € 20/m2 BVO
Exploitatie
TV
T
4-
Kosten gas
7
Onderhoud bronnen
ja
Kosten elektra koeling
ar
(garantieregeling via Koudemiddelen – STEK
boorder) controle
Kosten elektra Netto: ca. € 3-5/m2 BVO
verwarmen
12. Kracht is afstemming van
disciplines
Locatie en bodem
Optimalisatie bouwfysica – installatie - WKO
Bouwfysica
WKO
en gevel
Installaties
13. Onderwerpen
Hoe WKO in Nederland toepassen?
Energieprestatie en installatieconcept
Kansen - bedreigingen
Bijzondere situaties
Toolkit Duurzame kantoren
14. Vier kansen van GWW-vergunning
1. Vroegtijdig positie verwerven tijdens
ontwikkeling (vergunning moet binnen 3 jaar
worden uitgeoefend)
2. Bescherming tijdens gebruiksfase
3. Werk is toch nodig voor een goed ontwerp
4. Interferentie met andere WKO’s vastleggen
15. Bronontwerp en effectenstudie
Effecten in bodem/grondwater Grenswaarde
Zettingen Geen schade aan gebouwen
Redox-grens Niet in nabijheid van filterstelling
Zoet-brak / brak-zout grens Niet in zelfde watervoerende pakket of
op grote afstand van filterstelling
Bodemverontreiniging (ism wet Niet beionvloeden, of gecontroleerd
bodembescherming) verbeteren
Energiebalans Afwijking ca. 10% in 3-5jaar
Omliggende grondwaterbelangen Andere WKO
Drinkwateronttrekking
Drinkwaterreservering
Boringsvrije zone Natuurwaarden, drinkwatervoorziening
16. Praktijkproblemen
Calamiteit Oorzaak Oplossing
Putverstopping Hoge onttrekkings / Jutteren / perslucht
infiltratiesnelheid
Te grof filter / te fijn Nieuwe bron
zand
Slecht ontwikkeld Opnieuw ontwikkelen
Redoxgrens onduidelijk Nieuwe bron, nieuwe
filterstelling
Geen opslageffect Regeling installatie Regeling / installatie
deugt niet aanpassen; ontwerpen op
natuurlijke bodemtemperatuur
Beide bronnen Stadsverwarming: let
warmen op op!!
Thermische onbalans Regeling deugt niet Regeling aanpassen,
regeneratievoorziening treffen
Bronnen niet meer Geen coördinatie bij
bereikbaar ivm ontwerp en
onderhoud/storingen bouwplanning
19. Onderwerpen
Hoe WKO in Nederland toepassen?
Energieprestatie en installatieconcept
Kansen - bedreigingen
Bijzondere situaties:
Interferentie met omliggende WKO’s
Combinatie met bodemsanering
Toolkit Duurzame kantoren
21. Grondwatersanering en WKO: kans of lucky-shot??
Recirculatiesysteem: geen opslageffect
Tijdsduur, afstemming bodemwetgeving
Kosten voor sanering gelijk; WKO met randvoorwaarden
Vergelijkbaar met Strijp-S
22. Warmtepomen maken gebruik van bodemenergie
Bodemenergie voldoende beschikbaar voor vrije koeling –
let op: koudevoorraad gelimiteerd – anders dan bij WKO
Onder het gebouw:
veld van gesloten bodemwarmtewisselaars tot een diepte van 200 m -mv
23. Inhoudsopgave Toolkit Kantoren
Kwaliteitsprofiel
Energieconcepten
Themabladen
Boodschap
Handvaten voor een goed proces
Energieneutraal kantoor alleen in gebied
Verlichting, verwarming en ventilatie: elektra
EPC=1,1 nog net met gasketels
EPC=0,8 laagste volgens stand van techniek
(uitgezonderd: PV, klein-wind en biomassa)
24. Kwaliteitsprofiel
Kantoorgebouw 0 + ++
A. Proces
A.1. Borgen realiseren van prestaties
B. Locatie
B.1. Kwaliteit omgeving /economie
B.2. Bereikbaarheid
B.3. Energie infrastructuur / duurzame energiebronnen
B.4. Externe veiligheid
C. Gebouw
C.1. Functionaliteit
C.2. Flexibiliteit
C.3. Bouwfysische kwaliteit
C.4. Gezondheid en comfort
Visueel comfort
Thermisch comfort
Akoestisch comfort
Ventilatie en luchtkwaliteit
Binnenmilieu en arbeidsprestatie
C.5. Energetische kwaliteit
Ambitieniveaus
Energieconcepten
Stategieen voor de toekomst
C.6. Materialen
C.7. Water
C.8. Beheer
25. Primair energiegebruik voor kimatisering en verlichting
E n e rg ie g e b ru ik p e r ja a r (M J/m 2 ) 1750
Component/apparaatniveau
1500
1250 Systeemniveau
1000
750 Conceptniveau
500
250
0
e p ++
1980
2000
la 2 0 1 5
na 1980
bb 1992
ep 1995
ep+ 1998
ep 2006
ep 2009
vo o r
www.chri.nl
