Klankbordforum Sterk Besturen 7 juni 2011

1. 1 Sterk Besturen in een Sterke Regio KLANKBORDFORUM 7 juni 2011, Aalbeke www.sterkeregio.be

2. OVERZICHT VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN DE STUURGROEP 2

3. PROGRAMMA Welkom door de voorzitters Paul Deprez en Frans Destoop Overzicht van de werkzaamheden van de stuurgroep ‘Sterk Besturen’ door Els Oyaert, Leiedal Stand van zaken van de drie scenario’s door de 3 werkgroepen: Het scenario Concerndoor Geert Hillaert, stadssecretaris Kortrijk Het scenario Federatieve Samenwerkingdoor Filip Santy, voorzitter Leiedal Het scenario Staten-Regionaaldoor Jan Despiegelaere Vragen en discussie Verdere aanpak en implementatie van de scenario’s Afsluitend woord door de voorzitters 3

4. 4 INLEIDING ORGANISATIE VAN HET PROJECT IN 2010 60- tal debatten Procesleiding : Filip De Rynck Een stuurgroep Discussies en gesprekken: Overleg secretarissen, Overleg OCMW-voorzitters en -secretarissen, het bedrijfsleven, het middenveld, ruimtelijke experten, welzijnsactoren, diverse sleutelfiguren Visitatie door externen van vier organisaties Terugkoppeling en discussies: Raden van Bestuur Leiedal, RESOC, Welzijnsconsortium Conferentie van Burgemeesters Driemaandelijks Klankbordforum voor breed publiek

5. INLEIDING WAT WAREN DE UITGANGSVRAGEN ? Hoe efficiënt en effectief zijn onze samenwerkingsverbanden op regionaal niveau ? Hoe krachtig is de publiek – private samenwerking ? Hoe efficiënt en democratisch is de organisatie van de overheid ?

6. INLEIDING WAT IS DE CONTEXT ?

7. 7

8. 8 Wat we voorstellen leidt tot: Meer efficiëntie Meer democratie Meer geïntegreerd werken

9. 9 Een strategie op drie sporen OVERHEID

10. 2010 Voorgestelde acties ‘Sterk Besturen’ (uit publicatie en Colloquium) Rood = in uitvoering of gepland De drie sporen-strategie (p.19) Uitwerking voorstel Concern voor interlokale samenwerking (p.64) Uitwerking voorstel Federatie voor ruimtelijke materies (p.72) Uitwerking voorstel Staten-Regionaal(p.62) Regioscreening (p.44) Voorstellen rond vitale coalities (p.26) Voorstellen rond vrijplaatsen (p.28) Voorstellen rond netwerkende en bestuurskrachtige overheid (p.29) Sterke gemeenten: uitwerking van een programma dat organisatieveranderingen begeleidt (p.84) Sterke centrumstad(p.88) Opvolging visitatierapport Proeftuinprojecten 10

11. 11 Colloquium Sterk Besturen in een sterke regio 7 december 2010, BudascoopKortrijk 300 aanwezigen

12. 25 sprekers en getuigenissen Diverse engagementsverklaringen

13. 13

14. 14 ORGANISATIE2011 Stuurgroep Werkgroep Concern Bundeling samenwerkingsinitiatieven lokale besturen Werkgroep Staten-Regionaal Tweejaarlijks evenement: de regio stelt zich voor, en bepaalt prioriteiten Werkgroep Federatie Krachtiger samenwerking voor een selectie van ruimtelijke dossiers Andere ? … Overleggroep Proeftuinregio’s : Meetjesland, Mid-West-Vlaanderen, Stadsregio Turnhout, Zuid-West-Vlaanderen en Westhoek + assistentie vanuit Vlaanderen

15. TIMING Fase 1: ontwikkeling voorstellen Oktober 2009 – 7 december 2010 Fase 2: uitwerking scenario’s Concern, Federatie, Staten-Regionaal Februari 2011 – sept/okt 2011 Fase 3: implementatie 3 scenario’s opnemen overige acties 15 ORGANISATIE2011

16. PROEFTUINPROJECTEN 5 regio’s + Vlaanderen 16

17. 17 PROEFTUINREGIOs 5 regio’s doorlopen een proces mbt bestuurlijke organisatie - inventarisatie van samenwerkingsverbanden - proces en actieplan Het Meetjesland Mid-West-Vlaanderen (Roeselare-Tielt) Stadsregio Turnhout De Westhoek Zuid-West-Vlaanderen

19. Eigen ritme en snelheid

20. Eigen plan of visie, eigen operationele uitwerkingDrie gemeenschappelijke hoofdlijnen: Structureren van samenwerkingsverbanden (bundelen van bestaande, opvangen van nieuwe) Wegwerken van drempels op Vlaams niveau, met meer verantwoordelijkheid voor de regio’s Ervaring opdoen ihkv een federatieve samenwerking tussen gemeenten

21. SITUERING PROEFTUIN-PROJECT WITBOEK, Uitvoeringslijn n°5 ‘Vereenvoudiging intermediaire ruimte’ : ‘REGIOSCREENING als instrument voor bestuurlijke evaluatie’ SBOV (Steunpunt Bestuurlijke Organisatie, Filip De Rynck e.a.) Inventarisatie + proces (actieplan) Ervaringen in de 5 regio’s  gebiedsdekkend voor Vlaanderen Uitgangspunt = gemeente (geen afbakening van regio’s) Experimenteerruimte in de 5 regio’s 19 Vlabest dd. 17 mei 2010

24. Experimenteerruimte

25. Assistentie en advies m.b.t. :

26. wegwerken knelpunten (bv Erfgoedconvenant binnen bestaande organisatie, sectordecretale organisaties zelf kunnen organiseren, …)

28. WERKGROEP CONCERN Geert Hillaert 22

29. 23 CONTEXT Arbeidsmarktomgeving Financiële ruimte Efficiëntere dienstverlening gevraagd  opportuniteiten

30. 24 VOOR-GESCHIEDENIS Verpampering ‘professionalisering’ - verambtelijking ‘mannetje – gebouwtje – vzw-tje’ -filosofie  responsabilisering

32. Democratische winst

33. Inhoudelijke winst door geïntegreerd werken Ambitie: geleidelijke uitbouw concern door een reeks van quick wins een organisatiemodel op maat

34. 26 VOORSTELSTRUCTUURverder uit te werken

35. 27 ACTIES(1) Efficiënt beheer streekorganisaties shared services streekorganisaties afstemmen mandaten streekorganisaties Overleg Cultuur opnemen in Intercommunale Leiedal (incl. Erfgoedconvenant) Sociale Economie transparant maken 2. Maximaliseren gebruik bestaande dienstverlening openstellen eGov dienstverlening naar alle lokale besturen projectenbouw & subsidiologie

36. ACTIES(2) 3. Nieuwe gezamenlijke diensten en initiatieven regionaal ontwikkelingsbedrijf handhavingsbeleid intergemeentelijk comité tot aankoop naar een regio-aanpak van personeelsbeleid ? centraal inschrijvingsregister sociale huur- en koopwoningen gezamenlijk aankoopbeleid zorgstrategie Andere ideeën regionaal datacentrum gezinszorg / thuiszorg logistieke hulp zorgbehoevenden nog …? 28

37. Vervolgtraject Gesprekken tussen streekorganisaties Leiedal – Welzijnsconsortium Leiedal-Overleg Cultuur .. Verder uitwerken structuur Politieke aansturing Relatie met sectorale dynamiek Plaats niet-publieke actoren Ronde van de lokale besturen: agenda & draagvlak Na de zomer concreet voorstel op tafel 29

38. 30

39. WERKGROEP FEDERATIE Filip Santy 31

40. 32 Samenstelling Werkgroep Voorzitter: Filip Santy Secretaris: Marleen Verkaemer Leden: Vanuit de gemeenten: Lieven Vantieghem Carl Vereecke BercySlegers Francis Benoit Matthieu Desmet Frans Van Den Bossche Frank DetremmerieParlementairen: Sabine Poleyn Bart CaronVanuit de Provincie: Rik Samyn Vanuit Leiedal: Bram Tack Wilfried Vandeghinste

41. Voorstel Federatie Federatie = nieuw model van intergemeentelijk samenwerking = gedeeltelijke bevoegdheidsoverdracht Vlaanderen/Provincie Gemeenten 33 Federatie

42. Voorstel Federatie Benadering van onderuit Grenzen aan de vrijwillige samenwerking Bepaalde maatregelen genomen door de ene gemeente hebben een onmiddellijk effect op de andere gemeente (vooral voor ruimtelijke materies) Gemeenten kunnen niet meer over alles autonoom een beleid voeren/ niet over alles een impact Voor dergelijke dossiers is onderlinge afstemming en een bovenlokale visie nodig Vaststelling: beslissen bij consensus/verankeren van de beslissing -> dikwijls niet haalbaar Van onderuit: behoefte aan een krachtiger samenwerkingsvorm tussen gemeenten 34

43. Voorstel Federatie Benadering van bovenuit Voor bepaalde materies ligt de beslissingsbevoegdheid bij hogere overheid (Vlaanderen/Provincie) Overdracht van deze bevoegdheid naar het regionale niveau zou een duidelijke meerwaarde kunnen betekenen voor de streek en de gemeenten (vb. afstemming rond de N-wegen) Vlaamse overheid kan taakstellingen geven aan de regio (vb te realiseren sociale woningen) Voorstellen kunnen worden gedaan i.k.v. proeftuinproject 35

44. Voorstel Federatie Afstand van gemeentelijke bevoegdheid bestaat al: Politiezones Brandweerzones IMOG Psilon (opdrachthoudende vereniging) 36

45. Voorstel Federatie Federatie = gedeeltelijke bevoegdheidsoverdracht Vlaanderen/Provincie vb. politiezone, brandweerzone vb. Imog, Psilon gemeenten 37 Federatie

46. Voorstel Federatie Voor welke materies? Bovenlokale materies met ruimtelijke impact Thema’s: Groenstructuur Mobiliteit Bedrijventerreinen Wonen Regionale vrijetijdsvoorziening Ruimtelijke ordening … 38

47. Voorstel Federatie Lijst van bovenlokale aspecten 39

48. Voorstel Federatie Voorstel van aanpak door de werkgroep ambitie (+ aanbevelingen voor volgende legislatuur) pragmatische aanpak, experimenteren 40 Lange termijn: Korte termijn:

49. Voorstel Federatie Samenvatting ambitie (ideaalbeeld op lange termijn) Voorstel voor krachtiger samenwerking met beslissingsbevoegdheid voor ruimtelijke projecten (niet meer op basis van vrijwilligheid) Overdracht van specifieke bevoegdheden van delen van het gemeentelijk en Vlaams beleid + herverdeling van middelen Partnerschap met Vlaamse overheidRealisatie van Vlaams beleid in verstedelijkt en landelijk gebied Resultaat: Sneller beslissen, krachtiger uitvoering, voldoende zelfstandig, door bundeling van middelen 41

50. Voorstel Federatie Korte termijn: pragmatische aanpak, experimenteren Waarom? Oprichting van nieuwe federatieve structuur op korte termijn niet haalbaar Juridisch kader ontbreekt Voorstel voor 5e vorm van intergemeentelijke samenwerking werd uit Witboek geschrapt Jaar voor de gemeenteraadsverkiezingen Draagvlak moet nog gecreëerd worden Bij oprichting van nieuwe structuur, moeten er minstens 2 bestaande afgeschaft worden. 42

51. Voorstel Federatie Pragmatische aanpak - inhoud Voorstel: Experimenteren aan de hand van 2 cases Nog verder concretiseren van de knelpunten bij de huidige vrijwillige samenwerking Aantonen dat een streekvisie kan opgebouwd, beslist en verankerd worden over maatschappelijk relevante problematiek Onderzoeken hoe de intergemeentelijke samenwerking kan verstevigd worden. Deze aanpak vereist: Duidelijke afspraken over wijze van besluitvorming en over verankering van de beslissing Sterke politieke sturing 43

52. Voorstel Federatie Doel van de pragmatische aanpak Detecteren van knelpunten Methodiek ontwikkelen om te komen tot krachtige besluitvorming op streekniveau (vanuit helicoptervisie) Op basis van strategische dossiers aanzetten geven die vertrouwen wekken bij de gemeenten Suggesties doen aan Vlaanderen (i.k.v. proeftuinproject) en aan de Provincie 44

53. Voorstel Federatie Mogelijke cases 45

54. Voorstel Federatie Pragmatische aanpak – keuze van uit te werken cases Criteria die de werkgroep heeft gehanteerd: Moet betrekking hebben op (ruimtelijke) verdelingsvraagstukken die maatschappelijk belangrijk zijn Streven om Vlaamse bevoegdheden op regionaal niveau te laten uitvoeren Problemen die op gemeentelijk niveau niet opgelost geraken. (waarvoor besluitvorming op bovenlokaal niveau nodig is) 46

55. Voorstel Federatie Keuze vanuit de werkgroep Multimodale mobiliteit toegespitst op het zwaar verkeer Inplanting van de regionale bedrijventerreinen [ook rond de andere thema’s zal/kan gewerkt worden: Groen  regionale groenstructuur Zwembaden  te onderzoeken ikv vrijwillige samenwerking …] 47

56. Voorstel Federatie 1. zwaar verkeer Huidige knelpunten/situatie Gemeenten duiden los van elkaar routes voor zwaar vervoer aan in de gemeentelijke mobiliteitsplannen. Geen/weinig afstemming tussen de gemeenten onderling (mbt bewegwijzering, reglementen opstellen, tonnagebeperking) Gemeenten hebben geen volledige impact op herkomst en bestemming van het zwaar vervoer en kunnen dus dit niet alleen oplossen Geen/weinig onderling overleg Geen kader om intergemeentelijk 1 mobiliteitsthema te verankeren in het gemeentelijk mobiliteitsplan Vele studies los van elkaar (Provincie, Vlaanderen, gemeenten) AWV voert nu reeds aanpassingen aan de gewestwegen door terwijl verschillende studies lopende zijn Versnipperde bevoegdheidsverdeling 48

57. Voorstel Federatie 1. zwaar verkeer Waarom actueel? Huidige knelpunten (omleidingswegen, tonnagebeperkingen,…) Initiatief vanuit Vlaanderen omtrent vrachtroutenetwerk Studie vanuit de Provincie omtrent de ontsluiting van het interfluvium Nood aan visievorming in de regio Eurometropool Herziening PRS 49

58. Voorstel Federatie 1. zwaar verkeer Voorstel voor verdere aanpak? Een breed intergemeentelijk planningsproces op gang brengen met het oog op het opbouwen van een gezamenlijke visie omtrent de routes voor zwaar vervoer, binnen de Vlaamse visie om als logistieke draaischijf binnen Europa te gelden Uitwerken van een manier van besluitvorming/ een wijze van verankering van de keuzes Het is niet onmiddellijk de bedoeling om binnen een federatieve samenwerking zelf de gewestwegen aan te leggen en te onderhouden 50

59. Voorstel Federatie 2. Inplanting regionale bedrijventerreinen Huidige situatie Inplanting van regionale bedrijven niet enkel gebaseerd op ruimtelijke elementen Gemeenten wensen bedrijvigheid aan te trekken ifv de fiscale inkomsten Sommige gemeenten wensen andere sterkten (vb. groene gemeente) te ontwikkelen maar vinden dat ze hiervoor te weinig financieel ondersteund worden 51

60. Voorstel Federatie 2. Inplanting regionale bedrijventerreinen Waarom actueel? Visievorming op Vlaams en provinciaal niveau (herziening RSV en PRS) Gelinkt aan de problematiek van het zwaar vervoer 52

61. Voorstel Federatie 2. Inplanting regionale bedrijventerreinen Voorstel voor verdere aanpak? Opbouwen van een gemeenschappelijke regionale visie omtrent de inplanting van de regionale bedrijvigheid obv een taakstelling vanuit Vlaanderen. Experimenteren mbtbesluitvorming en verankering Experimenteren mbt modellen van de financiële herverdeling 53

62. Voorstel Federatie Creëren van een draagvlak (voorstel verdere aanpak) ProeftuinprojectIn dit kader zal worden geëxperimenteerd rond nieuwe vormen van samenwerking : Op vrijwillige basis (concern) Met gedeeltelijke overdracht van beslissingsbevoegdheid (federatie) Met vrijplaatsen (staten regionaal) Cases voorstellen aan de gemeenteraden Voorleggen dossier aan Vlaanderen met concrete voorstellen van cases waarrond in de komende 3 jaar zal worden samengewerkt. 54

63. Discussie-avond Leren van andere regio’s Discussieavond ‘Federatief intergemeentelijk samenwerken’ woensdag 29 juni om 18 uur (Ondernemerscentrum Kortrijk) Stadsregio Twenthe (NL): prof. B. Denters Lille MétropoleCommunautéUrbaine (F): J. Van Staeyen Stadregio Turnhout: W. Baert en R. Slegers 55

64. 56

65. WERKGROEP STATEN-REGIONAAL Jan Despiegelaere 57

66. 58 Staten-regionaal

67. VOORSTEL STATEN-REGIONAAL NAAR EEN STATEN-REGIONAAL De regio–strategie “nu”: veel invalshoeken, veel niveaus degelijk werk op mainstream – niveau beperkte capaciteit op dat niveau te weinig focus te weinig prioritisering te weinig geïntegreerde aanpak en projecten

68. NAAR EEN STATEN-REGIONAAL Wat willen we ? Bottom-up Proces dat kan mobiliseren, enthousiasmeren, bijdragen in vorming nieuwe coalities Motivatie en persoonlijk engagement van mensen VOORSTEL STATEN-REGIONAAL

69. VOORSTEL STATEN-REGIONAAL NAAR EEN STATEN-REGIONAAL Wat willen we ? Top-down Een versterkt debat en een onderbouwd proces over strategie Meer capaciteit bundelen op niveau van regiostrategie Scherpere keuzes van prioritaire projecten Meer integratie, sectoroverschrijdend denken in de fase van visievorming en projecten

70. NAAR EEN STATEN-REGIONAAL ‘Staten – Regionaal’: proces staat centraal Niemands eigendom of alleenrecht: partnerschap (publiek – privaat) Organisatievorm: periodiek regionaal congres maar proces daar naartoe is essentieel (leiderschap, draagvlak) Methodiek: ‘vrijplaatsen’, ‘vitale coalities’ en dialoog VOORSTEL STATEN-REGIONAAL

71. VOORSTEL STATEN-REGIONAAL “De Staten-Regionaal is op de eerste plaats een oproep tot mobilisatie. We willen een proces voor versterking van de regionale strategie en voor het maken van scherpere keuzes voor mobiliserende projecten.” “Dat proces kan periodiek tot een regionaal congres leiden waar de strategie een gezicht krijgt en de projecten een kritisch forum.” “De Staten-Regionaal bundelt mensen en organisaties die daar willen aan meewerken. Het gaat over mee werken, niet over mee aan tafel zitten.” “Deze ‘Staten – Regionaal’ mobiliserend kan werken; dat het mensen kan enthousiast maken om daaraan mee te werken en nieuw leiderschap kan opwekken in allerlei kringen in de regio.” 63

74. VOORSTEL STATEN-REGIONAAL Enkele sleutelvaststellingen Top-down én bottom-up benadering (hoofd, buik en hart van de streek) Het traject naar het evenement van de staten-regionaal is kritisch (voorbereidingstraject van een jaar) Groot driedaags Staten-Regionaal Festival voor de regio als orgelpunt en lancering van een natraject Ambitie van Staten-Regionaal elke drie jaar deze cyclus te doorlopen en dit minimaal 9 jaar lang (lange termijn visie)

76. De man in de straat (publiek dat naar Ronde van Vlaanderen gaat kijken)

77. Niet-conventioneel en conventioneel publiek

78. Laagdrempelig

79. Diversiteit (leeftijd, afkomst, …)

80. 100 dorpen en wijken of 1000 straten (i.p.v. 13 gemeenten)

81. 68 AANPAK Eerste editie Staten-Regionaal in 2012 Waar mogelijk en nuttig samensporen met voorbereiding nieuw Streekpact Ambitie: ‘Het hoofd, de buik en het hart van de streek’ De dynamiek van de regio vatten Een geconcentreerd moment dat de kleur van de regio toont (‘mozaïek’) Ruimte voor vrijplaatsen en vitale coalities Plaats voor grote en kleine initiatieven Forum aan conventionele en niet-conventionele thema’s en organisaties, verenigingen, besturen, burgerinitiatieven, … Focus en finaliteit: Een lijst van strategische keuzes waarvoor de relevante partners zich engageren VOORSTEL STATEN-REGIONAAL

82. Concept 69

84. De kracht van de regio zichtbaar maken

85. Onze kleuren laten zien

87. Bekijk de regio vanuit een ander perspectief

88. Onszelf overstijgen

90. Bundelen / samenbrengen van initiatieven, projecten, mensen, organisaties, …

91. Samenbrengen conventionele en onconventionele groepen en thema’s

92. Verbinding en respect creëren

95. Verschillende activiteiten vinden plaats op daken letterlijk het dak op voor concerten, debatten, feest

96. Doorbreken van diverse wereldrecords

97. 50 grote lichten verbinden de hele regio van kerktoren tot kerktoren

98. alle uitgeweken Zuid-West-Vlamingen wereldwijd verklaren zich die dagen Zuid-West-Vlaming

99. Een lelijk gebouw wordt afgebroken

100. Verkiezing van de schouw - ambassadeurs (regioburgemeester)

102. Planning en aanpak 76 “24 uur” feasibility, breed denken “30 uur”: strategische roadmap, financiering, mijlpalen, Plannings-dag: Programma, acties, inhoudelijke thema’s September-november April Mei-juni-juli September 2012 Januari 2012 - september Okt 2012-sept 2013

103. 77