2. «ΣΤΟΥ ΟΘΩΝΑ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ»
Συνθέτης: Σταύρος Ξαρχάκος, Στιχουργός: Νίκος
Γκάτσος, Ερμηνεία: Σταμάτης Κόκοτας
Ένα μεσημέρι στης Ακρόπολης τα μέρη
άπονοι ληστές
κάναν τις πέτρες τις ζεστές λημέρι.
Στο Μοναστηράκι Βαυαροί χωροφυλάκοι
μεσ' στην αντηλιά
χορεύουν μπρος στο Βασιλιά συρτάκι
Στη Κρήτη και στη Μάνη
θα στείλουνε φιρμάνι
σε πολιτείες και χωριά
θα στείλουνε φιρμάνι
να 'ρθουν οι πολισμάνοι
να κυνηγήσουν τα θεριά
Κάτω στο λιμάνι τραγουδάν' οι πολισμάνοι
ήρθαν τα παιδιά
μα 'χουν ακόμα τη καρδιά στη Μάνη
ήρθανε την Τρίτη τα παιδιά του Ψηλορείτη
πίνουν τσικουδιά
μα 'χουν ακόμα τη καρδιά στη Κρήτη
Στη Κρήτη και στη Μάνη
εστείλαμε φιρμάνι
σε πολιτείες και χωριά
εστείλαμε φιρμάνι
κι ήρθαν οι πολισμάνοι
και διώξαν όλα τα θεριά
Αφού ακούσετε προσεκτικά τους στίχους του τραγουδιού,
διαβάστε τους και απαντήστε στην παρακάτω ερώτηση.
Ποια στάση έχει ο στιχουργός απέναντι στη βασιλεία του
Όθωνα; Δικαιολογήστε την άποψή σας.
Χωροφυλακή και ναυτικό στη Χαλκίδα κατά τα πρώτα έτη της
βασιλείας του Όθωνα. Ludwig Köllnberger, Υδατογραφία,
3. Ποιες ήταν οι διαφορές στη ζωή των
Ελλήνων στα χρόνια του Όθωνα και της
περιόδου της τουρκοκρατίας ;
Η βασική διαφορά ήταν ότι, πλέον, οι
κάτοικοι του μικρού ελληνικού κράτους
ήταν ελεύθεροι. Με την απόκτηση της
ελευθερίας του ο λαός μπορούσε να δώσει
λαμπρότητα στα έθιμα και τις εκδηλώσεις
του. Η ζωή είχε τώρα οπωσδήποτε
μεγαλύτερες χαρές, αφού ένα μέλλον
ελεύθερο περίμενε τις νεότερες γενιές.
Η ζωή συνεχίστηκε με τον ίδιο σχεδόν
τρόπο, Οι δουλειές τους παρέμειναν ίδιες,
ασχολούνταν με τη γεωργία και
κτηνοτροφία περισσότερο και λιγότερο με
τη βιοτεχνία και το εμπόριο.
Στιγμιότυπο από την καθημερινή ζωή στην Αθήνα
4. Οι οικογένειες ήταν αυτάρκεις και φρόντιζαν να εξασφαλίζουν έγκαιρα τα εφόδια της χρονιάς
(λάδι, σιτάρι, όσπρια, κρεμμύδια, κρασί, ξύλα), καθώς και να υφαίνουν στους αργαλειούς τα
ρούχα τους.
Οι πραματευτάδες, που γύριζαν πεζοί ή με τα ζώα τους από χωριό σε χωριό, πουλούσαν διάφορα
εμπορεύματα, υφάσματα μεταξωτά και άλλα, που δεν έφτιαχναν στα σπίτια.
Ο πλανόδιος χαλβατζής
Ο άνθρωπος που πουλούσε
σερμπέτι. Είδος πολύ γλυκού
ποτού.
Ο σαλεπιτζής
5. Πώς ήταν η Αθήνα την εποχή του Όθωνα ;
Η Αθήνα το 1832 είχε μόλις 4.000 κατοίκους,
ενώ τη χρονιά που έφυγε ο Όθωνας (1862)
είχε περίπου 43.000.
Δρόμοι δεν υπήρχαν και η συγκοινωνία, ήταν
ανύπαρκτη. Την εποχή που στην Ευρώπη
άρχισαν να χρησιμοποιούν τις ατμομηχανές
στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος οι
μετακινήσεις γίνονταν είτε με τα ζώα είτε με τα
πόδια.
Οι μετακινήσεις γίνονταν δυσκολότερες, γιατί
ληστές έκαναν συχνά επιθέσεις στους
ταξιδιώτες. Στα χρόνια του Όθωνα, η ληστεία
είχε φουντώσει και ολόκληρα τάγματα
ασχολούνταν με την καταπολέμησή της.
Το κράτος μόλις άρχισε να οργανώνεται και οι
δημόσιες υπηρεσίες ήταν σχεδόν ανύπαρκτες.
Η ταχυδρομική υπηρεσία, το «ταχυδρομικόν
κατάστημα» όπως το έλεγαν, μετέφερε την
αλληλογραφία με γαϊδουράκια, που δεν ήταν
πάντα ένα ασφαλές μεταφορικό μέσο. Σχολεία
υπήρχαν μόνο στα μεγάλα χωριά
(κεφαλοχώρια).
Η Αθήνα στα 1860
6. Η ζωή των Αθηναίων της εποχής του Όθωνα.
Η Αθήνα, η νέα πρωτεύουσα, άρχισε να παρουσιάζει κάποια κοσμική ζωή: συναναστροφές,
συναντήσεις σε καφενεία ή ζαχαροπλαστεία, περιπάτους και κάποια θεάματα.
Το νυφοπάζαρο της Αθήνας…
Στα πρώτα χρόνια του Όθωνα, κυριότερος τόπος περιπάτου ήταν η οδός Πατησίων ως το Πεδίον του
Άρεως. Εκεί τις Κυριακές έπαιζε η Μουσική της Φρουράς και ήταν συχνή η παρουσία του βασιλικού
ζευγαριού το οποίο έφθανε εκεί έφιππο και συνοδευόμενο από τις Κυρίες επί των Τιμών.
Στο παλάτι γίνονταν χοροεσπερίδες, συνήθεια ευρωπαϊκή.
7. Το γυάλισμα των παπουτσιών
Οι λούστροι της Ομόνοιας ήταν νεαροί, με καταγωγή οι περισσότεροι από την Μεγαλόπολη, απέδιδαν
τα κέρδη τους στον «αρχηγό» τους, ο οποίος ήταν συμπατριώτης τους που είχε νοικιάσει τα παιδιά
από τους γονείς τους. Ζούσαν πολλοί μαζί σε άθλιες συνθήκες, θύματα σκληρής εκμετάλλευσης και
κακοποίησης από τους εκμισθωτές τους, τους λεγόμενους «μαστόρους».
Το πρώτο θέατρο...
Το πρώτο θέατρο κατασκευάστηκε το 1835 στην οδό Αιόλου. Ήταν μία πρόχειρη ξύλινη κατασκευή,
δίχως σκεπή και με λιγοστά θεωρεία. Σύμφωνα με ξένους περιηγητές οι παραστάσεις που δίνονταν σε
αυτό από μίμους και γελωτοποιούς ήταν αξιοθρήνητες.
Το πρώτο πέτρινο θέατρο εγκαινιάστηκε το 1840 από έναν Ιταλό στην πλατεία Θεάτρου. Το πρώτο έργο
που παίχτηκε και είχε μεγάλη επιτυχία ήταν το μελόδραμα Λουτσία ντε Λαμερμούρ.
8. Τα Καφενεία
Τα καφενεία ως χώροι κοινωνικής συναναστροφής πολλαπλασιάζονται την εποχή του Όθωνα. Τα
λαϊκά καφενεία, βρίσκονταν συγκεντρωμένα στην Πλάκα, της μεσαίας τάξης στους εμπορικούς
δρόμους, όπου οι πελάτες τους ξεκουράζονταν από τα ψώνια τους. Ενώ η ανώτερη τάξη σύχναζε στα
καφενεία έξω από τον χώρο της Αγοράς.
Το «Καφενείον η Ωραία Ελλάς» βρισκόταν στη διασταύρωση των οδών Αιόλου και Ερμού. Ιδρύθηκε
το 1839. Οι αγωνιστές του ‘21 σύχναζαν στην πλατεία Δημοπρατηρίου στο «Καφενείον των
Αγωνιστών» φορώντας την παραδοσιακή φορεσιά, κάπνιζαν τσιμπούκι ή ναργιλέ.
Καφενείον η "Ωραία Ελλάς». Πίνακας του Καλλενμπέρκερ (1835)
9. Στα καφενεία του κέντρου, οι θαμώνες
έπαιζαν χαρτιά, μπιλιάρδο, σκάκι και
ντόμινο. Πλανόδιοι οργανοπαίχτες,
διασκέδαζαν το ακροατήριο που
απολάμβανε τον καφέ, το ούζο ή τα γλυκά
του ταψιού και του κουταλιού. Πολλά
κεντρικά καφενεία πρόσφεραν και
ευρωπαϊκά γλυκά.
Τα καφενεία των Χαυτείων και ... οι
μονομαχίες.
Περιοχή κακόφημη ως τα τέλη του 19ου
αιώνα, τα Χαυτεία φιλοξένησαν τα
δημοφιλέστερα καφενεία της πόλης, μεταξύ
των οποίων το Σολώνειον, όπου σύχναζαν οι
αντιοθωνικοί, και συναντιούνταν μάρτυρες
μονομαχιών και… μαγκουρομαχιών, οι
οποίες προκαλούνται για λόγους πολιτικής
ευθιξίας, τιμής αλλά και επίδειξης ανδρείας.
Συχνά στις γειτονιές παρακολουθούσε
κανένας και πετροπόλεμο. Οι Βαυαροί
στρατιώτες τότε έτρεχαν να σταματήσουν το
κακό.
Πετροπόλεμος το 1834. Οι συγκρούσεις ήταν συχνά
αιματηρές.
10. Το κάπνισμα
Ήταν τέτοιο το πάθος των Ελλήνων για το
κάπνισμα ώστε κάπνιζαν παντού
δημιουργώντας αποπνικτική ατμόσφαιρα
τόσο στις δημόσιες υπηρεσίες, όσο και στα
θέατρα και στους χώρους διασκέδασης. Έτσι το
παλάτι αναγκάστηκε να απαγορεύσει το
κάπνισμα στις δημόσιες υπηρεσίες.
Λουτρά
Στα χρόνια του Όθωνα είχαν απομείνει στην
Αθήνα δύο λουτρά, του Ροδακιού και των
Αέρηδων. Στο πρώτο σύχναζαν αρχόντισσες και
γυναίκες της αστικής τάξης. Τα λουτρά ήταν
για τις γυναίκες χώρος κοινωνικής
συναναστροφής ιδιαίτερα το Σάββατο.
Συζητούσαν «τα νέα» της αθηναϊκής κοινωνίας
και καλλωπίζονταν.
Οι άντρες τα χρησιμοποιούσαν άλλες μέρες και
συνήθως τις απογευματινές ώρες. Το Λουτρό
του Ροδακίου γκρεμίστηκε το 1890. Τα Λουτρά
των Αέρηδων επιβίωσαν μέχρι το 1960. Σήμερα
λειτουργούν ως Μουσείο.
Τμήμα από τα Λουτρά των Αέρηδων πριν και μετά την
αναστύλωσή τους το 1998.
11. Η Ενδυμασία
Η παραδοσιακή φορεσιά ενσωματώνει αργά
αλλά σταθερά καινούρια στοιχεία από τη
δύση. Πολλοί, ιδίως έμποροι και βιοτέχνες
γίνονται φορείς του καινούριου και υιοθετούν
τα «φράγκικα» ρούχα.
Πολλές γυναίκες, σύζυγοι αστών αλλά και
αγωνιστών στους χορούς του παλατιού
αρχίζουν να εμφανίζονται με πανάκριβα
ευρωπαϊκά ρούχα σε αντίθεση πολλές φορές
με τους άντρες τους, οι οποίοι φορούσαν
φουστανέλες.
Στην αρχή τα «φράγκικα» τα φορούσαν μόνο
οι ξένοι. Σιγά σιγά τα φόρεσαν και Έλληνες,
λίγοι στην αρχή, που οι άλλοι τους κορόιδευαν
ως «φραγκοφορεμένους».
Ήταν φανερό ότι το μέλλον ανήκε στα
φράγκικα ρούχα. Στα τέλη του 19ου αιώνα τα
«ελληνοραφεία» αρχίζουν να κλείνουν το ένα
μετά το άλλο, και τη θέση τους παίρνουν τα
«φραγκορραπτεία» που ανοίγουν Γερμανοί και
Ιταλοί ράφτες.
Η βασίλισσα Αμαλία με τη φορεσιά που πήρε το
όνομά της
