Мухар олгойн цочмог үрэвсэл

1. МУХАР ОЛГОЙН ҮРЭВСЭЛ
APPENDICITIS
Т.Құдайберген

2. Агуулга
• Түүх
• Анатоми,
• Физиологи
• Шалтгаан, эмгэг жам
• Ангилал
• Эмнэл зүй
• Оношилгоо
• Ялган оношилгоо
• Эмчилгээ

3. Historical Background
Түүхээс
• Leonardo da Vinci depicted the appendix in 1492.
• 1492 онд Леонардо да Винчи мухар олгойг дүрслэн
буулгасан.
• Jean Fernel described appendiceal disease in 1544.
(reported an apple-like fruit)
• 1544 онд Жейн Фернел мухар олгойн өвчинийг
тайлбарласан. (алим шиг жимс гэж тэмдэглэсэн)
• Lorenz Heister first description of classic appendicitis in
1711.
• 1711 онд Лоренз Хейстер мухар олгойн үрэвсэлийн
анхны тодорхойлолтыг бичсэн.
/N Y State Med J. 1889;50:676./

4. • Claudius Amyand was performed appendectomy in 1736
in London.
• 1737 онд Клаудиус Амяанд Лондонд анх мухар олгой
авах хагалгаа хийсэн.
• Reginald H.Fitz recommended consideration for operative
treatment.
• Реджиналд Х.Фитз мэс засал эмчилгээг санал
болгосон.
• Charles McBurney in 1889 early laparotomy for
treatment.
• 1889 оны эхээр Чарлез Мак-Бурней эмчилгээнд эрт
үеийн хэвлий нээхийг санал болгов.

5. Embryology
• The appendix and cecum - caudal limb of the midgut -
sixth week of human embryonic development.
• Мухар олгой болон мухар гэдэс нь - хүний үр
хүврэлийн хөгжилийн 6 дахь долоо хоногоос дунд
гэдэсний арын хэсгээс үүсдэг.
/Quality Medical; 1998:641-667./

6. Anatomy
• The average length of the appendix 6-9 cm (<1->30)
• Мухар олгойн дундаж урт нь 6-9 см (<1->30)
• The outer diameter 3-8mm
• Гадна талын диаметр 3-8мм
• SMA Ileocolic artery appendicular artery
• Appendicular vein Ileocolic vein SMV
• Innervation sympathetic : SM plexus (T10-L1),
parasympathetic : vagus nerves.

7. Blood supply of the appendix
Мухар олгойн цусан хангамж

8. • 3 layers : the outer serosa (extension of the peritoneum),
the muscularis (not well defined), the submucosa and
mucosa.
• 3-н давхаргатай: гадна талд серозон бүрхүүл,
булчинлаг, салстын доод болон салстын давхрага.
• Lymphoid aggregates- in the submucosal and may
extend into the muscularis mucosa.
• Лимфийн зангилаа- салстын доод болон булчин
давхарганд байна.
• The mucosa similar to large intestine.
• Салст нь бүдүүн гэдэснийхтэй адилхан.
• Neuroendocrine complexes – ganglion cells, Schwann
cells, neural fibers, and neurosecretory cells.
• Мэдрэл, дотоод шүүрлийн нэгдэлд нь- ганглион эс,
Schwann эс, мэдрэлийн судас.
/Diagn Histopathol. 1983;6:239-246. 14. /
/Pathology. 1992;24:56-59./

9. Мухар олгойн бүтэц зүй
Мухар олгой нь мухар гэдэсний ёроолд бүдүүн гэдэсний 3 туузны
уулзавар хэсэг буюу дундажаар нарийн бүдүүн гэдэсний уулзвараас
2-4 см байрлана. Мухар олгой нь бүдүүн гэдэстэй нийлэх хэсэгт
юүлүүр хэлбэрийн нүх үүсгэж энэ хэсэгт салст бүрхэвч нь нуглаас
үүсгэх бөгөөд үүнийг Герлохын хуниас гэнэ.
Мухар олгойн хэмжээ: Дундажаар урт 2-12 см, өргөн 0,6-1 см байна.
• М.И.Кузин: урт 6-12 см, өргөн 0,6-0,8 см
• В.Р.Брайцев: урт 2-26 см, өргөн 0,3-1,0 см
• В.И.Колисев: урт 7-8 см, өргөн 0,5-0,8 см
• А.М.Великорицкий: урт 7-12 см, өргөн 0,5 см
• Колитевский: урт 8-10 см, өргөн 0,5 см
• R.Maingot: урт 1,27-24,13, өргөн- 0,5-1,5 см гэж тэмдэглэсэн байдаг

10. Гялтан хальсаар бүрхэх байдлаар нь:
1. Гялтан хальсаар бүрэн хучигдсан буюу хэвийн байрлалтай
2. Гялтан хальсаар хагас хучигдсан буюу мухар гэдэсний арын
байрлалтай гэж хуваан үздэг.
Мухар олгой нь өөрийн гэсэн чацархайтай, гүрвэлзэх хөдөлгөөн хийх
чадвартай эрхтэн юм.
Мухар олгойн бичил бүтэц:
• Гялтан хальс буюу серозон бүрхүүл
• Гялтангийн доорх давхарга
• Дагуу булчингийн давхарга
• Цагираг булчингийн давхарга
• Салстын доорх давхарга /олон тооны лимфийн фолликул байрлана/
• Салст бүрхэвч – бортгон хучуур эдээс тогтоно.

12. Цусан хангамж, мэдрэлжүүлэлт, лимф
Артерийн судас – Чацархайн дээд артерийн салаа
A.ileocolica-гаас салаалж A.Appendicularis-аар тэжээгдэнэ.
Венийн судас – V.ileocolica – ийн ар өвөр салаанд цутгаж
чацархайн дээд венд орно.
Лимфийн судас – Тунгалаг нь салст бүрхэвчээс эхлэн үндсэн
2 торлог болох :
• Мухар олгойн
• Мухар гэдэсний торлогийг үүсгэж , гол судас орчмын
тунгалагийн булчирхайд цутгана.
Мэдрэлжүүлэлт – чацархайн дээд мэдрэлийн сүлжээнээс
артерийн судастай цуг явна. Бүх гэдэсний мэдрэлийн
сүлжээний адилаар булчинийн буюу Ауэрбахын, салстын
доорх буюу Мейснерийн сүлжээнүүдийг үүсгэн

16. Мухар олгойн байрлал
• Өмнөд буюу мухар гэдэсний өвөр талаас гарсан – 37,2%
• Дундач буюу мухар гэдэсний дунд гол хэсгээс гарсан – 29,2%
• Хажуугийн буюу мухар гэдэсний нуглаасны хажуугаас гарсан 8-9%
• Аарцгийн буюу мухар гэдэс хэт доошоо байрлалтай ба умай,
дайвартай холгоотой байж болдог – 10% орчим
• Мухар гэдэсний араар байрласан буюу ретроцекаль 10-12%
тохиолдох ба гялтангийн дотор байрлах ретроцекал, гялтангийн
гадуур байрлах ретроперитонеаль гэж ялгана.
• Мухар гэдэсний дор, дотогш байрлах буюу илео-инвагиналь байрлал
• Зүүн талын байрлал – эрхтэн системийн реверситэй байх
• Элгэн доор байрлах буюу мухар гэдэс нь хэт дээш байрлах

19. Мухар олгойн үйл ажиллагаа.
Мухар олгойн үйл ажиллагаа дутуу судлагдсан эрхтэн юм.
• Шүүрэл ялгаруулах үйл ажиллагаа: хоол боловсруулах замын
шүүрэлтэй төстэй рн – 8,3-8,9, хоногт 1,2-6,0 мл шүүрэл ялгаруулна.
• Агших үйл ажиллагаа – А.А.Вишневский мухар олгойд 40мм м.у.б-ны
даралттай байх ба энэ нь гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөнөөр
нөхцөлдөнө гэж үзсэн байдаг.
• Лимфоцитын ялгаран хөгжил явагдах – мухар олгойн салстын доор
маш олон тунгалагийн фолликул байрлах ба 1см шоо хавтгайд 200
орчим байх ба 1 минутанд 18-36000000 эс ялгаран хөгжиж байдаг.
• Бусад үйл ажиллагаа

20. Physiology
• The appendix - an immunologic organ (secretion of
immunoglobulins, IgA)
• Мухар олгой – дархлааны эрхтэн (иммуноглобулин
болон IgA ялгаруулалт)
• The appendix – recolonize the colon with healthy
bacteria.
• Мухар олгой – бүдүүн гэдсийг дахин бактери
суурьшуулах.
• Risk of Crohn’s disease – early following appendicitis.
• Кроны өвчиний эрсдэл – эрт үеийн мухар олгойн
үрэвсэлийн шалтгаан.
/Am J Gastroenterol. 2008;103:2925-2931./

21. МУХАР ОЛГОЙН ЦОЧМОГ
ҮРЭВСЭЛ

22. ТОДОРХОЙЛОЛТ
Мухар олгойн ургацгийн салст бүрхэвчийн мэдрэл-
шүүрлийн зохицуулга алдагдаж үрэвсэл үүсэхийг хэлнэ.
Мухар олгойн цочмог үрэвсэл нь мэс заслын яаралтай
тусламж шаарддаг, тохиолдлын тоогоор яаралтай мэс
заслын эмгэгт 1-р байр эзэлдэг, хүндрэл ихтэй, харьцангуй
хүнд эмгэг юм. Эмэгтэйчүүд эрчүүдээс 2 дахин их өвчилнө.

23. Acute appendicitis K35.0
• The lifetime risk of developing appendicitis
• Мухар олгойн цочмог үрэвсэлийн эрсдэлийг хүйсээр нь:
8.6% - for males
6.7% - for females
• The highest incidence in second and third decades.
• 20 болон 30 насныханд хамгийн өндөр тохиолдоно.
• Since 1950s the rate of appendectomy decreased.
• 1950 оноос аппендэктомийн хагалгаан үзүүлэлт багассан.
Epidemiology
/Am J Epidemiol. 1990;132:910-925./

24. Etiology and Pathogenesis
(Шалтгаан ба эмгэг жам)
• Obstruction of the lumen due to fecaliths or hypertrophy
of lymphoid tissue.
• Мухар олгойн хөндий баасан чулуугаар бөглөрч,
лимфийн эд томорно.
• The frequency of obstruction – inflammatory process.
• Бөглөрөл нь олон давтагдсан үед үрэвсэл үүснэ.
• Fecaliths and calculi – in 40% of cases with acute
appendicitis.
• Мухар олгойн цочмог үрэвслийн 40% хүртэл шалгаан
нь баасан чулуу болон кальцийн гаралтай чулуугаар
үүснэ.
/Surg Gynecol Obstet. 1990;171:185-188./

25. • Fecaliths and calculi – in 65% of cases with gangrenous
appendicitis without rupture.
• Үхжсэн, цоороогүй мухар олгойн үрэвслийн 65%
хүртэл шалгаан нь баасан чулуу болон кальцийн
гаралтай чулуугаар үүснэ.
• Fecaliths and calculi – in 95% of cases with gang app.
with rupture.
• Үхжиж цоорсон мухар олгойн үрэвслийн 95% хүртэл
шалгаан нь баасан чулуу болон кальцийн гаралтай
чулуугаар үүснэ.
/Surg Infect (Larchmt). 2007;8:55-62./

26. The proximal obstruction
of the appendiceal lumen
Normal secretion
by the
appendiceal
mucosa
Closed- loop
obstruction
Vague, dull, diffuse pain in
the mid-abdomen or lower
epigastrium
Distension
Visceral
nerve
Мухар олгойн
бөглөрөл
Өргөсөл
Хэвлийн дунд болон дүүд
хэсгээр тархмал, бүдэг,
шаналсан өвдөлттөй.
Мухар олгойн
салстын
шүүрэл

27. Multiplication of the
resident bacteria of the
appendix
Nausea,
vomiting,
Visceral pain
Pressure in organ
increases
venous pressure
venules occluded
Engorgement and vascular
congestion
Venules
occluded
Gangrene
Perforation
Мухарр олгойн
бактер үржиж,
ихсэх.
Дотор муухайрна,
бөөлжинө, хэвлийн
өвдөлт
Олгойн хөндийд даралт
ихэссэж, венийн судас
дарагдан, бөглөрөл
үүсдэг
Судасны бөглөрөл
болон олгойн хана нь
цоорно.

28. Microbiology
• Appendicitis – cluster of the infection.
• Мухар олгойн үрэвсэл нь- халдварын бөөгнөрөл.
• The flora of the appendicitis differs from normal appendix.
• Үрэвсэлтэй мухар олгойн флора нь хэвийн мухар
олгойноос өөр байдаг.
• 60% - anaerobes, 25% -normal appendices.
• 60%- агааргүйтэн, 25%- хэвийн мухар олгой.
• Infamed appendix wall grow Escherichia coli and
Bacteroides
• Inflamed appendices – 62% of Fusobacterium nucleatum/
necrophorum.
• Үрэвсэлтэй мухар олгойн – 62% нь фусобактерийн
нуклеатум/некропорум. /Am Surg. 1991;57:317-322. 27./
/Acta Chir Scand. 1982;148:39-44./
/Ann Surg. 1990;211:165-171./
/Gut. 2011;60:34-40./

30. • Peptostreptococcus
• Pseudomonas
• Bacteroides splanchnicus
• Bacteroides intermedius
• Lactobacillus
Fastidious gram-
negative anaerobic
bacilli
Patients with gangrene or perforated appendicitis appear to
have more tissue invasion by Bacteroides.
Үхжсэн болон цоорж үрэвссэн мухар олгойн үрэвсэл
нь нэвчсэн шинжтэй байх нь бактеройдын
гаралтай.

31. Cyclic changes cause
appendicitis

32. Эмгэг жам
Мухар олгойн цочмог үрэвсэл нь халдварын гаралтай үрэвсэлт идээт
өвчин юм. Халдвар 3 үндсэн замаар дамжина.
1. Дотоод буюу халдвар гэдэснээс орох
2. Цусны замаар дамжих – ямар нэгэн голомтот үрэвсэлт, идээт
голомтоос халдвар цусаар дамжих
3. Тунгалагийн замаар дамжих
Мухар олгойн цочмог үрэвсэл яаж үүсэхийг тайлбарласан олон онол
байдаг.
1. Баасан агууламж зогсонгишох онол – мухар олгой агших үйл
ажиллагаа өөрчлөгдөхөд түүний хуниасны нүхээр гарах агууламж
нь саатаж янз бүрийн хуримтлал бөөгнөрч үрэвсэл үүснэ. Эртний
онол юм.
2. Хаалттай хөндийн онол

33. 3. Гадны биет орох /цагаан хорхойн/ онол – Гадны биет,
ялзралын бодисууд бөөгнөрснөөс үүснэ.
4. Судас мэдрэлийн онол – мухар олгойн судас хүчтэй
агшиж, цусан хангамжийн алдагдал үүссэнээс уг
эрхтний хананд анхдагч үхжлийн голомт үүсч улмаар
үрэвслийн явц даамжран бүтцийн эвдрэлт үрэвсэл
үүснэ.
5. Халдварын онол
6. Цусан халдварын онол
7. Баугины спазмын онол
8. Мэдрэл зохицуулгын онол

34. Ангилал
Мухар олгойд гарсан өөрчлөлтөөр нь:
1. Катараль аппендицит – Улайлмал
2. Флегмоноз аппендицит – Идээлсэн буюу баалсан
3. Гангреноз аппендицит – Үхэжсэн буюу илжирсэн
Эмгэг процессийн тархалтаар нь:
1. Хүндрэлгүй аппендицит
2. Хүндэрсэн аппендицит
• Аппендикуляр инфильтрат – Нэвчдэс
• Перфораци – цооролт
• Хэвлийн гялтангийн үрэвсэл – перитонит
• Хэвлийн хөндийн буглаа (периаппендикуляр, аарцгийн, гэдэсний гогцоо
хоорондын, өрцөн доорхи г.м)
• Гялтангийн арын нэвчээс – флегмон
• Пиелофлебит – үүдэн венээр дамжин элгэнд буглаа үүсэх

35. Ангилал
Эмнэлзүйн илрэлээр нь:
1. Эмнэлзүйн сонгомол шинж илэрсэн
2. Эмнэлзүйн өвөрмөц илрэлтэй /дизури, цөсний замын өвчний хам
шинж, гиперпирекси, гүйлгэлт давамгайлсан, нян хордлогын шинж
илэрсэн г.м/
Эмнэл зүйн явцаар нь:
1. Цочмог аппендицит
2. Архаг аппендицит
Архаг аппендицитийг дотор нь:
1. Анхдагч архаг аппендицит
2. Дахилтат архаг аппендицит

36. Ангилал
Маш олон янзын ангилал байх бөгөөд Монгол улсын эмнэлзүйн
стандартад доорх ангилалыг баримталж байна.
1. Мухар олгойн хатгаа – Аппендикуляр колик
2. Улайлмал аппендицит – Катараль аппендицит
3. Баалсан /идээлсэн/ аппендицит – Флегмоноз аппендицит –
Хэсгийн перитонит дагалдаж эхэлнэ
4. Илжирсэн /үхэжсэн/ аппендицит – Гангренозный аппендицит –
Хэсгийн перитонит хавсарна.
5. Илжрэлтэт цооролтот аппендицит – Гангренозно-перфоративный
аппендицит – Тархмал перитонит хавсарна.
6. Мухар олгойн нэвчдэс – Аппендикуляр инфильтрат
7. Мухар олгойн буглаа – Аппендикуляр абсцесс

39. Шинж тэмдэг - Эмнэлзүй
• Хоолонд дургүй болох - Anorexia
• Дотор муухайрах - Nausea
• Бөөлжих, огиудас хүрэх - Vomiting (40%) зэрэг шинжүүдээр илэрнэ.
• Өвдөлт - Pain Голдуу аюулхайд өвдөж эхлэх ба улмаар хэдэн цагийн
дараа /1-3/ хэвлийн баруун доод хэсэг буюу баруун ташааны хонхорт
өвдөлт шилжинэ – Pain migration. Үүнийг Кохер-Вольковичийн шинж
тэмдэг гэнэ. Энэхүү өвдөлт нь тэнэгч мэдрэл цочирсоноос висцеро-
висцериаль рефлексийн замаар үүсдэг гэж үздэг. Заримдаа энэ өвдөлт
хэвлийн гол хүйс орчим, хэвлийн хажуу талаар болон доод хэсгээр
өвдөж эхэлж болдог байна.
• Мөн суулгамаар болж гэдэс хуржигнах эсвэл ганц нэг удаа бага
хэмжээтэй суулгалт үүсч болдог. Суулгалт нь бүдүүн гэдэс цочирч
гүрвэлзэх хөдөлгөөн нь ихэссэнээс болдог гэж үздэг.

40. Clinical presentation
Start with periumbilical and diffuse pain right lower
quadrant (sensitivity-81%; specificity-53%)
Nausea (sensitivity-58%; specificity-36%)-дотор
муухайрах
Vomiting (sensitivity-51%; specificity-45%)-бөөлжих
Anorexia (sensitivity-68%; specificity-36%)-хоолны
дуршил буурах
GI symptoms develop before the onset of pain.
Дээрх зовиурууд өвдөлт эхлэхийн өмнө эхэлдэг.
/JAMA. 1996;276:1589-1593./
Diarrhea may occur in perforated appendicitis.
Цоорсон цочмог мухар олгойн үрэвсэлийн
үед гүйлгэх боломжтой.

41. Мухар олгойн өвдөлт хэд хэдэн зүйлээс хамаарна:
• Үрэвссэн мухар олгойн байрлалаас
• Үрэвсэлт үйл явц бусад эрхтэнд хэрхэн нөлөөлснөөс
• Өвчин эхэлсэн хугацаанаас
• Гарч буй хүндрэл зэргээс шалтгаална.
Өвдөлт хүчтэй биш эхлэх боловч аажимдаа хүч нь нэмэгддэг. Бага
насны хүүхдүүдэд халууралт ажиглагдах ба насанд хүрсэн хүмүүст
үрэвсэл даамжраад хүндрэл үүссэн үед халууралт үүсч болдог.
• Судасны лугшилт түргэснэ.
• Хэл өнгөртэй болно, хүндэрсэн үед хэл хуурай зузаан өнгөртэй
• Уруул омголтоно
• Өвдөлтөөсөө болж явахад эвхэрч баруун тийш хазайж явж болно.
• Явахад баруун доор дргиж өвдөнө.

42. Мухар олгойн үрэвслийн эмнэл зүйн сонгомол
шинжүүд
Мухар олгойн тусгайлсан 146 гаруй шинж байна.
• Симптом Кохер-Волькович – аюулхайд өвдөж эхлээд хэсэг
хугацааны дараа өвдөлт хэвлийн баруун доод хэсэг рүү
шилжих /асуумжаар илрүүлнэ!!!/
• Симптом Мак-Бурней – баруун сүүжний урьд дээд төвгөрийг
хүйстэй холбосон шугамаар гадна гуравны нэгд (1/3-д) орших
цэгт дарахад эмзэглэлтэй байна. Уг цэгийг Мак-Бурнейн цэг
гэнэ.
• Симптом Ровзинг – хэвлийн зүүн доод хэсэгт тахир гэдэсийг ар
тал руу алгаар дарж байгаад даралтаа сулруулахгүйгээр
баруун тийш чиглэлтэй бүдүүн гэдэсний дагуу түлхэж үзэхэд
хэвлийн баруун доод хэсэгт олгойн байрлалд өвдөлт үүснэ.
Энэ нь бүдүүн гэдэсний агуулагдахуун , хий шахагдаж мухар
олгойн уг руу шилжиж даралт үүсгэсэнтэй холбоотой.
/Туршлага багатай эмч нар энэ шинжийг үзэх үед гэдэс, сэмж,
чацархайг гэмтээх аюултай!!!/

43. • Симптом Ситковский– зүүн хажуугаар хэвтүүлэхэд хэвлийн баруун доод
хэсэгт татагдаж, унжиж өвддөг. Сэмж мухар олгойг орож нэвчдэс үүсч эхэлж
байгаа үед илүү сайн мэдэгдэнэ.
• Симптом Бартомье – Михелсон – Өвчтөнг зүүн хажуугаар нь хэвтэж
байхад нь хэвлийн баруун доод хэсэгт тэмтрэхэд дээш харуулж
тэмтрэх үеийнхээс илүү өвдөлт үүсдэг. Энэ нь сэмж доош шилжих,
мухар олгой зүүн тийш шилжиж илүү сайн тэмтрэгдсэнтэй холбоотой.
• Симптом Арсен – Өвчтөн зүүн хажуугаар өвдөг түнхний үеэр
нугалан хэвтэнэ. Эмч хэвлийн зүүн хажуу талаас буюу зүүн
дороос дээш нь буюу баруун тал руу шахаж өргөнө. Дараа нь
шахсан гараа гэнэт авахад хэвлийн баруун доор сугсрагдан
өвдөнө.
• Симптом Воскресенский – Баруун сүврэгдэснээс доош баруун гарын
алганы хажуугаар дарж байгаад өвчтөнг амьсгал авах үед огцом доош
нь дарж гулсуулахад олгойн байрлалд өвдөнө. Энэ үед бүдүүн
гэдэсний өгсөх хэсэгт байгаа хий агууламж доош шахагдаж мухар
олгойн угийг очиж доргион өвдөлт үүсгэдэг. “гулсах” буюу “цамцан”
шинж гэж нэрлэдэг. (Гялтан цочиролын шинж)

44. • Симптом Образцов/Псаос шинж/ – өвчтөнг дээш харуулж хэвтүүлээд
хэвлийн баруун доор мухар олгойн байрлалд гарын 4 хурууны үзүүрээр
гүн дарж байгаад баруун хөлийг өвдгөөр нугалалгүй эгц өргүүлэхэд
өвдөлт үүсч хөлөө өргөж чадахгүй. Хөл өргөхөд m.psaosбулчин ашиж
дээшлээд, хэвлийн өмнөд ханыг дарсан хэсгийн хооронд мухар олгойн
ургацаг хавчигдаж өвдөлт үүсч байгаа юм. Мухар гэдэсний араар
байрлалтай олгойн үед илрүүлэхэд хэрэглэнэ. Бусад шинжүүд илэрхий,
эвдрэлт хэлбэрийн үрэвсэл байгаа нь тодорхой үед энэ шинжийг үзэхийг
хориглоно. Учир нь тус үзлэгийг хийх үед олгой хагарах аюултай.
• Симптом Яуре – Розанов – Птигийн гурвалжин дээр дарахад өвдөлт
үүснэ. Энэ шинж нь арын байрлалтай /ретроцекаль/ буюу хэвлийн
гялтангийн арын зайд байга /ретро-мезоперитонеал/ мухар олгойн
үрэвслийн үед илэрнэ.
• Симптом Щёткин-Блюмберг-Rebound Tenderness (Release Sign)
Blumberg’s Sign– Хэвлийн баруун доор аажим, зөөлөн, гүн дарж байгаад
гараа огцом авахад өвдөлт үүснэ. Гялтан цочиролын шинж юм. Хэвлийн
урьд ханыг хэлбэлзэлд оруулсанаас гялтан цочирч өвдөлт үүсч байгаа
юм. (Гялтан цочиролын шинж)

45. • Симптом Габай – ретроцекаль мухар олгойн шинж, баруун талын
Птигийн гурвалжин дээр удаан дарж байгаад гараа огцом авахад
хүчтэй өвдөлт илэрнэ. /Щ.Блюмбергийн адил/ (Гялтан
цочиролын шинж)
• Симптом Жендринский– Мухар олгойн үрэвслийг умайн дайвруудын
үрэвслээс ялгах шинж. Хэвтээ байрлалд тэмтрэлтээр хэвлийн
баруун доод хэсэгт эмзэглэл илэрвэл тэмтэрч буй гараа өвдөлтийн
цэгээс салгалгүйгээр өвчтөнг босгож тэмтрэлтээ үргэлжлүүлнэ.
Өвдөлт хэвээр байвал мухар олгойн үрэвсэл, өвдөлт намдвал умайн
дайвруудын үрэвсэл байх талтай.
• Симптом Иванов– сүүжний 2 талын урьд дээд төвгөрийг хүйстэй
холбож хэмжихэд баруун талдаа богиноссон байна. Булчин
чангарсантай холбоотой
• Симптом Думбадзе – хүйс рүү хурууны үзүүр оруулж баруун тал руу гүн
дарахад хэвлийн баруун доор өвдөлт илэрнэ. (Гялтан цочиролын
шинж)

46. • Симптом Коуп(Обтуратор шинж) – баруун гуяыг түнхний
үеэр нь нугалан гадагш, дотогш ротаци /эргүүлэх/ хөдөлгөөн
хийлгэхэд хэвлийн баруун доод хэсэгт өвдөнө.
• Симптом Крымов– цавины сувгийн гадна амсарыг тэмтрэхэд
эмзэглэлтэй байна. (Гялтан цочиролын шинж)
• Симптом Михельсон– жирэмсэн эмэгтэйд илрэх шинж.
Эмэгтэй баруун хажуугаар хэвтэхэд өвдөлт нэмэгдэнэ.
Томорсон умай үрэвссэн олгойг дарснаас болж өвдөлт
үүснэ.
• Симптом Мошковский– Мухар олгойн үед илэрч болох шинж,
хүүхэн хараа баруун талдаа өргөснө. /хүүхэд/

47. • Симптом Раздольский-1 / Менделийн шинж/ - хэвлийн зүүн доод
хэсгээс аюулхай хүртэл, тэндээсээ доошоо хэвлийн баруун доод
хэсэг хүртэл хурууны өндөгөөр тогшиход өвдөлтийн төв цэг баруун
ташааны хонхорт төвлөрнө.
• Симптом Раздольский-2 – баруун ташааны хонхорт арьсны мэдрэмж
ихсэнэ.

48. Птигийн бүсэлхийн гурвалжин – сүүжний дэлбэнгий дээд
ирмэг, нурууны өргөн булчингийн /m.latissimus dorsi/ гадна
ирмэг, хэвлийн гадна ташуу булчингийн / m.obliques externus/
хооронд үүсэх гурвалжин.

49. Мухар олгойн үрэвслийн хэлбэр, эмнэл зүйн
шинж тэмдэг.
Мухар олгойн хатгаа:
Аюулхайд өвдөж эхэлж байгаа үе бөгөөд өвдөлт баруун ташааны
хонхор луу шилжээгүй тул энэ үед байгаа өвчтөн өөрийгөө чагнаж
эмнэлэгт хандахгүй гэртээ байна. Заримдаа дотор муухайр бөөлжиж
болно. Хэвлийг тэмтрэхэд зөөлөн, эмзэглэл багатай. Мухар олгойн
эмнэл зүйн шинжүүд илрэхгүй буюу маш сул илэрнэ. Биеийн халуун,
пулс хэвийн байна. Эдийн шинжилгээнд салст бага зэрэг улайсан,
фолликул хөөсөн байдаг.
Мухар олгойн улайлмал үрэвсэл:
Хэвлийн баруун доор өвдөж, дотор муухайрч 1-2 удаа бөөлжинө,
биеийн байдал дунд зэрэг, хэл чийглэг ниймгэн өнгөртэй. Эмнэл зүйн
шинж тэмдгүүд тод илэрнэ. Сим.Мак-Бурне, Бартомье-Михельсон,
Арсен г.м шинжүүд илэрнэ. Булчингийн чангаралгүй, гялтан
цочироогүй байна. СОЭ ихсэх, лейкоцитоз 10-12 * 10 9/л хүртэл өснө.

50. Мухар олгойн цочмог баалсан үрэвсэл:
Хэвлийн баруун доор байнгын өвдөлттэй, дотор муухайрч
бөөлжинө, биеийн байдал суларсан, халууралт үүсч болно.
Пульс 80-90 ,хэл чийглэг, өнгөртэй, уруул омголтсон. СОЭ ихсэх,
лейкоцитоз 16-18 * 10 9/л, улмаар даамжирч хэсэг газрын
гялтангийн үрэвсэл үүсч болно. Эмнэл зүйн шинж тэмдгүүд тод
илэрнэ.
Мухар олгойн үхжилт үрэвсэл:
Өвдөлтийн хүч ихсэнэ, биеийн байдал хүндэрсэн, ерөнхий
хордлогын шинжтэй, бөөлжилт суулгалт үүсч болно. Хэл зузаан
өнгөртэй, хуурай, уруул омголтсон, биеийн халуун 38-39 Со
орчим болно. Цусны шинжилгээнд лейкоцитоз – 16*109/л ээс
дээш, СОЭ их. Хэсгийн гялтангийн үрэвсэл үүссэн байна.
Хэсгийн булчингийн чангарал, гялтан цочиролын шинжүүд тод
илэрнэ.

51. Мухар олгойн үхжиж цоорсон үрэвсэл:
Үхжиж цоорсон үед өвдөлт түр зуур багассан мэт болно. Энэ нь
мухар олгойн мэдрэл үхжисэнтэй холбоотой бөгөөд гялтангийн
үрэвсэл үүсэхээр өвдөлт улам ихсэнэ. Байнгын төөнөж, унжиж
хөндүүрлэж өвдөнө, эвхэрч явна. Биеийн байдал хүнд, маш хүнд
байна. Пулс 100-аас дээш, биеийн халуун 38-39 Со, амнаас өмхий
үнэртэнэ, хэл хуурай зузаан өнгөртэй уруул омголтож хуурайшсан.
Тархмал гялтангийн үрэвсэл үүсч ерөнхий хордлогын шинж хүчтэй
илэрнэ. Щеткин-Блюмбергийн шинж хэвлийд нэлэнхүйдээ илэрнэ.
Олон судлаачдын ажиглалт судалгаагаар өвчин эхлээд 6-12 цаг
өнгөрөхөд улайлмал, 12-24 цаг болоход баалсан, 24-48 цагт үхжилт,
48 - цагаас дээш хугацаанд цооролтод хэлбэрийн аппендицит үүсдэг
болохыг тогтоосон.

52. Бага насны хүүхдийн мухар олгойн үрэвсэл:
Бага насны хүүхдэд өндөр халууралт, гэдэс дүүрэлт, суулгалт үүсдэг
онцлогтой. Хүүхдийн сэмж бүрэн хөгжөөгүй байдаг учир олгойн үрэвслийн
процессийг хязгаарлаж барьж байх талаараа муу тул үрэвсэл хурдан
дамжирна. Насанд хүрсэн хүнийг бодоход үрэвслийн явц түргэн. Хүүхэд
уйлагнаж тайван бус болдог, хүүхдийг сайн тайвшруулахгүй бол эмчид
хэвлийг тэмтэрч үзэх боломж муу байдаг
Өндөр настай хүмүүсийн мухар олгойн үрэвсэл:
Өндөр настангуудын биеийн эсэргүүцэл сул, эрхтэн системүүдэд элэгдэлт
өөрчлөлт гарсантай холбоотой мухар олгойн үрэвслийн ерөнхий ба
хэсгийн шинж тэмдэг өөрчлөлтүүд бүрэн гүйцэд илрэхгүй, эмнэл зүй бүдэг
явагддаг.
Халуун хэвийн, лейкоцитоз илрэхгүй, пулс олшрохгүй байх талтай. Мухар
олгой нь ихэвчлэн хатуурч /склероз/ битүүрсэн байдаг. Гүн тэмтрэлтээр
бага зэргийн эмзэглэл илэрдэг онцлогтой.
Перитонит үүссэн үед ч булчингийн чангарал тодорхой илэрдэггүй, биеийн
байдал хүндэрч, гэдэсний динамик түгжрэл үүсдэг онцлогтой.

53. Жирэмсэн үеийн мухар огойн үрэвсэл:
Жирэмсний эхэн үед ердийн явцтай мухар олгойн
үрэвслийг оношлоход бэрхшээл бага. Харин жирэмсний
хоёрдугаар хагаст умай томрохын хирээр мухар гэдэс
умайгаар түрэгдэж байрлал дээшээ болсон байдаг тул
олгойн өвдөлт голдуу баруун сүврэгдэс доор байна.
Хэвлийн гялтангийн цочирол сул илэрнэ. Хэрэв мухар
олгой умайн араар байрласан бол гялтангийн цочиролын
шинж илрэхгүй. Олгойн өвдөлтийг жирэмсний зулбалттай
андуурч цаг алдах тохиолдол гарч болохыг анхаарах
хэрэгтэй.
Сим Бартомье-Михелсон, Сим Михльсоны шинжүүдийг
илрүүлж үзнэ.

55. Мухар олгойн хэвийн бус байрлалт үрэвслүүд,
түүний онцлог
Арын байрлалтай мухар олгойн шинж:
Мухар гэдэсний араар гялтангийн ард байрладаг тул өвдөлт нь
бүдэг, эмнэл зүйн шинжүүд бүдэг илэрнэ. Өвчний эхлэл, явц этгээд
байж болно. Птигийн гурважинд дарахад өдвөлт илэрдэг бөгөөд
Яуре-Розановын, Габайн шинж, Псаос шинж илэрнэ. Мөн тэр талд
Пастернацкийн шинж тод илэрнэ. Шээсний шинжилгээнд шинэхэн
шүлтгүйжсэн улаан эс гарна, микрогематури. ОАК-д лейкоцитоз,
УЭТХ ихсэх
Бага аарцгийн байрлалтай мухар олгой:
10-12% тохиолдоно. Эмэгтэй хүнд элбэг. Өвдөлт голдуу баруун
ташааны доод хэсэг, цавь, ууц, түнх рүү дамжина. Мөн
суулгах,шээсний сүв, шулуун гэдэс, хярзан руу тулж өвдөх шинж
илэрнэ. Мухар гэдэс болон өгсөх гэдэс рүү гүнзгий дарж тэмтрэхэд
аарцгийн гүнд өвдөлт ихсэх бөгөөд үүнийг Подоненко-Богдановын
шинж гэнэ. Хошногоны амсрын хуниасны мэдрэмж ихсэдэг ба үүнийг
Пайрын шинж гэнэ.

56. Мухар олгойн хэвийн бус байрлалт үрэвслүүд,
түүний онцлог
Зүүн талын мухар олгойн үрэвсэл:
Зүүн талын байрлалтай мухар олгойн үрэвсэл 2-3% тохиолдоно.
Situs viscerus inversus dextra – эрхтэний байрлал солигдсон үед зүүн
талд эмнэл зүйн шинжүүд илэрнэ. Лабораторын шинжилгээний
өөрчлөлт адилхан гарна.
Элгэн доорх байрлалтай мухар олгойн үрэвсэл:
Энэ хэлбэр нь ихэвчлэн эмнэл зүйн шинжүүд бүдэг илэрч цаг
хугацаа алдаж онош бүрэн тодрохгүй удах талтай. Цөсний хүүдийн
үрэвсэл болон баруун талын хатгаа, ходоод дээрх гэдэсний
шархлаа, элэгний эмгэг, баруун бөөрний үрэвсэл зэрэгтэй
андуурагдана. ЭХО-гоор оношлох ба ихэвчлэн хэвлийн гялтантасаар
хүндэрсэн үедээ хагалгаанд орох тул хагалгааны дараах хүндрэл
ихтэй байна.

57. Мухар олгойн цочмог үрэвслийн хүндрэл
Мухар олгойн нэвчдэс:
Мухар олгойн цочмог үрэвслийн хамгийн түгээмэл хүндрэл бөгөөд
3-5 дахь хоногт үрэвсэлт олгойг сэмж болон гэдэсний гогцоо хучин,
өөрийн гэсэн хөндийт голомт үүсгэн улмаар үрэвслийн шингэн
идээ хурж, наалдац бүхий үрэвслийн цуллаг болдог.
Эмнэл зүйн шинж: мухар олгойн сонгомол шинжүүдээр эхэлнэ.
Өвдөлт хүчтэй болж байснаа аажимдаа байнгын нухалсан мэт
өвдөлттэй болж, хэвлийн баруун доор унжирч өвдөх, хөдөлгөөн
хийхэд өвдөлт ихсэх, хэвлийгээр мэхийж явах байдлаар илэрнэ.
Үзлэгээр: хэвлийн баруун дор эмзэглэлтэй, булчин чангарсан,
хөдөлгөөнгүй нягт хатуувтар хавдар төст зүйл тэмтрэгддэг.
Шинжилгээнд: цагаан эсийн хэт олширсон, зүүний хазайлт, УЭТХ
ихсэх

58. Мухар олгойн цочмог үрэвслийн хүндрэл
Мухар олгойн буглаа:
Мухар олгойн нэвчдэс даамжрахын хирээр идээт голомт
хэмжээгээрээ томрон мухар олгой орчмын буглаа үүсгэнэ.
Буглаа үүссэнээр өвчтний биеийн ерөнхий байдал улам хүндрэн,
хэт өндөр халууран дагжиж чичирнэ. Пулс олширч, хэл хуурай
зузаан өнгөртэй, ерөнхий хордлогын шинжүүд давамгайлан
илэрнэ. Хэвлийн баруун доор маш их эмзэглэлтэй, харьцангуй
зөөлөвтөр, тодорхой хил хязгааргүй мэт үүсгэвэр тэмтрэгдэнэ.
Буглааны хэсэгт Щ.БЛ тод лэрнэ. ОАК-д цагаан эсийн хэт
олширолт, зүүний хазайлт, УЭТХ ихсэх
ЭХО-гоор нэвчдэс, буглааг харж болно.

59. Оношилгоо
• Асуумж: Зовуурь, өвдөлтийн эхлэл, анх өвдсөн байрлал,
өвдөлтийн шилжилт. Эм тариа хэрэглэсэн байдал.
• Бодит үзлэг: ерөнхий болон хэсгийн үзлэг, эрхтэн тогтолцооны
үзлэг.
• Хэсэгчилсэн үзлэгээр - уруул омголдсон, хэл өнгөртсөн.
• Тогшилтоор – Хэвлий дүүрэнгэдүү, тогшилтын авиа тодорч
эхэлсэн байна.
• Хэвлийн өнгөц тэмтрэлтээр эмзэглэл байгаа эсэх болон
булчингийн чангарал байгаа эсэхэд үнэлгээ өгнө.
• Хэвлийн гүн тэмтрэлтээр хэвлийн баруун доод хэсэгт
эмзэглэлтэй. Гүн тэмтрэлтээр мухар олгойн үрэвслийн үед илрэх
өвөрмөц эмнэл зүйн шинжүүдийг илрүүлнэ.

60. Оношилгоо
• Шаардлагатай бол шулуун гэдэс, үтрээний үзлэг.
• Шинжилгээ: Цусны шинжилгээнд – лейкоцитоз, гранулоцитоз,
цагаан эсийн зүүний хазайлт, СОЭ ихсэх
• ЭХО – зарим тохиолдолд мухар олгой харагдаж болно. Хэвлийн
хөндий бага аарцагт үрэвслийн шүүдэс байгаа эсэх. Олгойн
нэвчдэс байгаа эсэхийг магадлах
• КТГ, МРТ - Шаардлагатай бол

62. Алварадо оноо – Alvarado score
FEATURE Үзүүлэлт Он
оо
Үзлэгээр
илрэх
шинж
Right lower quadrant tenderness? Хэвлийн баруун доод дөрвөлжинд
тэмтрэхэд эмзэглэлтэй (симптом
Мак-Бурне)
2
Elevated temperature (>37,3°C) Халуун (>37,3°C) 1
Rebound tenderness Гялтан цочролын шинж (сим
Щеткин-Блюмберг)
1
Асуумжаар
илрэх
зовуурь
Migration of pain to the right lower quadrant? Хэвлийн баруун доод дөрвөлжин
рүү өвдөлт шилжих (Кохер
Болковичийн шинж)
1
Anorexia? Хоолны дуршил буурах 1
Nausea or Vomiting? Бөөлжих, дотор муухайрах 1
Лаборатор
ын
шинжилгээ
Leukocytosis >10,000? Лейкоцитоз >10,000? 2
Leukocyte left shift - NEUT(GRAN)%-75%↑ Цагаан эсийн зүүний хазайлт -
NEUT(GRAN)%-75%↑
1
Total Нийт 10

63. Алварадо оноо – Alvarado score
Үнэлгээ
< 3 4 - 6 > 7
Онош тодруулах
Яаралтай мэс
засал
Гэрт нь буцаах,
ажиглах
< 3 - Аппендицит байх
магадлал багатай
4-6 – Дүрс оношилгооны
шинжилгээ хийх
> 7 - Аппендицит байх
өндөр магадлалтай

64. APPENDICITIS INFLAMMATORY RESPONSE SCORE
Цочмог мухар олгойн үрэвсэлийн үеийн үрэвслийн хариу урвалын оноо
Шинж тэмдэгүүд
Бөөлжих 1
Хэвлийн баруун доор өвдөлт 1
Тэмтрэхэд эмзэглэл, булчин чангарал Хөнгөн
Дунд
Хүчтэй
1
2
3
Биеийн халуун > 38.5 1
Полиморфонуклеарийн лейкоцитоз 70%-84%
> 85%
1
2
Цагаан эсийг тоолоход 10.0-14.9х109
> 15.0x109
1
2
Ц- урвалжийн уураг 10-49г/л
> 50г/л
1
2
0-4: бага магадлалтай, гадуур хянах
5-8: дунд магадлалтай, идавхитэй хянах болон дурангийн оношлогоо
9-12: өндөр магадлалтай, хагалгаанд орох

65. Imaging studies
• Ultrasonography (US) - Хэт авиа
• Computed tomography (CT) - Компьютер томограф
CT more sensitive and more specific than US.
КТ нь илүү мэдрэг болон өвөрмөц чанартай байна.
/Ann Intern Med.2004;141:537-546./
/Radiology. 2006;241:83-94./
/Saudi Med J. 2007;28:173-180./
/Radiology. 2008;249:97-106./

75. Ялган оношилгоо
• Цочмог холецистит
• Ходоод гэдэсний цочмог үрэвсэл - гастроэнтерит
• Ходоод дээрх гэдэсний шархлаа өвчин, шархлаа цоорох
• Нойр булчирхайн цочмог үрэвсэл
• Нарийн ба бүдүүн гэдэсний үрэвсэл өвчнүүд
• Меккелийн дивертикул
• Мухар гэдэсний хавдар, сүрьеэ
• Мухар гэдэсний өвөрмөц үрэвсэл - Тифлит
• Кроны өвчин
• Мухар олгойн хавдар

76. Ялган оношилгоо
• Умайн дайврын үрэвсэл
• Өндгөвчний уйланхай хөл дээрээ мушгирах
• Апоплекси
• Умайн гадуурх жирэмсэн
• Пельвоперитонит
• Шенлейн-Генохын өвчин
• Гэдэсний түгжрэл
• Баруун бөөрний хатгаа – Почечный колик /Шээлгүүрийн
чулуу/

77. Differential Diagnosis
Ялган оншилгоо
75% of erroneous preoperative diagnosis of appendicitis
• Acute mesenteric adenitis
• Нарийн гэдэсний чацархайны тунгалгын булчирхайны цочмог үрэвсэл
• No organic pathologic condition
• Шалтгаангүй өвдөлт, сэтгэлийн шаналал
• Acute pelvic inflammatory disease
• Бага аарцгийн цочмог үрэвсэлийн өвчингүүд
• Twisted ovarian cyst
• Өндгөвчний мушгирсан уйланхай
• Ruptured graafian follicle
• Задарсан өндгөн эс
• Acute gastroenteritis
• Цочмог ходоод гэдэсний үрэвсэл
/Am J Surg. 1985;150:90-96./
/Arch Surg. 1981;116:744-746./
/Surg Gynecol Obstet. 1963;116:409./

78. Эмчилгээ
Мухар олгойн цочмог үрэвсэл дан ганц мэс заслын
аргаар л эмчилгээгээр эмчлэгдэнэ.
Орчин үед хүндрэлгүй цочмог аппендицитийг дараах
аргуудаар авч байна.
1. Сонгомол /уламжлалт, ердийн/ нээлттэй аргаар
2. Видеолапароскопийн аргаар /Дурангаар/
3. NOTES аппендэктоми
4. Мини-ассистент /хэт жижиг зүслэгээр/
5. Дуран, нээлттэй хосолсон аргаар

79. Benefit of
laparoscopic
appendectomy
• Less pain-Бага өвдөлттөй
• Short length of stay- ор хоног
цөөн
• Quicker return to normal
activity- хэвийн байдалдаа
хурдан орно
• Diagnosis in question-
оношилгооны зорилоготой
• Morbidly obese patients-
өвдөмтгий тарган өвчтөнүүд
Disadvantage of
laparoscopic
appendectomy
• Increasing operative duration-
хагалгааны хугацаа ихсэнэ
• Increasing operating rooms
cost-хагалгааны өрөөний үнэ
ихсэнэ
/Surg Endosc. 2011;25:1199-1208./
/Surg Laparosc Endosc Percutan Tech.2010;20:362-370./
/BMC Gastroenterol. 2010;10:129./
/World J Surg. 2010;34:2026-2040./
/Surg Laparosc Endosc Percutan Tech.2007;17:245-255./

80. Мухар олгойн цочмог үрэвслийн тус бүрийн эмчилгээний арга:
1. Мухар олгойн хатгаа – энэ үед мэс засалд яаралтай орохгүй,
Эмнэлзүйн шинжүүд тодрох хүртэл ажиглах ба эм тариа
хэрэглэхгүй. Ялган оношилгоо сайн хийнэ. Гэхдээ энэ үедээ
байгаа өвчтөн эмнэлэгт хандах нь ховор байдаг.
2. Мухар олгойн улайлмал үрэвсэл – Яаралтай мэс засал эмчилгээ
3. Мухар олгойн баалсан үрэвсэл – Яаралтай мэс засал эмчилгээ
4. Мухар олгойн үхжисэн үрэвсэл – яаралтай мэс засал эмчилгээ
5. Мухар олгойн цоорсон үрэвсэл – Яаралтай мэс засал эмчилгээ
6. Мухар олгойн буглаагүй нэвчдэс – Эхлээд эмийн эмчилгээ хийж
нэвчдэс шимэгдсэний дараа мэс заслын эмчилгээ хийнэ.
7. Мухар олгойн буглаа – буглааг нээж соруулан, буглааны хөндийд
гуурьс тавих

81. Хагалгааны мэдээгүйжүүлэг
• Хэсгийн мэдээгүйжүүлэлт – новокайны 0,5%-ийн
уусмалаар А.В.Вишневскийн аргаар нэвчүүлж мэдээ
алдуулдаг. Орчин үед багасч байгаа.
• Нугасны (орчины) мэдээгүйжүүлэлт – мэдээгүйжүүлэх
эмийг L2-L4 –ийн түвшинд нугасны шингэн ба орчимд
хийнэ. Дамжуулалтын мэдээгүйжүүлэлт юм.
• Ерөнхий мэдээгүйжүүлэлт – хүүхэд ерөнхий
мэдээгүйжүүлэгтэй хагалгаанд ордог бол насанд хүрсэн
хүн мухар олгой нь үхжиж цоорсон олгойн перитонит,
олгойн нэвчдэс буглаа үүссэн үед еранхий
мэджжгүйжүүлэг хэрэглэнэ.

82. Нээлттэй хагалгааны зүслэг, хүрц
Нээлттэй хагалгааны үед хэвлийг нээх хэд хэдэн хүрц
байна.
1. Дъяконов-Волковичын зүслэг – Мак-Бурнейн цэгийг
дайруулан цавины нугалаастай параллель ташуу 6-8 см
орчим зүслэг хийнэ. Зүслэгийн 2/3 нь уг шугамын доод
талд, 1/3 нь дээд талд байна. Энэ зүслэгийн давуу тал:
• Мухар олгой ба мухар гэдэсний байрлалд хамгийн дөхөм
• Хэвлийн булчинг бага гэмтээдэг
• Хагалгааны дараа ивэрхий бага үүсдэг.

83. 2. Ланнендарын зүслэг – хэвлийн шулуун булчингийн
гадна ирмэгээр босоо зүслэг хийхийг хэлнэ. Энэ хүрц нь
томосгож, орчины эдийг шалгах боломжтой байдаг.
3. Шпренгеля-ийн зүслэг. /Винкельманы зүслэг/
Хөндлөн зүслэг юм. Хоёр ташааны урьд дээд төвгөрийг
хооронд нь холбосон шугамаар тэнцүү 3 хуваасны баруун
талын 1/3-т Ланцын цэгийг дайруулан зүслэг хийнэ.
Жирэмсэн хүнд хийхэд тохиромжтой. Арьсны ширхэгийн
дагуу зүсч байгаа тул шарх эдгэрэлт хурдан байна.
4. Хэвлийн голын доод зүслэг – Додерлейны зүслэг -
Мухар олгой хагарсан, тархмал гялтантастай, буглаа
үүссэн тохиолдолд хэрэглэнэ.

87. Мухар олгойг мухар гэдэснээс салгаж авахдаа
1. Антеградная аппендэктомия – Мухар олгой бүхэлдээ
чөлөөтэй гарсан үед хэрэглэнэ.
2. Ретроградная аппендэктомия – Наалдацтай, буруу
байрлалын улмаас мухар олгойн үзүүр гарахгүй байгаа
тохиолдолд хэрэглэнэ. Мухар олгойг угаас нь хөөж авна.