1. วงดนตรีไทย (ดนตรี – นาฎศิลป์ ม.2)
นายอานาจ ศรีทิม ครูชานาญการ โรงเรียนสามง่ามชนูปถัมภ์ หน้า 1
วงดนตรีไทย
วงดนตรีไทย ที่ใช้บรรเลงเป็นระเบียบแบบแผนมาแต่โบราณจนถึง ปัจจุบันมีหลายประเภทเช่น
วงบรรเลงพิณ วงขับไม้ วงอังกะลุง วงเครื่องกลองแขกวงปี่พาทย์ วงเครื่องสาย และวงมโหรี เป็นต้น
ในที่นี้จะกล่าวถึง วงดนตรีที่ใช้บรรเลงเป็นประจาในปัจจุบันคือวงปี่พาทย์ วงเครื่องสาย และวงมโหรี
วงปี่พาทย์
วงปี่พาทย์คาว่า "ปี่พาทย์" หมายถึงการประสมวงที่มีปี่ และเครื่องเคาะ (ตี) ร่วมด้วย สมัยสุโขทัย
ได้เริ่มมี "วงปี่พาทย์เครื่องห้า" ขึ้นมาก่อน โดยใช้เครื่องดนตรี 5 ชิ้น คือ ปี่ ตะโพน ฆ้อง กลอง ฉิ่ง ต่อมาได้มี
วิวัฒนาการมาเป็นลาดับจนเจริญถึงขีดสุดในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ โดยมีการเพิ่มระนาดเข้าไปในภายหลัง
วงปี่พาทย์ในปัจจุบันแบ่งออกได้6 แบบ ดังนี้
1. วงปีพาทย์ชาตรี
วงปี่พาทย์โบราณที่มีเครื่องดนตรีน้อยที่สุด เป็นวงดนตรีที่ใช้บรรเลงประกอบการแสดงโนราห์
และหนังตะลุง เครื่องดนตรีที่ใช้ในวงดนตรีประเภทนี้ ได้แก่ ปี่นอก ฆ้องคู่ โทน 1คู่ กลองชาตรี 1 คู่
กรับ ฉิ่ง
2. วงปี่พาทย์ไม้แข็ง
วงปี่พาทย์สามัญสาหรับประกอบการแสดงโขน ละคร ลิเกและบรรเลงในงานมงคลที่มี
พิธีกรรม พิธีการ เช่น พิธีไหว้ครูดนตรี นาฏศิลป์ งานทาบุญขึ้นบ้านใหม่ งานบวช เป็นต้น มี 3 ขนาด คือ
ปี่พาทย์เครื่องห้า ปี่พาทย์เครื่องคู่ ปี่พาทย์เครื่องใหญ่

2. วงดนตรีไทย (ดนตรี – นาฎศิลป์ ม.2)
นายอานาจ ศรีทิม ครูชานาญการ โรงเรียนสามง่ามชนูปถัมภ์ หน้า 2
ปี่พาทย์ไม้แข็งเครื่องห้า
ปี่ใน 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง
ฆ้องวงใหญ่ 1 วง
ตะโพน 1 ใบ
กลองทัด 1 คู่
ฉิ่ง 1 คู่
ปี่พาทย์ไม้แข็งเครื่องคู่
ปี่ใน 1 เลา ปีนอก 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ฆ้องวงใหญ่ 1 วง ฆ้องวงเล็ก 1 วง
ตะโพน 1 ใบ ฉาบ 1 คู่
กลองทัด 1 คู่ กรับ 1 คู่
ฉิ่ง 1 คู่ โหม่ง 1 ใบ

3. วงดนตรีไทย (ดนตรี – นาฎศิลป์ ม.2)
นายอานาจ ศรีทิม ครูชานาญการ โรงเรียนสามง่ามชนูปถัมภ์ หน้า 3
ปี่พาทย์ไม้แข็งเครื่องใหญ่
ปี่ใน 1 เลา ปีนอก 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ระนาดเอกเหล็ก 1 ราง ระนาดทุ้มเหล็ก 1 ราง
ฆ้องวงใหญ่ 1 วง ฆ้องวงเล็ก 1 วง
ตะโพน 1 ใบ ฉาบ 1 คู่
กลองทัด 1 คู่ กรับ 1 คู่
ฉิ่ง 1 คู่ โหม่ง 1 ใบ
วงปี่พาทย์ไม้นวม
มีเครื่องดนตรีคล้ายคลึงกับวงปี่พาทย์ไม้แข็งเพียงแต่เปลี่ยนจาก ไม้ที่ใช้ตีระนาดเอก เป็นไม้นวม
เปลี่ยนจากปี่ เป็นขลุ่ย และเพิ่ม ซออู้เข้าไปบรรเลงด้วยเท่านั้น

4. วงดนตรีไทย (ดนตรี – นาฎศิลป์ ม.2)
นายอานาจ ศรีทิม ครูชานาญการ โรงเรียนสามง่ามชนูปถัมภ์ หน้า 4
วงปี่พาทย์นางหงส์
ใช้เครื่องดนตรีเหมือนกับวงปี่พาทย์ไม้แข็งทุกอย่างนอกจาก
- ใช้ปี่ชวา แทน ปี่ใน
- ใช้กลองมลายู1 คู่ แทน ตะโพนและกลองทัด
วงปี่พาทย์นางหงส์นี้ใช้บรรเลงเฉพาะในงานศพเท่านั้น
วงปี่พาทย์นางหงส์เครื่องห้า
ปี่ชวา 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง
ฆ้องวงใหญ่ 1 วง
กลองมาลายู 1 ใบ
โหม่ง 1 คู่
ฉิ่ง 1 คู่

5. วงดนตรีไทย (ดนตรี – นาฎศิลป์ ม.2)
นายอานาจ ศรีทิม ครูชานาญการ โรงเรียนสามง่ามชนูปถัมภ์ หน้า 5
วงปี่พาทย์นางหงส์เครื่องคู่
ปี่ชวา 1 เลา ฉิ่ง 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ฆ้องวงใหญ่ 1 วง ฆ้องวงเล็ก 1 วง
กลองมาลายู 1 ใบ ฉาบ 1 คู่
กรับ 1 คู่ โหม่ง 1 ใบ
วงปี่พาทย์นางหงส์เครื่องใหญ่
ปี่ชวา 1 เลา ฉิ่ง 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ระนาดเอกเหล็ก 1 ราง ระนาดทุ้มเหล็ก 1 ราง
ฆ้องวงใหญ่ 1 วง ฆ้องวงเล็ก 1 วง
กลองมาลายู 1 ใบ ฉาบ 1 คู่
กรับ 1 คู่ โหม่ง 1 ใบ

6. วงดนตรีไทย (ดนตรี – นาฎศิลป์ ม.2)
นายอานาจ ศรีทิม ครูชานาญการ โรงเรียนสามง่ามชนูปถัมภ์ หน้า 6
วงปี่พาทย์มอญ
ประกอบด้วยเครื่องดนตรีที่ได้รับอิทธิพลมาจากมอญ ได้แก่ ปี่มอญ ฆ้องมอญ ตะโพนมอญ และ
เปิงมางคอก เครื่องดนตรีของวงปี่พาทย์มอญนี้ ปิดทองหรือทาด้วยสีทองเกือบทุกชิ้น วงปี่พาทย์มอญคล้าย
กับวงปี่พาทย์ไม้แข็ง แต่มีข้อแตกต่างกันดังนี้
ใช้ปี่มอญ แทนปี่ใน
ใช้ฆ้องมอญ แทน ฆ้องวง
ใช้ตะโพนมอญ แทน ตะโพนไทย
และ เพิ่มเปิงมางคอกเข้า
(เปิงมางคอก ใช้เปิงมาง 7 ลูกเทียบให้มีเสียงสูง - ต่า ตามลาดับผูกร้อยเข้ากับคอกเปิงมาง) วงปี่พาทย์มอญ
นิยมบรรเลงในงานศพ เพราะมีทานอง ฟังแล้วโหยหวนชวนให้เกิดความเศร้าใจ
วงปี่พาทย์มอญเครื่องห้า
ปี่มอญ 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง
ฆ้องมอญวงใหญ่ 1 วง
ตะโพนมอญ 1 ใบ
เปิงมางคอก 1 ชุด
ฉิ่ง,ฉาบ,กรับ 1 คู่
โหม่ง 1 คู่
วงปี่พาทย์มอญเครื่องคู่
ปี่ชวา 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ฆ้องมอญวงใหญ่ 1 วง ฆ้องมอญวงเล็ก 1 วง
ตะโพนมอญ 1 ใบ เปิงมางคอก 1 ชุด
ฉิ่ง,ฉาบ,กรับ 1 คู่ โหม่ง 1 คู่

7. วงดนตรีไทย (ดนตรี – นาฎศิลป์ ม.2)
นายอานาจ ศรีทิม ครูชานาญการ โรงเรียนสามง่ามชนูปถัมภ์ หน้า 7
วงปี่พาทย์มอญเครื่องใหญ่
ปี่ชวา 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ระนาดเอกเหล็ก 1 ราง ระนาดทุ้มเหล็ก 1 ราง
ฆ้องมอญวงใหญ่ 1 วง ฆ้องมอญวงเล็ก 1 วง
ตะโพนมอญ 1 ใบ เปิงมางคอก 1 ชุด
กรับ 1 คู่ ฉาบ 1 คู่
โหม่ง 1 คู่

8. วงดนตรีไทย (ดนตรี – นาฎศิลป์ ม.2)
นายอานาจ ศรีทิม ครูชานาญการ โรงเรียนสามง่ามชนูปถัมภ์ หน้า 8
วงปี่พาทย์ดึกดาบรรพ์
เป็นวงปี่พาทย์ที่สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัติติวงศ์ทรงปรับปรุงขึ้น
สาหรับ บรรเลงประกอบการแสดงละครดึกดาบรรพ์ ซึ่งเป็นละครที่เลียนแบบละครโอเปร่าของ
ชาวตะวันตกเป็นละครที่มีฉากประกอบตามเนื้อเรื่อง ตัวละครร้องเพลงเองการที่วงปี่พาทย์ชนิดนี้ ได้ชื่อว่า
ปี่พาทย์ดึกดาบรรพ์ เพราะเรียกตามอย่างชื่อละครดึกดาบรรพ์ที่แสดง ในโรงละครดึกดาบรรพ์ของ
เจ้าพระยา เทเวศร์วงศ์วิวัฒน์(ม.ร.ว. หลาน กุญชร)
**ปี่พาทย์ดึกดาบรรพ์มีเครื่องดนตรีที่มีเสียงนุ่มนวลปราศจากเครื่องดนตรีที่มีเสียงดังแกร่งกร้าว เล็กแหลม
หรือเสียงสูงมาก ๆ
มีเครื่องดนตรี ดังนี้
ขลุ่ยเพียงออ 1 เลา ขลุ่ยอู้ 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ฆ้องวงใหญ่ 1 วง ระนาดทุ้มเหล็ก 1 ราง
ตะโพน 1 วง กลองตะโพน 1 วง
ฆ้องหุ่ย 1 คู่ ซออู้ 1 ชุด
กลองแขก 1 คู่ ฉิ่ง 1 คู่
กรับ 1 คู่ ฉาบ 1 คู่

9. วงดนตรีไทย (ดนตรี – นาฎศิลป์ ม.2)
นายอานาจ ศรีทิม ครูชานาญการ โรงเรียนสามง่ามชนูปถัมภ์ หน้า 9
วงเครื่องสาย
วงเครื่องสายประกอบด้วยเครื่องดนตรีที่มีสายซึ่งมีเครื่องดีด และเครื่องสีเป็นหลักนาวงโดยซอด้วง
แบ่งออกเป็น
วงเครื่องสายวงเล็ก หรือ วงเครื่องสายเครื่องเดี่ยว
จะเข้ 1 ตัว
ซอด้วง 1 คัน
ซออู้ 1 คัน
ขลุ่ยเพียงออ 1 เลา
โทน – รามะนา
ฉิ่ง,ฉาบ,กรับ
โหม่ง
วงเครื่องสายเครื่องคู่
จะเข้ 2 ตัว
ซอด้วง 2 คัน
ซออู้ 2 คัน
ขลุ่ยเพียงออ 1 เลา
ขลุ่ยหลิบ 1 เลา
โทน – รามะนา
ฉิ่ง,ฉาบ,กรับ
โหม่ง

10. วงดนตรีไทย (ดนตรี – นาฎศิลป์ ม.2)
นายอานาจ ศรีทิม ครูชานาญการ โรงเรียนสามง่ามชนูปถัมภ์ หน้า 10
วงเครื่องสายผสม
ได้แก่วงเครื่องสาย ที่นาเอาเครื่องดนตรีอื่นๆนอกเหนือจากที่กล่าวมา โดยนาเอาเครื่องดนตรี
พื้นเมือง หรือของชาติอื่นเข้ามาร่วมบรรเลงด้วย เช่น แคน,ระนาด,ขิม,ออร์แกน,เปียโน,หีบเพลงชัก
,ไวโอลิน หากนาเครื่องดนตรีชนิดใดมาผสมก็เรียกวงเครื่องสายผสมนั้นเช่น วงเครื่องสายผสมขิม, วง
เครื่องสายผสมออร์แกน เป็นต้น
วงมโหรี
ในสมัยอยุธยาวงมโหรีเกิดขึ้นมาจากการดัดแปลงวงขับไม้ในอดีตโดยนาพิณมาร่วมบรรเลงดัวยซึ่ง
เดิมมีีเครื่องดนตรีเพียง2 ชิ้น แล้วเปลี่ยนคนขับลานามาเป็นคนร้อง และตีกรับพวง เปลี่ยนจากบัณเฑาะว์เป็น
โทน พร้อมกับเพิ่มรามะนา และขลุ่ยไปประสมร่วมปัจจุบันวงมโหรีจะมีเครื่องดนตรีที่ประกอบด้วยเครื่อง
ดีด สี ตี เป่า รวมกันเป็นการนาเอาวงปี่พาทย์ไม้นวม และวงเครื่องสายมาบรรเลงร่วมกันและเพิ่ม ซอสาม
สาย ซึ่งเป็นเครื่องดนตรีสาคัญในวงมโหรีเข้าด้วยกัน ส่วนเครื่องดนตรีในวงปี่พาทย์ซึ่งได้แก่ระนาดและ
ฆ้องวงได้ทาการประดิษฐ์ให้มีขนาดเล็กลงเรียกว่าระนาดมโหรี และฆ้องมโหรี หรือฆ้องกลางวงมโหรีใน
ปัจจุบันมี 3 ขนาด

11. วงดนตรีไทย (ดนตรี – นาฎศิลป์ ม.2)
นายอานาจ ศรีทิม ครูชานาญการ โรงเรียนสามง่ามชนูปถัมภ์ หน้า 11
วงมโหรีเครื่องเล็ก หรือวงมโหรีเครื่องเดี่ยว
ซอสามสาย 1 คัน
ระนาดเอก 1 ราง
ฆ้องกลาง 1 วง
จะเข้ 1 ตัว
ซอด้วง 1 คัน
ซออู้ 1 คัน
ขลุ่ยเพียงออ 1 เลา
โทนมโหรี 1 ใบ
รามะนามโหรี 1 ใบ
ฉิ่ง,ฉาบ,กรับ,โหม่ง
วงมโหรีเครื่องคู่
ซอสามสาย 1 คัน ซอสามสายหลิบ 1 คัน
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ฆ้องกลาง 1 วง ฆ้องวงเล็ก 1 วง
ซอด้วง 2 คัน ซออู้ 2 คัน
จะเข้ 2 ตัว ขลุ่ยเพียงออ 1 เลา
ขลุ่ยหลิบ 1 เลา โทนมโหรี 1 ใบ
รามะนามโหรี 1 ใบ ฉิ่ง,ฉาบ,กรับ,โหม่ง

12. วงดนตรีไทย (ดนตรี – นาฎศิลป์ ม.2)
นายอานาจ ศรีทิม ครูชานาญการ โรงเรียนสามง่ามชนูปถัมภ์ หน้า 12
วงมโหรีเครื่องใหญ่
ซอสามสาย 1 คัน ซอสามสายหลิบ 1 คัน
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ระนาดเอกเหล็ก 1 ราง ระนาดทุ้มเหล็ก 1 ราง
ฆ้องกลาง 1 วง ฆ้องวงเล็ก 1 วง
ซอด้วง 2 คัน ซออู้ 2 คัน
จะเข้ 2 ตัว ขลุ่ยเพียงออ 1 เลา
ขลุ่ยหลิบ 1 เลา โทน-รามะนามโหรี 1 ใบ
รามะนามโหรี 1 ใบ ฉิ่ง,ฉาบ,กรับ,โหม่ง
ที่มา http://www.patakorn.com/modules.php?name=News&file=article&sid=43
http://krutri.samroiwit.ac.th