เอกสารประกอบการเรียน ระดับปริญญาเอก สาขาเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา มหาวิทยาลัยนเรศวร 18 ธันวาคม 2555 Ph.D.EdTech&Comm

1. บทที่ 1
บทนํา
ความเปนมาของปญหา
สั ง คมป จ จุ บั น เป น สั ง คมแห ง การเรี ย นรู ยุค โลกไร พ รมแดน การจั ดการเรี ย นรู ยุค ใหม
จึ ง ตอ งเน นให ผู เ รี ย นเกิ ดการเรี ย นรู ได ทุ ก เวลา ทุ ก สถานที่ และยัง ตอ งจั ดการศึก ษาเพื่ อ ส ง เสริ ม
การเรี ยนรู ตลอดชีวิต อี ก ทั้ง หลั กสู ตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้ นฐาน พุ ท ธศัก ราช 2551 มุ งพั ฒ นา
ผู เ รี ย นให มี คุ ณ ลั ก ษณะอั น พึ ง ประสงค ที่ สํ า คัญ คื อ รั ก ชาติ ศาสน กษัต ริ ย ซื่ อ สั ต ย สุ จ ริ ต มี วิ นั ย
ใฝเรียนรู อยูอยางพอเพียง มุงมั่นในการทํางาน รักความเปนไทย และมีจิตสาธารณะ ทั้งนี้ เพื่อใหทุก
คนสามารถอยูรวมกับผูอื่นในสังคมไดอยางมีความสุข ในฐานะเปนพลเมืองไทยและพลโลก หลักสูตร
การศึกษาเปนตัวกําหนดเปาหมายเพื่อความเปนเอกภาพของชาติ มีมาตรฐานการเรียนรูสําหรับพัฒนา
เด็กและเยาวชนใหมีความรู ทักษะ เจตคติ และคุณธรรมบนพื้นฐานของความเปนไทยควบคูกับความ
เปนสากล สื่อการเรียนรูก็มบทบาทสําคัญไมยิ่งหยอนไปกวากันในการนําพาผูเรียนไปสูเปาหมายการจัด
ี
การศึกษาตามที่หลักสูตรกําหนด ดวยความหลากหลายทั้งรูปแบบและประเภทของสื่อการเรียนรูที่มีอยู
ในปจจุบัน จึงเปนสิ่งจําเปนอยางยิ่งที่ครูผูสอนและผูเกี่ยวของกับการจัดการศึกษาพึงตระหนักไวเสมอ
วา “ไมมีสื่อการรูใดที่จะสามารถใชไดดีที่สุดในทุกสถานการณ” ดังนั้น การพิจารณาเลือกใชสื่อจึงเปน
อีก บทบาทหนึ่งของครู ผูส อนที่ ไมอ าจละเลย ตอ งพิ จ ารณาเลื อกสื่ อที่ ดีที่สุ ด เหมาะสมที่ สุด และมี
ประโยชนมากที่สุดสําหรับผูเรียนในแตละเรื่องหรือแตละระดับชั้น (ฟาฏินา วงศเลขา, 2553)
สังคมสมัยใหมที่มเี ทคโนโลยีไอซีทเี ปนพลังขับดัน ทําใหเราหลีกหนีจากเทคโนโลยีเหลานี้ไป
ไมได แตการปรับตัวและทําใหสภาพสังคมดีขึ้นเปนเรื่องที่ตองคิด และชวยกันดําเนินการ การศึกษาใน
โรงเรียนจึงสมควรที่จะตองบูรณาการไอซีทีเขาสูกระบวนการเรียนรูอยางอื่น โดยเฉพาะในทุกวิชาที่มี
การเรียนการสอน เชนวิชาสังคมศึกษา การเรียนรูสภาพสังคม การเปลี่ยนแปลงโครงสรางทางสังคม
สมัยใหม การเรียนรูโลกภายนอกในเรืองโลกาภิวัฒน แมแตการเรียนภาษาอังกฤษก็ใชเทคโนโลยีเปนสื่อ
่
ไดมากมาย การปรับตัวทางดานการศึกษาในยุคนี้ตองกระทําตามอยางรวดเร็ว ครูอ าจารยที่อยูตาม
โรงเรียนตางๆ ตองเขาใจกระแสแรงผลักดัน ทางเทคโนโลยี และจะตองเขาใจการเปลี่ยนแปลงสภาพ
ทางสังคม ความเปนอยู และตองชวยกันแกปญหา ประคับประคองสังคมใหไปในทางที่ถูกที่ควร (ยืน
ภูวรรณ, 2553)
เทคโนโลยี ส มั ยใหม มี บ ทบาทสํ าคั ญ ในการชว ยการจั ด การศึก ษาให บ รรลุ อุ ด มการณ
ทางการศึ ก ษา นโยบายการจั ด การศึ ก ษาของรั ฐ จะต อ งจั ด การศึ ก ษาตลอดชี วิ ต สํ า หรั บ ทุ ก คน
หรือที่เรียกวา การศึกษาเพื่อปวงชนทุกคน ( Education for all อันเปนการลดความเหลื่อมล้ําโอกาส

2. 2
ทางการศึก ษาสร างความเทาเที ยมทางดานการศึก ษา ) (หลั ก สูตรแกนกลางสถานศึก ษา, 2551)
เทคโนโลยีที่ใชในปจจุบันไมวาเปน เทคโนโลยีทางดานสารสนเทศ เทคโนโลยีทางดานสื่อสารมวลชน
เทคโนโลยีทางดานโทรคมนาคม ซึ่งเปนประโยชนในดานการจัดการศึกษาทั้งสิ้น เชนการศึกษาทางไกล
ผานดาวเทียม นักเรียนชนบท ธุรกันดารสามารถเรียนรูไดเทาเทียมกับนักเรียนที่อยูในเมือง ระบบ
อินเตอรนักเรียนก็สามารถเรียนรูไดทั่วโลก หรืออาจเรียกไดวามีหองสมุดโลกอยูที่โรงเรียน หรืออยูที่
บาน โดยที่ไมตองเสียเวลา เสียงบประมาณในการทีจัดซือหาหนังสือใหมากมายเหมือนสมัยกอน ผูเรียน
่ ้
สามารถเรี ยนรู ดวยตนเองไดอ ยางอิ ส ระ นอกจากนี้ ยัง มี สื่ อ ที่ เ ป นวิท ยุ โทรทั ศน ซี ดีร อม สื่ อ
อิเลคทรอนิกส ที่ทําใหประชาชนทุกคนไดเรียนรูไดตลอดชีวิต (สุเมธ รักตะกนิษฐ, 2552)
เพื่อใหการจัดการศึกษาขั้นพื้ นฐานสอดคลองกั บสภาพความเปลี่ ยนแปลงของเศรษฐกิ จ
สังคมและความเจริญกาวหนาทางวิทยาการ จึงจําเปนตองปรับปรุงหลักสูตรเพื่อพัฒนาเด็กและเยาวชน
ใหมีคุณภาพานความรูและทักษะที่จําเปนสําหรับใชเปนเครื่องมือในการดํารงชีวิตสังคม ที่เปลี่ยนแปลง
และแสวงหาความรูเพื่อพัฒนาตนเองอยางตอเนื่องตลอดชีวิต (หลักสูตรแกนกลางสถานศึกษา, 2551)
ในระบบการศึกษาที่มีการกระจายอํานาจใหทองถิ่นและสถานศึกษามีบทบาทในการพัฒนาหลักสูตรนั้น
หนวยงานตางๆ ที่เกี่ยวของ ในแตละระดับ อาทิ ระดับชาติ ระดับทองถิ่น และระดับสถานศึกษา จะมี
บทบาทหนาที่ และความรับผิดชอบในการพัฒนา สนับสนุน สงเสริม การใชและพัฒนาหลักสูตรให
เปนไปอยางมี ประสิทธิภาพ เพื่อใหผลผลิตของการบริหารจัดการหลักสูตรคือผูเรี ยนมีคุณภาพตาม
มาตรฐานการเรียนรู สมรรถนะสําคัญ และคุณลักษณะอันพึงประสงค (หลักสูตรแกนกลางสถานศึกษา,
2551)
สํ า หรั บ การเรี ย นรู ยุ ค ใหม ใ นศตวรรษที่ 21 ทั้ ง ผู ส อนและผู เ รี ย นสามารถเรี ย นรู
ไปดวยกัน การเรียนการสอนไมไดเกิดขึ้น เฉพาะในหองเรียนแตเพียงอยางเดียว การเรียนรูเกิดขึ้นได
ตลอดเวลา ผานทางสื่อ และอุปกรณอิเล็กทรอนิกสที่ทันสมัย ซึ่งสามารถเชื่อมโยงแหลงเรียนรูที่มีอยูทั่ว
โลกผานระบบเครือขายคอมพิวเตอร ทําใหผูเรียนเขาถึงแหลงเรียนรูไดอยางไรขีดจํากัดเรื่องระยะทาง
เวลา และสถานที่ดวยตัวของผูเรียนเอง และไมจําเปนตองคอยรับจากครูแตเพียงฝายเดียว ดังนั้นการ
เรี ยนการสอนยุคใหม ทั้ง บทบาทหนาที่ และกิ จ กรรมการเรี ยนการสอนของผู เ รี ยนและผู ส อนจะ
เปลี่ยนแปลงไปจากเดิม จากหองเรียนสูโลกกวาง การเรียนยุคใหมจะมีรูปแบบกิจกรรมเชิงแลกเปลี่ยน
เรียนรู และการสรางองคความรูดวยตัวของผูเรียน ตลอดจนใชเทคโนโลยีเพื่อการเรียนรูมากยิ่งขึ้น
(ไพฑูรย ศรีฟา, 2555)
เครือขายสัง คมออนไลน (Online Social Network) ไดกลายเปนปรากฎการณของการ
เชื่อมตอการสื่อสารระหวางบุคคลในโลกของอินเตอรเน็ต โดยมุงเนนไปที่การสรางชุมชนออนไลนซึ่งทา
ใหผูคนสามารถที่จะแลกเปลี่ยน แบงปนขอมูล ตามประโยชนกิจกรรมหรือความสนใจเฉพาะเรื่องซึ่งกัน
และกัน

3. 3
เฟสบุค (Facebook) เครือขายสังคมออนไลนที่ไดรับความนิยมมากในปจจุบันนั้นถือกําเนิด
เมื่อวันที่ 4 กุมภาพันธ 2004 โดยมารค ซัคเคอรเบิรก (Mark Zuckerburg) ไดเปดตัวเว็บไซต เฟสบุค
(Facebook) ซึ่งเปนเว็บประเภทเครือขายสังคมออนไลน (social network) ซึ่งในตอนแรกเปดใหเขา
ใชเฉพาะนักศึกษาของมหาวิทยาลัยฮารเวิรดเทานั้น และเว็บนี้ก็ไดรับความนิยมขึ้นมาอยางรวดเร็ว
เพราะแคเพียงเปดตัวไดสองสัปดาห นักศึกษาที่เรียนอยูที่มหาวิทยาลัยฮารเวิรด ก็สนใจสมัครเปน
สมาชิกเพื่อเขาใชงานเปนจานวนมาก จากนั้นมหาวิทยาลัยอื่นๆ ในเขตบอสตัน ก็เริ่มมีความตองการ
และอยากขอเขาใชงานเฟซบุค (Facebook) ดวย มารคจึ งไดชักชวนเพื่อนชื่อดัสติน มอสโควิท ซ
(Dustin Moskowitz) และคริส ฮิวจส (Christ Hughes) เพื่อชวยกันสราง เฟสบุค (Facebook) และ
เพี ยงระยะเวลา 4 เดือ นหลั ง จากนั้น เฟสบุค (Facebook) จึ งไดเพิ่ ม รายชื่อและสมาชิก ของ
มหาวิทยาลัยอีก 30 กวาแหง จากนั้นขยายไปสูระดับมัธยมปลายทั่วประเทศสหรัฐอเมริกา กระทั่งเปด
ใหบริการกับบุคคลทั่วไปในป 2006 และในปจจุบันป 2010 เฟซบุคมีผูใชงานไมตากวา 400 ลานคนตอ
เดือน และกลายเปนเว็บไซต Social Networking ที่ใหญที่สุดในโลกที่มีผูใชเปนประจําเดือนละไมต่ํา
กวา 150 ลานคน (พรรษพล มังกรพิศม, 2553 อางถึงใน วิมลพรรณ อาภาเวท และคณะ. 2554 : 14)
การสื่อสารในสังคมออนไลนจึงแพรหลายมากในสังคมปจจุบัน อาจเนื่องมาจากเว็บไซตเหลานี้
เปนพื้นที่ทางสังคมที่ไมมีระยะทาง ไมมีเวลา แตมีขอบเขตกวางไมมีที่สิ้นสุดและอนุญาต ใหสมาชิกใน
สังคมสามารถเปดเผยอัตลักษณของตนเองเพียงบางสวน หรือสรางอัตลักษณใหมขึ้นมาที่ไมเหมือนกับ
โลกแหงความเปนจริง ซึ่งเหมาะสมกับสังคมของคนรุนใหมที่เปนสังคมที่เรงรีบเปนปจเจกบุคคลมากขึ้น
ที่ไมตองการใหผูอื่นรูจักตัวตนทั้งหมดของตนเอง (วิมลพรรณ อาภาเวท และคณะ. 2554 : 15) ขอดี
ของเฟสบุค คือ เปนการสรางเครือขายและจุดประกายดานการศึกษาไดอยางกวางขวาง หากใชไดอยาง
ถูกวิธี ทําใหไมตกขาว คือทราบความคืบหนา เหตุการณของบุคคล และผูที่ใกลชิด ผูใชสามารถสราง
เครือขายทางสังคม แฟนคลับหรือผูที่มีเปาหมายเหมือนกัน และทํางานใหสําเร็จลุลวงไปได สามารถ
สรางมิตรแท หรือเพื่อนที่รูใจที่แทจริงได และเปนซอฟแวรที่เอื้อตอผูที่มีปญหาในการปรับตัวทางสังคม
ขาดเพื่อน อยูโดดเดี่ยว หรือผูที่ไมสามารถออกจากบานได ใหมีเครือขายทางสังคม และเติมเต็มชีวิต
ทางสังคมไดอยางดี ไมเหงาและปรับตัวไดงายขึ้น สวนขอเสีย คือ เปนการขยายเครือขายทางสังคมใน
โลกอินเตอรเนต ดังนั้นการมีเพิ่มเพื่อนเครือขายที่ไมรูจักดีพอ จะทําใหเกิดการลักลอบขโมยขอมูล หรือ
การแฝงตัวของขบวนการหลอกลวงตางๆ ไดเพื่อนทุกคนในเครือขายสามารถเขียนขอความตางๆ ลง
Wall ของ FaceBook ไดแตหากเปนขอความที่เปนความลับ การใสรายกัน หรือแฝงไวดวยการยั่วยุ
ตางๆ จะทําใหผูอานที่ไมมีวุฒิภาวะพอ หลงเชื่อ เกิดความขัดแยง และปญหาตามมาในภายหลังได เปน
ชองทางในการสรางสังคมแหงการนินทา หรือการยุงเรื่องสวนตัวของผูอื่นโดยใชเหตุ การเปดเผยขอมูล
สวนตัวทั้งหมดใหกับบุคคลภายนอกที่ไมรูจักดีพอ เชนการลงรูปภาพของครอบครัวหรือลูก อาจนํามา
เรื่องปญหาการปลอมตัว หรือการหลอกลวงอื่นๆที่คาดไมถึงได เด็กๆที่ใชเวลาในการเลน Facebook

4. 4
มากเกินไป จะทําใหเสียการเรียน ในการสรางความผูกพันและการปรับตัวทางสังคมเปนการพบปะกัน
ในโลกของความจริง มากกวาในโลกอินเตอรเนต ดังนั้นผูอยูในโลกของไซเบอรมากเกินไปอาจทําใหมี
ปญหาทางจิต หรือ ขาดการปรับตัวทางสัง คมที่ ดี โดยเฉพาะผูที่ชอบเลน FaceBook ตั้ง แตยังเด็ก
FaceBook อาจเปนแรงขับใหมีการพบปะทางสังคมในโลกแหงความเปนจริงที่นอยลงได เนื่องจาก
ทราบความเคลื่ อ นไหวของผู ที่ อ ยู ในเครื อ ข ายอย างตลอดเวลา และนโยบายของบางโรงเรี ย น
บางมหาวิท ยาลั ย บางครอบครัวหรือในบางประเทศมีปญ หามากมายที่เ กิดจาก FaceBook ทํ าให
FaceBook ไมไดรับการอนุญาตใหมีในหลายพื้นที่ (สุพาพร เทพยสุวรรณ. 2555 : ออนไลน)
จากเหตุผลที่กลาวมาขางตน ผูวิจัยจึงสนใจที่จะศึกษาพฤติกรรมการใชเฟสบุค (Facebook)
ของผูใชที่มีชวงอายุและเพศตางกันเพื่อใหสามารถนําขอมูลไปปรับปรุงวางแผนสงเสริมสรางภูมิคุมกัน
และความเขมแข็งใหกับเยาวชนของประเทศ ใหเปนผูที่สามารถดําเนินชีวิตไดอยางปลอดภัย มั่นคง
รวมถึงสามารถใชประโยชนจากเทคโนโลยีและการสื่อสารเพื่อพัฒนาตนเองใหกลายเปนบุคคลากรที่มี
คุณภาพตอไปในอนาคต
จุดมุงหมายของการวิจัย
1. เพื่อศึกษาพฤติกรรมการใชเฟสบุค (Facebook) ของผูใชงานที่มีชวงอายุตางกัน
2. เพื่อศึกษาพฤติกรรมการใชเฟสบุค (Facebook) ของผูใชงานที่มีเพศตางกัน
ความสําคัญของการวิจัย
1) ทราบถึงพฤติกรรมของผูใชเฟสบุคที่มีชวงอายุและเพศแตกตางกัน
ขอบเขตของการวิจัย
1. ขอบเขตดานประชากรและกลุมตัวอยาง
1.1 ประชากรที่ ใ ช ใ นการศึ ก ษาครั้ ง นี้ ได แ ก ผู ใ ช เ ฟสบุ ค (Facebook)
ที่มีสถานนะเปนเพื่อนของผูวิจัย ที่ใชงานในชวงระหวางวันที่ 1-30 กันยายน พ.ศ.2555 จํานวน 254
คน
1.2 กลุ ม ตั ว อย า ง ได แ ก ผู ใ ช เ ฟสบุ ค (Facebook) ที่ มี ส ถานะเป น เพื่ อ น
ของผูวิจัย จํานวน 155 คน โดยการสุมอยางงาย
2. ขอบเขตดานเนื้อหา
มุงศึกษาพฤติกรรมการใชเฟสบุค (Facebook) ของเพื่อนผูวิจัย โดยแบงเปนดาน
ตางๆ ดังนี้
2.1 ตัวแปรตน ไดแก ไดแก เพศ และอายุของผูใชเฟสบุค (Facebook)

5. 5
2.2 ตัว แปรตาม ไดแ ก พฤติ ก รรมการใชเ ฟสบุ ค (Facebook) ของผู ใชง าน
เฟสบุค ในเรื่องของการแสดงเฉพาะเพียงหนึ่งพฤติกรรม การแสดงมากกวาหนึ่งพฤติกรรม และการ
แสดงที่เฟสบุคบังคับเพียงหนึ่งพฤติกรรม
3. ขอบเขตดานระยะเวลา
ศึ ก ษาพฤติ ก รรมการใช เ ฟสบุ ค (Facebook) ของเพื่ อ นผู วิ จั ย ที่ ใ ช ง าน
ในระหวางวันที่ 1 กันยายน ถึง 30 กันยายน พ.ศ.2555
นิยามศัพทเฉพาะ
ผูใช หมายถึง ผูใชงานเฟสบุค (Facebook) ที่มีสถานะเปนเพื่อนของผูวิจัย และใชงานเฟส
บุคในชวงระหวางวันที่ 1-30 กันยายน
พฤติ ก รรมการใช เ ฟสบุ ค (Facebook) หมายถึ ง การที่ ผู ใ ช แสดงออกในด า นต า ง ๆ
ผานเว็บไซตเฟสบุค เชน การแสดงขอความ การแสดงรูปภาพ การแสดงวิดีโอ การแสดงคําถาม การ
แสดงไฟล
การแสดง หมายถึง การโพสต (post) หรือ การแชร (share) ขอมูลตาง ๆ เชน ขอความ
รูปภาพ วิดีโอ คําถาม ไฟล เปนตน โดยไมรวมถึงการแท็ก (tag) เนื่องจากผูอื่นสามารถกระทําแทนผูใช
ได
สมมุติฐานของการวิจัย
1. พฤติกรรมการใชเฟสบุค (Facebook) ไมขึ้นอยูกับเพศ
H0 : = 0
2. พฤติกรรมการใชเฟสบุค (Facebook) ไมขึ้นอยูกับชวงอายุ
H0 : = 0

6. 6
บทที่ 2
เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของ
ในการศึกษาสภาพ ปญหา ความตองการ และขอเสนอแนะการใชเครือขายสังคมออนไลน
(Social Network) ในการเรียนของนิสิต นักศึกษา กรณีศึกษา นิสิตมหาวิท ยาลัยนเรศวร ผู วิจัยได
ศึกษา เรียบเรียงจากเอกสาร ตําราและงานวิจัยที่เกี่ยวของ โดยนําเสนอตามลําดับดังนี้
ตอนที่ 1 ความหมายและความสําคัญของเครือขายสังคมออนไลน
ตอนที่ 2 ประเภทของเครือขายสังคมออนไลน
ตอนที่ 3 ทฤษฎีพัฒนาการดานพัฒนาการทางจิตสังคม
ตอนที่ 4 การใชอินเทอรเน็ตเพื่อสนองความตองการ
ตอนที่ 5 การแบงเพศ
ตอนที่ 6 ทฤษฎีและงานวิจัยที่เกี่ยวของ
ตอนที่ 1 ความหมายและความสําคัญของเครือขายสังคมออนไลน
เครือขายสังคมออนไลน (อิทธิพล ปรีติประสงค, 2552) เปนปรากฎการณของการเชื่อมตอ
ระหวางบุคคลในโลกอินเทอรเน็ต และ ยังหมายรวมถึง การเชื่อมตอระหวางเครือขายกับเครือขาย
สังคมออนไลน เขาดวยกัน
Social Network (จุไรรัตน ทองคําชื่นวิวัฒน, 2552) ยังไมมีคําไทยเปนทางการ มี
การใชคําวา “เครือขายสังคม” บาง “เครือขายมิตรภาพบาง” “กลุมสังคมออนไลน” Social Network
นี้ถือวาเปนเทคโนโลยีอีกอันนึง ที่สามารถชวยใหเราไดมามีปฏิสัมพันธกัน ซึ่งวัตถุประสงคที่แทจริงของ
คําวา Social Network นี้จริงๆ แลวก็คือ Participation หรือ การมีสวนรวมดวยกันไดทุก ๆ คน (ซึ่ง
หวังวาผูที่ติดตอกันเหลานั้นจะมีแตความปรารถนาดี สิ่งที่ดีๆ มอบใหแกกันและกัน) ถาพูดถึง Social
Network แลว คนที่อยูในโลกออนไลนคงจะรูจักกันเปนอยางดี และก็คงมีอีกหลายคนที่ไดเขาไปทอง
อยูในโลกของ Social Network มาแลว ถึงแมวา Social Network จะไมใชสิ่งใหมในโลกออนไลน แต
ก็ยังเปนที่นิยมอยางมากในกลุมคนที่ใชอินเตอรเน็ต ทําใหเครือขายขยายวงกวางออกไปเรื่อยๆ และจะ
ยังคงแรงตอไปอีกในอนาคต จากผลการสํารวจจากประเทศสหรัฐอเมริกายืนยันการใชบริการ Social
Network ที่เพิ่มสูงขึ้นอยางตอเนื่องทุกป และมาแรงเปนอันดับตนๆ ของโลกออนไลน สวนเว็บไซตที่มี
จํานวนผูเขาชมสูงสุดทั่วโลก ก็เห็นจะเปน My space, Facebook และ Orkut สําหรับเว็บไซต ที่มี
เปอรเซ็นตเติบโตเพิ่มขึ้นเปนเทาตัวก็เห็นจะเปน Facebook แตสําหรับประเทศไทยที่ฮอตฮิตมากๆ ก็
คงจะหนีไมพน Hi5

7. 7
เครือขายสังคมออนไลน (Social Network) (อติเทพ บุตราช, 2553) หมายถึง กลุมคนที่
รวมกันเปนสังคมมีการทํากิจกรรมรวมกันบนอินเทอรเน็ต ในรูปแบบของเว็บไซตมีการแผขยายออกไป
เรื่ อ ย ๆ เป น รู ป แบบของการสื่ อ สารข อ มู ล ผ า นอิ น เทอร เ น็ ต ทํ า ให เ ครื อ ข า ยคอมพิ ว เตอร ห รื อ
อิ น เทอร เ น็ ต เป น สั ง คมขึ้ น มา การสร า งชุ ม ชนใหม บ นอิ น เทอร เ น็ ต เป น เครื่ อ งมื อ สํ า คั ญ ในการ
ติดตอสื่อสาร สามารถทํากิจกรรมตางๆ ทั้งเพื่อการศึกษา ธุรกิจ และความบันเทิง
จากความหมายของเครื อ ขายสั งคมออนไลนขางตน สรุ ป ไดวา เครือ ขายสั ง คม
ออนไลน คือ การที่กลุมคนไดมีการทํากิจกรรมรวมกันบนระบบอินเทอรเน็ต ซึ่งเครือขายสังคมออนไลน
นั้น สามารถใชไดอยางหลากหลายวัตถุประสงค อาทิ ใชเพื่อการติดตอสื่อสาร ใชในการเรียนการสอน
ใชในกิจกรรมธุรกิจ อยางการประชาสัมพันธสินคาหรือบริการ
ตอนที่ 2 ประเภทของเครือขายสังคมออนไลน
ประเภทของเครือขายสังคมออนไลน (เศรษฐพงค มะลิสุวรรณ, 2551) มีจํานวน
มากมาย จึงเปนการยากที่จะจําแนก ประเภทของเครือขายสังคมออนไลน ได อยางเจาะจงชัดเจน
หากจะลองจัดเขาหมวดหมูตามที่เราพบเห็นทั่วไป อาจแบงได 6 ประเภท ดังนี้
1. ประเภทแหลงขอมูลหรือความรู (data/knowledge) ที่เห็นไดชัดเจนเชน wikipedia,
google earth, answers, digg, bittorrent ฯลฯ เปนตน
2. ประเภทเกมสอ อนไลน (online games) ที่นิยมมาก เชน SecondLife, Audition,
Ragnarok, Pangya ฯลฯ เปนตน
3. ประเภทสรางเครือขายทางสังคม (community) เพื่อเปนการหาเพื่อนใหม สรางและ
แลกเปลี่ยนประสบการณรวมกัน เชน Hi5, Facebook, MySpace, MyFriend ฯลฯ เปนตน
4. ประเภทฝากภาพ (photo management) สามารถฝากภาพออนไลนไดโดยไมเปลือง
ฮาร ด ดิ ส ส วนตั ว อี ก ทั้ ง ยั ง สามารถแบ ง ป นภาพหรื อ ซื้ อ ขายภาพกั น ไดอ ย างง า ยดาย เชน Flickr,
Photoshop Express, Photobucket ฯลฯ เปนตน
5. ประเภทสื่อ (media) ไมวาจะเปนฝาก โพสทหรือแบงปนภาพ คลิปดโอ ภาพยนตรเพลง
วี
ฯลฯ เชน YouTube, imeem, Bebo, Yahoo Video, Ustream.tv ฯลฯ เปนตน
6. ประเภทซื้อ -ขาย (business/commerce) เปนการทําธุร กิจทางออนไลนที่ไดรั บความ
นิยมมาก เชน Amazon, eBay, Tarad, Pramool ฯลฯ แตเว็บไซตประเภทนี้ยังไมถือวาเปน Social
Network ที่แทจริง เนื่องจากมิไดเปดโอกาสใหผูใชบริการแชรขอมูลกันไดหลากหลาย นอกจากการ
สั่งซื้อและคอมเมนท สินคาเปนสวนใหญ
การแบงหมวดหมูของเครือขายสังคมออนไลน (อิสริยะ ไพรีพายฤทธิ์ อางอิงจาก (อิทธิพล
ปรีติประสงค, 2552) ไดจําแนกหมวดหมู หรื อ ประเภทของเครื อขายสัง คมออนไลนไวใน บทบาท

8. 8
ของ Social Network ในอินเทอรเน็ตยุค 2.0 โดยพิจารณาจากเปาหมายของการเขาเปนสมาชิกใน
เครือขายสังคมออนไลน ไดเปน ๕ กลุมใหญๆ กลาวคือ
(1) Identity Network คือ การแสดงตัวตนและภาพลักษณของตน เชน www.hi5.com,
www.facebook.com
(2) Interested Network เ ป น ก า ร ร ว ม ตั ว กั น โ ด ย อ า ศั ย “ค ว า ม ส น ใ จ ”
ตรงกัน เชน Digg.com, del.icio.us
(3)Collaboration Network เป น กลุ ม เครื อ ข า ยที่ ร ว มกั น “ทํ า งาน” ยกตั ว อย า ง
เชน www.wikipedia.org
(4) Gaming/Virtual Reality หรือ โลกเสมือน ในบางครั้งเราเจอคําวา second life ซึ่งเปน
ลักษณะของเครือขายสังคมออนไลนที่มีลกษณะเปนการสวมบทบาทของผูเลนในชีวิตจริงกับตัวละครใน
ั
เกม และ
(5) Professional Network ใชงานในอาชีพ
ตอนที่ 3 ทฤษฎีพัฒนาการดานพัฒนาการทางจิตสังคม (ความแตกตางทางดานชวงวัย)
จิตวิทยาพัฒนาการเด็กและวัยรุน
พั ฒ นาการทางจิ ต สั ง คม 8 ขั้ น ตามทฤษฎี ข องแอริ ค สั น (The Eight Stages of
Psychosocial Development in Erikson)
สิ่งแวดลอมทั้งทางกายภาพ (Physical) ทางสังคม (Social) ทางวัฒนธรรม (Cultural) และ
ทางความคิด (Ideational) เขามามีอิทธิพลกับพัฒนาการของชีวิตมนุษยตั้งแตแรกเกิดจนชรา ซึ่งสงผล
ตอความคิดริเริ่ม ความสามารถในการปรับตัว บุคลิกภาพและพฤติกรรมตางๆ แอริค ฮอมเบอรเกอร
แอริคสัน (Erik Homburger Erikson) เปนนักจิตวิทยาคลินิก เกิดที่ประเทศเยอรมันพบวาพัฒนาการ
ทางจิตวิทยาของมนุษยมีการเปลี่ยนแปลงเหมือนกับโครงสรางทางกายภาพรางกาย มุมมองของแอริค
สันจึงเนนพัฒนาการทั้งทางดานรางกาย จิตใจ และสังคมรวมกัน นั่นคือ การเจริญเติบโตทางรางกาย
และสิ่งแวดลอมจะมีความสัมพันธกับพัฒนาการทางจิตใจ และบุคลิกภาพ ทําใหบุคคลสามารถปรับตัว
อยูรวมกับผูอื่นในสังคมได ทฤษฎีของแอริคสันนี้มีพื้นฐานจากทฤษฎีจิตวิเคราะหของฟรอยด จุดเดน
ของแอริคสันคือมุมมองพัฒนาการมนุษยตลอดชวงอายุขัย ซึ่งแอริคสันมองพัฒนาการของบุคคลคนหนึ่ง
ในลั ก ษณะองคร วม (Wholeness/Holistic) ตั้ง แตแรกเกิ ดจนกระทั่ ง สิ้ นอายุขัย ซึ่ ง โมเดลนี้แบ ง
พัฒนาการของบุคคลไว 8 ขั้น
พัฒนาการทางจิตสังคม (Psychosocial Development Model) 8 ขั้นที่จะกลาวตอไปนี้
แบ ง ชวงชีวิตของมนุษย จากแรกเกิดถึง ประมาณอายุ 80 ป เ ป น 8 ชวง ตามการเปลี่ ยนแปลงทาง
รางกาย และสมอง จากวัยเด็กจนถึงวัยรุนจะมีการเจริญเติบโตเปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็วและชาลง

9. 9
ในชวงวัยผูใหญตอนตน มีความคงที่ในวัยผูใหญ และหลังจากนั้นในวัยผูใหญตอนกลางจนถึงวัยชรา
พัฒนาการในดานตางๆ เริ่มเสื่อมถอยลง แตคงไวซึ่งประสบการณชีวิตที่ผานมา การเปลี่ยนแปลงตาม
ขั้นตางๆ นี้เปนเสมือนบันไดที่แตละบุคคลจะกาวขึ้นไป การประสบกับปญหาอุปสรรคเปนเรื่องปกติ
และอาจเกิดขึ้นไดในทุกชวงพัฒนาการ ซึ่งจะเปนเหมือนการเรียนรู การรูจักแกไขปญหา และเผชิญกับ
วิกฤตในชวงตางๆ การประสบกับความลมเหลวในขั้นหนึ่งๆ จะมีผลกระทําตอพัฒนาการของบุคคลคน
นั้นในขั้นตอๆ ไปดวย เชน การไม ป ระสบผลสํ าเร็จ ในพัฒ นาการขั้นตนๆ จะส งผลตอพฤติกรรมที่
เบี่ยงเบนจากกลุมปกติ ตัวอยางพฤติกรรม เชน การเรียน และการเขาสังคมของบุคคลในชวงวัยเด็ก
ตอนตนประสบปญหา สงผลใหเกิดปญหาพฤติกรรมตางๆ ในชวงวัยรุน และเกิดปญหาอุปสรรคการใช
ชีวิตในชวงวัยผูใหญตามมาเชนกัน
รูปแบบพัฒนาการทางจิตสังคมของแอริคสันมี 8 ขั้น โดยขั้น 1 ถึงขั้น 4 เปนชวงของการสั่ง
สมประสบการณ และการเรียนรูในการแกปญหา ในขั้น 5 เปนเรื่องการปรับตัวเพื่อแสวงหาอัตลักษณ
และขั้น 6 ถึงขั้น 8 เปนการนําเอาอัตลักษณไปใช โดยมีรายละเอียดตามขั้นตางๆ ดังตอไปนี้
ขั้นที่ 1 ความรูสึกไวเนื้อเชื่อใจ กับ ความไมไววางใจ (Trust vs. Mistrust)
พัฒนาการขั้นแรกจะเกิดขึ้นในชวงตั้งแตแรกเกิดจนถึงขวบปแรก ในชวงนี้ทารกจะมีความสุข
ความพึงพอใจบริเวณปาก และกิจกรรมเกี่ยวกับการกลืนกิน ซึ่งเกิดขึ้นในชวงปแรกของชีวิต ทารกที่อยู
ในครรภมารดาจะไดรับการตอบสนองที่เพียบพรอม อยูในอุณหภูมิที่เหมาะสม รับอาหารผานทางสาย
รก อยูในภาวะสงบเงี ยบ ทําให ทารกมีความพึงพอใจรู สึกมั่นคงปลอดภัย ตอ มาเมื่อทารกคลอดจาก
ครรภมารดาจะตองเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดลอม เชน การเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิ การกลืน
กินทางปาก การขับถายทางทวารหนัก การไดยินเสียง และอื่นๆ
ในขั้นนี้ห ากมารดาให ความรั กและการดูแลแก ทารกอยางสม่ํ าเสมอ ตอบสนองตอความ
ตองการขั้นพื้นฐานทางกายและทางจิตใจอยางตอเนื่อง (เชน เมื่อทารกหิวก็ไดกิน ไดรับการสัมผัสลูบ
คลําดวยความรัก ทนุถนอม ไดนอนหลับอยางสงบพอเพียง เมื่อขับถายก็ไดรับการดูแลความสะอาด) จะ
ทํ าให ท ารกพั ฒ นาความรู สึ ก ไวเ นื้อ เชื่อ ใจขั้นพื้ น ฐาน (Basic Trust) ตอ บุ คคลและสิ่ ง แวดล อ ม
ความสําเร็จของพัฒนาการในขั้นแรกสังเกตุไดจากการที่ทารกไมมีความวิตกกังวลมากจนเกินไป หรือไม
มีอ ารมณรุ นแรง เชน การแสดง พฤติก รรมร อ งไห โ ยเยโดยไม ส มเหตุส มผล หรื อ แสดงความโมโห
หงุดหงิด เพื่อเรี ยกรองความสนใจ เมื่อมารดาหรือผูดูแลคลาดสายตาไปการที่ทารกสามารถอยูตาม
ลําพั ง ในระยะเวลาสั้ นๆ เมื่ อ เวลา ที่ ม ารดาหรื อ ผู ดูแลผละจากทารกไป เพื่ อ ทํ าธุร ะอื่นๆ ลั ก ษณะ
ดังกลาวแสดงวา ทารกเริ่มมีความรูสึกมั่นคงและไววางใจ มีความมั่นใจวามารดาหรือผูดูแลจะกลับมา
ดูแลเชนเดิม ถือเปนจุดพื้นฐานเริ่มตนของการพัฒนาอัตลักษณ (Ego Identity) ของบุคคลซึ่งจะเกิดขึ้น
ชัดเจนในชวงวัยรุน

10. 10
ทารกนอยที่ไดรับการสงเสริมพัฒนาการที่ดี จะสรางความไวเนื้อเชื่อใจตอบุคคลรอบขางและ
สภาพแวดลอม มีความเชื่อมั่นและความหวังในการเริ่มตนพัฒนาการแหงชีวิตในอนาคต เมื่อชีวิตพวก
เขาจะตองเผชิญกับปญหา หรือความกดดัน เขาก็จะมีความเขมแข็งในการฝาฟนปญหา ซึ่งเปนผลจาก
การไดรับประสบการณทางบวกในชวงตนของชีวิตนั่นเอง
สําหรับทารกที่มีความรูสึกไมไววางใจเกิดขึ้นถือเปนความลมเหลวของพัฒนาการขั้นแรกนี้ใน
ตัวบุคคลคนนั้น ความไมไววางใจอาจมาจากมารดาหรือผูดูแลมีปฏิกิริยาตอบสนองไมเหมาะสมตอความ

ตองการของทารก การหางเหิน หรือปฏิเสธบุตร รวมทั้งมารดาที่มีลักษณะพึ่งพาไมได หรือมารดาที่
เลี้ยงดูทารกดวยความหงุดหงิด โกรธ ทารกจะแสดงพฤติกรรมเรียกรองมากเกินควร อยางไมมีเหตุผล
หรืออาจแสดงพฤติกรรมที่ไมเหมาะสมในลักษณะอื่นๆ และพัฒนาความรูสึกไมไววางใจตอบุคคลและ
สิ่งแวดลอม ไมเขาใจสิ่งแวดลอม ไมไววางใจผูอื่นในพัฒนาการขั้นตอๆไป
พัฒนาการทางดานรางกาย
- มีการเจริญเติบโตทางรางกายอยางรวดเร็ว
- มีการเคลื่อนไหวระยะแรก เปนไปโดยปฏิกิริยาสะทอน (Reflexive - ปฏิกิริยาตอบสนองสิ่ง
เราแบบอัตโนมัติ เชน การกระพริบตา การกระตุก น้ําลายไหล เปนตน) แลวคอย ๆ หายไป ตอมาจะ
พัฒนาเปนการเคลื่อนไหวของรางกาย รวมทั้งการเคลื่อนไหวที่มีจุดมุงหมายมากขึ้น ทารกจะสามารถ
ควบคุมการเคลื่อนไหวสวนตางๆของรางกายไดมากขึ้น จากการที่ทารกสามารถชันคอ คว่ําตัว ลุกขึ้นนั่ง
คลานเขา ยึดเกาะดึงตัวเพื่อยืนขึ้นเอง การเกาะเดินจนในที่สุดสามารถลุกขึ้นยืนไดเอง
พัฒนาการทางดานภาษา
- ทารกแรกเกิด แสดงความตองการใหผูเลี้ยงดูเขาใจ ดวยการรองไห
- 2 เดือน ฟงเสียงคุย หันหาเสียง เปลงเสียงออแอ
- 4 เดือน เปลงเสียงไดยาวขึ้น สงเสียงออ แอโ ตตอบ เมื่อ รูสึก พอใจจะสง เสียงเอิ๊ กอากใน
ลําคอ
- 6 เดือน หันหาเสียงเรียก สงเสียงหลายเสียง
- 9 เดือน ฟงรูภาษา เขาใจสีหนา ทาทาง เลียนเสียงพยัญชนะแตไมมีความหมาย
- 12 เดือ น เรี ยกพ อ แม / พู ดคํ าโดดที่ มี ความหมาย 1 คํา ทํ าท าตามคํ าบอกที่ มี ท า ทาง
ประกอบได
พัฒนาการทางดานความคิด
สําหรั บพัฒนาการทางดานความคิดนั้นจะขอกลาวถึงแนวคิดของเพี ยเจท (Piaget) ซึ่งได
ศึกษาเกี่ยวกับพั ฒนาการทางความคิดของมนุษย โดยพัฒนาการทางความคิดในระยะทารกนั้นเป น
ระยะของ Sensori-motor Operation (แรกเกิด – 2 ป) และแบงลําดับขั้นพัฒนาการเปน 6 ระยะ

11. 11
เมื่อเปรียบเทียบพัฒนาการในชวงแรกตามทฤษฎีของแอริคสัน ซึ่งอยูในชวงอายุขวบปแรก จะเทียบกับ
แนวคิดของเพียเจทได 4 ระยะคือ
ระยะ 0 – 2 เดือน (Reflexive) พฤติกรรมตางๆ เปนปฏิกิริยาสะทอน (ปฏิกิริยาตอบสนอง
สิ่งเราแบบอัตโนมัติ เชน การกระพริบตา การกระตุก น้ําลายไหล เปนตน)
ระยะ 1 – 4 เดือน (Primary circular reaction) ประสบการณที่เกิดขึ้นจะเปนสิ่งกระตุน
การเคลื่อนไหวของเด็ก เด็กจะทําซ้ํา ๆ แตยังไมมีจุดมุงหมาย สนใจการเคลื่อนไหว ไมใชสนใจผลของ
การเคลื่อนไหว
ระยะ 4 – 9 เดือน (Secondary circular reaction) เริ่มมีความตั้งใจทําพฤติกรรมการ
เคลื่อนไหว และสนใจผลของพฤติกรรมนั้น ๆ
ระยะ 9 – 12 เดือน (Coordination of secondary reaction) เริ่มแกปญหาอยางงายๆได
ใชพฤติกรรมในอดีตที่ผานมาชวยแกปญหา สามารถแยกสิ่งที่ตองการออกจากสิ่งที่ไมตองการ สามารถ
เลียนแบบการเคลื่อนไหว
ในขั้นนี้ทารกจะมีการเจริญเติบโตทางรางกายอยางรวดเร็ว ในขณะที่พัฒนาการทางความคิด
เปนแบบงายๆ ไมซับซอน และมักเปนปฎิกิริยาสะทอน
ขั้นที่ 2 ความเปนตัวของตัวเอง กับ ความละอายและสงสัย (Autonomy vs. Shame and
Doubt)
ในพัฒนาการขั้นที่ 2 เกิดขึ้นระหวางขวบปที่ 2 – 3 ของชีวิต พั ฒนาการในขั้นนี้เด็กจะมี
พัฒนาการทางรางกาย โดยเฉพาะกล ามเนื้อ มากขึ้น และเริ่ มที่ จะเรี ยนรู การควบคุมส วนตางๆของ
รางกาย เคลื่อนไหวรางกายอยางเปนอิสระมากขึ้น สามารถที่จะเรียนรูอยางรวดเร็ว และเริ่มสํารวจ
สิ่งแวดลอมรอบขาง เด็กในวัยนี้จะเริ่มฝกหัดการขับถาย การควบคุมกลามเนื้อหูรูด
ความรูสึกเปนตัวของตัวเอง (Sense of Autonomy) และการควบคุมตนเอง (Self Control)
จะเกิดขึ้นไดถาผูปกครองใหการอบรมเลี้ยงดูอยางเหมาะสม มีความมั่นคงอดทน ใหโอกาสเด็กไดทําสิ่ง
ตางๆตามความปรารถนาของตนเองโดยอยูในการดูแลของผูปกครอง (เชน การเคลื่อนไหว การเดิน การ

ปนปายการหยิบจับสิ่งของอยางเปนอิสระ โดยที่ ผูปกครองไมแสดงทาทีตื่นตระหนก หรือกังวลมาก
เกินไป) จะทําใหเด็กรูสึกภาคภูมิใจในความสําเร็จของตนเอง มีความรูสึกที่ดีตอผูอื่น ผลดีอีกประการคือ
เด็กจะพัฒนาความรูสึกมุงมั่น (Will) ซึ่งหมายถึง ความมุงมั่นตั้งใจแนวแนในการเลือก และในการยับยั้ง
ตนเอง เด็กจะกลาที่จะแสดงความคิดเห็นและกลาที่จะตัดสินมากขึ้น รวมทั้งมีความมุงมั่นและตั้งใจใน
การทํากิจกรรมตางๆ ในทางตรงขามหากผูปกครองปลอยปละละเลย ดุวา หรือเขมงวดกับเด็กมาก
เกินไป เด็กจะรูสึกละอาย สงสัยในความสามารถของตนเอง ไมมั่นใจในการแสดงความคิดเห็น ไมมั่นใจ
วาจะควบคุมชีวิตตนเองได ผลกระทบหนึ่งที่อาจเกิดขึ้นคือทําใหเด็กมีบุคลิกภาพไมเหมาะสม ขาดความ
เชื่อ มั่ น วิตกกั ง วล หวาดระแวงสงสั ย หรื อมี พ ฤติก รรมย้ําทํ า นอกจากนี้ บุ คคลที่ ไดรั บการพั ฒ นา

12. 12
ความรูสึกเปนตัวของตัวเอง และการควบคุมชีวิตตนเองอยางเหมาะสม เมื่อโตขึ้นเขาจะเปนผูใหญที่จะ
สนับสนุน และเชื่อมั่นสถาบันทางกฎหมายของสังคม มีความเคารพและอยูภายใตกฎหมายของสังคม
พัฒนาการทางดานรางกายและภาษา
- เด็กเปนอิสระทางกาย (Physical Independence) มากขึ้น สามารถเดินวิ่งไดเอง สํารวจ
สิ่งแวดลอมได
- เด็กเริ่มพูดเปนคํา ๆ ไดมากขึ้น เขาใจคําสั่งและภาษาทาทางมากขึ้น เมื่ออายุ 2 ป พูด 2 –
3 คําตอกันไดอยางมีความหมาย
พัฒนาการทางดานความคิด
พัฒนาการทางความคิด ระยะSensori-motor ของ Piaget ระยะ 12 – 18 เดือน (Tertiary
Circular Reaction) เริ่มมีพฤติกรรมลองผิดลองถูก (Trail & Error) สนใจผลที่เกิดขึ้น เปนตัวของ
ตัวเอง เริ่มมีความเขาใจวัตถุภายนอก รับรูการคงอยูของวัตถุแมเมื่อวัตถุนั้นถูกปดบัง หรือซอนเลนลับ
ตาไป หรื อถูก เคลื่อ นยายไปที่อื่น (Object Permanence) ระยะ 18 – 24 เดือน เริ่ม มีความคิด
จินตนาการ มีความสามารถแกปญหาดวยวิธีใหมๆ แตยังเปนลักษณะลองผิดลองถูกอยู (Invention of
new means through mental combination)
ขั้นที่ 3 ความคิดริเริ่มกับความรูสึกผิด (Initiative vs. Guilt)
พัฒนาการในขั้นนี้อยูในชวงอายุ 3 – 5 ป เด็กวัยนี้รางกายมีความสามารถและชวยตัวเองได
มากขึ้นกวาเดิม แตก็ยังอยูในวงจํากัด การพัฒนาความคิดริเริ่มสรางสรรคสําหรับเด็กในชวงวัยนี้ทําได
โดยใหเด็กไดรวมทํากิจกรรมตาง ๆ ที่ทาทายความสามารถของเขา รวมทั้งสิ่งแวดลอมก็มีสวนผลักดัน
และเสริมสรางความคิดสรางสรรคใหกับเด็กได
ระยะนี้เปนระยะที่เด็ก เริ่มเรียนรู บทบาททางเพศ มาตรฐานทางศีลธรรมและการควบคุม
อารมณ ครอบครั วจะเป นแหล ง ชี้แนะถึง สิ่ งตางๆ ในสั งคมให แก เ ด็ก เด็ก เริ่ม สร างบุ คลิ ก ภาพและ
ความรูสึกผิดชอบชั่วดีจากการไดมีกิจกรรมและประสบการณรวมกับสิ่งแวดลอมรอบๆ ตัว การอบรมสั่ง
สอนโดยพอแม หรือผูใหญในครอบครัวจะชวยใหเด็กไดซึมซาบเขาไป เปนการรูสํานึกผิดชอบชั่วดีใน
ความคิด และแสดงออกในพฤติกรรมของเด็ก การเรียนรูนี้เด็กจะไดรับจากตัวแบบ (Role Model) ใน
ครอบครั ว โดยมี ตัวแบบเป นตั วอยาง และให ขอ มู ล แก เ ด็ก เพื่ อ เรี ย นรู วาสิ่ ง ใดถูก สิ่ ง ใดผิ ด ดัง นั้ น
ความรู สึ ก ผิ ด ชอบชั่ ว ดี จึ ง สามารถสร า งขึ้ น โดยการเรี ย นรู จ ากบุ ค คลในครอบครั ว และรวมถึ ง
แนวความคิดคานิยมของสังคม ในระยะนี้ครอบครัวมีบทบาทอยางยิ่งในการปลูกฝงความรูสึกผิดชอบชั่ว
ดีใหแกเด็ก การสรางความสัมพันธในระยะนี้จะเริ่มดวยความสัมพันธระหวางแม-เด็ก ตอมาพอเขามามี
สวนเกี่ยวของดวย และเมื่อสังคมของเด็กกวางขวางขึ้นเด็กจะเริ่มสรางความสัมพันธกับบุคคลอื่น เด็ก
เริ่มเปนตัวของตัวเอง เด็กที่ มีประสบการณมากจะสามารถชวยเหลือตัวเองไดมาก เด็กที่ไมสามารถ

13. 13
พัฒนาผานขั้นความคิดริเริ่มไปไดจะเกิดความรูสึกผิด และไมกลาที่จะเปนผูริเริ่ม เนื่องจากเกิดความ
กลัววาจะทําผิดพลาดอีก
พัฒนาการของเด็กเปนความรับผิดชอบรวมกันทั้งเด็ก พอแม และชุมชน การไดทํากิจกรรม
ตางๆ รวมกัน หรือการมีปฏิสัมพันธ (Interaction) ในสังคมจะเปนการชวยถายทอดความรูสึกนึกคิด
เจตคติ คานิยมของสังคมใหแกเด็กไดทีละนอย โดยมีผูใหญชวยกันประคับประคองใหเด็กพัฒนาไปสู
ความสมบูรณได เด็กวัยนี้ควรไดรับโอกาสทํากิจกรรมตาง ๆ ตามความสามารถอยางอิสระ เชน การเลน
การคิด การประดิษฐ การจินตนาการตางๆ และควรไดรับการสนับสนุนใหเขารวมกิจกรรมทางศาสนา
อยางตอเนื่อง เพื่อใหซึมซับความรูสึกผิดชอบชั่วดี และหลักศีลธรรมจรรยา หากเด็กวัยนี้ไดรับการจํากัด

ในการทํากิจกรรมหรือถูกตําหนิ เมื่อคิดและทดลองทําสิ่งตางๆ จะทําใหเด็กขาดความเชื่อมั่นในตนเอง
มีความคิดคัดคานหรือความรูสึกผิดเกิดขึ้นเนื่องจากเขาไมสามารถทําสิ่งตางๆ ไดสําเร็จดั่งใจและถูก
ลิดรอนหรือขัดขวางความสามารถของตนเอง ทําใหความรูสึกผิดเกิดสะสมในตัวเด็กและมีผลใหเด็กขาด
ความคิดสรางสรรค
พัฒนาการทางดานรางกายและภาษา
เด็กวัยนี้สามารถเดิน วิ่ง กระโดดโลดเตนได เด็กจะมีทัศนคติไปในทางที่ดี ถาไดทํากิจกรรม
ตางๆ อยางมีอิสระ ไดใชความคิดและพลังงานของเขา และการไดสัมผัสกับสิ่งแวดลอม เด็กตองการ
เคลื่อนไหวอยูตลอดเวลา ในระยะแรกๆ ของขั้นนี้เด็กจะมีความกระตือรือรนและเริ่มมีความกาวราว
เกิดขึ้น เพื่อจะเอาชนะ ลักษณะพฤติกรรมของเด็กวัยนี้จะแตกตางกันไปตามเพศ และในที่สุดจะพัฒนา
เปนบุคลิกภาพที่แสดงถึงความเปนชายและหญิงอยางเห็นไดชัด รูปแบบพฤติกรรมของเด็กชาย เด็กชาย
จะชอบกระโดดโลดเตน ตองการมีความรูใหมๆ และชอบยุงเรื่องของคนอื่น ซึ่งเปนเรื่องเกี่ยวกับความ
อยากรูอยากเห็นในสิ่งตางๆ โดยเฉพาะเกี่ยวกับเรื่องเพศ โดยแสดงออกมาในรูปแบบตางๆ เชน การไม
สามารถอยูนิ่งๆ อาการกระวนกระวาย การจูโจมถึงตัวบุคคล ในขณะที่เด็กหญิง รูปแบบที่แสดงออกมา
จะเริ่มตนคลายกับหญิงสาวทั่วไป เชน มีเสนห นารัก มีทีทาขวยเขิน เยายวน จนถึงขั้นที่แสดงออกถึง
ความสงบเสงี่ยมซึ่งเปนลักษณะของสาวๆ ทั้งหมดนี้เปนการเริ่มตนที่แสดงออกถึงเพศแม เด็กหญิงเริ่มมี
บทบาทของความเปนแมตอไปในรูปของทวงทีการพูดคุย การแสดงออกตาง ๆ ในสังคมจะสะทอนให
เห็นถึงพฤติกรรมตางๆ รวมถึงอุปนิสัยสวนลึกที่จะยอมรับใครเขามารวมเกี่ยวของดวย พฤติกรรมตางๆ
เหลานี้ถือวาเปนธรรมชาติของเด็ก สภาพแวดลอมของครอบครัวมีบทบาทสําคัญตอการแสดงออกของ
เด็กเปนอยางมาก เมื่อเด็กผานชวงนี้ไป ความสนใจเรื่องเพศจะเปลี่ยนจากความสนใจในบุคคลอื่นเปน
การคนหาสิ่งใหมๆ ใหกับตัวเอง
เด็ก มีความสามารถทางภาษาและสามารถใชไดดีขึ้นกวาเดิม ชอบพู ดและตั้งคําถามถึงสิ่ ง
ตางๆ รอบตัว และมีจินตนาการทางความคิดตางๆ ในขณะกําลังทํ ากิจกรรมนั้นๆ เด็กในชวงนี้กําลั ง
เรียนรู ในสิ่ง แปลกใหม ผู ใหญ ควรปลอ ยใหเด็กไดพู ดถาม และทํ ากิ จกรรมตางๆ อยางอิส ระภายใน

14. 14
ขอบเขตความสามารถ และจินตนาการของเขา การมีสวนรวมในกิจกรรมตลอดถึงการใชภาษาจะชวย
ใหเด็กเกิดความคิดในการวางแผนและการริเริ่มทํากิจกรรมตางๆ ซึ่งจะเปนการสงเสริมใหเขาตองการที่
จะศึกษาคนควาตอไป เด็กก็จะมีความคิดริเริ่ม แตในทางตรงกันขามถาผูใหญคอยเขมงวด ไมเปดโอกาส
ใหเด็กไดซักถาม หรือตําหนิดุวาพฤติกรรมที่เขาแสดงออกอยูตลอดเวลา เขาก็จะรูสึกผิด และไมกลา
แสดงออกเมื่อคิดจะทําสิ่งใด
ขั้นที่ 4 ความขยันหมั่นเพียรกับความรูสึกต่ําตอย (Industry vs. Inferiority)
ขั้นนี้อยูในชวงอายุ 6 – 12 ป ชวงวัยเด็กตอนปลายเปนระยะที่เด็กมีความเจริญเติบโตและมี
ความอยากรูอยากเห็นในสิ่งแวดลอมตาง ๆ มากขึ้นยิ่งกวาในวัยเด็กตอนตนและวัยเด็กตอนกลาง การ
เสาะแสวงหาสิ่งตางๆ ทําใหเด็กมีประสบการณกับสิ่งใหม ๆ รอบตัวเขามากขึ้น เมื่อเขาคิดวาสิ่งใดที่เขา
ตองการเขาจะตองแสวงหาใหไดตามความปรารถนา เนื่องจากในวัยที่ผานมาเขาไมสามารถทํากิจกรรม
หลายอยางได เพราะมี ผู ใ หญ ค อยบั ง คับ และควบคุม เด็ก ในวัย นี้ตอ งการแสดงความคิดเห็ นและ
แกปญหาตางๆ เพื่อแสดงความเปนผูใหญ จุดสําคัญของพัฒนาการระยะนี้คือการไดแสดงออกวาเขามี
ความคิด และมีความสามารถเหมือนผูใหญคนอื่นๆเชนกัน ในชวงอายุนี้บุคคลรอบขางควรชวยชี้แนะ
แนวทางในการดํ าเนินชีวิตเพราะเป นระยะที่ พ วกเขาเริ่ ม ไตร ตรองถึง อนาคต การที่ ไดพิ สู จ นวา มี
ความสามารถกระทําสิ่งตางๆ ในขอบเขตของเขาไดอยางเหมาะสมทําใหเด็กในวัยนี้มีความเชื่อมั่นวาเขา
จะประสบความสําเร็จในอนาคต
พัฒนาการทางรางกาย
การเจริญเติบโตดานรางกายของเด็กวัยนี้มีลักษณะคอยเปนคอยไปอยางชา ๆ สม่ําเสมอ มี
การเปลี่ยนแปลงของกลามเนื้อและระบบประสาทซึ่งทํางานประสานกันไดดีขึ้น การเจริญเติบโตอยาง
รวดเร็วของอวัยวะภายในเกือบทุกระบบ การเปลี่ยนแปลงดานน้ําหนัก การเจริญเติบโตของกระดูกและ
ฟน และการขยายออกของรางกายซึ่งเปลี่ยนไปในดานสวนสูงมากกวาสวนกวาง โดยความสูงจะเพิ่มขึ้น
2 – 3 นิ้วตอป สัดสวนรางกายใกลเคียงผูใหญมากขึ้น เด็กผูหญิงจะมีการเจริญเติบโตทั้งดานรางกาย
และวุฒิภาวะเร็วกวาเด็กผูชายประมาณ 1 – 2 ป จากลักษณะการเจริญเติบโตทางดานรางกายดังกลาว
ทําใหเด็กวัยนี้เริ่มใหความสนใจกับรูปรางหนาตา มีความอยากรูอยากเห็นในเรื่องราวทางกายของเพศ
ตรงขาม อยางไรก็ตามการเจริญเติบโตที่เกิดขึ้นทุกดานของเด็กวัยนี้ขึ้นอยูกับปจจัยหลายประการ เชน
ลักษณะทางพันธุกรรม การเลี้ยงดูเอาใจใสจากครอบครัว และตัวเด็กเอง เชน รูปแบบการรับประทาน
อาหาร การออกกําลังกายที่เหมาะสม การมีสุขภาพกายและสุขภาพจิตที่สมบูรณแข็งแรง
พัฒนาการทางอารมณ
พัฒนาการทางอารมณของเด็ก วัยนี้คือ การมีความคิดละเอียดออนมากขึ้น สามารถเขาใจ
อารมณของตนเองและผูอื่นไดดีขึ้น ควบคุมอารมณของตนได เรียนรูที่จะแสดงอารมณไดเหมาะสมใน
รูปแบบที่สังคมยอมรับได เด็กวัยนี้สามารถควบคุมและระงับความโกรธไดดีขึ้น ไมมีลักษณะของการ

15. 15
โกรธงายและหายเร็ว พัฒนาการการแสดงออกจะเปลี่ยนไป จากเดิมที่แสดงออกดวยการรองไหดิ้นกับ
พื้นเสียงดัง ทิ้งตัวลงนอนเมื่ออยากไดรับการตอบสนองในสิ่งที่ตองการ จะเปลี่ยนเปนการคิดแกแคนใน
ใจแตไมทําจริงดังที่คิด หรือการหลีกเลี่ยงจากสถานการณที่ไมพึงพอใจในทันที ไมมีพฤติกรรมแบบตอสู
โดยใชกําลัง ดานความรักเด็กวัยนี้แสดงออกดวยการมีน้ําใจชวยเหลือผูอื่น ราเริงแจมใส อารมณดี จะ
ระมัดระวังไมทําใหผูอื่นเสียใจหรือกระทบกระเทือนใจ โดยเฉพาะขณะอยูในกลุมเพื่อน หรือในสังคม
เขาตองการความรัก ความอบอุนมั่นคงในครอบครัวและหมูคณะ นอกจากนี้เด็กจะเลิกกลัวสิ่งที่ไมมี
ตัวตน พิสูจนไมได อารมณกลัวของเด็กวัยนี้เกิดจากประสบการณ และการเรียนรูที่ไดรับมา สิ่งที่เด็กวัย
นี้กลัวมากที่สุดคือ กลัวการไมเปนที่ยอมรับของกลุม กลัวไมมีเพื่อน ไมชอบการแขงขัน ไมตองการเดน
หรือดอยกวากลุม ชอบการยกยองแตไมชอบการเปรียบ- เทียบ นอกจากนี้เด็กยังกลัวอันตรายตาง ๆ ที่
จะเกิดขึ้นกับตนและบุคคลที่รัก การตอบสนองความกลัวจะเปนลักษณะการตอสู การถอยหนี และการ
ทําตัวใหเขากับสิ่งนั้นๆ ความกลัวของเด็กจะเริ่มลดลงเรื่อยๆ พรอมกับการเปลี่ยนแปลงดานรางกาย
เด็กจะเปลี่ยนจากความกลัวเปนความกังวลเรื่องรูปรางของตนเองแทน คือ กังวลจากความตองการให
ตนมีรูปรางที่แข็งแรงในเด็กชาย หรือมีรูปรางหนาตาสวยงามในเด็กหญิง
อยางไรก็ตาม เด็กวัยนี้จะมีการเปลี่ยนแปลงความรูสึกที่เกิดขึ้นเร็ว บางครั้งทําตัวเปนผูใหญ
บางครั้งทําตัวเปนเด็ก ความขัดแยงทางอารมณจึงเกิดขึ้นไดเสมอ พัฒนาการทางอารมณของเด็กวัยนี้จึง
ขึ้นอยูกับลักษณะการเลี้ยงดูของพ อแม ซึ่งมีผลสําคัญอยางยิ่งตอการพัฒนาความรู สึกมั่นคงของเด็ก
ตอไป
พัฒนาการทางดานความคิดและสังคม
เด็กจะสนใจในสิ่งตางๆ แลวพยายามดัดแปลงใหมาสูแบบฉบับของเขา ความสามารถในการ
เลียนแบบจะปรากฏออกมาในรูปของ การเรียนรูภายในขอบเขตความสามารถของตัวเอง ซึ่งมีพื้นฐาน
มาจากสิ่ ง แวดล อ มทางวัฒ นธรรมและสั ง คม เด็ก จะมองเห็ นวาพ อ แม เ ป นตัวแทนของสั ง คม เป น
แบบอยางแกเขา แตเขายังตองการตัวแบบอื่นๆ เพื่อการเปรียบเทียบดวย เชน เพื่อนของพอแม และพอ
แมของเพื่อน เปนบุคคลสําคัญที่ใหมสําหรับเขา นอกจากนี้เพื่อนบาน เพื่อนในโรงเรียน เปนสิ่งสําคัญ
ทางสังคมที่เขาจะพิจารณา และคนแปลกหนากลายเปนสิ่งที่นาสนใจสําหรับเขา เด็กหญิงและเด็กชาย
จะแสวงหาผูใหญและบุคคลอื่นๆ เพื่อการวิเคราะห เขาคิดวาพอแมยังไมสมบูรณพอที่เขาจะเลียนแบบ
ไดครบทุกดาน ในโลกของเด็กมีการสมมติตําแหนงตางๆ ที่สําคัญเหมือนผูใหญ เด็กมีความนับถือตนเอง
เป นเกณฑเ พื่ อ วัดความสําเร็ จหรื อความล ม เหลวของตน เด็ก จะแสวงหาตัวแบบจากครอบครั วที่ มี
ลั ก ษณะพิ เ ศษออกไป ทางด านการปรั บ ตั วของเด็ก ในสั ง คม เด็ ก จะมี ก ารยอมรั บ ตัว เองมากขึ้ น
นอกจากนี้โรงเรียน กลุมเพื่อนรุนเดียวกันและกลุมบุคคลทางศาสนา จะมีสวนชวยสนับสนุนการปรับตัว
ของเด็กไดเปนอยางดี ในชวงวัยนี้เด็กเริ่มเปลี่ยนความผูกพันจากครอบครัวไปสูสถาบันอื่นในสังคม